Ο πόλεμος του Νετανιάχου δεν είναι μόνο στη Γάζα, την κατεχόμενη Δυτική Όχθη, τον Λίβανο, τη Συρία, την Υεμένη, το Ιράν, το Ιράκ – είναι στους ίδιους τους θεσμούς του Ισραήλ, στα κόμματα της αντιπολίτευσης και στα τελευταία ψήγματα εσωτερικής διαφωνίας. Τώρα, οι ανώτεροι πολιτικοί βετεράνοι του κατοχικού κράτους προειδοποιούν για έναν πλήρη εμφύλιο πόλεμο.
Ενώ ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Μπέντζαμιν Νετανιάχου ισχυρίζεται ότι οδηγεί τον λαό του σε «πλήρη νίκη», με στόχο να «αλλάξει το πρόσωπο της Μέσης Ανατολής», αντίθετα οδηγεί το κράτος στην απολυταρχία και τροφοδοτεί μια εγχώρια κατάρρευση.
«Προετοιμαζόμαστε για τα επόμενα στάδια του πολέμου – σε επτά μέτωπα», δήλωσε ο Ισραηλινός πρωθυπουργός στις αρχές Μαρτίου, πριν εγκαταλείψει την κατάπαυση του πυρός στη Γάζα. Ωστόσο, αγνόησε το εσωτερικό πεδίο μάχης που βράζει στο σπίτι - ένα χωρίς σαφή έξοδο.
Ταυτόχρονα σε δίκη για διαφθορά, ο Νετανιάχου εργάστηκε για να συγκεντρώσει την εξουσία εκκαθαρίζοντας τους διαφωνούντες και θέτοντας τις κυβερνητικές δομές υπό προσωπικό έλεγχο. Αυτό έχει κλιμακώσει τις εντάσεις με την κοινότητα πληροφοριών και το στρατιωτικό κατεστημένο του Ισραήλ, πυροδοτώντας εσωτερικές αναταραχές που ανταγωνίζονται τα εξωτερικά πολεμικά μέτωπα.
Ένα δικαστικό πραξικόπημα
Πριν από την έναρξη της επιχείρησης Al-Aqsa Flood στις 7 Οκτωβρίου 2023, ο κυβερνών συνασπισμός του Νετανιάχου είχε πιέσει σκληρά για δικαστικές «μεταρρυθμίσεις» με στόχο τη στείρωση του Ανώτατου Δικαστηρίου του Ισραήλ. Χωρίς επίσημο σύνταγμα, το Ισραήλ βασίζεται στο Ανώτατο Δικαστήριο ως τελικό έλεγχο της εκτελεστικής υπέρβασης. Η διάλυση αυτού του θεσμού ήταν ένας κεντρικός στόχος για τον Νετανιάχου και τους ακροδεξιούς συμμάχους του.
Εκείνη την εποχή, ο πρόεδρος Ισαάκ Χέρτσογκ είχε ήδη προειδοποιήσει ότι πλησίαζε εμφύλιος πόλεμος. Εβδομαδιαίες διαδηλώσεις ξέσπασαν στο Τελ Αβίβ και την κατεχόμενη Ιερουσαλήμ. Οι διαδηλωτές φοβούνταν έναν θεοκρατικό επαναπροσδιορισμό του κράτους που θα έσβηνε τον κοσμικό χαρακτήρα του.
Ακόμη και το ισραηλινό προσωπικό των μυστικών υπηρεσιών και του στρατού εντάχθηκε στην αντιπολίτευση και τον Μάρτιο του 2023, η Histadrut - το κορυφαίο εργατικό συνδικάτο του κράτους κατοχής - ενέκρινε γενική απεργία. Πολλοί στρατιώτες αρνήθηκαν ακόμη και να υπηρετήσουν.
Αν και ο πόλεμος στη Γάζα παραγκώνισε προσωρινά αυτή την εσωτερική κρίση, ο Νετανιάχου αναβίωσε γρήγορα την αρπαγή της εξουσίας μόλις μετατοπίστηκε ο δημόσιος έλεγχος, κατηγορώντας τους επικεφαλής των μυστικών υπηρεσιών για επιχειρησιακές αποτυχίες, ενώ επανέφερε την εκκαθάριση των αντιπάλων του.
Η ισχύς εδραιώθηκε μέσα από την κρίση
Οι ισραηλινές δικαστικές μεταρρυθμίσεις, οι οποίες χώρισαν την ισραηλινή κοινωνία στη μέση το 2023, είχαν ως στόχο τον περιορισμό των εξουσιών του Ανώτατου Δικαστηρίου. Το Ισραήλ δεν έχει Σύνταγμα και αντ' αυτού διαμόρφωσε το σύστημά του με βάση αυτό της προηγούμενης Βρετανικής Εντολής και των οθωμανικών δυνάμεων που κυβερνούσαν την Παλαιστίνη.
Ως εκ τούτου, το Ανώτατο Δικαστήριο είχε από καιρό σταθεί ως μέσο για να εμποδίσει τους πολιτικούς στους κυβερνώντες συνασπισμούς να αλλάξουν θεμελιωδώς τη φύση του κράτους, ενεργώντας ως εξισορροπητική δύναμη για την κυβέρνηση.
Οι προτεινόμενες τροποποιήσεις του Νετανιάχου σε αυτό το σύστημα, που περιγράφονται ακριβέστερα ως αναμόρφωση του δικαστικού σώματος, θα επιτρέψουν στον συνασπισμό του να νομοθετήσει εκ νέου, να επηρεάσει τον τρόπο επιλογής των δικαστών του Ανώτατου Δικαστηρίου και να περιορίσει δραστικά τις εξουσίες που ασκεί το δικαστήριο για να καταργήσει νόμους.
Ένα παράδειγμα αυτού ήταν το «νομοσχέδιο λογικότητας», που ψηφίστηκε αρχικά τον Ιούλιο του 2023, το οποίο επεδίωκε να εμποδίσει το Ανώτατο Δικαστήριο να ακυρώσει κυβερνητικές αποφάσεις που θεωρήθηκαν «εξαιρετικά παράλογες».
Συνολικά, η ισραηλινή ακροδεξιά κυβέρνηση συνασπισμού, αποτελούμενη από εξτρεμιστικά θρησκευτικά κόμματα, θεωρήθηκε ότι επιδιώκει να χρησιμοποιήσει τη δικαστική αναθεώρηση για να εισαγάγει μια σειρά νόμων που θα κάνουν το Ισραήλ ένα θεοκρατικό κράτος.
Φυσικά, πολλοί Ισραηλινοί εντός του στρατού, των υπηρεσιών πληροφοριών, των πολιτικών κομμάτων και της οικονομικής ελίτ ανησυχούσαν για τέτοιες θεμελιώδεις αλλαγές στη φύση της χώρας τους και των θεσμών της, προκαλώντας έτσι την ισχυρή αντίδραση εναντίον του Νετανιάχου.
Στην αρχή του γενοκτονικού πολέμου στη Γάζα, το Ισραήλ είχε σχηματίσει μια κυβέρνηση πολέμου έκτακτης ανάγκης, η οποία περιελάμβανε μια σειρά ανώτερων αξιωματούχων από όλο το πολιτικό φάσμα. Σοκαρισμένο από την ξαφνική ήττα της Νότιας Διοίκησης του Ισραήλ και προσηλωμένο σε αυτό που επρόκειτο να ακολουθήσει, το ζήτημα της νομικής μεταρρύθμισης βυθίστηκε σε ασημαντότητα για κάποιο χρονικό διάστημα.
Ωστόσο, ενδεικτικά σημάδια υποδηλώνουν ότι η εγχώρια κρίση δεν είχε τελειώσει, καθώς ο Νετανιάχου έσπευσε γρήγορα να κατηγορήσει τους δικούς του ηγέτες της κοινότητας πληροφοριών για την αποτυχία της 7ης Οκτωβρίου, πυροδοτώντας εσωτερικές διαμάχες που η καθυστερημένη συγγνώμη του δεν μπορούσε να συγκρατήσει.
Μέχρι τον Ιούνιο του 2024, η προσωπικότητα της αντιπολίτευσης Benny Gantz και ο πρώην αρχηγός του στρατού Gadi Eisenkot είχαν παραιτηθεί από το υπουργικό συμβούλιο, καταρρέοντας την εύθραυστη κυβέρνηση ενότητας. Αυτό άνοιξε το δρόμο για τον Νετανιάχου να επαναβεβαιώσει την ατζέντα της εξουσίας του – που ξεκίνησε για πρώτη φορά με το πρόσχημα της δικαστικής μεταρρύθμισης.
Τον Νοέμβριο του 2024, ο συνάδελφός του φυγάς υπουργός Άμυνας Yoav Gallant, ο οποίος είχε επανειλημμένα συγκρουστεί με τον Νετανιάχου, αναγκάστηκε να παραιτηθεί. Αντικαταστάθηκε από τον Israel Katz, έναν μακροχρόνιο πιστό με περιορισμένη εμπειρία. Εν τω μεταξύ, ο πρώην αντίπαλός του Gideon Saar εισήχθη ως υπουργός Εξωτερικών - μια στρατηγική οικειοποίηση της διαφωνίας.
Αναδιαμορφώνοντας τη διοίκηση του Ισραήλ
Τον ίδιο μήνα, δύο ανώτεροι βοηθοί του ισραηλινού πρωθυπουργού κατηγορήθηκαν για παραβίαση της κρατικής ασφάλειας διοχετεύοντας διαβαθμισμένες πληροφορίες απευθείας στον Νετανιάχου και παρακάμπτοντας τα επίσημα κανάλια. Αυτές οι αποκαλύψεις προήλθαν από το λεγόμενο σκάνδαλο «Bibi Files» - έναν θησαυρό επιζήμιου υλικού που αποσιωπήθηκε για μήνες βάσει εντολής φίμωσης που επιβλήθηκε στα ισραηλινά μέσα ενημέρωσης.
Σύμφωνα με την Haaretz, «ο στενός κύκλος του Νετανιάχου είναι μέχρι το λαιμό του στις έρευνες». Η έκθεση περιγράφει λεπτομερώς πώς ο πρωθυπουργός απομονώθηκε από την άμεση ευθύνη μέσω ενός αυστηρά ελεγχόμενου στρώματος πιστών, δημιουργώντας αυτό που το μέσο περιέγραψε ως «μια ζώνη ασυλίας για τον εαυτό του - ένα στρώμα βοηθών και συμβούλων που τον διαχωρίζουν από τις τελευταίες υποψίες».
Με τις έρευνες της Σιν Μπετ να περιορίζονται σε επιλεκτικές διαρροές και την ισραηλινή αστυνομία να εξουδετερώνεται αποτελεσματικά από τη σκιά του εξτρεμιστικού δεξιού υπουργού Ασφαλείας Ιταμάρ Μπεν Γκβιρ, ο Νετανιάχου παρέμεινε ανέγγιχτος. Ο Μπεν Γκβιρ είχε παραιτηθεί για λίγο κατά τη διάρκεια της ανάπαυλας στις επιχειρήσεις στη Γάζα, μόνο για να επανεμφανιστεί καθώς η αντιπαράθεση του Νετανιάχου με τον επικεφαλής της Σιν Μπετ, Ρόνεν Μπαρ.
Εν μέσω αυτού του θεσμικού αδιεξόδου, ο Νετανιάχου παρέδωσε την ευθύνη για την κατάπαυση του πυρός και τις διαπραγματεύσεις κρατουμένων με τη Χαμάς στον στενό έμπιστο του Ρον Ντέρμερ. Η κίνηση αφαίρεσε από τη Μοσάντ και τη Σιν Μπετ του Ισραήλ τους παραδοσιακούς ρόλους τους σε τέτοιες συνομιλίες, μετατρέποντας ουσιαστικά το γραφείο του πρωθυπουργού στο επίκεντρο όλων των διπλωματικών εμπλοκών υψηλού ρίσκου. Σηματοδότησε ένα ήσυχο πραξικόπημα – τον τελευταίο ελιγμό του Νετανιάχου για να συγκεντρώσει την εξουσία.
Στη συνέχεια αντικατέστησε τον απερχόμενο αρχηγό του στρατιωτικού επιτελείου με τον Εγιάλ Ζαμίρ, έναν μακροχρόνιο σύμμαχο που προηγουμένως υπηρέτησε ως στρατιωτικός γραμματέας του. Με την ανάληψη των καθηκόντων του, ο Ζαμίρ ξεκίνησε σαρωτικές αλλαγές προσωπικού στην ανώτατη διοίκηση του ισραηλινού στρατού, αναδιαρθρώνοντάς την για να ευθυγραμμιστεί καλύτερα με το δόγμα πολέμου «επτά μετώπων» του Νετανιάχου.
Λίγο αργότερα, ο εκπρόσωπος του στρατού Daniel Hagari – ένας από τους λίγους δημόσιους αξιωματούχους που διατήρησαν ευρεία εμπιστοσύνη – εκδιώχθηκε. Ο Χαγκάρι είχε συγκρουστεί με τον πρωθυπουργό κατά τη διάρκεια του πολέμου στη Γάζα. Μέχρι τον Νοέμβριο του 2023, οι δημοσκοπήσεις έδειξαν ότι μόλις το τέσσερα τοις εκατό των Ισραηλινών εμπιστεύονται τον Νετανιάχου, ενώ το 73,7 τοις εκατό εμπιστεύονται τον Χαγάρι. Παρά τις συνεχιζόμενες εχθροπραξίες, η δημοτικότητα του εκπροσώπου παρέμεινε σταθερή - σφραγίζοντας τελικά την πολιτική του μοίρα.
Ο πόλεμος των μυστικών υπηρεσιών
Στις 21 Μαρτίου, ο Νετανιάχου προσπάθησε να απολύσει τον επικεφαλής της Σιν Μπετ, Ρόνεν Μπαρ, εντείνοντας τον αγώνα εξουσίας του με τους αρχηγούς των εγχώριων μυστικών υπηρεσιών. Η απόλυση - που εκδόθηκε εν μέσω αυξανόμενου ελέγχου για το σκάνδαλο διαρροής "Bibi Files" - πυροδότησε μαζικές διαμαρτυρίες και μπλοκαρίστηκε προσωρινά από το Ανώτατο Δικαστήριο.
Ο Bar, από την πλευρά του, υποστήριξε ότι η απόλυσή του δεν διατάχθηκε για νόμιμους λόγους, ωστόσο η κυβέρνηση δήλωσε ότι η «έλλειψη εμπιστοσύνης, η οποία δεν δημιουργεί χώρο για ένα παραγωγικό εργασιακό περιβάλλον», ήταν πράγματι λόγος για την απόλυση του επικεφαλής των μυστικών υπηρεσιών.
Ο Ισραηλινός Γενικός Εισαγγελέας Gali Baharav-Miara αποφάνθηκε αργότερα ότι η απόλυση του Bar συνιστούσε «σύγκρουση συμφερόντων», οδηγώντας στη δική της απόλυση. Σε απάντηση, ο πρόεδρος του Ισραηλινού Δικηγορικού Συλλόγου, Amit Becher, απαίτησε από τον υπουργό Δικαιοσύνης Yariv Levin να σταματήσει τη διαδικασία απόλυσης.
Η εκδίωξη του Μπαρ συνέπεσε με την επανεμφάνιση του σκανδάλου «Qatargate», που αναφέρθηκε για πρώτη φορά από τον δημοσιογράφο της Haaretz Bar Peleg. Η υπόθεση επικεντρώθηκε σε βοηθούς του Νετανιάχου που φέρεται να πληρώθηκαν για να διεξάγουν μια εκστρατεία δημοσίων σχέσεων υπέρ του Κατάρ ενώ εργάζονταν μέσα στο γραφείο του πρωθυπουργού - ένα ακόμη σημάδι διαφθοράς που κατατρώει τον πυρήνα του κράτους.
Όταν το Ανώτατο Δικαστήριο παρενέβη για να καθυστερήσει την απόλυση του Μπαρ, αναζωπύρωσε την αντιδικαστική ρητορική μεταξύ του ακροδεξιού συνασπισμού του Νετανιάχου. Η μακρόχρονη εκστρατεία για τη στείρωση του δικαστικού σώματος του Ισραήλ επανήλθε στην ημερήσια διάταξη.
Ο δρόμος προς τον αυταρχισμό
Η στρατηγική του Νετανιάχου είναι πλέον σαφής: εκκαθάριση των διαφωνούντων, εγκατάσταση πιστών και εδραίωση της εξουσίας μέσω του χάους. Όπως το θέτει ο Ισραηλινός δημοσιογράφος Uzi Baram, υπάρχει μια «μάχη για την ψυχή του Ισραήλ». Ο πρώην πρωθυπουργός Εχούντ Ολμέρτ εξέδωσε μια ακόμη πιο σοβαρή προειδοποίηση, προβλέποντας ότι οι «χούλιγκαν», ενθαρρυμένοι από τη ρητορική του Νετανιάχου και οπλισμένοι από τον υπουργό Ασφαλείας Ιταμάρ Μπεν Γκβιρ, μπορεί σύντομα να εισβάλουν στα τηλεοπτικά στούντιο ακριβώς όπως έχουν απειλήσει το δικαστικό σώμα.
«Αργά και ήσυχα», προειδοποίησε ένας άλλος πρώην πρωθυπουργός, ο Εχούντ Μπαράκ, «ο Νετανιάχου οδηγεί το Ισραήλ στο σημείο χωρίς επιστροφή. Το σημείο της δημοκρατικής κατάρρευσης θα έρθει χωρίς να είμαστε σε θέση να το προβλέψουμε εκ των προτέρων – και σε ένα σημείο που δεν θα μπορούμε πλέον να το σταματήσουμε».
Ο ηγέτης της αντιπολίτευσης και πρώην πρωθυπουργός Γιαΐρ Λαπίντ προειδοποιεί τώρα για πολιτικές δολοφονίες στο εσωτερικό του Ισραήλ. Την περασμένη εβδομάδα, προειδοποίησε δυσοίωνα:
«Θέλω τώρα να εκδώσω μια προειδοποίηση βασισμένη σε σαφείς πληροφορίες των μυστικών υπηρεσιών: Είμαστε στο δρόμο για μια άλλη καταστροφή. Αυτή τη φορά θα έρθει από μέσα. Τα επίπεδα υποκίνησης και τρέλας είναι άνευ προηγουμένου. Θα υπάρξουν πολιτικές δολοφονίες εδώ. Οι Εβραίοι θα σκοτώσουν Εβραίους».
Εν τω μεταξύ, περίπου 100.000 ισραηλινοί έφεδροι αρνούνται να εμφανιστούν για υπηρεσία. Η ευρύτερη δημόσια διάθεση αντανακλά βαθιά ανησυχία - σύμφωνα με τον Maariv, το 60% των Ισραηλινών πιστεύει τώρα ότι ο εμφύλιος πόλεμος είναι ένας πραγματικός κίνδυνος.
Εκατοντάδες βετεράνοι της Μοσάντ, έφεδροι του στρατού και πρώην αξιωματούχοι υπέγραψαν επιστολή ζητώντας ανταλλαγή κρατουμένων με τη Χαμάς. Είναι μια ύστατη προσπάθεια να ανακοπεί η κάθοδος στον αυταρχισμό. Οι πιστοί του Νετανιάχου εκδίδουν εντολές για την απόλυση αυτών των βετεράνων.
Καθώς ο πόλεμος μαίνεται στο εξωτερικό, η πιο σκληρή μάχη του Νετανιάχου είναι τώρα στο «σπίτι» - ενάντια στους ίδιους τους θεσμούς που κάποτε καθόριζαν το κράτος κατοχής.
**Τό ιστολόγιο δέν συμφωνει απαραίτητα με τις απόψεις των αρθρογράφων.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου