Hyacinthe Maringot
Πρόσφατα, οι αντιβασιλείς της Γαλλικής Δημοκρατίας διακήρυξαν, μέσω του κήρυκά τους, Εμανουέλ Μακρόν, όλη την ανάγκη να «ανοικοδομηθεί το έθνος», σαν να ήταν ένας παλιός καθεδρικός ναός σε ερείπια, που καταναλώνεται από τις φλόγες μιας ύπουλης πυρκαγιάς, η οποία πρέπει να ανοικοδομηθεί όχι στο όνομα της πρωταρχικής χρησιμότητάς της, αλλά για δευτερεύοντες στόχους. Όταν τέτοιοι σκοποί τίθενται ως αρχές, δηλαδή όταν σφετερίζονται έναν τόπο που δεν τους ανήκει, τότε ένα τέτοιο εγχείρημα αποκτά βέβηλο χαρακτήρα. Σε αυτή την αναλογία του καθεδρικού έθνους, το οποίο οι μηδενιστές που μας κυβερνούν επιδιώκουν να «ανοικοδομήσουν», κινούμαστε περισσότερο προς την αποδόμηση, έναν όρο που κολλάει στο δέρμα της εποχής μας και ο οποίος στοχεύει να ορίσει την ταυτόχρονη καταστροφή και τη δημιουργία μιας νέας μορφής. Αντικαθιστώντας τους οικοδόμους του Μεσαίωνα, οι «αποδομητές» απαλλάχθηκαν από το πνεύμα που επικρατούσε εκείνη την εποχή και αποκάλυψαν μια νέα, σκοτεινή και θανατηφόρα φιλοδοξία. Μέσα σε αυτό το έργο, το παλιό γαλλικό έθνος είναι πάρα πολύ.
Το προγραμματισμένο τέλος του έθνους-κράτους
Η ιδέα ότι το έθνος-κράτος είναι ξεπερασμένο είναι στην πραγματικότητα μια παλιά ιδέα. Ήδη στη διάλεξή του στη Σορβόννη το 1882, ο Ερνέστ Ρενάν προέβλεψε, την ίδια στιγμή που προσπαθούσε να ορίσει το έθνος, ότι θα κατέληγε να διαλυθεί σε ένα τεράστιο ευρωπαϊκό σύνολο:
«Οι ανθρώπινες βουλήσεις αλλάζουν. Αλλά τι δεν αλλάζει εδώ παρακάτω; Τα έθνη δεν είναι κάτι αιώνιο. Έχουν αρχίσει, θα τελειώσουν. Η ευρωπαϊκή συνομοσπονδία, πιθανότατα, θα τους αντικαταστήσει. [1]
Οι πιο έντονες επικρίσεις του μοντέλου του έθνους-κράτους εμφανίστηκαν με την άνοδο του φασισμού, και ακόμη περισσότερο μετά την πτώση του. Η πρωθιέρεια του ολοκληρωτισμού, Hannah Arendt, ρίχνει μια ματιά στο έθνος-κράτος που κρατά μέσα του το μικρόβιο του εθνικισμού. Η Άρεντ έχτισε ολόκληρη την κριτική της στο εθνικό ζήτημα από τη σκοπιά του αντισημιτισμού και ονειρευόταν μια ευρωπαϊκή ομοσπονδία στην οποία οι Εβραίοι θα μπορούσαν να υπάρχουν και να χειραφετούνται ως τμήμα ενός έθνους μεταξύ εθνών, μέσα σε ένα τεράστιο κοινοβούλιο ανοιχτό στις μειονότητες. Διότι το μεγάλο ζήτημα είναι αυτό των μειονοτήτων. Στην Προέλευση του Ολοκληρωτισμού, η Άρεντ λυπάται που το κράτος έχει κατακτηθεί από το έθνος, το οποίο επομένως εμποδίζεται από το έθνος να διατηρήσει τη θέση του πάνω από τις τάξεις και τα κόμματα. Εγκαθιδρύει μια αξεπέραστη τελεολογική σχέση μεταξύ της Γαλλικής Επανάστασης και της Εθνικής Επανάστασης. Ενώ αναγνωρίζει ότι το έθνος-κράτος παράγει ισότητα δικαιωμάτων, η οποία αποτελεί το «μεγαλείο» του, η «δυστυχία» του έθνους-κράτους θα έγκειται στον αποκλεισμό των ετερογενών στοιχείων από τον «άγριο σοβινισμό». Η Hannah Arendt απεχθάνεται το έθνος όπως ορίζεται από τον Carl Schmitt, δηλαδή ένα ομοιογενές σώμα που πρέπει να είναι σε θέση να εκφραστεί μέσω δημοψηφίσματος [2]. Στον Schmitt (1888 – 1985), βρίσκουμε πέντε έννοιες της ισότητας που έχουν εκδηλωθεί σε διαφορετικές περιόδους της ιστορίας:
αυτή της αθηναϊκής δημοκρατίας, η οποία βασίζεται στην αριστεία (ἀρετή) του ελληνικού λαού σε σχέση με τους βαρβάρους και τους δούλους.
Η virtù του Μακιαβέλι ή η «γενική βούληση» που βρίσκεται στον Ρουσσώ και βασίζεται στην ομοιογένεια του λαού.
η άμεση δημοκρατία των Άγγλων ισοπεδωτών του δέκατου έβδομου αιώνα, που καταπιέστηκε από τον Όλιβερ Κρόμγουελ, αλλά των οποίων οι ιδέες γονιμοποίησαν τη σύνταξη του αμερικανικού συντάγματος.
εθνική δημοκρατία στην οποία το έθνος είναι ο λαός, προικισμένος με πολιτική συνείδηση και μοιράζοντας μια κοινότητα παρελθόντος και μέλλοντος - ο Schmitt δανείζεται τον ορισμό του Renan εδώ.
Μπολσεβίκικη πολιτική όπου η ταξική ομοιογένεια αντικαθιστά την εθνική ομοιογένεια.
Ο Schmitt αναφέρεται στον Rousseau για να επιβεβαιώσει ότι είναι η εθνική ομοιογένεια του λαού που γεννά το αίσθημα της εθνικής ενότητας. Η Άρεντ, η οποία ενέπνευσε σε μεγάλο βαθμό τη μεταπολεμική σκέψη για το κράτος, βλέπει σε αυτό το έθνος-κράτος μόνο δύο δυνατότητες που πάντα καταλήγουν να εκδηλώνονται: το εθνικιστικό δυναμικό, το οποίο οδηγεί στον αποκλεισμό των «ξένων σωμάτων» από το έθνος, και το δικτατορικό δυναμικό. Είναι μέσα από αυτό το πρίσμα που επικρίνει, αμήχανα, το κράτος του Ισραήλ που δημιουργήθηκε το 1948, το οποίο δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς να ληφθεί υπόψη η παρουσία των Αράβων στην Παλαιστίνη, εκτός αν γίνει ένα «ολοκληρωτικό κράτος» [3].
Αυτή η αντίληψη του έθνους-κράτους, η οποία ευνοεί, στο όνομα της αναγκαίας ομοιογένειας, τον αποκλεισμό και επομένως τη βία των ετερογενών στοιχείων, υιοθετεί την αντίθετη άποψη από το παλιό όραμα του κράτους, του οποίου η συγκεντρωτική βία υποτίθεται ότι θα καθιστούσε δυνατή την εξάλειψη της ιδιωτικής ή κοινοτικής βίας. Έτσι, για να θέσουμε αυτή την ιδέα σε προοπτική, ο Ibn Khaldûn, ιστορικός και φιλόσοφος που έζησε το τέλος της ζωής του στην Αίγυπτο των Μαμελούκων στα τέλη του δέκατου τέταρτου αιώνα, θεώρησε ότι το άτομο γεννιέται μέσα στο κράτος επειδή ο ρόλος του τελευταίου είναι να σπάσει τη φυλετική αλληλεγγύη στην οποία βασιλεύει η ιδιωτική βία. Έτσι, το κράτος εξασφαλίζει την ασφάλεια όλων διαλύοντας την ομάδα. Διαλυμένοι και στερημένοι από κοινοτικές άμυνες, οι «Βεδουίνοι» – αφού αυτή είναι η αναφορά που χρησιμοποιεί ο Ιμπν Χαλντούν – αναγκάζονται να γίνουν άτομα και να βασίζονται στη δύναμη του κράτους. Πρέπει να σημειωθεί ότι ο Ibn Khaldûn, λυπούμενος για την κατάρρευση της Al-Andalus, από την οποία είχε εκδιωχθεί η οικογένειά του και αναλύοντας το τέλος του χαλιφάτου των Αββασιδών στα μέσα του δέκατου τρίτου αιώνα, αισθάνθηκε κάποια πικρία μπροστά στη μετριότητα των ηγεμόνων στη Βόρεια Αφρική και τη μικρής κλίμακας φύση των κρατικών φιλοδοξιών τους [4]. Αυτή η λογική μπορεί να βρεθεί στην ανάληψη δικαιοσύνης από το μοναρχικό κράτος, προκειμένου να εξαλειφθεί ο κύκλος της εκδίκησης και των δικαστικών μονομαχιών.
Το αντιεθνικό κράτος που προωθήθηκε από την Άρεντ και αναπτύχθηκε από τη δεκαετία του 1970 και μετά στη Γαλλία είναι επομένως ένα κράτος που τίθεται στην υπηρεσία της μειονότητας, ενάντια στη γενική βούληση που θεωρείται αναγκαστικά βίαιη και μεροληπτική.
«Δεν μου φαίνεται ουτοπία να ελπίζουμε για τη δυνατότητα μιας ομοσπονδίας εθνών με ένα Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. [...]. Σε μια τέτοια ομοσπονδία, εμείς [οι Εβραίοι] θα μπορούσαμε να αναγνωριστούμε ως ευρωπαϊκό έθνος με εκπροσώπηση σε ένα ευρωπαϊκό κοινοβούλιο. Για αυτή τη «λύση» του εβραϊκού ζητήματος, το παραμορφωτικό παιχνίδι καθρέφτη ενός λαού χωρίς γη που αναζητά μια γη χωρίς λαό – δηλαδή, το φεγγάρι ή την απελευθέρωση της πολιτικής μέσω της λαογραφίας – θα έχανε τελικά κάθε νόημα».[5]]
Αυτό που ζητά η Hannah Arendt, αναμφίβολα αφελώς, είναι η κυριαρχία του λόμπι (κοινοτικού και/ή οικονομικού) του οποίου το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έχει γίνει ουσιαστικά ο ναός.
Στην ταξινόμηση του Philip Bobbitt που έχουμε ήδη χρησιμοποιήσει, ο διευθυντής του Εθνικού Συμβουλίου Ασφαλείας υπό την κυβέρνηση Κλίντον προτείνει ένα νέο μοντέλο κράτους, καλύτερα ικανό να ανταποκριθεί στις σύγχρονες προκλήσεις από το παλιό, παρωχημένο έθνος-κράτος: είναι το κράτος-αγορά. Αυτός ο μετασχηματισμός είναι μέρος αυτού που αποκαλεί «μακρύ πόλεμο», ο οποίος ξεκίνησε το 1914 και τελείωσε τη δεκαετία του 1990. Ως νομικός, θεωρεί τους «πολέμους της περιόδου», όπως ο Πελοποννησιακός Πόλεμος, ο Τριακονταετής Πόλεμος ή ο Μακρύς Πόλεμος, ως συγκρούσεις που καθοδηγούνται από συνταγματικά ζητήματα. Έτσι, ο μακρύς πόλεμος, ο οποίος περιελάμβανε τους δύο παγκόσμιους πολέμους, την Μπολσεβίκικη Επανάσταση, τον Ισπανικό Εμφύλιο Πόλεμο, τους Πολέμους της Κορέας και του Βιετνάμ και τον Ψυχρό Πόλεμο, προέκυψε από τον ανταγωνισμό μεταξύ διαφορετικών παραλλαγών του βιομηχανικού έθνους-κράτους του εικοστού αιώνα (φασιστικό, κομμουνιστικό ή κοινοβουλευτικό). Το ζήτημα ήταν ποιος θα μπορούσε να αντικαταστήσει τα αυτοκρατορικά έθνη-κράτη του δέκατου ένατου αιώνα.
Για τον εικοστό πρώτο αιώνα, ο Bobbitt εντοπίζει ζητήματα που σημειώνουν όλα τα πλαίσια του παγκοσμιοποιημένου σχεδίου: πανδημίες, οικολογικές καταστροφές, ανεξέλεγκτη διεθνής μετανάστευση, παγκοσμιοποίηση της οικονομίας. Για τον Bobbitt, η εδαφική «συμφωνία» του έθνους-κράτους δεν μπορεί να αντιμετωπίσει τέτοιες προκλήσεις, οι οποίες υπερβαίνουν όλα τα εθνικά σύνορα. Εξ ου και η εγκαθίδρυση ενός κράτους-αγοράς που αναθέτει υπεργολαβικά κυρίαρχες λειτουργίες στον ιδιωτικό τομέα, ωθεί τον πληθυσμό να «αυτονομηθεί» όσον αφορά την κοινωνική προστασία και παραιτείται από όλα τα σχέδια αναδιανομής του πλούτου [6].
Ο φόβος του δημοψηφίσματος
Ο μεγάλος φόβος των στελεχών των δημοκρατικών καθεστώτων είναι η γενική βούληση, ειδικά όταν εκφράζεται από ορατές και απαιτητικές μάζες. Για τον Carl Schmitt, το δημοψήφισμα ήταν το μέσο έκφρασης της λαϊκής κυριαρχίας, επειδή κατέστησε δυνατή την εδραίωση της νομιμότητας της εξουσίας την ίδια στιγμή που συμμετείχε στην ομογενοποίηση του έθνους κάνοντας διακρίσεις μεταξύ «φίλων» και «εχθρών». Οι ηγέτες της Τρίτης Δημοκρατίας είχαν κατανοήσει καλά τους κινδύνους μιας τέτοιας λαϊκής έκφρασης, δεδομένου ότι είχε φέρει τον Λουδοβίκο-Ναπολέοντα Βοναπάρτη στην εξουσία, μέσω της ψηφοφορίας της καθολικής ψηφοφορίας που υιοθετήθηκε το 1848. Ο τελευταίος βάσισε το καθεστώς του στο τακτικό δημοψήφισμα του έθνους. Η Δεύτερη Αυτοκρατορία, όπως και η Πρώτη, βρήκε τη νομιμότητά της στο στρατιωτικό κύρος του έθνους στα όπλα, και οι δύο κατέρρευσαν λόγω ήττας.
Προκειμένου να διατηρηθεί, κάτι που έκανε πολύ καλά μέχρι το 1940, η Τρίτη Δημοκρατία έπρεπε να αποφύγει τον κίνδυνο ενός δημοψηφίσματος κατάσχοντας τη φωνή της γενικής βούλησης και εξημερώνοντάς την μέσω της εθνικής εκπροσώπησης.
Το δημοψήφισμα, ετυμολογικά «η απόφαση των πληβείων», είναι αναμφίβολα και παράδοξα ο χειρότερος εχθρός των σύγχρονων δημοκρατικών κοινωνιών. Υπερβαίνει μια απλή ψηφοφορία ή δημοψήφισμα· Αναφέρεται επίσης στην εικόνα ενός συγκροτήματος, μιας ομοιογενούς και καθορισμένης μάζας. Χθες όπως και σήμερα, δεν είναι απαραίτητο, ειδικά επειδή είναι αδύνατο, για το έθνος να είναι ενωμένο στο σύνολό του για να εκφράσει τη θέλησή του. Ένας περιορισμένος αριθμός ανθρώπων είναι αρκετός για να δώσει τη μαζική αίσθηση. Οι επαναστάτες του 1830 ή του 1848 εξελίχθηκαν μέσα σε έναν παρισινό μικρόκοσμο και αντιπροσώπευαν το πολύ 50.000 έως 60.000 ανθρώπους [7].
Τα Κίτρινα Γιλέκα έχουν κλονίσει το «κράτος-αγορά», και όχι μόνο στη Γαλλία, συγκεντρώνοντας ένα μικρό αλλά πολύ επιδεικτικό τμήμα του γαλλικού πληθυσμού, κερδίζοντας τη γενική υποστήριξη του έθνους. Μπορούμε να μιλάμε για de facto δημοψήφισμα, για πρόδηλο δημοψήφισμα.
- Αριθμός συμμετεχόντων στις διαδηλώσεις των Κίτρινων Γιλέκων στη Γαλλία μεταξύ Νοεμβρίου 2018 και Ιουνίου 2019 (πηγή: statista.com)
Για τις φιλελεύθερες δημοκρατίες, το δημοψήφισμα είναι το άγριο, ανεξέλεγκτο έθνος. Αυτό είναι φασισμός. Τα φασιστικά καθεστώτα βασίζονταν στις μάζες, συγκεντρώνονταν σε μεγάλα στάδια ή σε μεγάλες πλατείες.
- Ομιλία του Αδόλφου Χίτλερ στο Αθλητικό Μέγαρο του Βερολίνου, 26 Σεπτεμβρίου 1938
- Ο Μπενίτο Μουσολίνι στο Παλάτι της Βενετίας, Ρώμη, 9 Μαΐου 1936
Μετά τον πόλεμο, η στιγμή του γκωλισμού στη Γαλλία αντιστοιχούσε στη θεσμοθέτηση του δημοψηφίσματος Ενώ η Τρίτη Δημοκρατία είχε αποκλείσει προσεκτικά το δημοψήφισμα, ο Ντε Γκωλ ενέγραψε τη νομιμότητα της Πέμπτης Δημοκρατίας στην τακτική προσφυγή στη γνώμη του έθνους. Παραιτήθηκε μετά το χαμένο δημοψήφισμα του 1969 για τη μεταρρύθμιση της Γερουσίας και την περιφερειοποίηση.
- Τα δημοψηφίσματα της Πέμπτης Δημοκρατίας
Μπορεί κανείς να καταλάβει τον πυρετό των δυτικών ελίτ, λουσμένων στην απαλή και σιωπηλή γλυκύτητα της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας, απέναντι στα σύγχρονα πολιτικά καθεστώτα που αναβιώνουν τρόπους διακυβέρνησης που ευνοούν την εκδήλωση της γενικής βούλησης. Οι ομιλίες του Βλαντιμίρ Πούτιν ή του Ντόναλντ Τραμπ σε κατάμεστα γήπεδα μπορούν να συσχετιστούν μόνο, εντός των αντιεθνικών κρατών της Δύσης, με την επιστροφή του φασισμού που υποστηρίζεται από χειραγωγούμενους και στρατολογημένους πληβείους.
Στη Γαλλία, το διαζύγιο μεταξύ του έθνους και των εκπροσώπων του δεν είναι αποκύημα της φαντασίας και εκδηλώνεται κατά τη διάρκεια συνεδριάσεων άμεσης δημοκρατίας, στο δρόμο ή στα στάδια. Σε αυτό το επίπεδο, είναι το έθνος που απορρίπτει τον εκπρόσωπο του κράτους ως ξένο σώμα.
Ο νέος άνθρωπος ενός έθνους σε δεύτερο βαθμό
Μπορούμε να δούμε πολλά μεγάλα χαρακτηριστικά στο γαλλικό έθνος. Ήταν πρώτα απ 'όλα ένας λαός πολεμιστών. Αυτό ισχύει για τους Φράγκους, όπως δείξαμε, αλλά και για τους Γαλάτες, των οποίων οι ιππείς ήταν τρομεροί και περιζήτητοι μισθοφόροι. Ένα αγροτικό έθνος επίσης, συνδεδεμένο με μια γη εξαιρετικής γονιμότητας. Στη συνέχεια, με τον Clovis, υπήρχε ένα καθολικό χριστιανικό έθνος, η μεγαλύτερη κόρη της Εκκλησίας. Τέλος, ένα πολιτικό έθνος, το οποίο άσκησε την επιρροή του στην Ευρώπη και σε μεγάλο μέρος του κόσμου.
Τι απομένει από αυτά τα χαρακτηριστικά σήμερα; Δεν υπάρχει πλέον ένοπλο έθνος στη Γαλλία. Η κλήση για στρατιωτική θητεία καταργήθηκε οριστικά το 1997. Το πεφωτισμένο πολιτικό έθνος πεθαίνει κάτω από τα χτυπήματα μιας δήθεν εθνικής εκπαίδευσης που παράγει γενιές νέων ανθρώπων που δεν διδάσκονται πλέον το γούστο της προσπάθειας, την ανοχή στην απογοήτευση και τη στέρηση, τον σεβασμό για τους ηλικιωμένους. Τυλιγμένα σε μια πρόσοψη «καλοσύνης», είναι επίσης, πάνω απ 'όλα, αποδομημένα. Είναι αναμφισβήτητα προτιμότερο από ένα αντεθνικό κράτος να περιορίσει κάθε δυνατότητα εθνικής συνείδησης που θα βοηθούσε στην ανάδειξη του αυξανόμενου χάσματος μεταξύ κράτους και έθνους. Η αποικιακή περιπέτεια χρησίμευσε ως πείραμα. Ήταν οι αυτόχθονες ελίτ, αυτοί που ονομάζονταν «μορφωμένοι», που παρήγαγαν τους ηγέτες των κινημάτων ανεξαρτησίας, δεδομένου ότι είχαν ανταποκριθεί στην υπόσχεση μιας ισότιμης και χειραφετητικής Δημοκρατίας για να παρατηρήσουν καλύτερα τη μόνιμη ανισότητα του αποικιακού συστήματος. Τα δύο μέτρα και δύο σταθμά δεν είναι περισσότερο ανεκτά στην Ανατολή από ό,τι στη Δύση. Επίσης, το γαλλικό εκπαιδευτικό σύστημα δεν επιδιώκει να χειραφετηθεί με κανέναν τρόπο, αλλά μάλλον να περιορίσει και να εγκλωβίσει τους νέους σε οριζόντιους ή εσωτερικούς αγώνες. Ο εγωισμός που αναπτύσσεται δεν στοχεύει στη δημιουργία ενός ισχυρού ατόμου που είναι περήφανο για τον εαυτό του, αλλά ενός εύθραυστου και ασταθούς όντος που είναι ανίκανο να αμφισβητήσει τα ατομικά του ελαττώματα. Ανίκανος να ταυτιστεί με ένα έθνος που ήταν πολύ μεγάλο, πολύ ψυχρά ομοιογενές και πολύ αναίσθητο στις ιδιαιτερότητές του, στράφηκε στην κοινότητα, τη μειονότητα που θα χρησίμευε ως καταφύγιο για την έκφραση των αιτημάτων του. Είναι η αντίθετη διαδικασία οικοδόμησης έθνους στην πορεία της ιστορίας.
Σε μια χώρα που ήταν ακόμα μισή αγροτική το 1940, το σχέδιο της Εθνικής Επανάστασης βασίστηκε στη γη, επειδή «δεν ψεύδεται». Ο γαλλικός αγροτικός πληθυσμός είναι τώρα μικρότερος από 20% και, σύμφωνα με τις Γενικές Γεωργικές Απογραφές (RGA), το μερίδιο των αγροτών στη συνολική απασχόληση μειώθηκε από 6% σε 1,5% μεταξύ 1988 και 2020, παρόλο που η χρησιμοποιήσιμη γεωργική έκταση (ΧΓΕ) αντιπροσωπεύει περίπου 26,7 εκατομμύρια εκτάρια ή σχεδόν το ήμισυ της μητροπολιτικής επικράτειας. Η Γαλλία δεν είναι πλέον ένα αγροτικό έθνος, αλλά εξακολουθεί να παραμένει μια μεγάλη γεωργική χώρα. Αλλά η απόσταση από τη γη, η τριτογενοποίηση και η ψηφιοποίηση της οικονομίας δεν είναι χωρίς συνέπειες στη σχέση με τη χώρα. Η απόσταση από τη φύση συμβάλλει επίσης στην απόσταση από την πραγματικότητα. Όλα είναι μια δικαιολογία για αποστασιοποίηση. Μερικά συγκεκριμένα παραδείγματα είναι πιο εντυπωσιακά από τις στατιστικές: η αγρότισσα της δεκαετίας του 1950 περπατούσε κατά μήκος των δρόμων, με ένα ραβδί φουντουκιού στο ένα χέρι, ένα μαχαίρι στο άλλο, για να συλλέξει πικραλίδες ή βότανα για τα κουνέλια της, τα οποία ήξερε πώς να σκοτώνει, να σφάζει και να μαγειρεύει. Η κόρη του δεν περπατάει πια. Πεζοπορεί, με τα χέρια της να πιάνουν γερά δύο μπαστούνια που αγόρασε στο Δέκαθλο, αγνοώντας τα ονόματα των φυτών που θα συναντήσει παρά την εξαθλίωση της χλωρίδας λόγω των «φυτοϋγειονομικών προϊόντων» και την καταστροφή του κλουβιού. Ο εργάτης περπάτησε μέχρι το εργοστάσιό του, όπου υποβλήθηκε στο ρυθμό της γραμμής συναρμολόγησης για ένα ψίχουλο. Οι απόγονοί του πληρώνουν το δικαίωμα να ανέβουν σε έναν μεταφορικό ιμάντα για να τρέξουν πίσω από ένα παράθυρο, να γίνουν εμπόρευμα στην οθόνη, αλλά περήφανοι γι 'αυτό. Όλα αυτά παράγουν μια νοσταλγική mise en abyme της πραγματικότητας, που ενεργοποιείται σε μεγάλο βαθμό από την ψηφιακή οικονομία. Είναι λιγότερο η θέληση να είσαι παρά η επιθυμία να είσαι μια εικόνα του εαυτού σου. Μια εικόνα δουλεμένη, ρετουσαρισμένη, τόσο συνδεδεμένη από το εικονικό όσο και αποσυνδεδεμένη από την πραγματικότητα.
Όσο για τη θρησκεία, στη Γαλλία, ήταν αναμφισβήτητα το θεμέλιο της εκπαίδευσης των μαζών. Ο ρόλος του βασιλιά ήταν να οδηγήσει το λαό του στη σωτηρία. Είτε είχε τα μέσα είτε όχι, υπήρχε συναίνεση σε αυτόν τον στόχο. Αλλά αυτό το σχέδιο κατέρρευσε πολύ πριν από τη Γαλλική Επανάσταση, στο τέλος του Μεσαίωνα. Το κοσμικό σχέδιο επρόκειτο να αναλάβει. Ένα έργο για τους ανθρώπους, η ελληνική λέξη λαϊκός δηλώνει τον λαό. Ακριβώς όπως το συστατικό έθνος έπρεπε να βρει τη νομιμότητα της κυριαρχίας του από μόνο του, ο λαός έπρεπε να εγκαταλείψει κάθε υπέρβαση εκτός από τον εαυτό του για τη σωτηρία του.
Ο αποχριστιανισμός στη Γαλλία είναι ένα πολιτικό σχέδιο που έχει γίνει κοινωνική πραγματικότητα. Ο ιστορικός Guillaume Cruchet τοποθετεί το σημείο καμπής στη δεκαετία του 1960 [8]. Σήμερα, σύμφωνα με το INSEE, το 29% του γαλλικού πληθυσμού δηλώνει καθολικό, το 10% μουσουλμανικό. Ωστόσο, από αυτό το 29% των καθολικών, μόνο το 8% λέει ότι πηγαίνει τακτικά στην εκκλησία, ενώ το 20% των μουσουλμάνων και το 34% των Εβραίων λένε ότι πηγαίνουν σε τόπο λατρείας. Επιπλέον, η θρησκευτική μετάδοση μεταξύ των γενεών είναι λιγότερο ισχυρή στον καθολικισμό: το 67% των καθολικών λένε ότι ακολουθούν τη θρησκεία των γονιών τους, σε σύγκριση με το 84% των Εβραίων και το 91% των μουσουλμάνων [9].
Πέρα από τις στατιστικές, είναι αλήθεια ότι οι Γάλλοι, για μεγάλο μέρος τους, συγκινούνται ειλικρινά από το θλιβερό θέαμα των εκκλησιών που τυλίγονται στις φλόγες. Αλλά η αντίδραση δεν ξεπερνά τον θρήνο και τα δάκρυα. Στην ύπαιθρο της Γαλλίας, οι εκκλησίες είναι κλειστές, με ελάχιστες εξαιρέσεις, για να φιλοξενήσουν μια συναυλία τζαζ ή μια χορωδία στο τέλος του έτους, στην καλύτερη των περιπτώσεων. Για τους άνδρες, μια εκκλησία αιώνων που γίνεται καπνός είναι μια τραγωδία για την ιστορία και την κληρονομιά. Αλλά στα μάτια του Θεού, είναι χειρότερο από μια άδεια εκκλησία;
Γενικότερα, ο χριστιανός πρέπει επίσης να αναρωτηθεί πώς θα αντιδρούσε ο Χριστός σε αυτή την κατάσταση. Ένα μεγάλο μέρος της απάντησης βρίσκεται στην εικόνα που έχουμε για τον άνθρωπο. Και στη Δύση, ιδιαίτερα στη Γαλλία, το πρότυπο εικόνας του ανθρώπου είναι πρώτα απ' όλα η εικόνα που έχουμε για τον Χριστό. Έχει εξελιχθεί κατά τη διάρκεια της ιστορίας. Η εικόνα που είχαν οι Σταυροφόροι στο κεφάλι τους όταν πήγαν στην Ανατολή δεν ήταν αυτή που είχε σφυρηλατήσει ο Ερρίκος Γ ́ για τον εαυτό του κατά τη διάρκεια των Θρησκευτικών Πολέμων. Οι αναταραχές της ιστορίας είναι αναρίθμητες, αλλά αν συνοψίσουμε την εξέλιξη της εικόνας του Χριστού στην Καθολική Δύση σε τρεις φάσεις, θα μπορούσαμε να δούμε την ακόλουθη εξέλιξη:
Στη Μεροβίγγεια περίοδο και μέχρι τον κλασικό Μεσαίωνα, ο Χριστός ήταν μια εκδήλωση της δύναμης του Θεού: δεν ήταν ο σταυρός που τον σήκωσε, ήταν αυτός που έφερε τον σταυρό.
- Μυστήριο του Καρόλου του Φαλακρού, π. 869-870. BNF
Το τέλος του Μεσαίωνα, η Αναγέννηση και οι Θρησκευτικοί Πόλεμοι μεταμόρφωσαν αυτή την αντίληψη για το θείο. Από τώρα και στο εξής, η βαρύτητα γίνεται αισθητή: είναι ο σταυρός που μεταφέρει τον Χριστό.
- Matthias Grünewald, Τέμπλο Isenheim, π. 1510-1516
Με το άνοιγμα στον σύγχρονο κόσμο της Β ́ Βατικανής, ο ίδιος ο σταυρός αγωνίζεται να στηρίξει τον Χριστό, ο οποίος συνεχίζει να καταρρέει.
- Εσταυρωμένος του Ιωάννη Παύλου Β ', πάπας από το 1978 έως το 2005
Αυτή η σύμπτυξη είναι οπτική. Μεταφυσικά, αυτό δεν αλλάζει απολύτως τίποτα στο μήνυμα του Χριστού. Αλλά η εικόνα με την οποία οι άνθρωποι αντιλαμβάνονται το θείο αναφέρεται άμεσα στον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβάνονται τον εαυτό τους.
Αντί να θέλουν να αντιμετωπίσουν αυτή την εξέλιξη, οι δυτικές ελίτ την υποστηρίζουν με ζήλο. Το αντιεθνικό κράτος στοχεύει στην παραγωγή ενός νέου ανθρώπου, επίσημα ενάντια στο περιφρονημένο μοντέλο που προέβαλαν τα φασιστικά καθεστώτα του πρώτου μισού του εικοστού αιώνα, αλλά, γενικότερα, ενάντια στην παραδοσιακή κοινωνία. Αυτός ο νέος άνθρωπος δεν προορίζεται να είναι σταθερός, εργατικός, από μια σαφώς αναγνωρίσιμη γενεαλογία, συνδεδεμένος με την οικογένειά του, το αίμα του και τη γη του. Πρόκειται πρωτίστως για ένα αστικό, ξεριζωμένο, καθολικό και επομένως χωρίς δική του ταυτότητα, ανεκτικό στη σχετικότητα της αλήθειας αλλά μη ανεκτικό στην πραγματικότητα του κακού. Εν ολίγοις, ο νέος άνθρωπος που μας παρουσιάζεται ως αξεπέραστο πρότυπο είναι ένας «κοσμοπολίτης μπάσταρδος» [10].
Έτσι αποξενωμένο, είτε στα πολεμικά χαρακτηριστικά του, είτε στην προσκόλλησή του στη γη, είτε στην πίστη είτε στην πολιτική συνείδηση, το γαλλικό έθνος δεν βιώνεται πλέον παρά μόνο από τη νοσταλγική ηχώ της πραγματικότητάς του.
* * *
Τελικά, το κράτος-αγορά είναι ένα αντι-έθνος κράτος. Διατηρεί το κρατικό πλαίσιο, το οποίο της επιτρέπει να αντλεί τους πόρους της από την πραγματική οικονομία, ενώ απαλλάσσεται από το βάρος του έθνους, του οποίου η άυλη φύση δεν μπορεί να συγχωνευθεί σε ένα άθροισμα υλιστικών και τώρα μηδενιστικών συμφερόντων μιας παγκοσμιοποιητικής ελίτ. Το δημοψήφισμα του 2005 ήταν, στη Γαλλία, η τελευταία φορά που το γαλλικό έθνος μπόρεσε να εκδηλωθεί στο πλαίσιο των θεσμών της Πέμπτης Δημοκρατίας, ακριβώς όπως το 2003 και το όχι στον αμερικανο-σιωνιστικό πόλεμο στο Ιράκ ήταν το κύκνειο άσμα της γαλλικής κυριαρχίας. Η κατάληψη της χώρας από μια διεφθαρμένη ελίτ που υπόκειται σε αντεθνικά συμφέροντα έχει εξαλείψει το απείθαρχο εθνικό δυναμικό. Η «ανθεκτική Γαλατία» έπρεπε να υποταχθεί για να δεχτεί την καταστροφή της ομοιογένειάς του. Με βάση την «υπεραποικιοκρατία» και την κρατική προπαγάνδα, οι επιθέσεις στο έθνος και, γενικότερα, στον άνθρωπο που το απαρτίζει, πρέπει να συνοδεύουν την αλλαγή του μοντέλου του κράτους. Η ελευθερία, η ισότητα και η αδελφοσύνη είναι ξεπερασμένες, δυσκίνητες ιδέες που δεν ανταποκρίνονται πλέον στις ανάγκες της εποχής. Ακριβώς όπως ο καθεδρικός ναός που αντέχει στη θέση του, αλλά μεταμορφώνεται στην ουσία του έργου του, το έθνος πρέπει σαφώς να αποδομηθεί για να γίνει μια νέα δημιουργία. Ένα έθνος χωρίς ψυχή επειδή πωλείται σε χαμηλή τιμή. Σε μια κατάσταση αγοράς, όλα μπορούν να αγοραστούν και να πωληθούν. Ο λόγος ύπαρξής της δεν είναι η σωτηρία, το κοινό καλό ή ακόμα και η ευτυχία. Ο λόγος ύπαρξής της είναι η κίνηση (κεφαλαίου, ανθρώπων, αγαθών, πληροφοριών κ.λπ.) που καθιστά δυνατή την απόκρυψη της πραγματικότητας της μοιραίας φιλοδοξίας της από τα μάτια του παζαρέματος.
Ακόμη και μπροστά σε αυτήν την καταστροφική κατάσταση, δεν έχουν χαθεί όλα. Όχι μόνο επειδή πρέπει να είμαστε αισιόδοξοι επί της αρχής, αλλά μάλλον επειδή ο άνθρωπος εξακολουθεί να έχει το τεράστιο προνόμιο να μην γνωρίζει το μέλλον. Ακόμη και από μια παραδοσιακή άποψη, αυτή της σταδιακής καθόδου μέσα από τις διαφορετικές εποχές της ανθρωπότητας, η ιστορία δείχνει ότι αυτή η κάθοδος δεν είναι ευθεία και ότι υπάρχουν φάσεις απροσδόκητης ανάκαμψης, τις περισσότερες φορές μετά από περιόδους έντονων κρίσεων. Η Γαλλία, όπως και πολλά άλλα έθνη, διέρχεται μια υπαρξιακή κρίση. Όσο βαθύτερα μπαίνεις στα προβλήματα, τόσο πιο κοντά φτάνεις σε ένα βίαιο αποτέλεσμα. Το όλο ζήτημα είναι να γνωρίζουμε για ποιον θα είναι βίαιο.
Για να τελειώσω με μια λυρική νότα, και ταυτόχρονα για να ολοκληρώσουμε τον κύκλο, θα μπορούσαμε να κάνουμε τον Άγιο Ρεμί, «απόστολο των Φράγκων», να μιλήσει, αν έπρεπε να απευθυνθεί σε εμάς, τους ετοιμοθάνατους απογόνους του Κλόβις: «Ισιώστε, λυπημένε Sicambre, έχετε σκύψει αρκετά!»
Υάκινθη Μαρινγκότ
