Η λέξη γκράφιτι, ως όρος, εμφανίζεται στα μέσα του 19ου αιώνα. Έχει τις ρίζες στη λέξη γράφω (απαρέμφατο «γράφειν» της αρχαίας ελληνικής γλώσσας) ή στο λατινικό graffiato. Από τις πιο παλιές μορφές γκράφιτι είναι οι τοιχογραφίες και οι επιγραφές πάνω σε τοίχους σπηλαίων.

Βραχογραφίες του σπηλαίου της Αλταμίρα, στην Ισπανία

Στη σύγχρονη εποχή, η τέχνη ξεκινά στην Φιλαδέλφεια των Η.Π.Α. από «καλλιτέχνες» που αρχίζουν να γράφουν το όνομά τους σε τοίχους της πόλης. Στην Ευρώπη έρχεται το 1980 και χρησιμοποιείται ως ένας τρόπος έκφρασης των συναισθημάτων και των αναγκών της κοινωνίας και συνδέεται άμεσα με την Hip Hop μουσική και κουλτούρα. Αντίστοιχα, στην Ελλάδα εμφανίζεται στις αρχές του ’80, ενώ πολλές και ιδιαίτερες είναι οι  δημιουργίες κατά την περίοδο της οικονομικής κρίσης που ακολουθεί. Στην αρχή, το παρατηρούμε σε τοίχους της πόλης και τρένα, ενώ βλέπουμε σιγά σιγά να φτάνει σε οργανωμένες εκθέσεις και πανελλαδικά φεστιβάλ, όπως το Street Art Festival στην Πάτρα.

Πολλές φορές έχει αποτελέσει αντικείμενο συζήτησης κι έχει κατακριθεί ως τέχνη. Κι ενώ η ιδεολογία του γκράφιτι είναι το κρυφό και το παράνομο ως μορφή αντίστασης, βλέπουμε σήμερα να διώκονται όσοι καλλιτέχνες βάφουν χωρίς άδεια. Μα αν συναναστραφείς μ’ αυτούς, οι περισσότεροι θα σου μιλήσουν για σεβασμό της ξένης περιουσίας και της πολιτισμικής κληρονομιάς. Σε μια γενικότερη ομολογία, ένα είναι σίγουρο· η τέχνη του γκράφιτι, όπως και κάθε μορφή τέχνης, νιώθει τον παλμό της κοινωνίας και προπορεύεται της αλλαγής, δείχνει στην κοινωνία τα ψήγματά της και τη βοηθά να οραματιστεί ένα καλύτερο μέλλον.

Σήμερα, η τέχνη του γκράφιτι φαίνεται να γίνεται σιγά σιγά αποδεκτή, ενώ λύσεις προσπαθούν να βρεθούν, ώστε να παρέχονται χώροι δημιουργίας στους καλλιτέχνες. Μάλιστα, μέσα από την αποδοχή του προέκυψε και η mural art, κάθε μορφής γκράφιτι δηλαδή, το οποίο γίνεται από χρηματοδοτούμενους καλλιτέχνες υπό το φως της ημέρας.

Λισαβόνα, Φωτογραφία: Άννα Εκλεμέ

Ας δούμε όμως τι μας λέει ο D, που ασχολείται από μικρός με την τέχνη:

Από ποια ηλικία ασχολείσαι με την τέχνη του γκράφιτι;

Θα έλεγα ότι ξεκίνησα στα 14 περίπου στο γυμνάσιο. Τότε άρχισα να καταπιάνομαι με την τέχνη.

Και συνεχίζεις ως σήμερα;

Σήμερα δεν είμαι πολύ ενεργός, αλλά όταν βρίσκεται αφορμή καταπιάνομαι, ναι.

Άλλωστε και η τέχνη προκύπτει ανάλογα με το συναίσθημα, έτσι δεν είναι;

Ακριβώς αυτό. Είναι όπως το βλέπει ο καθένας. Για μένα παράδειγμα είναι τρόπος έκφρασης. Κάνω γκράφιτι όταν θέλω να βγάλω από μέσα μου «κάποιους δαίμονες», κάποιο συναίσθημα ή θέλω να περάσω κάποιο μήνυμα. Με το γκράφιτι βγάζεις συναισθήματα και λες πράγματα που δεν μπορείς να πεις με λόγια.

Πού βάφεις;

Προσωπικά βάφω σε τοίχους. Δεν έχει τύχει να βάψω σε πίνακα. Το μέρος που θα ήθελα να βάψω πιο πολύ απ’ όλα είναι τα τρένα. Εκεί η αδρεναλίνη φτάνει στο κόκκινο και το έργο σου είναι μόνιμα σε ένα ταξίδι. Ακούγεται η φωνή σου παντού, με το να το βλέπει πολύς κόσμος.

Λισαβόνα, Φωτογραφία: Άννα Εκλεμέ

Θυμάσαι την πρώτη φορά που έβαψες; Πώς ένιωσες;

Ήταν στο γυμνάσιο. Ήμουν πολύ αγχωμένος. Δεν με ενδιέφερε τόσο το σχέδιο, όσο το πώς ένιωθα. Αδρεναλίνη στο φουλ και όταν βλέπεις στο τέλος το αποτέλεσμα, νιώθεις μέσα σου μεγάλη ικανοποίηση για τη δουλειά που έχεις κάνει.

Βάφεις με παρέα ή μόνος σου;

Βάφω μόνος μου. Με παρέα έχω βάψει δύο- τρεις φορές.

Σε κείνους που θα πουν ότι το γκράφιτι είναι η καταστροφή της δημόσιας περιουσίας, τι έχεις να πεις; Επιπλέον, για σένα τι είναι γκράφιτι; Κάποιες λέξεις σε ένα δημόσιο έργο τέχνης, όπως σε ένα άγαλμα μιας πλατείας για παράδειγμα, είναι γκράφιτι;

Σίγουρα σε κάποια έργα που είναι διατηρητέα, όπως κάποια μνημεία, δεν είναι ωραίο να γίνεται γκράφιτι πάνω σε αυτά. Από την άλλη, όταν γίνεται σε δημόσιους χώρους, τους ομορφαίνει, γιατί ένας γκρίζος τοίχος δεν είναι καλύτερος από ένα πολύ ωραίο σχέδιο. Τώρα ο κόσμος πιστεύω ότι το έχει αποδεχτεί πιο πολύ, ειδικά σε μεγαλουπόλεις όπως η Αθήνα, η Θεσσαλονίκη, γιατί πλέον συνυπάρχουν με αυτό, το έχουν σε καθημερινή βάση στη ζωή τους.

Είδαμε στην περίοδο κρίσης που έζησε και ζει η Ελλάδα μια έξαρση των γκράφιτι. Πολλά ωραία γκράφιτι εμφανίστηκαν σε περιοχές της Αθήνας.

Ο καθένας θέλει να περάσει το μήνυμά του σε αυτές τις δύσκολες εποχές.

Εσύ έχεις κάποιον καλλιτέχνη που θαυμάζεις, που εμπνέεσαι;

Θαυμάζω έναν από τους μεγαλύτερους θρύλους, τον OBEY(Frank Shepard Fairey) και τον Taki 183, που ήταν από τους πρώτους και κατάφερε να μείνει ανώνυμος για περισσότερο από 40 χρόνια. Από τους πιο πρόσφατους μου αρέσει ο Ghost EA. Θα τον βρείτε στο youtube να κάνει θαύματα, απλά και μόνο με μία go-pro.

Άρα το γκράφιτι δεν σβήνει σαν τέχνη. Υπάρχει ακόμη.

Φυσικά και υπάρχει. Πιστεύω ότι το γκράφιτι είναι μια τέχνη διαχρονική και θα παραμείνει για πολύ ακόμη. Όσο υπάρχουν άνθρωποι που θέλουν να εκφραστούν και να ακουστεί η φωνή τους με αυτόν τον τρόπο, θα είναι και το γκράφιτι ζωντανό.

Βλέπεις πρωτότυπα έργα τα τελευταία χρόνια;

Ναι μπορείς να δεις πολύ ωραία 3D σχέδια, προσωπογραφίες. Ωστόσο, αυτό με το οποίο εγώ ασχολούμαι πολύ είναι τα γράμματα(letters).

Τι προσπαθείς να περάσεις μέσα από τον δικό σου τρόπο έκφρασης;

Μου αρέσει να πιάνω συνήθως θέματα της επικαιρότητας, να δίνω κάποιο μήνυμα με λέξεις για θέματα που με απασχολούν.

Πώς προέκυψε αυτή σου να ασχοληθείς με το γκράφιτι; Ποια ήταν η αφορμή σου;

Σε μια πόλη της επαρχίας που μεγάλωσα, το να βλέπεις γκράφιτι δεν ήταν το πιο συχνό φαινόμενο. Βλέποντας έτσι κάποια σχέδια, δειλά- δειλά άρχισα να ψάχνομαι και ταίριαξα με αυτήν τη street κουλτούρα, στην οποία ανήκει το γκράφιτι. Η διαφορετικότητα αυτής της τέχνης, εμένα με κέρδισε.

Κάπως έτσι έκλεισε η συνέντευξη του D., ο οποίος μας αφήνει ένα τελευταίο μήνυμα:

«Αν έχετε σκεφτεί έστω και μια φορά ν’ ασχοληθείτε με το γκράφιτι και κάτι σας κράτησε πίσω, επειδή ίσως φοβηθήκατε, να το δοκιμάσετε οπωσδήποτε. Το γκράφιτι είναι μια μορφή τέχνης, μέσω της οποίας μπορείς να πεις πράγματα, που είναι αδύνατον να πεις με λόγια.»