Ζούμε σε μια εποχή όπου οι καταστροφολόγοι και οι τεχνο-αισιόδοξοι αγωνίζονται να ελέγξουν την αφήγηση. Παρά τον συνεχιζόμενο αγώνα, οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι οι πλειοψηφίες τόσο στη Βόρεια Αμερική όσο και στην Ευρώπη τείνουν να είναι απαισιόδοξες για το μέλλον. Υπάρχει μεγάλη αβεβαιότητα για το τι πρόκειται να έρθει, αλλά και μια απτή αίσθηση ότι πιθανότατα θα είναι χειρότερα από ό, τι σήμερα, όπως και σήμερα είναι χειρότερα από ό, τι πριν από μια γενιά.
Στις 6 Απριλίου 2025, ο πρωθυπουργός του Ηνωμένου Βασιλείου Στάρμερ δήλωσε ότι «ο κόσμος έχει αλλάξει, η παγκοσμιοποίηση έχει τελειώσει και είμαστε τώρα σε μια νέα εποχή». Αυτό αφορούσε κυρίως το ζήτημα των δασμών, αλλά η αίσθηση ότι «όλα είναι λάθος, όλα αλλάζουν» υπερβαίνει το εμπόριο και το εμπόριο. Επειδή ο πολιτικός ίλιγγος είναι αρκετά πραγματικός, είναι εύκολο να πούμε ότι η καταστροφή μας γνέφει, ότι βρισκόμαστε στο χείλος του γκρεμού. Πολύ πιο πιθανό, κατά τη γνώμη μου, είναι λιγότερο μια θεαματική κατάρρευση από μια σταθερή, σχετικά αργή πτώση σε αυτή τη νέα εποχή που αναδύεται μπροστά στα μάτια μας.
Η αλλαγή έρχεται στη Δύση. Η παλιά φιλελεύθερη τάξη φαίνεται εξαντλημένη. Η «νέα τάξη» που περιγράφεται από τον Christopher Lasch και κυβερνούσε μέσω της πρόσβασης στη γνώση και την εξειδικευμένη εμπειρογνωμοσύνη φαίνεται να σπάει. Οι υπερμορφωμένες και υποαπασχολούμενες μάζες είναι μια συνταγή για αστάθεια. Ποιοι είναι οι παράγοντες που θα παίξουν ρόλο σε έναν ασταθή συγκρουσιακό μελλοντικό κόσμο στη Δύση και πώς θα μπορούσε να μοιάζει αυτή η σύγκρουση; Τρία βασικά στοιχεία θα τροφοδοτήσουν μια τέτοια πιθανή σύγκρουση, το ένα έχει ήδη εμφανιστεί και τα άλλα δύο φαίνεται να είναι καθ' οδόν, αν και ο χρόνος της πλήρους άφιξής τους δεν είναι απολύτως σαφής.
Το πρώτο στοιχείο είναι η ακραία πολιτική πόλωση και αυτό συμβαίνει σαφώς τόσο στη Βόρεια Αμερική όσο και στην Ευρώπη. Κάθε εκλογή παρουσιάζεται ως μια τρομερή, μοναδική δοκιμασία, η πιθανότητα νίκης της άλλης πλευράς περιγράφεται με αποκαλυπτικούς όρους. Αφήστε στην άκρη την αγωνία για τον Τραμπ. Απλά κοιτάξτε τη ρητορική λευκού θερμότητας που συνόδευσε την εκλογή της Τζόρτζια Μελόνι της Ιταλίας τον Σεπτέμβριο του 2022. Η ρητορική σήμερα – κυρίως για τα λαϊκιστικά δεξιά κόμματα που κερδίζουν τις εκλογές – είναι ακόμη πιο ακραία. Η πόλωση σημαίνει επίσης την απομάκρυνση από το υποτιθέμενο «κέντρο» και αυτό φαίνεται να συμβαίνει τόσο πολιτικά όσο και οικονομικά.
Το δεύτερο στοιχείο, σαφώς καθ' οδόν, αν όχι πλήρως εδώ, είναι μια βαθιά ριζωμένη αίσθηση μεταξύ βασικών τμημάτων του εκλογικού σώματος ότι, ανεξάρτητα από τα αποτελέσματα των εκλογών, τα δημοκρατικά αποτελέσματα θα παρεμποδιστούν από το μόνιμο καθεστώς που βρίσκεται ήδη και πάντα στην εξουσία. Αυτό θα μπορούσε να πάει είτε έτσι είτε αλλιώς, αλλά σήμερα στη Δύση αυτό το «μόνιμο καθεστώς» είναι το κυρίως αριστερό συνονθύλευμα μη εκλεγμένης γραφειοκρατίας, νόμου και ακτιβισμού. Στην Ευρώπη το βλέπουμε αυτό στις προσπάθειες παρεμπόδισης του ελέγχου της μετανάστευσης από δημοκρατικά εκλεγμένα κόμματα, παρά τις δημοσκοπήσεις που δείχνουν ότι η πλειοψηφία των Ευρωπαίων θέλουν λιγότερη μετανάστευση στις χώρες τους, τόσο νόμιμη όσο και παράνομη. Βλέπουμε την ίδια κατάσταση να εκτυλίσσεται στις Ηνωμένες Πολιτείες με εκατομμύρια ανθρώπους να μπορούν να εισέλθουν (κάποιοι θα μπορούσαν να πουν «εισβάλλουν») αγνοώντας το κράτος δικαίου και στη συνέχεια τα δικαστήρια και η ακτιβιστική κοινότητα εμποδίζουν την απομάκρυνσή τους, τυλιγμένοι στο ίδιο κράτος δικαίου που περιφρονήθηκε από τους ξένους μετανάστες και τους υποστηρικτές τους.
Το βλέπουμε σε απόπειρες νόμου εναντίον του υποψηφίου Τραμπ το 2023-2024 και σήμερα εναντίον ευρωπαίων δεξιών υποψηφίων στη Ρουμανία, τη Γαλλία, την Ισπανία και τη Γερμανία. Ακόμη και αν εκλεγούν, ο ευρέως αποδεκτός στόχος είναι να τεθούν σε καραντίνα τέτοιοι απαράδεκτοι νικητές από την κατανομή της εξουσίας, είτε σε εθνικό επίπεδο είτε στη γραφειοκρατία της ΕΕ. Σε τέτοια σενάρια, αυτό μοιάζει όλο και περισσότερο με ένα είδος αυταρχικής «διαχειριζόμενης δημοκρατίας» παρά με το πραγματικό είδος. Εν τω μεταξύ, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο εξέλεξε στην πραγματικότητα μια βίαιη αριστερή με σφυρί, την Ilaria Salis, ως μέλος το 2024.
Εάν οι ψηφοφόροι εσωτερικεύσουν πλήρως ότι οι εκλογές δεν έχουν σημασία, ότι «η λύση είναι σε ό,τι κι αν γίνει», πολλοί από αυτούς – θα γίνουν πολιτικά απαθείς. Αλλά άλλοι θα στραφούν σε μη δημοκρατικά μέσα για την προβολή εξουσίας, συμπεριλαμβανομένης της άμεσης δράσης και της ανοιχτής βίας.
Το τρίτο στοιχείο σε αυτό το τοξικό μείγμα που θα μπορούσε να οδηγήσει στη δυτική ενδοοικογενειακή βία είναι η οικονομική κρίση. Δεν είμαστε ακόμα εκεί, αλλά το πώς μπορεί να συμβεί - μέσω κάποιου συνδυασμού της βόμβας χρέους, της μείωσης του πληθυσμού και των μαζικών απωλειών θέσεων εργασίας ως αποτέλεσμα της τεχνητής νοημοσύνης - φαίνεται σχετικά σαφές.
Αυτό το οικονομικό τράνταγμα δεν θα ήταν κάτι σαν τη συνηθισμένη άνθηση και κατάρρευση του οικονομικού κύκλου, αλλά μάλλον κάτι περισσότερο σαν την πιστωτική κρίση του 2008 που θα δυσφημούσε περαιτέρω τους κυβερνητικούς θεσμούς και θα προκαλούσε μεγάλα άλματα στην ανεργία. Η συναίνεση σήμερα είναι ότι ενώ οι τράπεζες μπορεί να είναι λιγότερο εκτεθειμένες από ό, τι ήταν το 2008, άλλοι τομείς της οικονομίας, στο λεγόμενο «σκιώδες χρηματοπιστωτικό σύστημα», είναι λιγότερο προστατευμένοι και είμαστε πολύ περισσότερο χρεωμένοι, λιγότερο ικανοί να διασώσουμε αποτυχημένους οικονομικούς τομείς, από ό, τι ήμασταν πριν από 17 χρόνια.
Έτσι, τι είδους αστάθεια θα μπορούσε να οδηγήσει μια τέλεια καταιγίδα πολιτικής πόλωσης, μεταδημοκρατικής αηδίας και βαθιάς οικονομικής κρίσης στο εγγύς μέλλον; Δεν περιμένω έναν «πραγματικό» εμφύλιο πόλεμο ή ένα φανταστικό σενάριο Mad Max που θα προκληθεί από μια πλήρη κατάρρευση των θεσμών. Θα μπορούσε να είναι ένα μέλλον μεγαλύτερου «ελέγχου» και καταστολής. Μέρος του αποτελέσματος θα ήταν μια βαθύτερη εκδοχή του παρόντος, καθώς απελπισμένοι και κυνικοί πληθυσμοί μαζεύουν το κουφάρι μιας καταρρέουσας οικονομίας και κυβέρνησης.
Αλλά εκτός από ένα καταπιεστικό μέλλον, μια κατάσταση σύγκρουσης χαμηλής έντασης, όπως οι βρώμικοι πόλεμοι της Λατινικής Αμερικής ή τα «μολυβένια χρόνια» της Ιταλίας από τα τέλη της δεκαετίας του 1960 έως τις αρχές της δεκαετίας του 1980, με ακροαριστερή και ακροδεξιά άμεση δράση μεταξύ τους και εναντίον του κράτους, φαίνεται επίσης πιθανή.
Ενώ η κυβέρνηση Μπάιντεν και τα φιλελεύθερα μέσα ενημέρωσης μίλησαν πολύ για δεξιά ή δήθεν χριστιανική εθνικιστική «ενδοοικογενειακή βία», η πραγματική αριστερή βία έχει αυξηθεί και λεηλατηθεί τους τελευταίους μήνες. Τουλάχιστον μία από τις απόπειρες δολοφονίας του Τραμπ έγειρε αριστερά, όπως και ο εμπρηστής υπέρ της Παλαιστίνης, ο οποίος τον Απρίλιο του 2025 πυρπόλησε την έπαυλη του Δημοκρατικού κυβερνήτη της Πενσυλβάνια αμέσως μετά το Πάσχα του Σέντερ. Οι βανδαλισμοί και οι εμπρησμοί εναντίον αυτοκινήτων Tesla και αντιπροσωπειών αυτοκινήτων είναι ευρέως αριστεροί, όπως και το μεγαλύτερο μέρος της αναταραχής σε πολλές πανεπιστημιουπόλεις από τον Οκτώβριο του 2023. Ο Luigi Mangione, ο Αμερικανός δολοφόνος ενός στελέχους ασφαλιστικής εταιρείας τον Δεκέμβριο του 2024 έχει γίνει ένα αριστερό είδωλο και ίσως ακόμη και ένα προοδευτικό σύμβολο του σεξ. Παρακάτω είναι μια εικόνα από την Ισπανία που συνδυάζει τα χρώματα της τοπικής ποδοσφαιρικής ομάδας, "Ελεύθερη Παλαιστίνη" και Mangione.
Ένας άλλος επιταχυντής σε μια τέτοια βίαιη εγχώρια κατάσταση είναι η εθνοτική ή θρησκευτική διάσταση. Η πολιτική πόλωση, η αντισυστημική αηδία και η οικονομική κρίση δεν συνδέονται άμεσα με τη μεγάλη διαμάχη στη Δύση για τη μετανάστευση, αλλά το εθνοτικό/θρησκευτικό στοιχείο που βρίσκεται εκεί μπορεί να χρησιμεύσει ως πρόσθετη σπίθα ή αποσταθεροποιητικό στοιχείο σε μια ήδη ασταθή κατάσταση. Ο Λίβανος στη δεκαετία του 1970 είδε πόλωση και βία για διάφορους τοπικούς λόγους, αλλά ο παλαιστινιακός παράγοντας ήταν ένα βασικό στοιχείο για να γίνει μια ασταθής κατάσταση ακόμη χειρότερη, μετατρέποντας την πικρή, βίαιη πολιτική σε άμεση ένοπλη σύγκρουση. Με τους μεταναστευτικούς – ιδιαίτερα μουσουλμανικούς – πληθυσμούς να γίνονται όλο και περισσότερο βασικές εκλογικές περιφέρειες για τα αριστερά πολιτικά κόμματα στη Γαλλία, τη Γερμανία και το Ηνωμένο Βασίλειο, ο εθνοτικός παράγοντας είναι σχεδόν ενσωματωμένος στην εξίσωση, με τρόπο που να αποσταθεροποιεί περαιτέρω ασταθείς καταστάσεις κατά μήκος εθνοτικών γραμμών.
Έχουμε ήδη δει, σε αρκετές ευρωπαϊκές χώρες, καταστολή των διαφωνούντων από ντόπιους από φόβο ότι θα υποκινήσει τον μουσουλμανικό μεταναστευτικό πληθυσμό. Αυτές είναι προσπάθειες που μπορεί να κερδίσουν στιγμιαία ηρεμία, αλλά μπορούν επίσης να διαβρώσουν την εμπιστοσύνη στο πολιτικό σύστημα και να ενθαρρύνουν ένα είδος αναγκαστικής «ανάκτησης» σε κοινωνίες που υπερηφανεύονταν για τη φιλελεύθερη ανοχή τους. Τα πολιτικά καύσιμα είναι ήδη στη θέση τους ή βρίσκονται σε καλό δρόμο. Το ερώτημα παραμένει αν οι πολιτικοί στη Δύση μπορούν να αντεπεξέλθουν ή, ακόμα καλύτερα, να αποφύγουν μια επερχόμενη καταιγίδα.
*Ο Alberto M. Fernandez είναι αντιπρόεδρος της MEMRI. https://www.memri.org/
1 σχόλιο:
Χα χα χα ..
Νεσαρα - Γκεσαρα θα βαλει ταφοπλακα σ ολους και ολα.
Δημοσίευση σχολίου