Το τελευταίο διάστημα γίνεται ιδιαίτερη αναφορά, σχετικά με ζητήματα εξωτερικής πολιτικής και στάσης της ελληνικής κυβέρνησης, σε όρους όπως «ρεαλπολιτίκ» γενικά, και «φινλανδοποίηση» (ιδιαίτερα του Αιγαίου). Πίσω από αυτές τις αναφορές υπάρχει πάντα ένα ευμετάβλητο διεθνές πλαίσιο, μια νέα διεθνής πραγματικότητα, και βεβαίως νέοι συσχετισμοί και συμμαχίες. Ας τα βάλουμε όλα σε μια σειρά:
Γενικοί ορισμοί
● Με τον όρο «ρεαλπολιτίκ» (γερμ. Realpolitik), αλλά και «πολιτικός ρεαλισμός» (που δεν είναι ακριβώς το ίδιο), αναφερόμαστε ή προσδιορίζουμε μια προσέγγιση της πολιτικής που εστιάζει στην πραγματικότητα, τα συμφέροντα και τις πρακτικές δυνατότητες που υπάρχουν, παρά σε ιδεαλιστικές ή ηθικές αρχές. Εξ ου και ο προσδιορισμός περί ρεαλισμού. Η ρεαλπολιτίκ ως πλήρης προσαρμογή στις υπάρχουσες συνθήκες, με εγκατάλειψη ιδεαλιστικών στόχων, εστιάζει στην «τέχνη του εφικτού», όπου τα ιδανικά και οι διακηρύξεις θυσιάζονται για πρακτικές ανάγκες και συμφέροντα, στο όνομα του ρεαλισμού.
● Η «φινλανδοποίηση» (αγγλ. Finlandization, γερμ. Finnlandisierung) είναι ένας όρος της διεθνούς πολιτικής και διπλωματίας που αναφέρεται στην κατάσταση κατά την οποία μια χώρα, ενώ διατηρεί ορισμένα τυπικά χαρακτηριστικά ανεξαρτησίας, προσαρμόζει την εξωτερική της πολιτική (και βεβαίως σε μεγάλο βαθμό και την εσωτερική) στις προδιαγραφές και πιέσεις μιας ισχυρότερης γειτονικής δύναμης, προκειμένου να αποφύγει τη στρατιωτική σύγκρουση ή μια πολιτική αποσταθεροποίηση.
Παραδείγματα
● Μια πρόσφατη αναφορά στην ρεαλπολιτίκ είναι το απόσπασμα που ακολουθεί: «Από την πολιτική αυτή δεν λείπουν οι αντιφάσεις. Καταγγέλλουμε την Τουρκία για την εισβολή στην Κύπρο και την καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, αλλά συμμαχούμε με το Ισραήλ που κατέχει παλαιστινιακά εδάφη και με το καθεστώς Σίσι στην Αίγυπτο που φυλακίζει ό,τι κινείται. Αυτό λέγεται ρεαλπολιτίκ, θα αντέτεινε κάποιος. Σωστά. Για να φέρνει όμως αποτέλεσμα ο πολιτικός ρεαλισμός, θα πρέπει να συνοδεύεται και από μια πολιτική ευφυΐα ή, έστω, ευελιξία. Όταν ζητάς εμμονικά να αποκλειστεί η Τουρκία από την ευρωπαϊκή άμυνα την ώρα ακριβώς που όλοι αναγνωρίζουν την ανάγκη της ενεργής εμπλοκής της, το μόνο που καταφέρνεις είναι να απομονώνεσαι, και τελικά να χάνεις» (Μιχάλης Μητσός, Τα Νέα, 22/5/025).
● Στην ίδια γραμμή «πολιτικού ρεαλισμού», ο Κώστας Ιορδανίδης θα γράψει: «Η διαφαινόμενη συμμετοχή της Τουρκίας στα νέα ευρωπαϊκά εξοπλιστικά προγράμματα, που αναμένεται να ολοκληρωθεί με ειδική πλειοψηφία από το Συμβούλιο Γενικών Υποθέσεων της Ε.Ε. στις 27 Μαΐου, απλώς επιβεβαιώνει κατίσχυση των αρχών της realpolitik έναντι του “αξιακού πλαισίου” που υποτίθεται ότι διέπει τις αποφάσεις και την πολιτική της ενωμένης ούτως ειπείν Ευρώπης… Μία ευρωπαϊκή άμυνα εις την οποίαν οι μετέχουσες χώρες οφείλουν να καλύψουν το μεγαλύτερο ποσοστό δαπάνης στους τομείς συμβατικών εξοπλισμών και ανθρωπίνου δυναμικού, μετά την αναμενόμενη μερική απεμπλοκή των ΗΠΑ από την ευρωπαϊκή ασφάλεια, δεν ήταν δυνατόν να μην περιλαμβάνει τη Βρετανία και την Τουρκία… Ενώπιον της πραγματικότητος αυτής έχει βρεθεί η Ελλάς, που εκ των πραγμάτων θα ακολουθήσει τη ροή των γεγονότων, σε μία εποχή σαρωτικών ανατροπών, όταν τα πάντα καθορίζονται στη βάση του ειδικού βάρους μιας χώρας και ανάλογα της χρησιμότητός της εις τους ευρύτερους συμμαχικούς σχεδιασμούς» (Καθημερινή, 22/5/025)
Πού οδηγεί αυτή η λογική
Η ταυτόχρονη αναφορά την ίδια μέρα στην ρεαλπολιτίκ σε δύο κατ’ εξοχήν συστημικά έντυπα (Τα Νέα και Καθημερινή) δεν είναι τυχαία. Υποστηρίζει την χωρίς πολλά-πολλά αποδοχή της στρατιωτικής συνεργασίας Ε.Ε. και Τουρκίας, και την εισδοχή της Τουρκίας (με μεγάλα ανταλλάγματα) στα προγράμματα επανεξοπλισμού της Ευρώπης.
Με αυτή τη λογική (τι ειδικό βάρος έχει κάθε χώρα και ποια χρησιμότητα προσφέρει στους ευρύτερους συμμαχικούς σχεδιασμούς), που παρουσιάζεται ως πολιτικός ρεαλισμός, δεν υπάρχει ουδεμία αντίρρηση να αποδεχτεί μια χώρα σαν την Ελλάδα τον υποβιβασμό της στην κατάσταση της «φινλανδοποίησης» από μια ισχυρότερη γειτονική χώρα, την Τουρκία, η οποία τυγχάνει ιδιαίτερης προσοχής από τους κυρίαρχους στους συμμαχικούς σχεδιασμούς. Και μάλλον είναι «αναπότρεπτο» έως ρεαλιστικό η Τουρκία να υποβάλλει όρους στην Ελλάδα, και αυτή με τη σειρά της οφείλει να αποδεχτεί αν θέλει να αποφύγει στρατιωτικές εμπλοκές και διατάραξη των σχέσεων με τους συμμάχους. Ας γίνουμε θυσία, αφού είναι για καλό σκοπό (προσφορά στη συμμαχία που συμμετέχουμε και στη σωστή πλευρά της ιστορίας). Ας επιδιώξουμε «ήρεμα νερά» με τον κακό (έστω) γείτονα, γιατί αν θυμώσει θα μας βρει κακό. Παραπέρα, ένα τμήμα των ελίτ και του πολιτικού κόσμου δεν έχει το παραμικρό πρόβλημα με το να φινλανδοποιηθούμε από την Τουρκία· μάλιστα έχουν ακουστεί μέχρι και απόψεις για συνομοσπονδία Ελλάδας-Τουρκίας υπό την αιγίδα της Τουρκίας.
Η προσαρμογή ως γενικός κανόνας του πολιτικού ρεαλισμού (στους ισχυρότερους και στους στόχους των συμμαχικών ενώσεων) μπορεί να οδηγήσει και σε μορφές «αυτοκτονίας» κρατικής, πολιτικής, κυριαρχικής, σε εδαφική συρρίκνωση, αλλαγή συνόρων κ.ο.κ. Η δε αποδοχή της φινλανδοποίησης ως ντε φάκτο κατάστασης οδηγεί σε μια σταδιακή αφαίρεση κάθε έννοιας επικράτειας, άσκησης επικράτειας, κυριαρχίας και εθνικής πολιτικής. Γίνεσαι έτσι παράρτημα, συμπλήρωμα, επαρχία ή –ορθότερα– βιλαέτι του ισχυρού γείτονα.
Ιδιαίτερη στιγμή
Έχει γίνει πολλές φορές λόγος κατά τα τελευταία χρόνια για μετατροπή της χώρας σε «αποικία χρέους», σε «μετανεωτερική αποικία», σε «ειδικό καθεστώς» κ.λπ., ιδιαίτερα μετά τη χρεοκοπία του 2010 και τα Μνημόνια. Γίνεται επίσης ειδικός λόγος στην ιδιαίτερη ισχυροποίηση της Τουρκίας τις δυο-τρεις τελευταίες δεκαετίες. Όλα αυτά δεν αναφέρονται σε ποσοτικά δεδομένα. Εκφράζουν και ποιοτικά στοιχεία, που ορίζουν μια μεγάλη απώλεια κυριαρχίας και εργαλείων κυριαρχίας της χώρας μας· ορίζουν επίσης τα αποτελέσματα μιας ανισόμετρης εξέλιξης στο συσχετισμό δύναμης ανάμεσα στις Μεγάλες δυτικές δυνάμεις, την ισχυροποίηση της Τουρκίας σε Ν.Α. Μεσόγειο, Αφρική, Βαλκάνια, Μέση Ανατολή, και φυσικά τη βουλιμία της επί του Αιγαίου και της Κύπρου.
Αυτά τα κατανοούν οι ελίτ (οικονομικές και πολιτικές) της χώρας μας. Δεν τα βλέπει καθόλου σύμπασα η αριστερά (διαφόρων αποχρώσεων). Η τελευταία αρέσκεται να γενικολογεί για αντίθεση και ανταγωνισμό ανάμεσα σε δύο αστικές τάξεις (Ελλάδας και Τουρκίας) για το όσα θα κερδίσουν ή θα μοιράσουν από τη συμμετοχή τους σε ιμπεριαλιστικές ενώσεις, κυρίως δυτικές. Αδυνατεί να δει αυτό που συμβαίνει: η εξάρτηση της Ελλάδας βαθαίνει, και μάλιστα αναδεικνύεται ένα νέο κέντρο (η Τουρκία) με μια επεκτατική-ιμπεριαλιστική πολιτική σε βάρος της Ελλάδας, και με υπομόχλια εντός της χώρας τα οποία αποδέχονται ΚΑΙ αυτή τη μορφή της εξάρτησης.
Βρισκόμαστε σε ιδιαίτερη στιγμή επειδή αλλάζουν όλα τα επίκεντρα και τα κέντρα βάρους στον γεωπολιτικό ορίζοντα, και επειδή η χώρα (και όλες οι δυνάμεις που τη συναποτελούν) είναι ιδιαίτερα εκτεθειμένες στις αλλαγές αυτές. Δεν υπάρχει καμία βεβαιότητα, κανένα σταθερό σημείο ισορροπίας. Αντίθετα, αλλάζουν όλες οι ισορροπίες και η πραγματική ρεαλπολιτίκ εφαρμόζεται από τους ισχυρούς. Όλοι οι όροι εκπορεύονται από αυτούς. Όσοι υφίστανται τις πιέσεις και τους όρους αντιλαμβάνονται τις αλλαγές, αλλά παράλληλα προσπαθούν να διαβάσουν τις νέες εξελίξεις και να προσανατολιστούν κατάλληλα σε αυτές, έτσι ώστε να εκφράσουν μια υποτελή αλλά προσαρμοσμένη ρεαλπολιτίκ.
Ελλαδικοί πονοκέφαλοι
Για παράδειγμα η κυβέρνηση Μητσοτάκη: Είχε ταυτίσει εντελώς όλες τις προτεραιότητες ως σύμμαχος χωρίς όρους των ΗΠΑ του Μπάιντεν. Η επιστροφή του Τραμπ αλλάζει το τοπίο, τις πολιτικές και τις ισορροπίες. Ψάχνει να βρει επαφή ο Μητσοτάκης, ξέρει ότι πιθανά θα του τραβηχτεί το χαλί. Σπεύδει να συγχρωτιστεί με την ευρωπαϊκή εκδοχή της παγκοσμιοποίησης. Όμως οι βασικές δυνάμεις της Ευρώπης ποντάρουν στην Τουρκία και ιδιαίτερα στο πρόγραμμα επανεξοπλισμού της Ευρώπης. Πρέπει η ελληνική πλευρά να το καταπιεί κι αυτό. (Να ο υποτακτικός-υποτελής πολιτικός ρεαλισμός). Όπως θα πρέπει να καταπιεί και τόσα άλλα. Π.χ. να αποσταλεί η συστοιχία ελληνικών Πάτριοτ από τη Σ. Αραβία στην Ουκρανία. Και να βοηθήσει περισσότερο στρατιωτικά την Ουκρανία, όχι γιατί το θέλει ο Τραμπ αλλά γιατί η ευρωπαϊκή φράξια του κόμματος του πολέμου ποντάρει στη συνέχιση του πολέμου στην Ουκρανία…
Αλλά ο πονοκέφαλος έχει συνέχεια: Αναμένεται να φθάσει (επιτέλους) στας Αθήνας η νέα πρέσβειρα των ΗΠΑ. Από όσα διαρρέουν-αναμεταδίδουν τα συστημικά μέσα, ενδιαφέρεται να προσαρμόσει τον κόμβο Ελλάδα καλύτερα προς τις βλέψεις της νέας εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ. Η Ελλάδα ως κόμβος πρέπει να κλείσει τις διόδους προς την Κίνα, και να ανοίξει τα λιμάνια της (Θεσσαλονίκης, Πειραιά, Αλεξανδρούπολης, Βόλου κ.λπ.) για τις ΗΠΑ και τον νέο –ανταγωνιστικό προς τον κινεζικό– δρόμο για διέλευση εμπορευμάτων, αγωγών κ.λπ. Η αλλαγή του χάρτη στη Μέση Ανατολή, οι νέες σχέσεις ΗΠΑ και καθεστώτων του Κόλπου, στοχεύουν να ανοίξει ο δρόμος του IMEC, δηλαδή αυτός που θα συνδέει Ινδία με Δύση και θα είναι η απάντηση στην κινεζική μεθόδευση.
Κι ενώ διάφοροι ατσίδες και σαλταδόροι των εγχώριων οικονομικών ελίτ σπεύδουν να αρπάξουν εξοπλιστικά προγράμματα από το ReΑrm Europe, σύντομα θα δουν, με τον ερχομό της κυρίας Κίμπερλι, ότι πρέπει να προσαρμοστούν και να διαφοροποιηθούν κι άλλο. Ιδιαίτερα το εφοπλιστικό τμήμα τους και οι παράλληλες δραστηριότητές του…
Επειδή το περιβάλλον μοιάζει με αυτό μιας κινούμενης άμμου σε συνθήκες θύελλας και έντονων στροβιλισμών αέρα, το να υπηρετήσεις ταυτόχρονα πολλά αφεντικά και πολλά κέντρα δεν είναι τόσο εύκολο. Δεν είναι εύκολο και σε ένα πολιτικό σύστημα που νόμιζε πως, υιοθετώντας όλα όσα εξάγγελλε η δυτική παγκοσμιοποίηση, θα τύχαινε κάποιας ειδικής μεταχείρισης. Τώρα που όλα τινάζονται στον αέρα, δεν ξέρει πώς να προσανατολιστεί, με ποιους να πάει, τι του επιφυλάσσει η πολιτική Τραμπ στην περιοχή, τι αλλαγές επέρχονται και πόσα μπορεί να σηκώσει και να αντέξει χωρίς να κλατάρει.
Νέο αμάλγαμα υποτέλειας
Όταν λέμε ότι η εξάρτηση της χώρας βάθυνε και ποιοτικά, αναφερόμαστε στο ότι τα μνημόνια προχώρησαν την αποικιοποίηση από το ευρωπαϊκό τοκογλυφικό κεφάλαιο σε τεράστιο βαθμό (και για 99 χρόνια, μην το ξεχνάμε). Οι στρατηγικές συμφωνίες με τις ΗΠΑ (που κι αυτές μας «διέσωζαν» από τα νύχια του μακαρίτη Σόιμπλε και μας κράταγαν στην Ε.Ε.) είχαν ως αντάλλαγμα να βαθαίνει η στρατιωτική παρουσία των ΗΠΑ στην Ελλάδα. Η πράσινη μετάβαση και ο ψηφιακός μετασχηματισμός έθεσαν τις απαραίτητες βάσεις για όλα αυτά.
Όμως υπάρχει και μια άλλη πλευρά, που δεν υπήρχε πριν 20, 30, 40 χρόνια. Τότε πάρτι στην εξαρτημένη Ελλάδα έκαναν βασικά δυτικές δυνάμεις, με σειρά ιεράρχησης: ΗΠΑ, Γερμανία, Γαλλία, Αγγλία. Μετά προστέθηκε η Ιαπωνία κυρίως με τις εξαγωγές (αυτοκίνητα, μηχανήματα κ.λπ.). Τώρα υπάρχουν με ισχυρούς όρους άλλες δύο δυνάμεις: το Ισραήλ και η Τουρκία. Η μεν Τουρκία βλέπει την Ελλάδα σαν «ορεκτικό» και σχεδιάζει τις επεκτατικές πολιτικές υπαγορεύοντας όρους και δημιουργώντας τετελεσμένα, για να εισπράττει διαρκώς τεμενάδες και κατευνασμό από την ελληνική πλευρά. Το δε Ισραήλ επείγεται να αποκτήσει στρατηγικό βάθος συνεχίζοντας τους πολέμους στη Μέση Ανατολή. Πολλοί ισραηλίτες αγοράζουν ακίνητα σε Ελλάδα και Κύπρο, κάνουν επενδύσεις σε διάφορους τομείς, ενώ βρίσκουν κι αυτοί διέξοδο να πωλούν στην Ελλάδα όργανα παρακολούθησης και οπλικά συστήματα (π.χ. θόλους αμφίβολης αποτελεσματικότητας απέναντι σε σμήνη drones, και ξεπερασμένης τεχνολογίας).
Και οι δύο αυτές χώρες ασκούν μια πολιτική απέναντι στη χώρα μας και επηρεάζουν την πολιτική, οικονομική και στρατιωτική υπόστασή της. Η ρεαλπολιτίκ και η φινλανδοποίηση φτιάχνουν ένα νέο αμάλγαμα υποτελούς πολιτικής. Για παράδειγμα η συμμαχία με το Ισραήλ (και όλη η συμπεριφορά της επίσημης Ελλάδας στη γενοκτονία) δικαιολογείται ως αναγκαία κίνηση για να αντιμετωπίσουμε τον επεκτατισμό της Τουρκίας (αυτό δεν λέγεται επίσημα, αλλά υποστηρίζεται με σθένος από τους παρατρεχάμενους του Μαξίμου και των ελίτ που επωφελούνται).
Την ίδια στιγμή Μαξίμου, ΕΛΙΑΜΕΠ, Ντόρα Μπακογιάννη, Γεραπετρίτης, Καιρίδης και άλλοι παρουσιάζουν την πολιτική κατευνασμού προς την Τουρκία ως ύψιστη έκφραση ρεαλισμού στις νέες συνθήκες. Μάλιστα λένε: αφού όλοι οι Μεγάλοι τα έχουν καλά με Τουρκία και Ισραήλ, γιατί εμείς να είμαστε εξαίρεση; Δεν έχει άλλωστε σημασία τι είναι δίκαιο και σωστό. Σημασία έχει τι είναι «αποτελεσματικό». Και ενώ οι Μεγάλοι ακόμα δεν απειλούνται (μάλλον συμπλέκονται με Ισραήλ και Τουρκία), εμείς σαν χώρα βρισκόμαστε υπό απειλή, υπό κίνδυνο και μάλιστα μεγάλο. Ξεπουλάμε την κυριαρχία μας νομίζοντας ότι αγοράζουμε προστασία από ΗΠΑ και Ε.Ε., πρόσφατα και από Ισραήλ, και ξεχνάμε ότι όλοι αυτοί μετράνε το δικό τους συμφέρον. Και, κυρίως, γνωρίζουν ότι θα αλλάξουν οι χάρτες και τα σύνορα στην περιοχή. Και το προωθούν αδιαφορώντας για ιστορία, δίκαιο, πολιτισμό, συμμαχίες κ.λπ. Δείτε τι έγιναν Γιουγκοσλαβία και Συρία, και θα καταλάβετε τι μπορεί να προκύψει. Δείτε την Κύπρο, που η ηγεσία της αναζητά προστασία από Δύση και… Τουρκία.
Να ζήσουμε με τις ψευδαισθήσεις των ελληνικών αστικών ελίτ;
Να ζήσουμε με τις φαντασιώσεις της αριστεράς ότι δεν υπάρχει εξάρτηση κι ότι η Ελλάδα είναι ιμπεριαλιστική χώρα και δεν υπάρχει κίνδυνος από τον τούρκικο επεκτατισμό;
Να παρηγορηθούμε ότι η συμμαχία με το σιωνιστικό Ισραήλ θα μας προστατεύσει από Τουρκία;
Κι αν ούτε στο ΝΑΤΟ ούτε στην Ε.Ε. είμαστε ασφαλείς, γιατί να μην γίνουμε 52η, 53η πολιτεία των ΗΠΑ να μην μας πειράζει κανείς;
***
Ο πραγματικός ρεαλισμός σήμερα είναι μια μεγάλη εθνική και κοινωνική συσπείρωση που θα στηρίξει ένα σχέδιο εθνικής κυριαρχίας και κοινωνικής αλλαγής· που θα καταπολεμήσει την εθελοτυφλία, την εθελοδουλία, τον ραγιαδισμό, την υποτέλεια, την ενδοτικότητα και την υποχώρηση. Αλλιώς, «αποχαιρέτα την Αλεξάνδρεια που χάνεται»…
Κανένας από όσους που μνημονεύσαμε στο κείμενο αυτό δεν θα μας σώσει, δεν θα μας βοηθήσει, δεν θα νοιαστεί για την Ελλάδα. Οικόπεδο τη βλέπουν, κόμβο τη θέλουν, παρατηρητήριο και ορμητήριο στη διεθνή πειρατεία που ασκούν σε βάρος λαών και ανθρωπότητας. Όποιος ζητά προστασία από τους εγκληματίες, το πιθανότερο να γνωρίσει είναι το μαχαίρι τους…
(Δρόμος, φύλλο 732, 24/5/25)
**Τό ιστολόγιο δέν συμφωνει απαραίτητα με τις απόψεις των αρθρογράφων.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου