Τέλος εποχής για τη δεδομένη εξωτερική πολιτική. Η Ελλάδα σε περιδίνηση

Του Σωτήρη Σιδέρη 
 

Η ανάγκη για  ένα νέο δόγμα εξωτερικής πολιτικής έχει καταστεί επείγουσα. Η Ελλάδα έχει μετατραπεί σε χώρα -δορυφόρο της ΕΕ και των ΗΠΑ, αδυνατώντας να διαπραγματευθεί και να διεκδικήσει ακόμη και τα αυτονόητα , όπως είναι η ανατροπή της αναθεωρητικής πολιτικής της Τουρκίας, η σύμπηξη ισχυρών συμμαχιών βασισμένες στον αλληλοσεβασμό και την συνεργασία, η άσκηση των κυριαρχικών δικαιωμάτων και η στοιχειώδης αυτονομία στην λήψη των αποφάσεων. Σε αυτή την εικόνα πρέπει να προστεθεί η διαρκής και ταχύτατα αναπτυσσόμενη εταιρική σχέση ΕΕ- Τουρκίας και Τουρκίας -ΗΠΑ. 

Οι ήττες διαδέχονται η μία την άλλη. Ένας  πρωθυπουργός χωρίς ίχνος επιρροής  σε διεθνές επίπεδο και  δεδομένος και ένα ΥΠΕΞ στα όρια της διάλυσης, διοικούν ένα οικοδόμημα που τρίζει συνθέμμελα. Aπό την κρίση του Ουρούτς Ρέϊς, την Κάσσο, το πρόγραμμα SAFE που βάζει την Άγκυρα επίσημα στην στρατηγική ασφάλειας και ενώ έπεται o Kανονισμός EDIP, την εξαέρωση της βαλκανικής πολιτικής και τη Μέση Ανατολή, η Ελλάδα παραπαίει και υποχωρεί παντού. Ταυτόχρονα, υπάρχει μια αντιπολίτευση που δεν ιεραρχεί καν τον ρόλο της και δείχνει να μην καταονεί  τη φύση των δυσμενών εξελίξεων. Η χώρα βρίσκεται  σε περιδίνηση και αντιμέτωπη με μια Τουρκία  που ανατρέπει ραγδαία τις ισορροπίες. 

 

Βατερλό με το SAFE , έπεται ο  EDIP

  Η απόφαση της ΕΕ που δίνει τη δυνατότητα στην Τουρκία να  συμμετέχει σε εξοπλιστικά προγράμματα  μέσω του κανονισμού SAFE, ήταν μια στρατηγικού τύπου ήττα σε θεσμικό επίπεδο. Θα ακολουθήσουν και άλλες ήττες , καθώς έπεται σε εύλογο χρόνο η υπογραφή διμερούς συμφωνίας Ασφάλειας και Άμυνας. Αν η Ελλάδα διέθετε επιρροή δεν θα γίνονταν καμία συζήτηση για το βέτο. Θα ασκούσε την επιρροή της και με τις αναγκαίες συμμαχίες θα έθετε τους όρους της. Αλλά η δυνατότητα αυτή έχει καταρρεύσει από το 2019, οπότε και άρχισε να καταγράφεται η στρατηγικού τύπου αναδίπλωση της Ελλάδας από όλα τα μέτωπα. Βαλκάνια, Αν. Μεσόγειος, επιρροή στο ευρωπαικό θεσμικό οικοδόμημα, υποταγή αντί συνεργασίας με τις ΗΠΑ και άλλες χώρες. 

Το πιο ανησυχητικό όμως είναι ότι , σε λίγους μήνες αναμένεται η συμφωνία πάνω σε έναν νέο κανονισμό , τον  EDIP (Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα Αμυντικής Βιομηχανίας) που  θα δίνει νέους οικονομικούς πόρους  και εργαλεία για κοινές επενδύσεις σε τεχνολογίες αιχμής και θα συμπεριληφθεί  στο Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο μετά το 2028.  
Ο νέος Κανονισμός εγκρίθηκε τον Απρίλιο του 2025 και θεσμικά, αποσκοπεί στην ενίσχυση της Ευρωπαϊκής Αμυντικής Βιομηχανίας και  Αυτονομίας της Ένωσης. Ο Κανονισμός όμως αν και τυπικά αφορά μόνο τα κράτη -μέλη της ΕΕ, προβλέπει συνεργασία καταρχήν με την Ουκρανία. Η Τουρκία ως γνωστόν έχει στρατηγική συνεργασία με το Κίεβο για την κατασκευή drone και άλλου εξοπλισμού. Η απόφαση προβλέπει συνεργασία της ΕΕ και με εταιρείες της Ουκρανίας, οπότε εύκολα πάλι η Τουρκία θα μπορεί να εισχωρήσει στα σχέδια. Αλλά δεν είναι μόνο αυτό. 

Σύμφωνα με τα επίσημα έγγραφα της ΕΕ, η συγκεκριμένη στρατηγική του EDIP “τονίζει τη σημασία της ενίσχυσης αμοιβαία επωφελών εταιρικών σχέσεων με τρίτες χώρες και στρατηγικούς εταίρους που συμμερίζονται τις ίδιες απόψεις —είτε σε ευρωπαϊκό ή διατλαντικό επίπεδο είτε πέραν αυτών— καθώς μπορούν να ενισχύσουν τις προσπάθειες της Ένωσης προς την κατεύθυνση της αμυντικής βιομηχανικής ετοιμότητας”. Άρα στην πορεία πολύ εύκολα πάλι με τους συσχετισμούς εις βάρος της Ελλάδας, η Άγκυρα θα έχει ισχυρό ρόλο. Είναι χαρακτηριστικό ότι το σχετικό έγγραφο σημειώνει επίσης ότι η συγκεκριμένη στρατηγική, αφορά και τα κράτη μέλη του ΝΑΤΟ, άρα και την Τουρκία. 
           

Προβλέψιμη, δεδομένη και χαμένη

 
Με απλά λόγια , η  εκχώρηση της εξωτερικής πολιτικής σε κέντρα αποφάσεων των ΗΠΑ και της ΕΕ και η αδυναμία να υπάρξει μια σχεδιασμένη εξωτερική πολιτική, οδηγεί σε συνεχείς ήττες και σε δραματική απαξίωση της Ελλάδας. 
Η απουσία από τις ευρωπαικές διεργασίες και η τακτική του κατευνασμού  από τον ίδιο τον πρωθυπουργό και το ΥΠΕΞ , η άρνηση καταδίκης της αναθεωρητικής πολιτικής και η ακινησία στον διμερή διάλογο, αποδείχθηκαν μια τεράστια παγίδα για τη χώρα. Στο εγγύς μέλλον η Τουρκία θα έχει επίδραση σε όλο το θεσμικό οικοδόμημα και την αρχιτεκτονική Άμυνας και Ασφάλειας της ΕΕ, ενώ η Ελλάδα  που ενώ είναι μέλος, θα είναι απλά μια χώρα που καταναλώνει αποφάσεις και πόρους . Η απουσία αντιπολίτευσης είναι ένα τραγικό πολιτικό κενό. Η ανάγκη για ένα νέο δόγμα και μια νέα ευρωπαική πολιτική, είναι επείγουσα . 

Η ταχύτητα με την οποία αποφασίζονται και υλοποιούνται οι αποφάσεις σε διεθνές επίπεδο έχουν οδηγήσει σε καθήλωση την κυβέρνηση Μητσοτάκη που αδυνατεί και να παρακολουθήσει τις εξελίξεις. Πάντα , είτε εκ των υστέρων, είτε με μοιρολατρική διάθεση, είτε με παρακλήσεις προσπαθεί να διορθώσει τα πράγματα, αλλά είναι σαφές ότι είναι εκτός παιχνιδιού. 

Αν όμως ο πρωθυπουργός αδυνατεί να κατανοήσει και να παρέμβει στις ευρωπαικές εξελίξεις , τι μπορεί να περιμένει η χώρα από τις ελληνοαμερικανικές σχέσεις. Η απόσταση μεταξύ Λευκού Οίκου και Μεγάρου Μαξίμου είναι χαώδης, όχι φυσικά χιλιομετρικά, αλλά  σε προτεραιότητες, ιεραρχήσεις και ενδιαφέροντα. Ο πρωθυπουργός, δεδομένος και σιωπηλός υπηρετεί με αυταπάρνηση την πολιτική ΗΠΑ και Ισραήλ στη Μέση Ανατολή, το αντιρωσικό μένος της ΕΕ, τα συμφέροντα των δυτικών έναντι της Κίνας και δεν έχει τίποτα το ενδιαφέρον να πει ή να παρουσιάσει ως σχέδιο για να ενδιαφερθεί ο Τραμπ ή άλλη χώρα. 
Μοιραία λοιπόν η Ελλάδα δεν είναι καν στα ραντάρ του νέου παγκόσμιου συσχετισμού δυνάμεων και περιμένει απλά νέες οδηγίες ……

Τι πρέπει να αλλάξει

 

Το πιο σημαντικό πράγμα είναι να γίνει η Αθήνα κέντρο λήψεως των αποφάσεων σε ζητήματα εθνικού ενδιαφέροντος και να κινηθεί με σχέδιο και αποφασιστικότητα. Χωρίς στρατηγική πχ στον τομέα Άμυνας και Ασφάλειας θα συνεχίσει να είναι μια μαριονέτα χωρίς αξιοπιστία και χωρίς ειδικό βάρος. Τώρα φαίνεται πόσο καταστροφική είναι για την Ελλάδα η τακτική του διαρκούς κατευνασμού της Τουρκίας και η απόσυρση της χώρας από τα διεθνή φόρα και η απουσία καταδίκης της Άγκυρας. 

Το δεύτερο στοιχείο είναι η αυτονομία αποφάσεων όσον αφορά τις σχέσεις της Ελλάδας, τόσο με τα μεγάλα κράτη της ΕΕ, όσο και με τις ΗΠΑ.  Το δόγμα του προβλέψιμου και πειθήνιου πρωθυπουργού έχει κάνει τον κύκλο του με αρνητικό αποτέλεσμα , καιρός για αλλαγή που να λαμβάνει υπόψη τα νέα δεδομένα.  Οι βάσεις των ΗΠΑ που ο Μητσοτάκης εκχώρησε  ανατρέποντας την διαπραγμάτευση του ΣΥΡΙΖΑ , δεν μπορεί να είναι χωρίς ανταλλάγματα. Οι κυρώσεις κατά της Τουρκίας που άφησε ο Τσίπρας τον Ιούνιο του 2019 ανατράπηκαν από τον Μητσοτάκη αμέσως μετά και η Άγκυρα απογείωσε την επιθετικότητά της.  Οι σχέσεις με την Ρωσία πρέπει να αποκατασταθούν και ταυτόχρονα, να αναπτυχθούν οι σχέσεις με την Κίνα. Αν υπάρχει αντίρρηση από οποιαδήποτε χώρα, για την Κίνα, ας τεθεί το ερώτημα πως μπορούν η Γαλλία, η Γερμανία , η Ιταλία και οι ΗΠΑ φυσικά να έχουν οικονομικές σχέσεις πολλών τρις ευρώ όλες μαζί και η Ελλάδα να μην έχει δικαίωμα. 

Ειδικότερα όσον αφορά την Τουρκία και την βαλκανική πολιτική, είναι αναγκαίος ο επαναπροσδιορισμός των προτεραιοτήτων της εξωτερικής πολιτικής. Μια χώρα που δεν μπορεί να ποντίσει ένα ηλεκτρική καλώδιο επειδή δέχεται απειλή και δεν καταγγέλλει καν την Τουρκία, θα μπορέσει ποτέ να διεκδικήσει τον σεβασμό της Άγκυρας ή να προκαλέσει αναταραχή με τις διεκδικήσεις της; όχι ποτέ. 
Και τέλος η αντιπολίτευση και ιδιαίτερα η προοδευτική αντιπολίτευση δεν είναι άμοιρη ευθυνών. Η ανυπαρξία στελεχών που θα αναδείξουν την προσωικότητά τους και θα γίνει πειστική, αλλά και πιεστική προς την κυβέρνηση , έχει προσφέρει τεράστιο ζωτικό χώρο στον Μητσοτάκη να κάνει ό,τι θέλει παρά τις ήττες του. 
Τα ερωτήματα και τα προβλήματα είναι γνωστά.  Οι απαντήσεις αγνοούνται...

ΩΜΕΓΑ PRESS - Πρώτη σελίδα

**Τό ιστολόγιο δέν συμφωνει απαραίτητα με τις απόψεις των αρθρογράφων.