Τα άρρητα ονόματα των Θεών

Όλες οι αντιδράσεις

Panagiotis Emmanuel

Τα άρρητα ονόματα των Θεών

Σύμφωνα με τον Πλάτωνα και τον Σωκράτη στον διάλογο Κρατύλος , οι άνθρωποι όχι μόνο δεν γνωρίζουν τίποτα για τις ιεραρχίες των Θεών αλλά δεν γνωρίζουν ουτε τα ονόματα τους. Ο Πλάτων βέβαια δεν αμφισβητεί ότι οι Θεοί έχουν ονόματα αλλά αυτά τα γνωρίζουν μόνο οι ίδιοι και αυτοί στους οποίους μπορούν να τα εμπιστευθούν. Θεωρεί όμως ο Πλάτων ότι είναι καλό οι άνθρωποι να προσεύχονται στους Θεούς και άρα ελπίζει να μην προκαλούν την οργή τους όταν τους ονομάζουν με ονόματα που τους έδωσαν οι ίδιοι και δεν είναι τα αληθινά τους ονόματα αλλά ονομασίες που εκπροσωπούν σύμφωνα με την Ελληνική διάλεκτο τις ποιότητες και τις ενέργειες της συμπαντικής δύναμης που εκφράζεται μέσω αυτών.

«..Ναί, μα το Δία, Ερμογένη, αν είμαστε μυαλωμένοι, θα ήταν για μας ένας τρόπος, ο πιο καλύτερος άπ όλους : ότι δηλαδή τίποτα δε γνωρίζουμε για τους θεούς, ούτε για τους ίδιους ούτε για τα ονόματα τους πού κάποτε οι ίδιοι έδωσαν στον εαυτό τους, γιατί είναι φανερό οτι εκείνοι χρησιμοποιούν τα αληθινά τους ονόματα. Ενας δεύτερος πάλι τρόπος της ορθότητος είναι ο τρόπος πού συνηθίζομε να ευχόμαστε στις προσευχές, δηλαδή όπως οι θεοί ευχαριστούνται να ονομάζονται ποιοι και ποιάς καταγωγής, ετσι κι εμείς να τους ονομάζουμε, αφού τίποτε άλλο δεν γνωρίζομε γιατί εγώ νομίζω οτι είναι καλές οι συνήθειες των προσευχών. Λοιπόν, αν θέλεις, ας εξετάσουμε, αφού προηγουμένως δηλώσουμε στους θεούς, ότι εμείς τίποτε δε θα εξετάσουμε γι' αυτούς τους ίδιους ,γιατί δεν έχομε την αξίωση ότι είμαστε ικανοί να ερευνήσουμε, άλλα για τους ανθρώπους, ποια τέλος πάντων έχοντας γνώμη έδωσαν σ' αυτούς τα ονόματα γιατί αυτό το φέρσιμο μας δε θα μπορούσε να τους εξοργίσει» Πλάτων-Κρατύλος

Όσον αφορά τα ονόματα που χρησιμοποιούνται στη θεουργία, ο Πορφύριος ρώτησε τον Ιάμβλιχο γιατί οι ιερείς προτιμούν τα ονόματα των βαρβάρων από τα «δικά μας». Ο Ιάμβλιχος απάντησε ότι γι αυτό υπάρχει ένας «μυστικός λόγος» (ΠΜ 256, 5–6): «Επειδή οι Θεοί μας έχουν διδάξει ότι όσον αφορά τις ιερές φυλές όπως οι Αιγύπτιοι και οι Ασσύριοι , ολόκληρη η γλώσσα τους είναι προσαρμοσμένη σε ιερές τελετουργίες , και γι' αυτό πιστεύουμε ότι είναι απαραίτητο όταν απευθυνόμαστε στους Θεούς να χρησιμοποιούμε μια γλώσσα που τους είναι συγγενική » (ΠΜ 256, 6–9). Ο Ιάμβλιχος υποστήριξε ότι οι Αιγύπτιοι και οι Ασσύριοι έλαβαν τα ονόματα των θεών μέσω θείας αποκάλυψης και κρατώντας τα ανέπαφα συνδέθηκαν με τους θεούς που τους τα έστειλαν.

Ο Ιάμβλιχος αντιτάχθηκε στην θεώρηση του Πορφυρίου ότι τα ιερά ονόματα μπορούσαν να μεταφραστούν, επειδή οι εννοιολογικές τους αναφορές ήταν ανεξάρτητες από τις φωνητικές τους εκφράσεις .

«Η κατάσταση δεν είναι όπως νομίζετε. Διότι αν τα ονόματα καθιερώθηκαν κατά σύμβαση ( κατά συνθήκην) , δεν θα είχε καμία διαφορά εάν χρησιμοποιούσαμε κάποια ονόματα έναντι κάποιων άλλων . Αλλά αν συνδέονται με τη πραγματική φύση των Θεών , τότε εκείνα από τα ονόματα που είναι πιο συγγενικά σε αυτήν θα ήταν αναμφίβολα πιο ευχάριστα στους Θεούς. Πράγματι, από αυτό συνεπάγεται ότι η γλώσσα των ιερών φυλών προτιμάται έναντι των υπόλοιπων ανθρώπων. Η μετάφραση των «ιερών ονομάτων» θα ήταν αναποτελεσματική, «γιατί ακόμη κι αν ήταν δυνατή η μετάφραση τους, δεν θα είχαν πλέον καμία δύναμη» (ΠΜ 257, 3–10)

«Τα ονόματα των θεών είναι ατομικές θεοφάνειες ακριβώς με τον ίδιο τρόπο που ο κόσμος είναι η καθολική θεοφάνεια, και επειδή και τα δύο προηγήθηκαν όλων των εννοιολογικών κατανοήσεων των ανθρώπων, δεν πρέπει να αλλάζουν σύμφωνα με εννοιολογικά κριτήρια . Τα ιερά ονόματα είναι τα «οχήματα» των θεών και δεν πρέπει να παραβιάζονται με μετάφραση» (ΠΜ 259, 1–5)

Στα Ερμητικά κείμενα του Ερμή του Τρισμεγίστου , ο «Ασκληπιός» προειδοποιεί τον βασιλιά Άμμωνα να μην μεταφράζει τα αιγυπτιακά μυστήρια στα ελληνικά:

«Για τους Έλληνες, Βασιλιά, που κάνουν συνεχώς λογικοφανείς συνειρμούς , χρησιμοποιούν λέξεις που δεν έχουν ιερουργική δύναμη, και αυτή ακριβώς η δραστηριότητα είναι που αποτελεί και τη φιλοσοφία τους, ένας απλός θόρυβος λέξεων. Αλλά εμείς [οι Αιγύπτιοι] δεν χρησιμοποιούμε [τόσο] «λέξεις» (λόγους), αλλά «ήχους» (φωναί) που προκαλούν την άμεση απόκριση των Θεών».

Ο Ιάμβλιχος χρησιμοποιεί έναν «μυστικὸ λόγο» για να εξηγήσει την εγγενή σύνδεση των ιερών ονομάτων και ήχων που χρησιμοποιούνται στον ιερατικό λόγο. « Τα ονόματα των θεών είναι η ίδια η ηχητική δόνηση τους , και όταν λαμβάνονται και εκφέρονται σωστά γίνονται σύμβολα που ενώνουν τους θεουργούς με τις θεϊκές τους αρχές — αν βέβαια αυτοί είναι έτοιμοι να τις δεχτούν.» Μέσω της σωστής ηχητικής εκφοράς αυτών των ονομάτων, οι θεουργοί εισέρχονται στην «ενέργεια» (δραστηριότητα) των θεών με την οποία δημιουργείται ο κόσμος. Για τους Θεουργούς όλο αυτό , είναι λιγότερο μια «κατανόηση» και περισσότερο μια «ενσάρκωση- μελωδία-αναπνοή» των θεών.