Λουκάς Νοταράς – Ο Μέγας Δούκας της Ρωμανίας και η Άβυσσος της Πτώσεως
Καταγόμενος από παλαιά μονοεμβασιώτικη οικογένεια του δεκάτου τετάρτου αιώνος, ο Λουκάς Νοταράς δεν ήταν απλώς μια αστική φιγούρα της Κωνσταντινουπόλεως — ήταν η έσχατη έκφραση του Βυζαντινού διοικητικού πνεύματος. Μεταφερθείς στην Πόλη περίπου έναν αιώνα νωρίτερα, ο οίκος των Νοταράδων απέκτησε πλούτο και επιρροή μέσω του εμπορίου παστών ιχθύων· όμως ο ίδιος ο Λουκάς διέθετε διοικητική ιδιοφυΐα, πνευματική καλλιέργεια και βαθιά γνώση της λειτουργίας του Κράτους.
2. Ο Ανθενωτικός και ο Εξαναγκασμένος Συμβιβασμός
Ο Αυτοκράτορας Κωνσταντίνος ΙΑ’ Παλαιολόγος, παρά τον ανθενωτικό χαρακτήρα του, αναζητούσε απεγνωσμένα εσωτερική ενότητα μπροστά στην απειλή του Μωάμεθ. Γι’ αυτό διόρισε τον Νοταρά Μεγάλο Δούκα — το δεύτερο τη τάξει αξίωμα μετά τον Αυτοκράτορα, με πλήρεις εξουσίες σε στρατό, στόλο, οικονομία και δικαιοσύνη. Ήταν πράξη πίστης και τακτικής.
Όμως η κίνησή του δεν έφερε τη συμφιλίωση. Αντίθετα, θεωρήθηκε από τους φανατικούς ανθενωτικούς ως πράξη προδοσίας· και από τους Ενωτικούς, ως διπλωματικός ελιγμός δίχως ειλικρίνεια. Ο Νοταράς βρέθηκε περικυκλωμένος από καχυποψία, και ταυτοχρόνως απαραίτητος.
3. Στην Ομίχλη της Άμυνας – Πραγματικά Καθήκοντα και Ασάφειες
Κατά την πολιορκία του 1453, οι πηγές τον παρουσιάζουν με πολλαπλές ευθύνες. Ο Φραντζής τον φέρει υπεύθυνο εφεδρικού σώματος ιππέων και τοξοτών, ο Μπάρμπαρο ως επικεφαλής της αντιμετώπισης των υπονόμων που έσκαβαν οι Οθωμανοί κάτω από τα τείχη, υπό τις οδηγίες του Γερμανού μηχανικού Γιοχάνες Γκράντ. Εκείνος διέλυσε 14 σήραγγες, σώζοντας καίρια τμήματα της Πόλης.
Ο ίδιος διοικούσε και ναυτική μοίρα στον Κεράτιο, και ήταν υπεύθυνος για την άμυνα του θαλάσσιου τείχους. Ο Κριτόβουλος τον παρουσιάζει ως εκπαιδευτή των πληρωμάτων και συντονιστή των σκαφών που απώθησαν τον εχθρό στις μάχες της αλυσίδας.
Αλλά η εικόνα του πολυεργαλειακού στρατηγού συνοδεύεται και από διχασμούς. Η σύγκρουσή του με τον Ιουστινιάνη, στις 24 Μαΐου, υπήρξε θυελλώδης. Ο Γενουάτης ζήτησε πυροβόλα για το Λύκιο πεδίο· ο Νοταράς αρνήθηκε. Πίστευε, και ίσως δικαίως, ότι τα τείχη του λιμανιού ήταν ευάλωτα και υποστελεχωμένα.
Η άρνησή του προκάλεσε έκρηξη. Ο Ιουστινιάνης φώναξε:
“Traditor! Non so che me tien che non te scanna cum questo pugnal!”
«Προδότη! Δεν ξέρω τι με κρατεί και δεν σε σφάζω με αυτό το μαχαίρι!»
Ο Κωνσταντίνος παρενέβη ως πυροσβέστης, καλώντας τους σε ενότητα. Όμως οι δύο άνδρες δεν συμφιλιώθηκαν ποτέ.
4. Η Σύλληψη και η Σκιά της Προδοσίας
Όταν η Πόλη έπεσε, ο Νοταράς συνελήφθη σε κάποιον πύργο. Μεταφέρθηκε στον Μωάμεθ, όπου του προσφέρθηκε τιμητική μεταχείριση — και ακόμη και θέση διοικητή της Κωνσταντινουπόλεως. Φαίνεται ότι τον θεώρησαν απαραίτητο για τη μετάβαση της εξουσίας. Του δόθηκαν χρήματα, του επετράπη να επιστρέψει σπίτι του.
Το ίδιο απόγευμα όμως αποκεφαλίστηκε μαζί με τον μικρότερο γιο του και τον γαμπρό του. Ο πιο διαδεδομένος λόγος είναι η άρνησή του να παραδώσει τον νεώτερο γιο του (14 ετών) στο χαρέμι του Μωάμεθ, σε μια εφιαλτική στιγμή όπου η ισλαμική αυλή γιόρταζε με κρασί και αίμα τη νίκη της.
5. Εναλλακτικές Θεωρίες και Ηθικά Ερωτήματα
Μια εκδοχή του Φραντζή θέλει τον Νοταρά να είχε αποκρύψει ποσά από το αυτοκρατορικό ταμείο και να τα προσέφερε στον Σουλτάνο για να εξαγοράσει τη ζωή του. Αν αληθεύει, ήταν μια πράξη πανικού, όχι προδοσίας· αλλά ο Μωάμεθ το θεώρησε εξευτελισμό της αυτοκρατορικής εμπιστοσύνης.
Κατά άλλους, όπως παρατηρεί ο Δούκας, ο Νοταράς αντλούσε κουράγιο από ενθαρρυντικά γράμματα που του έστελναν παράγοντες του Οθωμανικού στρατοπέδου, γεγονός που επιδείνωσε την καχυποψία του Σουλτάνου προς τον Μεγάλο Βεζίρη του, Χαλίλ Τσανταρλή.
Σε κάθε περίπτωση, η εκτέλεση του Νοταρά ήταν η κυνική επιβεβαίωση της απόλυτης εξουσίας του Μωάμεθ, και το τέλος κάθε προσδοκίας συνύπαρξης.
6. Οικογένεια – Απογύμνωση και Εξορία
Η σύζυγός του, Παλαιολογίνα, πουλήθηκε ως σκλάβα και πέθανε στον δρόμο για την Αδριανούπολη. Δύο μέλη της οικογένειας, η κόρη του Άννα και η θεία της, διέφυγαν με γενουατικά πλοία στη Βενετία, μεταφέροντας εκεί τον τελευταίο οικονομικό πυρήνα της αυτοκρατορικής οικογένειας.
Στη Βενετία, η Άννα Νοταρά έγινε το στήριγμα της βυζαντινής παροικίας, βοηθώντας στην εξαγορά αιχμαλώτων, μεταξύ των οποίων και ο Φραντζής.
Επίλογος – Η Μοναξιά της Ευθύνης
Ο Λουκάς Νοταράς έμεινε πιστός στην Πόλη μέχρι το τέλος — αλλά και καχύποπτος προς τους ανθρώπους της. Έζησε ως σύμβολο της διοικητικής ευφυΐας του ύστατου Βυζαντίου, αλλά έπεσε ως αμφισβητούμενος τραγικός ήρωας, ανάμεσα σε Συμβούλια, Αυτοκρατορικούς Θρόνους και Σουλτανικά Μαχαίρια.
Η σκιά του πλανάται πάνω από τη ματωμένη παλαίστρα του 1453. Όχι μόνο ως ο Μεγάλος Δούκας της Ρωμανίας, αλλά και ως ο άνθρωπος που έφερε στους ώμους του το άχθος μιας Αυτοκρατορίας που σιωπηλά έσβηνε μέσα στη φλόγα της Ιστορίας.
Ιωάννης Ιουστινιάνης Λόγγος – ο Γενουάτης Ηγεμόνας της Χίου υπερασπίζει την Πόλη το Μάιο 1453
Ο Ιωάννης Ιουστινιάνης Λόγγος, Γενουάτης αριστοκράτης, ηγεμόνας της Χίου και επικεφαλής μισθοφορικού σώματος 700 βαρέως οπλισμένων ανδρών, έφτασε στην πολιορκούμενη Κωνσταντινούπολη στις 26 Ιανουαρίου 1453. Τον είχε καλέσει ο Αυτοκράτορας Κωνσταντίνος ΙΑ΄ Παλαιολόγος, αναγνωρίζοντας την ανάγκη για έμπειρο πολεμιστή. Αμέσως με την άφιξή του, του απονεμήθηκε το αξίωμα του Πρωτοστράτορα και ο τίτλος του Δεσπότη της Λήμνου — αποδεικνύοντας τη βαρύτητα της αποστολής του και την εμπιστοσύνη του αυτοκράτορα.
Σύμφωνα με τον Δούκα, επρόκειτο για «ἐπιδέξιον ἀνὴρ καὶ εἰς παραταγὰς καὶ συνασπισμοὺς πολέμων δοκιμώτατον».
2. Οργάνωση της Άμυνας – Επιθεώρηση και Ανασύνταξη
Πρώτη του ενέργεια υπήρξε η επιθεώρηση των τειχών μαζί με τον αυτοκράτορα. Από κοινού αποφάσισαν ότι η κύρια άμυνα έπρεπε να εστιαστεί στο εξωτερικό τείχος πίσω από την τάφρο και όχι στο παλαιότερο, εσωτερικό τείχος. Ο ίδιος ανέλαβε τη διοίκηση του κρίσιμου τμήματος στην περιοχή της Πύλης του Αγίου Ρωμανού, όπου επικεντρωνόταν ο τουρκικός κανονιοβολισμός.
Ο Ιουστινιάνης ενίσχυσε το ηθικό των πολιορκημένων. Η φήμη του, η πειθαρχία των ανδρών του και η γενναιότητά του ενέπνεαν εμπιστοσύνη. Εφηύρε ακόμη και πρόχειρο οχυρωματικό ανάχωμα από δοκάρια, σακιά και φράγματα — το οποίο δυσχέραινε τον εχθρό στο κατεστραμμένο εξωτερικό τείχος.
3. Ο Τραυματισμός – Το Σημείο Καμπής
Στην κορύφωση της τελικής επίθεσης την αυγή της 29ης Μαΐου 1453, ο Ιουστινιάνης τραυματίστηκε σοβαρά. Ωστόσο, τα ακριβή αίτια, η προέλευση και η τοποθεσία του τραύματος παραμένουν ασαφή και αμφιλεγόμενα — καταγεγραμμένα με πλήθος εκδοχών:
• Ο Φραντζής αναφέρει ότι τραυματίστηκε στα πόδια και, παρά τις παρακλήσεις του Αυτοκράτορα, εγκατέλειψε τη θέση του.
• Ο Δούκας γράφει ότι τραυματίστηκε από μολυβένια σφαίρα πίσω από τον βραχίονα, η οποία διάτρησε την πανοπλία του και του προκάλεσε αβάσταχτο πόνο. Παρόλα αυτά, υποσχέθηκε να επιστρέψει μετά τη θεραπεία του:
«Στήθι θαρραλέως· ἐγὼ δὲ μέχρι τῆς νηὸς ἐλεύσομαι, κακεῖ ἰατρευθεὶς τάχως ἐπαναστρέψω.»
• Ο Niccolò Barbaro — με σφοδρή επικριτικότητα — τον κατηγορεί ότι διέδωσε ψευδώς ότι η Πόλη είχε ήδη αλωθεί.
• Αντιθέτως, χειρόγραφη υποσημείωση στο πρωτότυπο του χρονικού του Barbaro στη Μαρκιανή Βιβλιοθήκη αναφέρει ότι «τραυματίστηκε από βέλος».
• Ο Pusculus, στο λατινικό έπος του, αποδίδει την εγκατάλειψη του αγώνα σε θεϊκή εγκατάλειψη:
“Auxilium deus ipse negavit” – «Ο Θεός ο ίδιος αρνήθηκε τη βοήθεια».
4. Η Σκοτεινή Εκδοχή – Τραυματισμός από Έλληνα
Υπάρχει όμως και η θλιβερά υπονοούμενη θεωρία ότι τραυματίστηκε εκ των έσω. Σύμφωνα με τον Ιέρακα, Μεγάλο Λογοθέτη του Πατριαρχείου τον 16ο αιώνα, ο Ιουστινιάνης δέχθηκε πυροβολισμό από Έλληνα στρατιώτη, από φθόνο:
«Λέγεται δε ἐκ τῶν ἐντὸς Ῥωμαίων ἦν ὁ δράσας τοῦτο τὸ ἐπιβούλευμα… Φθόνῳ τρωθεὶς, ὡς εἴθισται τοῖς βασκάνοις.»
Η εκδοχή αυτή επαναλαμβάνεται και στο ανώνυμο χρονικό που φιλοξενείται στον Τόμο Ζ΄ της Μεσαιωνικής Βιβλιοθήκης του Κ. Σάθα, όπου καταγράφεται:
«Ἐφημίσθη οὖν ὅτι ἔνδοθεν τοῦ κάστρου δέδωκαν αὐτόν, ἀλλ’ οὐκ οἶδέ τις ὅπως γέγονεν.»
5. Επιστροφή στα Πλοία και Θάνατος
Παρά τον τραυματισμό του, ο Ιουστινιάνης μεταφέρθηκε στο λιμάνι και επιβιβάστηκε σε πλοίο που τον πήγε στη Χίο, όπου πέθανε λίγες ημέρες αργότερα. Σύμφωνα με τον Σλουμπερζέ, πνέοντας τα λοίσθια, αρνήθηκε να δεχτεί φροντίδα και πέθανε με τη συνείδηση του βαρύτατου χρέους και της αμφισβητούμενης τιμής του.
Ο Δούκας, με πιο επιεική φωνή, αναφέρει ότι οι στρατιώτες του παρέμειναν στα τείχη μέχρι τέλους και ότι ο ίδιος, ακούγοντας το πικρό μαντάτο της Άλωσης, διέταξε με σαλπιγκτές την αποχώρησή τους.
6. Κρίσεις και Ιστορική Αποκατάσταση
Η μορφή του Ιουστινιάνη είναι από τις πλέον διχαστικές της Άλωσης:
• Για άλλους ήταν προδότης, δειλός ή εγωιστής.
• Για άλλους, τραγικός ήρωας, ηγεμόνας με συναίσθηση του χρέους, που πολέμησε επί τέσσερις μήνες στην πρώτη γραμμή και κατέρρευσε όταν η μοίρα είχε ήδη σφραγιστεί.
Η ιστορία ίσως δεν αποφάσισε οριστικά. Όμως ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος δεν τον καταράστηκε. Ούτε τον αρνήθηκε. Ενδεχομένως διαισθάνθηκε ότι ο άνδρας που φεύγει αιμορραγώντας από την Πύλη του Αγίου Ρωμανού, φέρει στο σώμα του όχι μόνο το τραύμα της σάρκας, αλλά και το αβάσταχτο βάρος μιας ετοιμοθάνατης Αυτοκρατορίας.
Οι Τελευταίοι Υπερασπιστές της Βασιλεύουσας: Ηγετικά Πρόσωπα και Σύμμαχοι κατά την Άλωση της Κωνσταντινουπόλεως (1453)
Κατηγορία | Όνομα Ηγέτη | Σημείωση
• Αυτοκράτωρ | Κωνσταντίνος ΙΑ΄ Παλαιολόγος | † Έπεσε μαχόμενος στην πύλη Ρωμανού
• Μέγας Δούκας | Λουκάς Νοταράς | Εκτελέστηκε από τον Μωάμεθ μετά την Άλωση
• Στρατηγός/Αρχοντόπουλος | Θεόφιλος Παλαιολόγος | † Σκοτώθηκε κατά την πολιορκία
• Αριστοκράτης/Αμυντικός ηγέτης | Δημήτριος Καντακουζηνός | Εκτελέστηκε πιθανόν μετά την παράδοση
• Γενουάτης Στρατηγός | Ιωάννης Τζουστινιάνι (Giovanni Giustiniani) | (DOW) Πέθανε από τραύματα που υπέστη στη μάχη
• Βενετός Καπετάνιος | Γκαμπριέλε Τρεβιζάνο (Gabriele Trevisano) | (POW) Αιχμαλωτίστηκε
• Βενετός Καπετάνιος | Αλβίζο Ντιέδο (Alviso Diedo) | (WIA) Τραυματίστηκε αλλά επέζησε
• Ιταλός Άρχοντας | Γκαμπριέλε Ορσίνι ντελ Μπαλτσο (Gabriele Orsini del Balzo) | † Σκοτώθηκε σε άγνωστες συνθήκες
• Καθολικός Καρδινάλιος | Καρδινάλιος Ισίδωρος | (POW) Αιχμαλωτίστηκε από τους Οθωμανούς
• Οθωμανός Πρίγκιπας | Ορχάν Τσελεμπί | Πέθανε υποστηρίζοντας τον Κωνσταντίνο
***************
Οι υπερασπιστές της Βασιλεύουσας το 1453" Ο αυτοκράτορας και οι πολίτες της Πόλης, γνωρίζοντας ότι είμαστε ελάχιστοι, φοβήθηκαν και ταράχτηκαν βλέποντας όλα αυτά. Αμέσως λοιπόν έγινε συμβούλιο και αποφασίστηκε να πάνε στις διαταγμενες θέσεις τους, να φρουρούν τα τείχη και να πολεμήσουν όλοι τους εχθρούς, οι άρχοντες , οι στρατηγοί και οι υπόλοιποι ευγενείς και Ρωμαίοι. Ο κάθε ένας πήγε εκεί που είχε διαταχθεί. Πρώτα ο αυτοκράτορας ανέθεσε τη διοίκηση των ανακτόρων και τη φρούρηση της γύρο περιοχής στον Βενετο Βαιλο Ιερώνυμο Μινωτο. Στον Πέτρο Γουλιανο , τον πρόξενο των Καταλανών δόθηκε η εντολή να φρουρεί τον τομέα από τον Βουκολεοντα μέχρι το Κοντοσκαλιο. Η φύλαξη των τειχών από το έξω μέρος του λιμανιού μέχρι τα Υψωμαθια ανατέθηκε στον Ιάκωβο Κονταρινι ( ο Κονταρινι εκτέλεσε το καθήκον του με άψογο τρόπο σαν ευγενής και ιππότης ).
Διατάχθηκε ο Μανουήλ από τη Λιγουρία να φρουρεί , με δύναμη από 200 τοξότες και εκτοξευτές βλημάτων , τη περιοχή της Χρυσής Πύλης. Οι εχθροί είχαν στήσει απέναντι από το μέρος εκείνο μια ελεοπολη προφυλαγμένη από δέρματα βουβαλιών κα μοσχαριων, μέσα από την οποία έριχναν βολές ενάντια στα τείχη. Η φύλαξη του Μυριανδρου , που ήταν ένα από τα πιο επικίνδυνα και επισφαλή σημεία της Πόλης , ανατέθηκε στους αδελφούς Παύλο ,Αντώνιο και Τρωιλο Μποκταρντι.
Οι δικοί μας αντιστέκονταν με γενναιότητα ενάντια στο πεζικό και στο Τουρκικό ιππικό μέρα και νύχτα. Οι εχθροί κατέστρεψαν πολλές φορές τα τείχη και έκαναν προσπάθειες να μπουν στην Πόλη. Εκδιώχθηκαν όμως βίαια και με μεγάλες απώλειες. Αξίζει να θυμάται κανείς τους άθλους αυτών των ανθρώπων αιώνια.
Την υπεράσπιση στην περιοχή της Πύλης της Σηλυβρίας την ανέλαβε ο Θεόφιλος Παλαιολόγος, που γνώριζε καλά τα Ελληνικά και τα μαθηματικά. Ο αυτοκράτορας έδωσε εντολή στον άξιο και ικανό στρατηγό Ιωάννη Ιουστινιάνη να καλύπτει την Πύλη του Αγίου Ρωμανού μαζί με 400 στρατιώτες της Γένοβας, στο οποίο οι Τούρκοι είχαν επικεντρώσει το μέγιστο βάρος της επιθέσεως τους. Στον γενναίο Ιουστινιάνη ο αυτοκράτορας στήριζε τις περισσότερες ελπίδες, γιατί τον εκτιμούσε για το θάρρος, την ανδρεία , τη γενναιότητα και τη τόλμη που διέθετε. Εκεί , απέναντι από την Πύλη του Αγίου Ρωμανού , είχαν στήσει οι Τούρκοι το μεγάλο πυροβόλο και την ελεοπολη, επειδή ο τόπος ήταν κατάλληλος για πολιορκία. Η σκηνή του Σουλτάνου βρίσκονταν απέναντι.
Η φρούρηση της περιοχής των Καλυφαριων ανατέθηκε στον γενναίο πολεμιστή και καλύτερο τοξότη τον Θεόδωρο από την Κάρυστο, και στον Ιωάννη τον Γερμανό ( Γκραντ) που ήταν άριστος στις πολεμικές τέχνες και καλός μηχανικός.
Ο διοικητής των Ρώσων στρατιωτών ανέλαβε την περιοχή μεταξύ του Κυνηγιού και του Αγίου Δημητρίου. Επίσης διατάχθηκαν να φρουρούν την Ξύλινη Πύλη ο Λεονάρδος από την Λιγουρία και ο Ιερωνυμος.
Η ευθύνη για τη φύλαξη της περιοχής του Πέτρου και της Πύλης της Αγίας Θεοδοσίας ανατεθηκε με εντολή του αυτοκράτορα στον μεγάλο Δούκα Λουκά Νοταρά . Οι Ρωμαίοι καπετάνιοι του πλοίου που είχε έρθει από την Κρήτη μαζί με τους ναύκληρους και τους ναύτες τοποθετήθηκαν στα μέρη της ωραίας Πύλης.
Ο αρχηγός των βενετικών πλοίων Γαβριήλ Τρεβιζανος ανέλαβε να φυλάξει μαζί με 50 πολεμιστές τον πύργο που βρίσκονταν μέσα στο ρέμα και δέσποζε στην είσοδο του λιμανιού απέναντι από τη Βασιλική Πύλη. Αυτό το μέρος ο Τρεβιζανος το υπεράσπισε με περισσή γενναιότητα και όχι σαν απλός ξένος μισθοφόρος αλλά σαν Ρωμαίος που υπηρετεί τον Σταυρό!
Στον Αντώνιο , τον ναύαρχο των εμπορικών πλοίων ανατεθηκε η φρούρηση των πλοίων του και εκείνων των καραβιών που βρίσκονταν είδη στο λιμάνι μέσα από την αλυσίδα. Τα πληρώματα αυτών των καραβιών που ήταν άρτια εξοπλισμένα για ναυμαχία , προκαλούσαν συνεχώς τα εχθρικά σκάφη για σύγκρουση με φωνές, τυμπανοκρουσιες και σαλπίσματα. Αν και γίνονταν συχνή ανταλλαγή πυρών ανάμεσα τους , πραγματική ναυμαχία δεν έγινε.
Η φύλαξη των άλλων περιοχών ανατεθηκε στους άλλους ευγενείς και άρχοντες της Πόλης, που χωρίστηκαν και πήγαν στα πόστα τους και έκαναν ότι μπορούσαν για να σώσουν την Πόλη. Ανάμεσα σε αυτούς ήταν και ο Τούρκος πρίγκιπας Ορχάν με τους 300 Τούρκους του, που είχε στις διαταγές του και τους μοναχούς που πήραν τα άρματα για να πολεμήσουν τον εχθρό. Οι υπόλοιποι άνθρωποι της εκκλησίας , κληρικοί, ιερείς, ιερομόναχοι, μοναχοί διαμοιραστηκαν σε διάφορες περιοχές της Πόλης και εκτελούσαν χρέη φυλάκων μέρα νύχτα. Τους δόθηκε και η εντολή να κάνουν συνεχώς δεήσεις για να σώσει ο Θεός την βασιλεύουσα.
Ο Δημήτριος Καντακουζηνος, ο γαμπρός του Νικηφόρος Παλαιολόγος και μερικοί άλλοι , έχοντας στο πρόσταγμα τους 700 ιππείς , διατάχθηκαν να περιπολούν στην περιοχή των Αγίων Αποστόλων, για να σπεύσουν σε βοήθεια όπου υπήρχε ανάγκη. Ο αυτοκράτορας με εμένα και τον συγγενή του από το Καστέλι της Ιταλίας Φραγκίσκο Τολεντο που κατάγονταν από τον αυτοκράτορα Αλέξιο Κομνηνό και με τη προσωπική του φρουρά ,έτρεχε με το άλογο του μέρα και νύχτα σε όλη την Πόλη και στα τείχη για να επιβλέπει και να κατευθύνει τις επιχειρήσεις.
Μέσα στη Βασιλεύουσα υπήρχαν 4.937 άνδρες, εκτός από τους ξένους που ήταν 2.000. Ο Σουλτάνος είχε 258.000 άνδρες και 420 καράβια."
Εάλω η Πόλις
Το (Μεγάλο)χρονικό της άλωσης της Κωνσταντινούπολης,του Γεωργίου Σφραντζή, Πρωτοβεστιαριου του Αυτοκράτορα
Κωνσταντίνου ΙΑ' Παλαιολόγου
Στην πολιορκία της Κωνσταντινούπολης το 1453 πολέμησαν στο πλευρό των Γραικών ευγενείς και ιππότες της Γαληνοτάτης Δημοκρατίας της Βενετίας. Από αυτούς 68 έπεσαν γενναία στην μάχη, 29 έμειναν αιχμάλωτοι στα χέρια των Τούρκων και επέστρεψαν στη Βενετία ένα χρόνο μετά πληρώνοντας λύτρα, ενώ 33 κατάφεραν να διαφύγουν μετά την μάχη με τα καράβια τους.
Από το Χρονικό της Πολιορκίας της Κωνσταντινούπολης, του Νικολό Βάρβαρο
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου