- Πληρωμένοι influencer αποτελούν έναν εύκολο, φθηνό και αποτελεσματικό τρόπο επηρεασμού της κοινής γνώμης, σύμφωνα με τον σύμβουλο του πρώην διευθυντή της CIA, Μπιλ Κέισυ
Τα τελευταία χρόνια, η παγκόσμια ενημερωτική συμπεριφορά έχει υποστεί ριζική μεταμόρφωση. Η παραδοσιακή κατανάλωση ειδήσεων —εφημερίδες, τηλεοπτικά δελτία και ραδιόφωνο— έχει συντριπτικά υποχωρήσει μπροστά στην ακαταμάχητη επέλαση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης.
Για όλο και περισσότερους ανθρώπους, ιδιαίτερα για τους νεότερους, οι πλατφόρμες όπως το TikTok, το YouTube και το Instagram αποτελούν πλέον το βασικό κανάλι πρόσβασης στην επικαιρότητα, στις απόψεις και στα κοινωνικά ρεύματα.
Σε αυτό το νέο περιβάλλον, μια ομάδα πρωταγωνιστών έχει αποκτήσει πρωτοφανή δύναμη: τα άτομα επιρροής.
Από καλλιτέχνες και fashion icons μέχρι δημοσιογράφους και πανεπιστημιακούς, πρόκειται για προσωπικότητες που επηρεάζουν άμεσα τον τρόπο με τον οποίο σημαντικό τμήμα της κοινωνίας αντιλαμβάνεται τον κόσμο.
Η οικονομία των influencers και τα μεγάλα συμφέροντα
Η άνοδος των influencers δεν είναι μόνο κοινωνικό αλλά και οικονομικό φαινόμενο. Οι αμοιβές που διακινούνται στο οικοσύστημα αυτό είναι τεράστιες, με τις μεγαλύτερες προσωπικότητες να συναγωνίζονται επιχειρηματίες και celebrities σε εισοδήματα.
Το Forbes δημοσίευσε τον Ιούνιο τη λίστα των 50 ισχυρότερων δημιουργών περιεχομένου, οι οποίοι μέσα σε έναν χρόνο συγκέντρωσαν συνολικά 853 εκατομμύρια δολάρια — αύξηση 18% σε σχέση με το προηγούμενο έτος. Πολλοί εξ αυτών συνεργάζονται με κολοσσιαίες εταιρείες όπως η Meta, η Google, η Nike και η Prada, ενώ άλλοι υποστηρίζονται από αθλητικούς οργανισμούς ή ιδρύματα.
Ο Άντριου Σέλεπακ, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Φλόριντα, εξηγεί ότι πρώην φοιτητές του έχουν ήδη μετατραπεί σε influencers και χρηματοδοτούνται από επιχειρήσεις για να προωθήσουν συγκεκριμένα μηνύματα.
Αν και ο ίδιος δεν γνωρίζει περιπτώσεις φοιτητών που πληρώνονται από πολιτικά κέντρα ή ξένες κυβερνήσεις, παραδέχεται ότι κάτι τέτοιο είναι απολύτως πιθανό.
Η νέα γενιά ενημερώνεται κυρίως μέσα από γρήγορα, σύντομα οπτικά βίντεο, έναν τύπο περιεχομένου που ευνοεί όχι απλώς την ψυχαγωγία αλλά και τη διαμόρφωση απόψεων.
Στο σημείο αυτό ξεκινά μια σκοτεινότερη διάσταση του φαινομένου: η πιθανή εμπλοκή κρατικών παραγόντων.
Η παλιά ιστορία της ξένης επιρροής σε νέα ψηφιακή μορφή
Η προσπάθεια τρίτων χωρών να επηρεάσουν κοινά εκτός των συνόρων τους δεν είναι καθόλου νέο φαινόμενο. Όπως υπενθυμίζει ο Μάικ Γουώλλερ, πρώην σύμβουλος του επικεφαλής της CIA Μπιλ Κέισι, η ανησυχία για ξένη επιρροή είναι τόσο παλιά όσο και η ίδια η αμερικανική δημοκρατία.
Ο Γεώργιος Ουάσιγκτον, ήδη από το 1796, προειδοποιούσε για τις «ύπουλες παγίδες» των ξένων δυνάμεων. Οι χώρες άλλαξαν∙ το παιχνίδι όμως παραμένει ίδιο. Ο Γουώλλερ επισημαίνει ότι η άσκηση επιρροής είναι απλώς μια άλλη μορφή lobbying, χωρίς να υπάρχουν νόμοι που την απαγορεύουν.
Σήμερα, η τεχνολογία έχει πολλαπλασιάσει τις δυνατότητες αυτών των επιχειρήσεων. Ιδιαίτερα ενεργή, σύμφωνα με διεθνείς αναφορές, είναι η Κίνα, η οποία χρησιμοποιεί εκτεταμένα τα κοινωνικά δίκτυα για να συντονίζει καμπάνιες παραπληροφόρησης ή προώθησης γεωπολιτικών αφηγήσεων.
Η Google ανέφερε ότι στο τρίτο τρίμηνο του 2025 το YouTube κατέβασε πάνω από 11.000 κανάλια συνδεδεμένα με κινεζικές επιχειρήσεις επηρεασμού, καθώς και πάνω από 5.000 λογαριασμούς με ρωσική προέλευση.
TikTok: μια πλατφόρμα-κολοσσός με σκιές από το Πεκίνο
Το TikTok, με 1 δισεκατομμύριο χρήστες παγκοσμίως και 150 εκατομμύρια στις ΗΠΑ, αποτελεί σήμερα τη μεγαλύτερη πηγή πληροφόρησης για εκατομμύρια νέους. Ωστόσο, η ιδιοκτησία του από την κινεζική ByteDance εγείρει σοβαρά ερωτήματα εθνικής ασφάλειας για πολλές κυβερνήσεις.
Οι ΗΠΑ εδώ και μήνες πιέζουν για υποχρεωτική αποεπένδυση, υποστηρίζοντας ότι τα δεδομένα των χρηστών μπορεί να υπόκεινται στις απαιτήσεις του κινεζικού κράτους.
Ο Γουώλλερ σημειώνει ότι η δύναμη του TikTok οφείλεται στο ότι είναι ταυτόχρονα «εθιστικό και απολαυστικό», κάτι που δυσκολεύει τον χρήστη να αντιληφθεί μια πιθανή σκοτεινή πτυχή λειτουργίας.
Κινεζικές αφηγήσεις προβάλλονται από δημιουργούς που παρουσιάζουν στρατιωτική ή τεχνολογική ισχύ της Κίνας μέσα από εντυπωσιακά βίντεο.
Αυτές οι εικόνες, υποστηρίζει ο Γουώλλερ, δεν είναι αθώες: στοχεύουν στη δημιουργία μιας αίσθησης αναπόφευκτης κινεζικής υπεροχής ή, αντιστρόφως, αμερικανικής παρακμής.
Αφρική: Νέο πεδίο μάχης για την επιρροή
Όσο οι πλατφόρμες μεγαλώνουν, τόσο επεκτείνονται οι επιχειρήσεις προπαγάνδας. Η Αφρική έχει εξελιχθεί σε έναν από τους πιο ενεργούς στόχους τέτοιων εκστρατειών.
Το Africa Center for Strategic Studies κατέγραψε το 2024 σχεδόν 200 συντονισμένες φιλορωσικές και φιλοκινεζικές καμπάνιες σε όλες τις περιοχές της ηπείρου.
Τα άτομα επιρροής, συχνά με μεγάλα κοινά στο Instagram ή στο TikTok, χρηματοδοτούνται για να προωθήσουν αφηγήματα που ευθυγραμμίζονται με τις γεωπολιτικές επιδιώξεις ξένων δυνάμεων.
Η υπόθεση της Νοτιοαφρικανής influencer Cyan Boujee είναι χαρακτηριστική: η νεαρή δημιουργός περιεχομένου ζήτησε δημόσια συγγνώμη όταν έγινε γνωστό ότι προώθησε (εν αγνοία της, όπως ισχυρίστηκε) βίντεο συνδεδεμένο με πρόγραμμα εργασίας στη Ρωσία, πιθανώς σχετιζόμενο με στρατιωτικές δραστηριότητες.
Οι ΗΠΑ μεταξύ ήπιας ισχύος και αυτο-περιορισμού
Οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν αποτελούν εξαίρεση σε αυτό το διεθνές παιχνίδι επιρροής. Διαχρονικά χρησιμοποιούσαν οργανισμούς όπως το Voice of America για να προωθήσουν δημοκρατικές αξίες ανά τον κόσμο. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια έχουν περιοριστεί σημαντικά αυτές οι δομές.
Η κυβέρνηση Τραμπ επέκρινε έντονα τις υπηρεσίες διεθνούς επικοινωνίας των ΗΠΑ, κατηγορώντας τις για πολιτική μεροληψία και αναποτελεσματικότητα.
Ο περιορισμός της U.S. Agency for Global Media και το κλείσιμο του γραφείου R/FIMI άφησαν ένα κενό στο οποίο, όπως λέει ο Γουώλλερ, θα μπορούσαν να εισχωρήσουν ανταγωνιστικές δυνάμεις όπως η Κίνα.
Παράλληλα, εμφανίζεται και μια αντίστροφη τάση: κατηγορίες ότι σύμμαχοι των ΗΠΑ —όπως το Ισραήλ ή τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα— αξιοποιούν influencers για να επηρεάσουν το αμερικανικό ή βρετανικό κοινό.
Τον Νοέμβριο, η Haaretz ανέφερε ότι η ισραηλινή κυβέρνηση χρηματοδότησε τέτοιες ενέργειες στις ΗΠΑ, ενώ το BBC εντόπισε δεκάδες ψεύτικους λογαριασμούς που προωθούσαν φιλοεμιρατινές θέσεις για το Σουδάν.
Τεχνητή νοημοσύνη
Η επόμενη φάση του πολέμου επιρροής δεν θα δοθεί μόνο μεταξύ κρατών και πλατφορμών, αλλά και μεταξύ πραγματικότητας και τεχνητής νοημοσύνης. Ο Σέλεπακ προειδοποιεί ότι η εξάπλωση παραποιημένων βίντεο μπορεί να οδηγήσει μεγάλα τμήματα του πληθυσμού σε έναν παραμορφωμένο κόσμο ψηφιακών ψευδαισθήσεων.
Τα deepfakes έχουν ήδη προκαλέσει αντιδράσεις. Πρόσφατα, η OpenAI αναγκάστηκε να αποσύρει από το Sora βίντεο που έβαζαν τον Μάρτιν Λούθερ Κινγκ Τζούνιορ σε ρόλο επαγγελματία παλαιστή του WWE — μια χρήση προσβλητική και παραπλανητική, όσο κι αν κάποιοι την αντιμετώπισαν ως χιούμορ.
Ο Σέλεπακ τόνισε ότι υπάρχει «μια έντονα δυστοπική διάσταση» στο φαινόμενο, καθώς, όπως είπε, οι άνθρωποι είναι «κυρίως οπτικά όντα» και, αν καταναλώνουν αδιάκοπα περιεχόμενο στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και βυθίζονται σε «λαβυρίνθους παραποιημένων βίντεο», μπορεί πράγματι να αλλοιωθεί η αντίληψή τους για τον κόσμο.
Ένα μέλλον όπου η ενημέρωση απαιτεί διαρκή εγρήγορση
Ο κόσμος της ενημέρωσης βρίσκεται πλέον σε μια καθοριστική καμπή. Η ισχύς έχει μετατοπιστεί από τα παραδοσιακά μέσα σε δίκτυα influencers, αλγορίθμους και πλατφόρμες που ελέγχονται από ιδιωτικούς ή κρατικούς κολοσσούς. Ταυτόχρονα, η τεχνητή νοημοσύνη υπόσχεται να αλλάξει ακόμη πιο ριζικά τον τρόπο με τον οποίο παράγεται και καταναλώνεται η πληροφορία.
Η πρόκληση για τις δημοκρατικές κοινωνίες είναι διπλή: να προστατεύσουν τον δημόσιο διάλογο από ξένες και εγχώριες παρεμβάσεις, χωρίς να καταφύγουν σε λογοκρισία, και να καλλιεργήσουν πολίτες με κριτική ικανότητα, που δεν θα εγκλωβίζονται στους «λαβύρινθους» του διαδικτύου.
Σε έναν κόσμο όπου ένα βίντεο 15 δευτερολέπτων μπορεί να επηρεάσει περισσότερο από ένα βιβλίο 500 σελίδων, η ενημέρωση δεν είναι πια δεδομένη. Είναι διακύβευμα. https://primenews.press/
**Τό ιστολόγιο δέν συμφωνει απαραίτητα με τις απόψεις των αρθρογράφων
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου