Άναιρος. Αραβική Νύχτα, ή Μαγεία στα Όνειρα και στην Πραγματικότητα

 

Ένα κύπελλο ξορκιών με μια αραμαϊκή επιγραφή γύρω από έναν δαίμονα. Από τη Νιππούρ της Μεσοποταμίας, 6ος–7ος αιώνας

Μελετώντας την ιστορία της μαγείας, από καιρό σε καιρό πέφτεις πάνω στην ίδια αντίφαση. Ο ιστορικός αρχίζει να διαφωνεί με τον αρχαιολόγο.

Οι γραπτές πηγές δίνουν μια εικόνα, το υλικό βρίσκει μια άλλη. Εδώ έχουμε μαγικά βιβλία και κείμενα, και ορίζουν: κάντε αυτό και εκείνο. Αλλά έχουμε πραγματικά αντικείμενα εκείνης της εποχής και δεν υπάρχει τίποτα που θα μπορούσε να φτιαχτεί από βιβλία. Υπάρχουν όμως πολλά πράγματα που δεν έχουν αναφερθεί ποτέ σε βιβλία.

Προς μία κατεύθυνση, αυτό είναι αρκετά κατανοητό και εξηγήσιμο. Μια καθαρά βιβλιογραφική παράδοση, οι συγγραφείς της οποίας δεν περίμεναν ποτέ ότι κάποιος θα αναπαρήγαγε τις συνταγές τους στην πραγματικότητα.

Σε ένα άλλο, είναι πιο δύσκολο να εξηγηθεί. Για κάποιο λόγο, αυτοί οι ίδιοι συγγραφείς σχεδόν δεν περιγράφουν στα βιβλία τους τι έκαναν πραγματικά οι εξορκιστές και οι μάντεις στην εποχή τους.

Ίσως έχουμε κάτι σαν φαντασία μπροστά μας; Η Ρόουλινγκ είπε επίσης ότι προσπάθησε σκόπιμα να κάνει τη μαγεία στα βιβλία της όσο το δυνατόν λιγότερο σαν την πραγματική.

Η Πρεσβύτερη Έντα, για παράδειγμα, μιλά για ρούνους που υποτίθεται ότι είναι σκαλισμένοι στο κέρατο για να πίνουν ή στη λαβή ενός σπαθιού. Αλλά στην πραγματικότητα, αν υπάρχουν επιγραφές εκεί, δεν είναι ξόρκια: είναι απλώς το όνομα του ιδιοκτήτη ή του κατασκευαστή του πράγματος.

Πραγματικές μαγικές επιγραφές υπάρχουν σε οτιδήποτε, αλλά όχι εκεί που θα έπρεπε να βρίσκονται στα βιβλία.

Πρόσφατα, συνάντησα ένα άλλο παράδειγμα τέτοιας ασυμφωνίας – στη μεσαιωνική μαγεία του ισλαμικού κόσμου.

Ένα από τα πιο δημοφιλή (ακόμη και σήμερα) αραβικά grimoires είναι το βιβλίο του al-Buni «Ο Ήλιος της Γνώσης» (Shams al-Maarif). Ο Al-Buni συνιστά την απεικόνιση γεωμετρικών διαγραμμάτων και μαγικών τετραγώνων σε φυλαχτά. Αλλά οι αρχαιολόγοι δεν γνωρίζουν ούτε ένα φυλαχτό που να κατασκευάστηκε σύμφωνα με τις οδηγίες του Shams al-Maarif.

Ένα άλλο grimoire συνταγογραφεί να σκαλίζουν ξόρκια σε πέτρες - συνήθως πολύτιμες και ημιπολύτιμες. Αυτές οι εικόνες είναι τόσο περίπλοκες που καταρχήν είναι αμφίβολο αν κάποιος θα μπορούσε να τις χαράξει ποιοτικά σε μια μικρή πέτρα. Αλλά ακόμα κι αν υπήρχαν τόσο επιδέξιοι δάσκαλοι μεταξύ των Αράβων που στράφηκαν στη μαγεία, τα έργα τους δεν έχουν φτάσει σε εμάς.

Στα αριστερά είναι μια σελίδα από το βιβλίο του αλ-Μπούνι. Στα δεξιά υπάρχει υλικό από ένα άλλο grimoire. Αυτή ήταν η εικόνα που επρόκειτο να χαραχτεί σε ένα ρουμπίνι. Σκεφτείτε μόνοι σας τι μέγεθος ένα ρουμπίνι θα ήταν κατάλληλο για τέτοιες εργασίες.

Όχι, γνωρίζουμε πάρα πολλά φυλαχτά, αλλά είναι εντελώς διαφορετικά.

Για παράδειγμα, υπάρχουν συχνά τέτοια: ένα τετράγωνο πλαίσιο, και σε αυτό υπάρχει ένα παράξενο ζώο (ένας σκύλος ή ίσως ένα λιοντάρι) και ένας σκορπιός, και πάνω από αυτά υπάρχουν τρία αστέρια. Τέτοια φυλαχτά κατασκευάζονταν τακτικά στον ισλαμικό κόσμο μέχρι τον 13ο αιώνα και στη συνέχεια, για κάποιο άγνωστο λόγο, σταμάτησαν να τα φτιάχνουν εντελώς.

Ιδού ένα λιοντάρι, όχι ένας σκύλος

Ούτε ένα μαγικό κείμενο που έχει φτάσει σε εμάς δεν αναφέρει τέτοιες εικόνες και δεν εξηγεί γιατί χρειάζονται. Από όσο μπορεί να γίνει κατανοητό, χρησίμευαν για την προστασία από το δηλητήριο – και, για μια εκτεταμένη έννοια, από οποιονδήποτε ξαφνικό θάνατο ή ασθένεια.

Και τα grimoires δεν αναφέρουν μαγικά κύπελλα - αντικείμενα γνωστά σε όλη τη σημιτική Ανατολή τουλάχιστον από την εποχή της αρχαίας Βαβυλώνας. Κεραμικά ή μεταλλικά, ημικυκλικού σχήματος, με επιγραφές και εικόνες πάνω τους - οι αρχαιολόγοι έχουν ανασκάψει σχεδόν εκατοντάδες τέτοια αγγεία.

Γνωρίζουμε πώς χρησιμοποιούνται γιατί συνεχίζουν να χρησιμοποιούνται σήμερα. Είναι αλήθεια ότι τα ίδια τα μπολ έχουν αλλάξει. Παλαιότερα, υπήρχαν άνθρωποι, ζώα, εκκλήσεις σε δαίμονες και τζιν, και τώρα έχουν απομείνει μόνο γραμμές από το Κοράνι. Αλλά ακόμα και τώρα, όπως και πριν από χιλιάδες χρόνια, οι άνθρωποι πίνουν νερό από αυτά, ελπίζοντας ότι αυτό το νερό θα έχει θαυματουργές ιδιότητες.

Ένα κύπελλο ξορκιών με επιγραφή στα βαβυλωνιακά-αραμαϊκά χρησιμοποιώντας εβραϊκή τετράγωνη γραφή, που χρονολογείται από 400-800 χρόνια, βρίσκεται στη συλλογή του Εβραϊκού Μουσείου της Ελβετίας.

Είναι πολύ πιθανό ότι η μελέτη της μαγείας της Ανατολής από γραπτές πηγές είναι περίπου τόσο λογική όσο η μελέτη της μαγείας της σύγχρονης Ρωσίας από τη «Νυχτερινή Περίπολο» ή τον «Φύλακα των Σπαθιών».

Ανακοίνωση:

Οι γραπτές πηγές για τη μαγεία ζωγραφίζουν μια εικόνα και τα υλικά ευρήματα ζωγραφίζουν μια άλλη. Οι συνταγές που βρίσκονται σε μαγικά βιβλία και κείμενα δεν συμπίπτουν με αυτές που βρίσκουμε σε πραγματικά μαγικά αντικείμενα. Υπάρχουν όμως πολλά πράγματα που δεν έχουν αναφερθεί ποτέ στα βιβλία. Για παράδειγμα, η Πρεσβύτερη Έντα μιλά για ρούνους που υποτίθεται ότι είναι σκαλισμένοι σε ένα κέρατο ή στη λαβή ενός σπαθιού. Στην πραγματικότητα, αν υπάρχουν επιγραφές εκεί, είναι το όνομα του ιδιοκτήτη ή του κατασκευαστή. Οι πραγματικές επιγραφές ξορκιών βρίσκονται σε εντελώς διαφορετικό μέρος από ό,τι θα έπρεπε στα βιβλία. Για παράδειγμα, στα κύπελλα ξορκιών που είναι γνωστά ως μπολ των δαιμόνων, το μπολ παγίδα του διαβόλου είναι μια μορφή πρώιμης αμυντικής μαγείας που βρίσκεται στο σημερινό Ιράκ και το Ιράν. Κατασκευασμένα στη Μέση Ανατολή από τον 6ο έως τον 8ο αιώνα, ειδικά στη Μεσοποταμία και τη Συρία, τα κύπελλα είχαν μια σπειροειδή επιγραφή που ξεκινούσε από την άκρη και κινούνταν προς το κέντρο. Έτσι, η μελέτη της μαγείας της Ανατολής από γραπτές πηγές είναι τόσο λογική όσο και η μελέτη της μαγείας της σύγχρονης Ρωσίας από τη «Νυχτερινή Περίπολο».

Το άρθρο δημοσιεύτηκε επίσης στον ιστότοπο History.eco

**Τό ιστολόγιο δέν συμφωνει απαραίτητα με τις απόψεις των αρθρογράφων