Ηλίθια τεχνητή νοημοσύνη;

 

Roberto Pecchioli

Το μετασχηματιστικό δυναμικό της τεχνητής νοημοσύνης χωρίς «διαλογιστική σκέψη» έχει πολύ ισχυρά αποτελέσματα, αλλά η αλλαγή δεν είναι πάντα συνώνυμη με την πρόοδο, ειδικά αν δεν αναπαράγει ολόκληρη την ανθρώπινη νοημοσύνη, αλλά μόνο το οργανικό μέρος, που βρίσκεται στο αριστερό εγκεφαλικό ημισφαίριο, το μόνο που ενδιαφέρει τους κυρίους του.

Εκατομμύρια λέξεις έχουν ήδη γραφτεί για την ψηφιακή τεχνολογική επανάσταση και το φαινόμενο της Τεχνητής Νοημοσύνης. Θα γραφτούν πολλά άλλα, συμπεριλαμβανομένων εκείνων για την αυξανόμενη ανάπτυξη των λεγόμενων LLM, των μεγάλων γλωσσικών μοντέλων, των μεγάλων γλωσσικών μοντέλων που χρησιμοποιούνται από τη Γενετική Τεχνητή Νοημοσύνη (AGI), εκπαιδευμένα σε τεράστιες ποσότητες δεδομένων κειμένου για την κατανόηση, τη δημιουργία και την ανάλυση της γλώσσας με ανθρώπινο τρόπο. Ο αντίκτυπος στη ζωή μας, στην οικονομία, στην ίδια την ανθρωπολογία, στο όραμα του ανθρώπου, στη φύση του και στον ρόλο του στον κόσμο, είναι τεράστιος και μεγαλώνει μέρα με τη μέρα.

Δεδομένου ότι αυτή η εποχική επανάσταση επηρεάζει κάθε πτυχή της ύπαρξης σε σημείο να τροποποιεί την έννοια όρων όπως ο εγκέφαλος, η νοημοσύνη, η συνείδηση και να αλλάζει αμετάκλητα τον χάρτη της οικονομίας, της εξουσίας, της ίδιας της ανθρώπινης κατάστασης, κάθε κλάδος της ανθρώπινης γνώσης εξετάζει το φαινόμενο της Τεχνητής Νοημοσύνης από τη δική του συγκεκριμένη οπτική γωνία. Το θέμα δεν είναι να επιβραδύνουμε την πορεία του –θα ήταν σαν να θέλουμε να εμποδίσουμε την πλημμύρα ενός ποταμού με το ένα χέρι– αλλά να το κατανοήσουμε και να το αξιολογήσουμε ως εργαλείο, όχι ως έναν λεπτό ή τρομερό μηχανισμό εξουσίας.

Ας ξεκινήσουμε με τον ορισμό: Η Τεχνητή Νοημοσύνη είναι η ικανότητα μιας μηχανής να επιδεικνύει ανθρώπινες ικανότητες όπως η λογική, η μάθηση, ο σχεδιασμός, η επεξεργασία και η επίλυση προβλημάτων αυτόνομα. Η τεχνητή νοημοσύνη επιτρέπει στις μηχανές να αναλύουν δεδομένα για να λαμβάνουν αποφάσεις, να κάνουν προβλέψεις, να ενεργούν και να αλληλεπιδρούν με το περιβάλλον, αυτοματοποιώντας τις «ανθρώπινες» διαδικασίες. Ο κίνδυνος που διαφαίνεται από πάνω μας αφορά την πιθανότητα η μηχανή όχι μόνο να αντικαταστήσει τις ανθρώπινες λειτουργίες, αλλά να καταλήξει να αποδυναμώνει, να μειώνει, να εξαφανίζει πολλές από τις ικανότητές μας. Υπάρχουν εκείνοι που επισημαίνουν ότι η τεχνητή νοημοσύνη δεν μιμείται όλες τις ικανότητες του εγκεφάλου μας, αλλά μόνο αυτές ενός από τα δύο ημισφαίρια από τα οποία αποτελείται, του αριστερού.

Τεχνητή νοημοσύνη: Ηλίθιο;

Τεχνολόγοι και επιστήμονες υπολογιστών έχουν μελετήσει τη νευρολογική δομή και λειτουργία του ανθρώπινου εγκεφάλου με μεγάλη προσοχή. Η τεχνητή νοημοσύνη γίνεται η παντοδύναμη τεχνολογική διεπαφή των κυρίαρχων ιδεών της συγχρονικότητας, των οποίων η προτίμηση για αναλυτική, εργαλειακή, μηχανική, ταξινομική σκέψη είναι εμφανής. Από νευρολογικής άποψης, είναι η νίκη του αριστερού εγκεφάλου. Αυτή είναι η θέση –προφανώς ξένη προς την τεχνητή νοημοσύνη– του Σκωτσέζου φιλοσόφου, ψυχιάτρου και νευροεπιστήμονα Iain McGilchcrist, που εκφράζεται στη μνημειώδη πραγματεία The Master and His Emissary (2009), της οποίας ο υπότιτλος είναι The Two Hemispheres of the Brain and the Formation of the West. Ένας σημαντικός οικονομικός δημοσιογράφος, ο Greg Ip, κορυφαίος συγγραφέας της Wall Street Journal, το συσχετίζει με την τεχνητή νοημοσύνη. Σύμφωνα με τον McGilchrist, ο δυτικός άνθρωπος κυριαρχείται από την εκδοχή του κόσμου που δημιουργήθηκε από το αριστερό ημισφαίριο και έχει ξεχάσει τις ιδέες που παράγονται από το δεξί. Χρειαζόμαστε και τα δύο ημισφαίρια, αλλά πάνω απ' όλα, υποστηρίζει ο McGilchrist, ότι το αριστερό ημισφαίριο (ο απεσταλμένος) λειτουργεί στην υπηρεσία του δεξιού (του αφέντη).

Κάθε εγκεφαλικό ημισφαίριο αποκρυπτογραφεί την πραγματικότητα με τρόπο που είναι συνεκτικός, αλλά ασύμβατος με το άλλο. Το δεξί ημισφαίριο βιώνει τον κόσμο στην ολότητά του, την πολυπλοκότητα και την οργανικότητα αφήνοντας έξω τις λεπτομέρειες, ενώ το αριστερό ημισφαίριο είναι πιο αναλυτικό και επομένως αποσπασματικό. Τα σημάδια αυτής της εσωτερικής αντιπαράθεσης είναι ορατά στην ιστορία του πολιτισμού μας. Στον ασώματο κόσμο που κυριαρχείται από τις ψηφιακές τεχνολογίες, το αριστερό ημισφαίριο καταλαμβάνει επικίνδυνα το δεξί, αλλάζοντας ίσως για πάντα τον τρόπο που σκεφτόμαστε και κατανοούμε την πραγματικότητα. Η Δύση θα βίωνε μια ταλάντωση μεταξύ των δύο τρόπων: ορισμένες περίοδοι θα επηρεάζονταν από το δεξί ημισφαίριο, για παράδειγμα η Αναγέννηση και ο Ρομαντισμός, άλλες από το αριστερό, η Αντιμεταρρύθμιση ή ο Διαφωτισμός. Το άλμα από τη βιολογία στον πολιτισμό υποστηρίζεται από δύο θέματα: τη μίμηση και την επιγενετική. Η μιμητική στάση είναι παρατηρήσιμη από μικρή ηλικία: τα παιδιά μιμούνται τη συμπεριφορά των ενηλίκων. Η μίμηση ενός μοντέλου αναπτύσσει την ατομικότητα, καθώς και την παραγωγή πολιτισμού. Η κυρίαρχη ερμηνευτική στον σύγχρονο κόσμο καταγράφει τον θρίαμβο του αριστερού ημισφαιρίου έναντι του δεξιού, το οποίο αφαιρεί νοήματα από το πλαίσιο και προχωρά νευρωτικά με ασυγκράτητη αισιοδοξία, χαρακτηριστική του αριστερού ημισφαιρίου.

Αυτό αιτιολογείται σε ζεύγη αντιθέτων, αληθές, ψευδές, άσπρο, μαύρο και ούτω καθεξής. Η δεξιά έχει επίγνωση της πολυπλοκότητας, των αποχρώσεων, της συνύπαρξης των αντιθέτων. Του αρέσει να βλέπει τα πάντα οργανικά αντί να τα αναλύει. Στη γλώσσα των υπολογιστών, είναι το συνεχές μπροστά από το διακριτό. Το αριστερό ημισφαίριο είναι ένας λαμπρός απεσταλμένος, ικανός να ανακατασκευάσει λογικά, βήμα προς βήμα, τα διαισθητικά άλματα του δεξιού, αλλά δεν μπορεί να το αντικαταστήσει. Η τεχνητή νοημοσύνη έχει αναλάβει τη γνωστική λειτουργία μόνο του αριστερού ημισφαιρίου, ακρωτηριάζοντας το μοντέλο της μισής ανθρώπινης φυσικής νοημοσύνης. Ο κίνδυνος είναι η απλοποίηση, η αναγωγή των πάντων σε τμήματα, άπειρες ακολουθίες μηδενικών και μονάδων, ανοιχτές και κλειστές, δομικά ανίκανες να συλλάβουν το όλον, την πολυπλοκότητα, την άπειρη γκάμα χρωμάτων της ανθρώπινης παλέτας.

Δεδομένου ότι το τεχνητό μοντέλο επικαλύπτει το πρωτότυπο σε σημείο να το αντικαταστήσει, ο κίνδυνος είναι μια επιγενετική μετάλλαξη που συρρικνώνει τον άνθρωπο αποδυναμώνοντας τις λειτουργίες του δεξιού ημισφαιρίου. Το αποτέλεσμα θα μπορούσε να είναι μια ανθρωπότητα προσαρμοσμένη στην Τεχνητή Νοημοσύνη. Ο κόσμος αντίθετα και στον τομέα της τεχνολογίας. Η τεχνητή νοημοσύνη θα αντικαταστήσει την ανθρώπινη νοημοσύνη, δίνοντας τη θέση της στην τυραννία των μηχανών. Η οικονομία οδεύει προς μια άνευ προηγουμένου αντικατάσταση της ανθρώπινης εργασίας, οδηγώντας σε μαζική ανεργία και σοβαρές κοινωνικές συγκρούσεις. Αυτές είναι οι σωστές αντιρρήσεις που σηματοδοτούν την έλευση της τεχνητής νοημοσύνης. Μια περαιτέρω συνέπεια είναι ότι η επικράτηση του τεχνητού μοντέλου μας οδηγεί σε πνευματική στασιμότητα. Γλωσσικά μοντέλα όπως το ChatGPT, το Google Gemini και το Claude της Anthropic είναι πολύ αποτελεσματικά στον εντοπισμό και τη σύνδεση της γνώσης. Αλλά δεν προσθέτουν τίποτα στο σώμα της γνώσης. Με άλλα λόγια, δεν είναι περίεργοι. Τους λείπει η αίσθηση του θαυμασμού, της έκπληξης, της ανθρώπινης αφαίρεσης. Για το λόγο αυτό, η αρχιτεκτονική τεχνητής νοημοσύνης μπορεί να μην είναι έτοιμη να ανακαλύψει νέες γνώσεις.

Για να χρησιμοποιήσουμε το λεξικό του McGilchrist, η τεχνητή νοημοσύνη θα ήταν το αριστερό μέρος του ανθρώπινου εγκεφάλου που μεταφέρεται στη μηχανή. Αριθμομηχανή, αναλυτική και αναγωγική, αντιμετωπίζει τον κόσμο ως μια γιγαντιαία αποθήκη δεδομένων. Η επεξεργασία μπορεί να μας προσφέρει μια ισχυρή τεχνολογική βελτίωση σε σχέση με την υπάρχουσα. Αλλά ο συλλογισμός του αριστερού ημισφαιρίου είναι ανίκανος για αναλογίες, φαντασία, συναισθηματική σκέψη. Ίσως μια «πραγματική» τεχνητή νοημοσύνη θα χρειαζόταν ένα κουμπί διάθεσης ικανό να μεταβεί από μια κατάσταση υπερκινητικής συγκέντρωσης σε μια κατάσταση διαλογισμού. Είναι δύσκολο για έναν διακόπτη να ενεργοποιήσει μια κατάσταση συγκέντρωσης στην τεχνητή νοημοσύνη σε ένα φαινομενικά άσχετο θέμα, μια κατάσταση του νου που συχνά πυροδοτεί τη δημιουργική διαδικασία. Ο γενετιστής James Watson εξήγησε ότι ένιωσε τη δομή της διπλής έλικας του DNA ενώ έπαιζε τένις. Θα πρέπει να θεωρήσουμε την τεχνητή νοημοσύνη ένα πολύτιμο βοήθημα που επιτρέπει στον άνθρωπο χρήστη να επικεντρωθεί σε θέματα που απαιτούν φαντασία, το λογικό και γνωστικό άλμα του μυαλού ή να ενεργεί ως απεσταλμένος του δασκάλου, του δεξιού ημισφαιρίου του εγκεφάλου με την ικανότητά του για διαίσθηση, δημιουργικότητα και αναλογία.

Το μετασχηματιστικό δυναμικό της τεχνητής νοημοσύνης χωρίς «διαλογιστική σκέψη» έχει πολύ ισχυρά αποτελέσματα, αλλά η αλλαγή δεν είναι πάντα συνώνυμη με την πρόοδο, ειδικά αν δεν αναπαράγει ολόκληρη την ανθρώπινη νοημοσύνη, αλλά μόνο το οργανικό μέρος, που βρίσκεται στο αριστερό εγκεφαλικό ημισφαίριο, το μόνο που ενδιαφέρει τους κυρίους του.

Το να βασίζεσαι στην τεχνητή νοημοσύνη ατροφεί την κριτική σκέψη όπως το να βασίζεσαι στο GPS αποδυναμώνει τη χωρική μνήμη. Στατιστικά στοιχεία πιστοποιούν ότι οι γνωστικές λειτουργίες στους ανθρώπους μειώνονται σε ευθεία αναλογία με την εξάρτηση από την τεχνητή νοημοσύνη και τις δεξιότητες αναζήτησης στο Διαδίκτυο. Οι δάσκαλοι το γνωρίζουν αυτό από την καθημερινή εμπειρία: παρατηρούν τη μείωση του εύρους προσοχής, τη μνημονική εξασθένηση, την κρίση της κριτικής σκέψης, την έλλειψη περιέργειας. Η τεχνητή νοημοσύνη θα φέρει πρόοδο σε ορισμένους τομείς, αλλά μακροπρόθεσμα το αποτέλεσμα θα μπορούσε να είναι η επιστημονική στασιμότητα: θα δούμε βελτίωση της υπάρχουσας γνώσης και επιταχυνόμενη εκμετάλλευση των δυνατοτήτων της, αλλά μπορεί να υπάρχουν όλο και λιγότερες νέες γνώσεις. Η τεχνητή νοημοσύνη θα μπορούσε επίσης να επιταχύνει την παρακμή της αλήθειας που ήδη βιώνουμε με σύγχυση. Ένας συντάκτης της Wikipedia περιέγραψε λεπτομερώς ότι είχε σκόπιμα εισαγάγει μερικές πληροφορίες στην ψηφιακή εγκυκλοπαίδεια, τη Βίβλο του σύγχρονου κόσμου. Τα LLM ενθαρρύνουν παρόμοιες λειτουργίες σε πολύ μεγαλύτερη κλίμακα. Ένα παράδειγμα είναι η έκθεση Gemini της Google για τον Matthew Shepard. «Ήταν ένας ομοφυλόφιλος φοιτητής κολεγίου που ξυλοκοπήθηκε βάναυσα και εγκαταλείφθηκε στη μοίρα του σε μια δολοφονία με κίνητρο το μίσος στο Laramie του Ουαϊόμινγκ το 1998». Η έρευνα έδειξε ότι η δολοφονία του δεν είχε ως κίνητρο το μίσος για τη σεξουαλική του κατάσταση. Αλλά έτσι παρουσίαζε η προπαγάνδα υπέρ των ομοφυλόφιλων τη δολοφονία του Σέπαρντ για χρόνια. Δεδομένου του τεράστιου όγκου κειμένων που δημοσιεύονται από ακτιβιστές και άτομα που παραπλανούνται από την προπαγάνδα, τα μοντέλα LLM της Τεχνητής Νοημοσύνης θα τείνουν να υιοθετήσουν αυτήν την ευρέως διαδεδομένη αλλά ψευδή αφήγηση. Η τυφλή εμπιστοσύνη στην τεχνητή νοημοσύνη κάνει τις δηλώσεις της αδιαμφισβήτητες αλήθειες: η τεχνολογία το λέει!

Οργανωμένα κινήματα, κυβερνήσεις και άλλα κέντρα εξουσίας εργάζονται για να δικτυώσουν ιδεολογικά διαστρεβλωμένο ή ψευδές υλικό προκειμένου να διαμορφώσουν τις επεξεργασίες των LLM, τα οποία στη συνέχεια θα παρουσιάσουν την αφήγηση ως γεγονός. Ελιγμοί που καθορίζουν και θα καθορίζουν όλο και περισσότερο τη μόλυνση του περιεχομένου, καθώς τεράστιες ποσότητες κειμένων που δημιουργούνται από AI - σχεδιασμένα να επηρεάζουν τα αποτελέσματα - θα κατακλύσουν τον ιστό. Το αποτέλεσμα θα είναι μια υποβάθμιση της γνώσης που θα επισκιάσει τη ζημιά που προκαλείται από την τηλεόραση και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Το μετασχηματιστικό δυναμικό της τεχνητής νοημοσύνης έχει πολύ ισχυρά αποτελέσματα, αλλά η αλλαγή δεν είναι πάντα συνώνυμη με την πρόοδο. Ειδικά αν αναπαράγει –επεκτείνοντάς την επ' αόριστον– όχι ολόκληρη την ανθρώπινη νοημοσύνη, αλλά μόνο το οργανικό μέρος, που βρίσκεται στο αριστερό εγκεφαλικό ημισφαίριο, το μόνο που ενδιαφέρει τους ιδιοκτήτες του. Ηλίθια Τεχνητή Νοημοσύνη χωρίς διαλογιστική σκέψη.  Πηγή: ilperchecuiprodest

**Τό ιστολόγιο δέν συμφωνει απαραίτητα με τις απόψεις των αρθρογράφων