Της Μαρίας Μορίγκι
Είναι δυνατή μια παγκόσμια τάξη βασισμένη στην ειρηνική συνύπαρξη; Η απάντηση θα μπορούσε να είναι θετική αν αντλήσουμε από την αρχαία κινεζική πολιτική φιλοσοφία διαβάζοντας τον Zhao Tingyang, φιλόσοφο της σύγχρονης κινεζικής πολιτικής, συγγραφέα του «Under Heaven, an ancient system for a future world», ή αν συμβουλευτούμε επιστημονικά κείμενα με φιλοσοφικές προεκτάσεις όπως το πρόσφατο «The Mandate of Heaven: Astronomy in Ancient China» του φυσικού και επιστήμονα υπολογιστών Daniele Marini.
Η Tianxia (天下, tiānxià) ή «Ό,τι είναι κάτω από τον ουρανό» είναι μια έννοια που χρονολογείται πριν από 4000 χρόνια, που λαμβάνεται ως φιλοσοφική κατηγορία στην περίοδο των εμπόλεμων κρατών (475-221 π.Χ.). Μια σύνθετη έννοια, που συζητείται εδώ και χιλιετίες και εξελίσσεται συνεχώς, με έννοιες που εκτείνονται στη γεωγραφία (όριο της κυβερνώμενης επικράτειας), στην ηθική, στις φιλοδοξίες των ανθρώπων, μέχρι το όραμα ενός παγκόσμιου συστήματος. Ακριβώς όπως η νοτιοαφρικανική φιλοσοφία που ονομάζεται Ubuntu («Ανθρωπότητα») ή η λατινοαμερικανική Buen vivir («Ζώντας σε αρμονία»), η Tianxia εστιάζει στη ζωτική αλληλεξάρτηση και την απαραίτητη ευημερία της παγκόσμιας κοινότητας.
Έγγραφα που χρονολογούνται από τη δυναστεία των Σανγκ (1600-1066 π.Χ.) μαρτυρούν ότι η Tianxia σήμαινε πάνω απ' όλα «ιδανική αρμονία μεταξύ των κρατών». Κατά τη διάρκεια της δυναστείας Zhou (1066-256 π.Χ.), η Tianxia απέκτησε εδαφική σημασία επειδή αντιπροσώπευε τις χώρες που κυβερνούσε ο «Υιός του Ουρανού», μια περιοχή της οποίας το μέγεθος και τα όρια οι αρχαίοι Κινέζοι δεν γνώριζαν με βεβαιότητα, αν και ήταν βέβαιο ότι βρίσκονταν στο κέντρο του πολιτισμού. Η Tianxia έγινε έτσι ένα πολιτικό σύστημα που ορίζεται από τρία στοιχεία:
1- έπρεπε να εγγυηθεί πλεονεκτήματα για όλους όσους συμμετείχαν.
2- Βασίστηκε στην αμοιβαία εξάρτηση και αμοιβαιότητα μεταξύ ανθρώπων και ομάδων.
3- Έπρεπε να αναπτύξει κοινά ενδιαφέροντα, πεποιθήσεις και έργα για να εξασφαλίσει την καθολική κοινή χρήση.
Για το σύστημα Tianxia, η πολιτική εξουσία προερχόταν από το Tianming, την «Ουράνια Εντολή», μια εντολή που δεν ήταν αιώνια και δεν βασιζόταν σε στρατιωτική ή οικονομική ισχύ. Κατά τη διάρκεια της αρχαίας δυναστείας των Σανγκ (1600-1066 π.Χ.), αυτή η εντολή θεωρήθηκε ότι προερχόταν από το θέλημα του Ουρανού ή από τον «Θεό στον ουρανό» (Shangdi) που συνδέεται με τα πνεύματα των προγόνων της φυλής. Από τη δυναστεία Zhou και μετά, αυτή η ουράνια εντολή επικεντρώθηκε στις «κοινές φιλοδοξίες του λαού» (Minxin), αφού, για να έχει πολιτική νομιμότητα, ο ηγεμόνας έπρεπε να κερδίσει την υποστήριξη του λαού. Η απώλεια του Minxin έχει ιστορικά δικαιολογήσει εξεγέρσεις και επαναστάσεις. Η πτώση των δυναστειών λόγω εξεγέρσεων αγροτών, φυσικών καταστροφών ή στρατιωτικών ανταρσιών ήταν όλα σημάδια της απώλειας της Ουράνιας Εντολής, και επομένως της απώλειας της πολιτικής νομιμότητας του ηγεμόνα που δεν ήταν πλέον σε θέση να έχει λαϊκή υποστήριξη.
Πρέπει να σημειωθεί ότι το σύστημα Tianxia αναδύεται από μια πολύ διαφορετική ιστορία από τα δυτικά μοντέλα όπως η πόλις, μια ελληνική πόλη-κράτος, ή το ευρωπαϊκό έθνος-κράτος, στο οποίο υπάρχει σαφής διάκριση μεταξύ ιδιωτικής ζωής και δημόσιας σφαίρας, μεταξύ ατόμου και κράτους. Στην πραγματικότητα, οι δυτικοί πολιτισμοί βασίζονται σε μια δομή στην οποία το άτομο είναι το βασικό πολιτικό υποκείμενο και το έθνος-κράτος είναι η κύρια κυρίαρχη πολιτική μονάδα. Αντίθετα, σύμφωνα με την κινεζική πολιτική φιλοσοφία, η ιδέα της Tianxia ορίζει μια περιεκτική μορφή στην οποία η οικογένεια –και όχι το άτομο– αποτελεί τη βασική πολιτική οντότητα. Στην παγιωμένη κινεζική αντίληψη, στην πραγματικότητα, ο ατομικισμός δεν επιτρέπεται, αλλά κάθε άτομο σχετίζεται και έχει ευθύνες απέναντι σε μια ανθρωπότητα δομημένη σε μια μεγαλύτερη, οικογενειακή και κοινοτική μορφή.
Η κομφουκιανική παράδοση και άλλες αρχαίες κινεζικές σχολές σκέψης μεταξύ του 5ου και του 3ου αιώνα π.Χ. (Mozi, Mencius, Xunzi και Han Fei) ασχολούνται με το πολιτιστικό ιδεώδες μιας περιοχής ενοποιημένης από έναν μόνο ηγεμόνα στην οποία το άτομο προσανατολίζεται στη μάθηση και την αυτοκαλλιέργεια στην υπηρεσία της οικογένειας και του κράτους. Σύμφωνα με τον Κομφούκιο, το σύστημα Tianxia είναι εθελοντικό και όχι καταναγκαστικό, αφού – υπό την προϋπόθεση ότι ακολουθούν τα πρότυπα του συστήματος – μπορούν να συμμετέχουν εξωτερικά κράτη, εάν το κρίνουν επωφελές. Πρότεινε επίσης ότι για να προσελκύσουμε όσους ζουν έξω, πρέπει να καλυφθούν οι ανάγκες των ανθρώπων που είναι ήδη μέρος του.
Ο Κομφούκιος και οι μαθητές του έστησαν την Tianxia ως την απόλυτη κατευθυντήρια αρχή για την επίτευξη κοινωνικής αρμονίας
Ο Τσιν Σι Χουάνγκ, πρώτος αυτοκράτορας των Τσιν, το 221 π.Χ. Ο Γ. επιβεβαίωσε την αρχή Tianxia με ενοποιητικό τρόπο. Η επακόλουθη δυναστεία των Χαν (202 π.Χ.-220 μ.Χ.), επεξεργάστηκε το αυτοκρατορικό μοντέλο που έγινε το πρωτότυπο και ο πρόγονος του σύγχρονου κινεζικού έθνους-κράτους, που δεν προοριζόταν ως εθνοτικά επικεντρωμένο στον «λαό των Χαν», καθώς οι διάφορες εθνοτικές ομάδες καλωσόρισαν επίσης καινοτομίες στο σύστημα. Αυτή η διαδικασία συνεχίστηκε για δύο χιλιάδες χρόνια και διαμόρφωσε την πολυεθνική κοινωνία της σημερινής Κίνας. Το όραμα Tianxia αντιλαμβάνεται την Κίνα ως το κέντρο του κόσμου: από το 221 π.Χ. έως το 1911 η Ουράνια Αυτοκρατορία λειτουργούσε «σαν τη δίνη» ικανή να προσελκύει, να ενσωματώνει και να εναρμονίζει τους λαούς και τους πολιτισμούς τους. Ο αυτοκράτορας, ο Υιός του Ουρανού, ήταν ο εγγυητής της Αρμονίας στη γη.
Πώς όμως η έννοια της Tianxia μας βοηθά να κατανοήσουμε τη σύγχρονη Κίνα, η οποία, σε αντίθεση με άλλες αυτοκρατορίες όπως η Οθωμανική και η Αψβούργη, μπόρεσε να διατηρήσει την εδαφική ακεραιότητα και να αντισταθεί στη διάλυση; Και σε ποιο βαθμό θα μπορούσε να βοηθήσει στην αντιμετώπιση ορισμένων από τις προκλήσεις του κόσμου σήμερα;
Ήδη κατά τη διάρκεια της παρακμής της δυναστείας Τσινγκ (1644-1911) με τις ευρωπαϊκές αποικιακές εισβολές, πολλοί μελετητές αναζήτησαν νέες ιδέες για να μεταμορφώσουν την κινεζική κοινωνία. Ο Κομφουκιανιστής μεταρρυθμιστής Kang Youwei (1858-1927), βασικό πρόσωπο στη Μεταρρύθμιση των Εκατό Ημερών (1898), έγραψε το «Βιβλίο της Μεγάλης Ενότητας» (Dàtóng Shū), στο οποίο διέκρινε την ανάπτυξη του κόσμου σε τρεις φάσεις: μια «απολίτιστη» φάση, μια ενδιάμεση φάση και το τελικό στάδιο της Μεγάλης Ενότητας. Σύμφωνα με τον Kang Youwei, ο οποίος απέρριψε το δυτικό μοντέλο έθνους-κράτους, ο υψηλότερος στόχος ήταν η κατάργηση των κρατών και των ανισοτήτων και η δημιουργία ενός κοινού κόσμου.
Ο Σουν Γιατ-σεν (1866-1925), ιδρυτής του σύγχρονου κινεζικού έθνους, βοήθησε στην ανατροπή της τελευταίας αυτοκρατορικής δυναστείας των Τσινγκ με την Επανάσταση του Σινχάι (1911) και προώθησε την ίδρυση της Δημοκρατίας της Κίνας υπό τη σημαία ενός «Κόσμου κοινού για όλους» (Tiānxià wèigōng) δηλαδή μιας δημοκρατικής ερμηνείας της «ουράνιας αρχής» με την οποία, ξεκινώντας από τις αρχές του Κομφούκιου, αντί να διαγράψει την αυτοκρατορική παράδοση, Η μετάβαση σε ένα σύγχρονο κράτος που βασίζεται στην παράδοση του παρελθόντος προετοιμαζόταν.
Με την αφύπνιση της εθνικής συνείδησης και το αντιιμπεριαλιστικό και αντιφεουδαρχικό κίνημα της 4ης Μάη 1919, οι μαρξιστικές ιδέες ενέπνευσαν τη δημιουργία του Κομμουνιστικού Κόμματος. Κατά τη διάρκεια της αντίστασης κατά της ιαπωνικής επιθετικότητας, ο Μάο Τσε Τουνγκ είχε προηγουμένως καταλάβει ότι, για να ριζώσει στην Κίνα, ο μαρξισμός-λενινισμός έπρεπε να πάρει κινεζικό χαρακτήρα. Στο «Τα καθήκοντα του Κινεζικού Κομμουνιστικού Κόμματος στην περίοδο της αντίστασης στην Ιαπωνία» (1938), έγραψε: «Η εθνική μας ιστορία πηγαίνει πίσω αρκετές χιλιάδες χρόνια και έχει τα δικά της χαρακτηριστικά και αναρίθμητους θησαυρούς. Αλλά σε αυτά τα πράγματα είμαστε απλά σχολιαρόπαιδα. Η σύγχρονη Κίνα έχει αναπτυχθεί από την Κίνα του παρελθόντος. Είμαστε μαρξιστές στην ιστορική μας προσέγγιση και δεν πρέπει να ακρωτηριάζουμε την ιστορία μας. Θα πρέπει να συνοψίσουμε την ιστορία μας από τον Κομφούκιο μέχρι τον Σουν Γιατ-σεν και να πάρουμε αυτή την πολύτιμη κληρονομιά». Ξεκινώντας από το όραμα του Σουν Γιατ-σεν για «Πέντε Φυλές, Μία Δημοκρατία» – Χαν, Μαντσού, Μογγόλοι, Χούι, Θιβετιανοί – μέχρι το κάλεσμα του Μάο για ενοποίηση των λαών όλων των εθνοτήτων, μπορεί κανείς να δει μια σαφή σύνδεση με τη μακρά παράδοση της οικοδόμησης κράτους που βασίζεται στην ενότητα και την κυριαρχία όλων κάτω από τον ουρανό. Μια παράδοση πλήρως αποδεκτή από τους Κινέζους κομμουνιστές.
Ο Μάο Τσε Τουνγκ επεσήμανε επίσης ότι όλες οι αυτοκρατορίες στην ιστορία έχουν περάσει από τον κύκλο της απόκτησης και της απώλειας της Τιανξία και ότι, για να σπάσει αυτός ο ιστορικός κύκλος, το Κόμμα πρέπει να δράσει υπό την καθοδήγηση του μαρξισμού, σύμφωνα με τον οποίο η διαδικασία της αυτοκριτικής διακρίνει την προλεταριακή επανάσταση από άλλες επαναστάσεις, αποδεχόμενο την εποπτεία του λαού.
Ο Σι Τζινπίνγκ, υιοθετώντας τη θεωρία του Μαρξ και ταυτόχρονα κοιτάζοντας την κινεζική ιστορία, είπε ότι το κυβερνών κόμμα πρέπει συνεχώς να επαναστατεί: έδωσε έτσι ένα νέο νόημα στην Τιανξία. Μάλιστα, στα τέλη του 2020, με την ανακοίνωση της εξάλειψης της ακραίας φτώχειας, ο Σι είπε ότι η Κίνα είχε εισέλθει στην περίοδο xiaokang «εποχή της αυξανόμενης ειρήνης», ένας κομφουκιανικός όρος που χρησιμοποιείται τώρα για να υποδηλώσει μια «μέτρια ευημερούσα κοινωνία» - ένας από τους δύο στόχους της εκατονταετηρίδας που έθεσε το ΚΚΚ. Το όραμα που σκιαγραφεί η κυβέρνηση για την εσωτερική πολιτική σήμερα είναι αυτό της «κοινής ευημερίας» (gòngtóng fùyù), ενώ ελπίζει σε «μια κοινότητα με κοινό μέλλον για την ανθρωπότητα» (rénlèi mìngyùn gòngtóngtǐ). Και τα δύο πολιτικά οράματα έχουν ισχυρούς δεσμούς με το κομφουκιανικό –και κομμουνιστικό– πνεύμα ενός δικαιότερου κόσμου σε μεγάλη ενότητα (Tiānxià dàtóng) στον οποίο ο πλούτος και οι δυνατότητες μοιράζονται μεταξύ του Βορρά και του Νότου του κόσμου, μεταξύ ανεπτυγμένων και υπανάπτυκτων χωρών, μεταξύ πλουσίων και φτωχών.
Μια τελευταία περιέργεια: «Αμερικανική Tianxia» (Měiguó tiānxià) είναι ο όρος που επινοήθηκε το 2013 από τον Κινεζο-Αυστραλό ιστορικό και σινολόγο Wang Gungwu, ο οποίος ειδικεύεται στην ιστορία της Κίνας και της Νοτιοανατολικής Ασίας και της κινεζικής διασποράς, για να αναφερθεί στη σύγχρονη παγκόσμια τάξη με επίκεντρο τη μονοπολικότητα των ΗΠΑ. Η έννοια της Tianxia αναπτύχθηκε περαιτέρω από τον Αμερικανό κοινωνιολόγο (Πανεπιστήμιο του Σίδνεϊ) Salvatore Babones για να αναλύσει το τρέχον κινεζικό σύστημα.
Της Μαρίας Μορίγκι
Μαρία Μορίγκι. Γεννημένη στη Ραβέννα, αποφοίτησε από την αρχαιολογία και την ιστορία της ελληνικής και ρωμαϊκής τέχνης στο Πανεπιστήμιο της Τεργέστης και υπήρξε καθηγήτρια σε ινστιτούτα τέχνης και λύκεια στο Ούντινε και την Τεργέστη. Έχει αφιερωθεί στη μελέτη της ιστορίας των ανατολικών θρησκειών, στην αρχαιολογική έρευνα, στην προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς και κληρονομιάς, ειδικά για το Αφγανιστάν και για τις κινεζικές αυτόνομες περιοχές του Θιβέτ και του Σιντζιάνγκ, με προσοχή στα ιστορικά, πολιτικά, πολιτιστικά και εθνοτικά-κοινωνικά χαρακτηριστικά αυτών των περιοχών. Πραγματοποίησε καταλογογράφηση στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Aquileja και ακολούθησε ανασκαφικές αποστολές σε διάφορες χώρες (Τουρκία, Πακιστάν, Ιράν, Κίνα και περιοχή Xinjiang).
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
Daniele L.R. Marini Η εντολή του ουρανού: Αστρονομία στην αρχαία Κίνα, Ed Springer, 2025.
Zhao Tingyang, Κάτω από τον ουρανό, ένα αρχαίο σύστημα για έναν μελλοντικό κόσμο, Astrolabio Ubaldini, 2024.
Dongsheng, Διεθνής Συλλογικότητα Ερευνητών Κινεζικής Πολιτικής και Κοινωνίας, Dongsheng εξηγεί | Tianxia: All Under Heaven , 6 Μαΐου 2023,
Άρθρο της Maria Novella Rossi, https://www.china-files.com/tianxia-sotto-il-cielo-un-antico-sistema-per-un-mondo-futuro/, 8 Ιουλίου 2021 - https://t.me/comedonchisciotteorg https://t.me/comedonchisciotte_notizie
**Τό ιστολόγιο δέν συμφωνει απαραίτητα με τις απόψεις των αρθρογράφων
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου