ΜΕΛΧΙΣΕΔΕΚ!!!!

Skourtelis Dimitris

ΟΛΗ Η ΑΛΗΘΕΙΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΜΕΛΧΙΣΕΔΕΚ

Η Ιώ και οι απόγονοί της, οι Δαναοί, δεν συνδέονταν μόνο με την «πολυθεϊστική» πλευρά της Ιουδαϊκής Φυλής. Βρίσκονταν και στις ρίζες της Εβραϊκής λατρείας του Ιεχωβά, του Ενός Θεού. Υπάρχει η θεωρία πως ο μονοθεϊσμός ξεκίνησε από την Αίγυπτο. Αυτό περιέχεται έμμεσα και στην σχετική Μυθολογική αλλά και την Βιβλική αφήγηση:

Ο Φαραώ Θούλις ρώτησε ένα Μαντείο: «ποιος πριν την βασιλεία μου μπόρεσε να υποτάξει τα πάντα, ή ποιος θα μπορέσει μετά από μένα; Και του δόθηκε ο εξής χρησμός: Πρώτος ο Θεός, και μετά ο λόγος, και μαζί τους το πνεύμα. ενωμένα είναι αυτά, και έρχονται σε ένα, που θα έχει εξουσία στους αιώνες». [Μαλάλας]

Μπορεί εδώ να έχουμε μια ύποπτα εμβόλιμη χριστιανική ανάλυση της Αγίας Τριάδας, αλλά όλοι οι ιστορικοί παραδέχονται πως ο Φαραώ Ακενατόν επέβαλλε τη λατρεία του Ήλιου ως μοναδικού θεού και θεωρείται ο πρώτος ιστορικά καταγεγραμμένος μονοθεϊστής.

Η λατρεία του Ενός Θεού ήρθε (Μυθολογικά) από την Αίγυπτο στη Γη Χαναάν ως εξής: Στη Βίβλο, ο Μελχισεδέκ, ένας Χαναναίος βασιλιάς, ήταν ιερέας του Ιεχωβά, πολύ πριν ο Αβραάμ γνωρίσει τον Ένα Θεό. Οι Χριστιανοί, επίσης, τον θεωρούν αγιότατο, και προκάτοχο του Χριστού!

Κάτσε να δούμε τι λέει η Σούδα

«ούτος ο Μελχισεδέκ επί Αβραάμ ήκμαζεν, ανήρ θεοσεβής, εθνικός» [=όχι Εβραίος] «καταγόμενος εκ γένους Σίδου, υιού Αιγύπτου, βασιλέως της Λιβύης χώρας. εξ ου Αιγύπτιοι κέκληνται. όστις Σίδος εκ της Αιγύπτου επελθών παρέλαβε την χώραν των λεγομένων εθνικών, τουτ’ εστιν την νυν λεγομένην Παλαιστίνην, και υποτάξας αυτήν ώκησεν εκεί εν αυτή. και κτίζει πόλιν, ην εκάλεσε Σιδό(ώ)να εις όνομα ίδιον, ήτις νυν εστίν υπό την Φοινίκην χώραν…» [Σούδα + Μαλάλας]

Η Καινή Διαθήκη αναφέρει τον Μελχισεδέκ ως «απάτορα» «αμήτορα» και «αγενεαλόγητο», και αυτό δικαιολογείται με το ότι δεν ανήκε σε κάποιο Ιουδαϊκό γένος, σύμφωνα με τη Σούδα.

Ο αναφερόμενος παππούς του Μελχισεδέκ, ο Αίγυπτος, ονόμασε τους Αιγύπτιους. Ο Αίγυπτος, απόγονος της Ιώς, ονόμασε επίσης τη χώρα, κατά την Ελληνική Μυθολογία, είναι άρα το ίδιο πρόσωπο με τον πρόγονο του Μελχισεδέκ. Εφ’ όσον ο Μελχισεδέκ ήταν και Χαναναίος, συνδέεται και με τις Μυθικές μορφές της Φοινίκης, άλλους απογόνους της Ιώς, ακόμα και γεωγραφικά. Με αυτούς συνδέονται και οι Δαναοί, των οποίων αυτοί οι συγγενείς βασίλεψαν εκεί, και κατάγονται από τον αδελφό του Αίγυπτου, τον Δαναό.

Πρόγονος του Αίγυπτου σύμφωνα με την Ελληνική Μυθολογία, ήταν ο θεός Ποσειδών. Ίσως το Σίδος να είναι παραφθορά του Ποσειδών, ίσως το αντίθετο. Ο Σιδών (Σίδος) της Π. Διαθήκης ήταν γιος του Χαναάν, απόγονου του Νώε. [ Γένεσις, Ι, 15] Το όνομα σημαίνει ψάρι. Η Σιδώ των Φοινίκων ήταν κόρη του Πόντου. Ο αντίστοιχος με τον Ποσειδώνα θεός των Φοινίκων ήταν επίσης γιος του Πόντου και αδελφός της Σιδώς. [ Ευσέβιος Καισαρείας] Ήταν δηλαδή, …Ποντοσιδών. Σίδη στα Ελληνικά σημαίνει… ροδιά. Πιθανά, λοιπόν, το όνομα του θεού Ποσειδώνα, πρόγονου του «δικού» μας Αίγυπτου, προέρχεται από το Φοινικικό ψάρι. (Πόντος+Σιδών)

Στην αφήγηση της Σούδας έχουν απλά αναστραφεί οι γενεές, και ο (Πο)Σίδος έγινε γιος του Αίγυπτου αντί πατέρας του. Αυτό έγινε υποβολιμιαία, για να μην φανεί η καταγωγή του πρώτου Ιερέα του Θεού του Υψίστου, Μελχισεδέκ, από τον… θεό Πο-Σειδώνα, και γίνει το μαγαζί καλοκαιρινό… Άλλωστε, οι γιοι του Αίγυπτου ήρθαν στην Ελλάδα και σκοτώθηκαν από τις γυναίκες τους, πλην ενός, που βασίλεψε στο Άργος. Συνεπώς, ο Σίδος δεν μπορεί να είναι γιος του Αίγυπτου, αλλά πατέρας του.

Όταν ο Αντίοχος άρχισε διωγμούς κατά των εβραίων, οι Σαμαρείτες, που συνέχιζαν την λατρεία που εγκαινίασε ο Μελχισεδέκ στο όρος Γαριζίν: «…διά ταύτα οι Σαμαρείται ουκέτι εαυτούς των Ιουδαίων συγγενείς ωμολόγουν, αλλά Σιδωνίους ωνόμαζον εαυτούς, και το εν τω Γαριζίν παρ΄αυτοίς ιερόν Ελληνίου Διός προσηγόρευσαν…» [Ζωναράς]

-Στην "Προς Εβραίους επιστολή" θεωρείται τόσο ιερός όσο ο Χριστός. Υπήρχε κι μια αίρεση που τον ταύτιζε με τον Χριστό. Υπάρχει ένα ψηφιδωτό που δείχνει τον προαιώνιο Μελχισεδεκ να θυσιάζει με τον Αβελ, τον γιο του Αδάμ. Ποιος Χαϊλάντερ και πράσιν΄ άλογα...

*****

 Μελχισεδέκ βασιλεύς Σαλήμ ιερεύς του Θεού του Υψίστου.

 

Υπό Γεωργίου – Μιχαήλ Δ. Καραχάλιου.

1. Εισαγωγικά.

Στην Παλαιά Διαθήκη αναφέρεται ο Μελχισεδέκ ως βασιλεύς της πόλεως Σαλήμ ( είναι η προδαυιδιδική ονομασία της Ιερουσαλήμ ) και συγχρόνως ως ιερεύς του Θεού του Υψίστου. Ο Μελχισεδέκ υποδέχτηκε τον Αβραάμ κατά την επιστροφή του από την νικηφόρο εκστρατεία του κατά του βασιλιά των Ελαμιτών Χοδολλογομόρ και του προσέφερε «άρτον και οίνον», έλαβε δε παρά του Αβραάμ την δεκάτη από όλα τα λάφυρά του. Η γενεαλογία του Μελχισεδέκ μας είναι άγνωστη, θεωρείται ως τύπος του Μεσσίου, επειδή έχει τεθεί υπεράνω του Αβραάμ αφού έλαβε από αυτόν την δεκάτη των λαφύρων του. Σε ενίσχυση της θεωρίας αυτής έρχεται η φράση του ΡΘ’ (109) ψαλμού, που ομιλεί περί του μέλλοντος Μεσσίου: « Συ ει ιερεύς εις τον αιώνα κατά την τάξιν Μελχισεδέκ».
Στην αρχαία εβραϊκή γλώσσα ο Μελχισεδέκ γράφεται מַלְכִּי־צֶדֶק (φωνηεντισμένα) και προφέρεται melech-i-tzédek, το οποίο σημαίνει : βασιλιάς μου είναι η δικαιοσύνη.
Είναι επόμενο όποιος φέρει ένα τέτοιο όνομα να θεωρείται και να είναι δίκαιος. Έτσι ο βασιλιάς της Σαλήμ έμεινε στην ιστορία της Παλαιάς Διαθήκης γνωστός με τον χαρακτηρισμό «δίκαιος Μελχισεδέκ».


2. Η αναφορά της Παλαιάς διαθήκης στον Μελχισεδέκ.

Στην Παλαιά Διαθήκη γίνεται αναφορά στον Μελχισεδέκ σε δύο σημεία, στην Γένεση ( 14, 18 – 20 ) και στον Ψαλμό ΡΘ’, 4 (ΡΙ’, 4 κατά την παράλληλη έκδοση εβραϊκού και αγγλικού κειμένου της Jewish Publication Society's 1917).

2.1. Αναφορά της Γένέσης (14,18 – 20).

Στο εδάφιο της Γένεσης (14, 18 – 20) γίνεται λόγος για τον Μελχισεδέκ τον βασιλιά της πόλεως Σαλήμ και ιερέα του Θεού του Υψίστου ο οποίος υποδέχτηκε τον Αβραάμ κατά την επιστροφή του από την νίκη του επί του Χοδολλομογόρ βασιλέως Ελάμ και αφού του προσέφερε άρτους και οίνο, τον ευλόγησε εις το όνομα του Θεού του Υψίστου, ο Οποίος έκτισε τον ουρανό και την γη. Τότε ο Αβραάμ αναγνωρίζοντας την ανωτερότητα του Μελχισεδέκ ως ιερέως του Θεού του Υψίστου, ο Οποίος έκτισε τον ουρανό και την γη, του προσέφερε το ένα δέκατο από όλα τα λάφυρα που είχε λάβει μετά την νίκη του επί του Χοδολλομογόρ. Το σχετικό εδάφιο της Γένεσης στο πρωτότυπο εβραϊκό κείμενο είναι το ακόλουθο:

יח וּמַלְכִּי-צֶדֶק מֶלֶךְ שָׁלֵם, הוֹצִיא לֶחֶם וָיָיִן; וְהוּא כֹהֵן, לְאֵל עֶלְיוֹן. 18

יט וַיְבָרְכֵהוּ, וַיֹּאמַר: בָּרוּךְ אַבְרָם לְאֵל עֶלְיוֹן, קֹנֵה שָׁמַיִם וָאָרֶץ. 19

כ וּבָרוּךְ אֵל עֶלְיוֹן, אֲשֶׁר-מִגֵּן צָרֶיךָ בְּיָדֶךָ; וַיִּתֶּן-לוֹ מַעֲשֵׂר, מִכֹּל. 20

Η κλασσική μετάφραση στα ελληνικά από τους Ο’ του παραπάνω κειμένου είναι η ακόλουθη:

18 καὶ Μελχισεδὲκ βασιλεὺς Σαλὴμ ἐξήνεγκεν ἄρτους καὶ οἶνον· ἦν δὲ ἱερεὺς τοῦ Θεοῦ τοῦ ὑψίστου.

19 καὶ εὐλόγησε τὸν ῞Αβραμ καὶ εἶπεν· εὐλογημένος ῞Αβραμ τῷ Θεῷ τῷ ὑψίστῳ, ὃς ἔκτισε τὸν οὐρανὸν καὶ τὴν γῆν.

20 καὶ εὐλογητὸς ὁ Θεὸς ὁ ὕψιστος, ὃς παρέδωκε τοὺς ἐχθρούς σου ὑποχειρίους σοι. καὶ ἔδωκεν αὐτῷ ῞Αβραμ δεκάτην ἀπὸ πάντων.

Η μετάφραση του ίδιου κειμένου στην αγγλικά από τον εκδοτικό οίκο Jewish Publication Society's του έτους 1917 είναι η ακόλουθη:

18 And Melchizedek king of Salem brought forth bread and wine; and he was priest of God the Most High.

19 And he blessed him, and said: 'Blessed be Abram of God Most High, Maker of heaven and earth;

20 and blessed be God the Most High, who hath delivered thine enemies into thy hand.' And he gave him a tenth of all.


2.2. Η αναφορά του Ψαλμού ΡΘ’, 4 (ΡΙ’, 4 κατά την παράλληλη έκδοση εβραϊκού και αγγλικού κειμένου της Jewish Publication Society's – J P S- του έτους 1917) στον Μελχισεδέκ.

Ο 4ος στίχος του Ψαλμού ΡΘ’ (109ου) ή ΡΙ’ (110ου κατά την έκδοση J P S 1917) αναφέρεται στον μέλλοντα Μεσσία, για τον ποίο λέγει ότι θα είναι ιερεύς κατά την τάξη Μελχισεδέκ.

Το πρωτότυπο εβραϊκό κείμενο του χαρακτηριστικού αυτού στίχου για τον Μεσσία έχει ως εξής:

ד נִשְׁבַּע יְהוָה, וְלֹא יִנָּחֵם-- אַתָּה-כֹהֵן לְעוֹלָם; 4

עַל-דִּבְרָתִי, מַלְכִּי-צֶדֶק.

Η κλασσική μετάφραση των Ο’ του παραπάνω στίχου είναι η ακόλουθη:

4 ὤμοσε Κύριος καὶ οὐ μεταμεληθήσεται· σὺ ἱερεὺς εἰς τὸν αἰῶνα κατὰ τὴν τάξιν Μελχισεδέκ.

Τέλος, η μετάφραση του ίδιου κειμένου στην αγγλικά από τον εκδοτικό οίκο Jewish Publication Society's του έτους 1917 είναι η ακόλουθη:

4 The LORD hath sworn, and will not repent: «Thou art a priest for ever after the manner of Melchizedek.».


3. Η αναφορά των χειρογράφων της Νεκράς Θαλάσσης στον Μελχισεδέκ.

Στην θεολογική γραμματεία των χειρογράφων των που βρέθηκαν στα σπήλαια της κοινότητας των Εσσαίων στην έρημο του Κουμράν (Khirbet Qumran), στην Νεκρά Θάλασσα, έχουν δύο αναφορές στον Μελχισεδέκ. Η πρώτη αναφορά γίνεται στο χειρόγραφο 1Q Gen. Ap. και πρόκειται περί απόκρυφης εκδοχής της Γένεσης. Η δεύτερη αναφορά γίνεται στο χειρόγραφο 11Q Melch. (11Q13) και πρόκειται περί εσχατολογικού κειμένου.

3.1. Η αναφορά του χειρόγραφο 1Q Gen. Ap. στον Μελχισεδέκ.

Στο σπήλαιο υπ’ αριθμόν 1 (1Q) στην έρημο του Κουμράν ( Δυτική όχθη του Ιορδάνη προς την Νεκρά Θάλασσα ) έχει βρεθεί το χειρόγραφο 1QGen.Ap. Στο χειρόγραφο αυτό είναι καταγεγραμμένη μια απόκρυφης εκδοχής της Γένεσης ( Γεωργίου Στεφ. Γρατσέα, Στοιχεία εισαγωγής εις τα χειρόγραφα της Νεκράς Θαλάσσης, σελίδα 53, Αθήναι 1974). Το χειρόγραφο αυτό ανήκε αρχικά στον Σύρο μητροπολίτη Αθανάσιο Γεσούε Σαμουήλ και είναι γραμμένο στα αραμαϊκά. Στην στήλη ΧΧΙΙ (22) του χειρογράφου αυτού αναφέρονται τα γεγονότα του πολένου και της νίκης του Αββραάμ επί του Chedorlaomer, βασιλιά του Elam. Στους στίχους 14-17 της στήλης ΧΧΙΙ του 1Q Gen.Ap. γίνεται λόγος για την υποδοχή του Αβραάμ από τον Μελχισεδέκ. Το κείμενο της ελληνικής μετάφρασης των στίχων 14-17 έχει ως εξής: «Τότε ο Μελχισεδέκ βασιλιάς της Salem έφερε τροφή και πιόμα στον Αβραάμ και σε όλους τους άνδρες που ήταν μαζί του: τότε αυτός ήταν ο ιερέας του Υψίστου Θεού. Ευλόγησε τον Αβραάμ και είπε: Ευλογημένος να είναι ο Αβραάμ από τον Ύψιστο Θεό, Κύριο του ουρανού και της γης! Και ευλογημένος να είναι ο Ύψιστος Θεός που παρέδωσε αυτούς που σε μισούν στα χέρια σου! Και ο Αβραάμ του έδωκε τη δεκάτη από όλα τα υπάρχοντα του βασιλέα του Elam και των συμμάχων του ( Τα χειρόγραφα της Νεκρής Θάλασσας, επιμέλεια Σ. Αγουρίδη – Γ. Γρατσέα, σελίδα 214, Κέντρο Βιβλικών Μελετών Άρτος Ζωής, Αθήνα 1988). Το κείμενο αυτό είναι σχεδόν πανομοιότυπο με το σχετικό χωρίο της Παλαιάς Διαθήκης (Γένεσις, 14, 18-20) που είδαμε πιο πάνω.

3.2. Η αναφορά του χειρογράφου 11Q Melch. (11Q13) στον Μελχισεδέκ.

Η Gnostic Society Library (www.gnosis.org ) αποδίδει στο σπήλαιο 11 (11Q) της ερήμου του Κουμράν την ύπαρξη του χειρογράφου 11Q Melch. (11Q13) και δημοσιεύει στον ιστόχωρό της την αγγλική μετάφραση του εν λόγω χειρογράφου. Ο κατάλογος των χειρογράφων της Νεκρής Θάλασσας που παραθέτει ο καθηγητής της Θεολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών αείμνηστος Γεώργιος Στ. Γρατσέας στο σύγγραμμά του «Στοιχεία εισαγωγής εις τα χειρόγραφα της Νεκράς Θαλάσσης» (Αθήναι 1974) δεν αναφέρει την ύπαρξη του χειρογράφου 11Q Melch. (11Q13) ( όπου παραπάνω, σελίδες 62-63). Ενδεχομένως την εποχή που γράφτηκε το σύγγραμμα αυτό να μην είχε έρθει σε γνώση της επιστημονικής κοινότητας η ύπαρξη του χειρογράφου. Ίσως να βρισκόταν στην κατοχή κάποιων Βεδουΐνων της περιοχής, οι οποίοι το έθεσαν αργότερα σε κυκλοφορία. Ο γράφων, πάντως, διατηρεί μια επιφυλακτικότητα σχετικά με την γνησιότητα του κειμένου, το οποίο καταχωρεί αυτούσιο όπως αναρτήθηκε στην ιστοσελίδα του ιστοχώρου της Gnostic Society Library (http://www.gnosis.org/library/commelc.htm)
ο χειρόγραφο11Q13 (11QMelch) είναι ένα σπάραγμα, σώζεται μόνο η δεύτερη στήλη του κειμένου, το οποίο χρονολογείται κατά το τέλος του 2ου με αρχή του 1ου π. Χ. αιώνα. Είναι ένα εσχατολογικό κείμενο, σύμφωνα με το οποίο η έλευση του Μελχισεδέκ θα εξαγγείλει την ημέρα της «Εξιλέωσης» και θα εξιλεώσει όσους είναι προκαθορισμένοι για να εξιλεωθούν και θα κρίνει όλους τους λαούς (Wise, Abegg, Cook (1996). The Dead Sea Scrolls: a New Translation). Εδώ έχουμε μια εσχατολογία μιας προκαθορισμένης εξιλέωσης, που ο γράφων την θεωρεί, αν ισχύει, ως ψόγο για την ηθική του Θεού, οποίος προκαθορίζει, άραγε με ποια κριτήρια, την εξιλέωση του ενός και την μη εξιλέωση του άλλου. Βεβαίως σε όσους αποδέχονται την δογματική αυτή δεν έχει κύρος η διδασκαλία του Χριστού, ο οποίος δίδαξε αργότερα από την συγγραφή του χειρογράφου 11Q13 (11QMelch), αλλά και για την βιβλική διδασκαλία ο προκαθορισμός όσων θα μετάσχουν στην εξιλέωση είναι σκάνδαλο. Δεν μιλάμε για πρόγνωση, αλλά για προκαθορισμό. Ευθείς εξ αρχής κάποια ανθρώπινα πλάσματα είναι προκαθορισμένο να μην εξιλεωθούν, δηλαδή να μην τους συγχωρηθούν οι αμαρτίες που σαν άνθρωποι διέπραξαν, έστω και αν μετανόησαν, έστω και αν επανόρθωσαν! Για αυτόν που συνέταξε το κείμενο του χειρογράφου11Q13 (11QMelch), αν αυτό είναι γνήσιο, τον κύριο ρόλο στο θέμα της εξιλέωσης δεν τον παίζει η ελευθέρα βούληση, αλλά ο προκαθορισμός. Δηλαδή το Υπέρτατο Ον κατά την δημιουργία άλλους έπλασε προς εξιλέωση και άλλους όχι.

Το κείμενο του χειρογράφου11Q13 (11QMelch), όπως αυτό παρουσιάζεται από την Gnostic Society Library είναι μια συρραφή βιβλικών χωρίων από το Λευιτικό, το Δευτερονόμιο, τον Ησαΐα και τον Δανιήλ. Αν είναι το κείμενο αυτό γνήσιο, θα πρέπει να ερευνηθεί η θρησκευτική κοινότητα που το αποδεχόταν ως θεόπνευστο, επειδή αυτή δεν θα μπορούσε να είναι η εσσαϊκή, όπως την γνωρίζουμε.

4.Αναφορά του 2ου βιβλίου του Ενώχ στον Μελχισεδέκ.

Κατά τον 1ο μ. Χ. αιώνα εμφανίστηκε στην απόκρυφη γραμματεία ένα κείμενο που αναφέρεται στον βιβλικό Ενώχ και τα όσα του αποκαλύφθηκαν από τον Θεό και τους Αγγέλους. Το κείμενο αυτό αποκαλείται «Βιβλίο του Ενώχ» ή απλά «Ενώχ». Σήμερα το κείμενο του Ενώχ σώζεται στα ελληνικά μόνο κατά τα 38 κεφάλαια αυτού, ενώ στην πλήρη μορφή του σώζεται στην αιθιοπική γλώσσα και στην σλαβονική. Το αιθιοπικό κείμενο του Ενώχ καλείται «Ενώχ Α’» και το σλαβονικό κείμενο «Ενώχ Β’». Ο Ενώχ Α’ και ο Ενώχ Β’ είναι παραλλαγές του ελληνικού κειμένου, που χρονολογείται από τον 1ο αιώνα μ. Χ., αλλά μεταξύ τους έχουν πολλές διαφορές ( Περί του κειμένου του Ενώχ δες: Harry Alan Hahne (2006). Corruption and Redemption of Creation: the Natural World in Romans 8.19-22. Jewish Apocalyptic Literature, σελ.. 83. Γρηγορίου Κατσαρέα, Βιβλίον του Ενώχ, εισαγωγή, σελίδες 7-63, Εκδόσεις Σπανός, Αθήναι, Σάββα Χρ. Αγουρίδου, Τα απόκρυφα της Παλαιάς Διαθήκης, τόμος Β’, σελίδες 443 – 448, Αθήναι 1985).

Το σλαβονικό κείμενο του Ενώχ , ο Ενώχ Β’ ή «Βιβλίο των μυστικών του Ενώχ» στα κεφάλαια 71 και 72 μας παρουσιάζει μια διήγηση περί του Μελχισεδέκ λίαν ενδιαφέρουσα. Κατά την διήγηση αυτή ο Μελχισεδέκ ήταν γιος της Σοπανείμ, συζύγου του Νηρ, που ήταν ιερέας και αδελφός του Νώε. Η Σοπανείμ ήταν μεγάλη στην ηλικία και στείρα αλλά συνέλαβε κατά τις τελευταίες μέρες της ζωής της με την επέμβαση του Θεού ένα παιδί, το οποίο γεννήθηκε μετά τον θάνατό της και αφού ντύθηκε άρχισε να δοξολογεί τον Θεό. Το παιδί αυτό ήταν ο ιερέας Μελχισεδέκ, απάτωρ εκ πατρός και αμήτωρ εκ μητρός, αφού γεννήθηκε μόνος του και εξήλθε από το σώμα της μητέρας του ενώ αυτή ήταν ήδη νεκρή. Ο Θεός αποκάλυψε στον Νηρ την θεία προέλευση της γέννησης του Μελχισεδέκ και τον ενημέρωσε ότι το παιδί αυτό θα μεταφερθεί στον κήπο της Εδέμ με την βοήθεια του αρχιστρατήγου Μιχαήλ ( κάποιοι κώδικες αναφέρουν τον Γαβριήλ). Έτσι ο Μελχισεδέκ είναι ο μόνος άνθρωπος που σώθηκε από τον κατακλυσμό χωρίς να έχει εισέλθει στην κιβωτό του Νώε. Η τελική αποκάλυψη του Θεού είναι ότι ο Μελχισεδέκ θα είναι ο κορυφαίος 12 ιερέων και κάποτε θα έλθει στον κόσμο ένας άλλος ιερέας, ο οποίος θα είναι και αυτός επικεφαλής 12 ιερέων , θα είναι ο μέγας αρχιερέας, ο Λόγος και η Δύναμη του Θεού (Η μετάφραση στα ελληνικά των κεφαλαίων 71 -72 του Ενώχ Β’ ή Σλαβονικού Ενώχ δημοσιεύεται από τον Σάββα Χρ. Αγουρίδη στο βιβλίο: Τα απόκρυφα της Παλαιάς Διαθήκης, τόμος Β’, σελίδες 470 – 475, Αθήναι 1985)5. Η αναφορά της Καινής Διαθήκης στον Μελχισεδέκ.

 Η αναφορά της Καινής διαθήκης περί του Μελχισεδέκ γίνεται μόνον στην προς Εβραίους επιστολή του αποστόλου Παύλου. Η αναφορά του αποστόλου Παύλου στον Μελχισεδέκ γίνεται 9 φορές μέσα στην προς Εβραίους Επιστολή και το κείμενο έχει ως εξής:

Στο κεφάλαιο Ε’ δύο φορές:

Α) 4 καὶ οὐχ ἑαυτῷ τις λαμβάνει τὴν τιμήν, ἀλλὰ καλούμενος ὑπὸ τοῦ Θεοῦ, καθάπερ καὶ ᾿Ααρών. 5 οὕτω καὶ ὁ Χριστὸς οὐχ ἑαυτὸν ἐδόξασε γενηθῆναι ἀρχιερέα, ἀλλ' ὁ λαλήσας πρὸς αὐτόν· υἱός μου εἶ σύ, ἐγὼ σήμερον γεγέννηκά σε·
6 καθὼς καὶ ἐν ἑτέρῳ λέγει· σὺ ἱερεὺς εἰς τὸν αἰῶνα κατὰ τὴν τάξιν Μελχισεδέκ.

Β) 10 προσαγορευθεὶς ( ο Χριστός) ὑπὸ τοῦ Θεοῦ ἀρχιερεὺς κατὰ τὴν τάξιν Μελχισεδέκ.

Στο κεφάλαιο ΣΤ’ μία φορά:

20 ὅπου πρόδρομος ὑπὲρ ἡμῶν εἰσῆλθεν ᾿Ιησοῦς, κατὰ τὴν τάξιν Μελχισεδὲκ ἀρχιερεὺς γενόμενος εἰς τὸν αἰῶνα.

Στο κεφάλαιο Ζ’ έξι φορές (από τον στίχο 1 μέχρι και τον στίχο 25):

Ζ´\ΟΥΤΟΣ γὰρ ὁ Μελχισεδέκ, βασιλεὺς Σαλήμ, ἱερεὺς τοῦ Θεοῦ τοῦ ὑψίστου, ὁ συναντήσας ᾿Αβραὰμ ὑποστρέφοντι ἀπὸ τῆς κοπῆς τῶν βασιλέων καὶ εὐλογήσας αὐτόν, 2 ᾧ καὶ δεκάτην ἀπὸ πάντων ἐμέρισεν ᾿Αβραάμ, πρῶτον μὲν ἑρμηνευόμενος βασιλεὺς δικαιοσύνης, ἔπειτα δὲ καὶ βασιλεὺς Σαλήμ, ὅ ἐστι βασιλεὺς εἰρήνης, 3 ἀπάτωρ, ἀμήτωρ, ἀγενεαλόγητος, μήτε ἀρχὴν ἡμερῶν μήτε ζωῆς τέλος ἔχων, ἀφωμοιωμένος δὲ τῷ υἱῷ τοῦ Θεοῦ, μένει ἱερεὺς εἰς τὸ διηνεκές. 4 Θεωρεῖτε δὲ πηλίκος οὗτος, ᾧ καὶ δεκάτην ᾿Αβραὰμ ἔδωκεν ἐκ τῶν ἀκροθινίων ὁ πατριάρχης. 5 καὶ οἱ μὲν ἐκ τῶν υἱῶν Λευῒ τὴν ἱερατείαν λαμβάνοντες ἐντολὴν ἔχουσιν ἀποδεκατοῦν τὸν λαὸν κατὰ τὸν νόμον, τοῦτ' ἔστι τοὺς ἀδελφοὺς αὐτῶν, καίπερ ἐξεληλυθότας ἐκ τῆς ὀσφύος ᾿Αβραάμ· 6 ὁ δὲ μὴ γενεαλογούμενος ἐξ αὐτῶν δεδεκάτωκε τὸν ᾿Αβραάμ, καὶ τὸν ἔχοντα τὰς ἐπαγγελίας εὐλόγηκε. 7 χωρὶς δὲ πάσης ἀντιλογίας τὸ ἔλαττον ὑπὸ τοῦ κρείττονος εὐλογεῖται. 8 καὶ ὧδε μὲν δεκάτας ἀποθνήσκοντες ἄνθρωποι λαμβάνουσιν, ἐκεῖ δὲ μαρτυρούμενος ὅτι ζῇ. 9 καὶ ὡς ἔπος εἰπεῖν, διὰ ᾿Αβραὰμ καὶ Λευῒ ὁ δεκάτας λαμβάνων δεδεκάτωται· 10 ἔτι γὰρ ἐν τῇ ὀσφύϊ τοῦ πατρὸς ἦν ὅτε συνήντησεν αὐτῷ ὁ Μελχισεδέκ. 11 Εἰ μὲν οὖν τελείωσις διὰ τῆς Λευϊτικῆς ἱερωσύνης ἦν· ὁ λαὸς γὰρ ἐπ' αὐτῇ νενομοθέτητο· τίς ἔτι χρεία κατὰ τὴν τάξιν Μελχισεδὲκ ἕτερον ἀνίστασθαι ἱερέα καὶ οὐ κατὰ τὴν τάξιν ᾿Ααρὼν λέγεσθαι; 12 μετατιθεμένης γὰρ τῆς ἱερωσύνης ἐξ ἀνάγκης καὶ νόμου μετάθεσις γίνεται. 13 ἐφ' ὃν γὰρ λέγεται ταῦτα, φυλῆς ἑτέρας μετέσχηκεν, ἀφ' ἧς οὐδεὶς προσέσχηκε τῷ θυσιαστηρίῳ. 14 πρόδηλον γὰρ ὅτι ἐξ ᾿Ιούδα ἀνατέταλκεν ὁ Κύριος ἡμῶν, εἰς ἣν φυλὴν οὐδὲν περὶ ἱερωσύνης Μωϋσῆς ἐλάλησε. 15 Καὶ περισσότερον ἔτι κατάδηλόν ἐστιν, εἰ κατὰ τὴν ὁμοιότητα Μελχισεδὲκ ἀνίσταται ἱερεὺς ἕτερος, 16 ὃς οὐ κατὰ νόμον ἐντολῆς σαρκικῆς γέγονεν, ἀλλὰ κατὰ δύναμιν ζωῆς ἀκαταλύτου· 17 μαρτυρεῖ γὰρ ὅτι σὺ ἱερεὺς εἰς τὸν αἰῶνα κατὰ τὴν τάξιν Μελχισεδέκ.
18 ἀθέτησις μὲν γὰρ γίνεται προαγούσης ἐντολῆς διὰ τὸ αὐτῆς ἀσθενὲς καὶ ἀνωφελές· 19 οὐδὲν γὰρ ἐτελείωσεν ὁ νόμος, ἐπεισαγωγὴ δὲ κρείττονος ἐλπίδος, δι' ἧς ἐγγίζομεν τῷ Θεῷ. 20 καὶ καθ' ὅσον οὐ χωρὶς ὁρκωμοσίας· οἱ μὲν γὰρ χωρὶς ὁρκωμοσίας εἰσὶν ἱερεῖς γεγονότες, 21 ὁ δὲ μετὰ ὁρκωμοσίας διὰ τοῦ λέγοντος πρὸς αὐτόν· ὤμοσε Κύριος, καὶ οὐ μεταμεληθήσεται· σὺ ἱερεὺς εἰς τὸν αἰῶνα κατὰ τὴν τάξιν Μελχισεδέκ· 22 κατὰ τοσοῦτον κρείττονος διαθήκης γέγονεν ἔγγυος ᾿Ιησοῦς. 23 Καὶ οἱ μὲν πλείονές εἰσι γεγονότες ἱερεῖς διὰ τὸ θανάτῳ κωλύεσθαι παραμένειν· 24 ὁ δὲ διὰ τὸ μένειν αὐτὸν εἰς τὸν αἰῶνα ἀπαράβατον ἔχει τὴν ἱερωσύνην· 25 ὅθεν καὶ σῴζειν εἰς τὸ παντελὲς δύναται τοὺς προσερχομένους δι' αὐτοῦ τῷ Θεῷ, πάντοτε ζῶν εἰς τὸ ἐντυγχάνειν ὑπὲρ αὐτῶν.

Επειδή το τμήμα αυτό των στίχων 1 -15 του Ζ’ κεφαλαίου της προς Εβραίους Επιστολής του αποστόλου Παύλου θα τύχει περαιτέρω μελέτης στην συνέχεια, παραθέτουμε και την νεοελληνική μετάφραση του Νεοφύτου Βάμβα, η οποία έχει, σε ατονικό κείμενο, ως ακολούθως:

1Διοτι ουτος ο Μελχισεδεκ, βασιλευς Σαλημ, ιερευς του Θεου του Υψιστου, οστις συνηντησε τον Αβρααμ επιστρεφοντα απο της καταστροφης των βασιλεων και ηυλογησεν αυτον, 2εις ον ο Αβρααμ εχωρισε και δεκατον απο παντων των λαφυρων, οστις πρωτον μεν ερμηνευεται βασιλευς δικαιοσυνης, επειτα δε βασιλευς Σαλημ, το οποιον ειναι βασιλευς ειρηνης, 3απατωρ, αμητωρ, αγενεαλογητος, μη εχων μητε αρχην ημερων μητε τελος ζωης, αλλ' αφωμοιωμενος με τον Υιον του Θεου, μενει ιερευς παντοτε. 4Στοχασθητε δε ποσον μεγας ητο ουτος, εις ον ο Αβρααμ ο πατριαρχης εδωκε και δεκατον εκ των λαφυρων. 5Και οσοι μεν εκ των υιων του Λευι λαμβανουσι την ιερατειαν, εχουσιν εντολην να αποδεκατονωσι τον λαον κατα τον νομον, τουτεστι τους αδελφους αυτων, καιτοι εξελθοντας εκ της οσφυος του Αβρααμ· 6εκεινος δε οστις δεν εγενεαλογειτο εξ αυτων, εδεκατωσε τον Αβρααμ, και ηυλογησε τον εχοντα τας επαγγελιας· 7χωρις δε τινος αντιλογιας το μικροτερον ευλογειται υπο του μεγαλητερου. 8Και εδω μεν θνητοι ανθρωποι λαμβανουσι δεκατα, εκει δε λαμβανει ο μαρτυρουμενος οτι ζη. 9Και δια να ειπω ουτω, δια του Αβρααμ και ο Λευι, οστις ελαμβανε δεκατα, απεδεκατωθη. 10Διοτι εν τη οσφυι του πατρος αυτου ητο ετι, οτε συνηντησεν αυτον ο Μελχισεδεκ. 11Εαν λοιπον η τελειοτης υπηρχε δια Λευιτικης ιερωσυνης· διοτι ο λαος επ' αυτης ελαβε τον νομον· τις χρεια πλεον να εγερθη αλλος ιερευς κατα την ταξιν Μελχισεδεχ, και ουχι να λεγηται κατα την ταξιν Ααρων; 12Διοτι μετατιθεμενης της ιερωσυνης, εξ αναγκης και νομου μεταθεσις γινεται. 13Επειδη εκεινος, περι του οποιου λεγονται ταυτα, αλλης φυλης μετειχεν, εξ ης ουδεις επλησιασεν εις το θυσιαστηριον. 14Επειδη ειναι προδηλον οτι εξ Ιουδα ανετειλεν ο Κυριος ημων, εις την οποιαν φυλην ο Μωυσης ουδεν περι ιερωσυνης ελαλησε. 15Και περισσοτερον ετι καταδηλον ειναι, διοτι κατα την ομοιοτητα του Μελχισεδεκ εγειρεται αλλος ιερευς, 16οστις δεν εγεινε κατα νομον σαρκικης εντολης αλλα κατα δυναμιν ζωης ατελευτητου· 17διοτι μαρτυρει λεγων οτι Συ εισαι ιερευς εις τον αιωνα κατα την ταξιν Μελχισεδεκ. 18Διοτι αθετησις μεν γινεται της προηγουμενης εντολης δια το ασθενες και ανωφελες αυτης· 19επειδη ο νομος ουδεν εφερεν εις το τελειον, εγεινε δε επεισαγωγη ελπιδος καλητερας, δια της οποιας πλησιαζομεν εις τον Θεον. 20Και καθ' οσον δεν εγεινεν ιερευς χωρις ορκωμοσιας· 21διοτι εκεινοι εγειναν ιερεις χωρις ορκωμοσιας, ουτος δε μετα ορκωμοσιας δια του λεγοντος προς αυτον· Ωμοσε Κυριος, και δεν θελει μεταμεληθη· Συ εισαι ιερευς εις τον αιωνα κατα την ταξιν Μελχισεδεκ· 22κατα τοσουτον ανωτερας διαθηκης εγγυητης εγεινεν ο Ιησους. 23Και εκεινοι μεν εγειναν πολλοι ιερεις, επειδη ημποδιζοντο υπο του θανατου να παραμενωσιν· 24εκεινος ομως, επειδη μενει εις τον αιωνα, εχει αμεταθετον την ιερωσυνην· 25οθεν δυναται και να σωζη εντελως τους προσερχομενους εις τον Θεον δι' αυτου, ζων παντοτε δια να μεσιτευση υπερ αυτων.

Στην προς Εβραίους επιστολή του αποστόλου Παύλου, όσον αφορά τον Χριστό, διδάσκεται από τον Παύλο ότι Αυτός, ως Μεσσίας, είναι ιερεύς κατά την τάξη Μελχισεδέκ, όπως αναφέρει και ο μεσσιανικός ψαλμός 109(110) στον 40 στίχο του: ὤμοσε Κύριος καὶ οὐ μεταμεληθήσεται· σὺ ἱερεὺς εἰς τὸν αἰῶνα κατὰ τὴν τάξιν Μελχισεδέκ.

Όταν όμως ο Παύλος πηγαίνει να εξηγήσει, τι είναι αυτός ο Μελχισεδέκ, τότε έχουμε την μεγάλη έκπληξη. Ο μέγας και πολύς Παύλος μας λέγει περί του Μελχισεδέκ:
3 ἀπάτωρ, ἀμήτωρ, ἀγενεαλόγητος, μήτε ἀρχὴν ἡμερῶν μήτε ζωῆς τέλος ἔχων, ἀφωμοιωμένος δὲ τῷ υἱῷ τοῦ Θεοῦ, μένει ἱερεὺς εἰς τὸ διηνεκές. (Προς Εβραίους, Ζ’, 3).

Προς πλήρη κατανόηση του χαρακτηρισμού αυτού του Παύλου για τον Μελχισεδέκ παραθέτουμε και την μετάφραση του Νεοφύτου Βάμβα στον στίχο αυτόν:
3απατωρ, αμητωρ, αγενεαλογητος, μη εχων μητε αρχην ημερων μητε τελος ζωης, αλλ' αφωμοιωμενος με τον Υιον του Θεου, μενει ιερευς παντοτε (Προς Εβραίους, Ζ’, 3. Μετάφραση Ν. Βάμβα).

Η δογματική του στίχου ότι ο Μελχισεδέκ ήταν «απάτωρ» και «αμήτωρ», «αγενεαλόγητος» και ότι «μένει ιερεύς πάντοτε» μας φέρνει στο νου την διδασκαλεία του Ενώχ Β’ (Σλαβονικός Ενώχ), την οποία είδαμε προηγουμένως. Ο Παύλος, λοιπόν, διδάσκει περί Μελχισεδέκ ό,τι αναφέρεται περί αυτού στον Ενώχ Β’. Το σλαβονικό απόκρυφο του Ενώχ, φυσική σε κάποια προγενέστερη εβραϊκή ή ελληνική μορφή που ήταν σε χρήση κατά τον 1ο αιώνα μ. Χ., είναι η δογματική πηγή περί Μελχισεδέκ για τον Παύλο. Ίσως κατά την εποχή του Παύλου υπήρχε κάποια εσωτερική χριστιανική διδασκαλεία την οποία, προφανώς, είχε θεμελιώσει ο ίδιος ο Ιησούς ο τέκτων (Κατά Μάρκον, 6,3), ο υιός Ιωσήφ του τέκτονος (Κατά Ματθαίον, 13, 55), η οποία περιλάμβανε και κάποια απόκρυφο διδασκαλεία του Ναού, όπως αυτή είχε διαμορφωθεί κατά την εποχή του Ναού του Ηρώδη, εν των τεκτόνων του οποίου ήταν και ο Ιωσήφ, αλλά και ο ίδιος ο Ιησούς. Είναι χαρακτηριστικό το ότι τέκτονα τα ευαγγέλια αποκαλούν μόνο τον Ιησού και όχι τα άλλα αγόρια του Ιωσήφ (Μάρκος και Ματθαίος όπου παραπάνω). Ο όρος «τέκτων» στα εβραϊκά αποδίδεται με την λέξη «ναγγάρ», που σημαίνει τον ειδήμονα και όχι τον οικοδόμο, όπως η λέξη «τέκτων» στα ελληνικά, ούτε τον ξυλουργό, όπως μεταφράζουν τον τέκτονα στα αγγλικά (carpenter) ( δες μετάφραση Βασιλέως Ιακώβου, θα μπορούσαν να μετέφραζαν mason, που σημαίνει τέκτων, αλλά δεν το έκαναν). Αυτή , λοιπόν, την εσωτερική τεκτονική παράδοση του Ναού του Ηρώδη πιθανότατα δίδαξε ο Χριστός και ψήγμα αυτής της διδασκαλίας μας διέσωσε ο Παύλος στην προς Εβραίους επιστολή του. Η τεκτονική διδασκαλία των επαγγελματιών τεκτόνων του πλέον προσφάτου Ναού, του Ναού του Ηρώδη πέρασε μέσω των αποκρυφιστών στο Βυζάντιο, όπου αναμείχθηκε με χαλδαϊκές και ζωροαστρικές. Αυτή η διδασκαλία μέσω των σταυροφόρων εξαπλώθηκε στη Δύση και απετέλεσε το υπόβαθρο του Τεκτονισμού, ο οποίος όμως εξετράπη από την αρχική του μορφή από τις αυθαίρετες επεμβάσεις του σοφού, κατά τα άλλα, διδασκάλου Jean Theophile Desaguliers, ο οποίος μετέτρεψε κατά το δοκούν την τεκτονική παράδοση του Ναού του Ηρώδου, που ήταν συνέχεια της παράδοσης του Ναού του Ζοροβάβελ, που μετά την βαβυλώνια αιχμαλωσία, συνέχισε την παράδοση του Ναού του Σολομώντος, την παράδοση του αρχέγονου απλού επαγγελματικού και συμβολικού τεκτονισμού. Μια παράδοση που διέκοψε η επέμβαση του εμπειρικού και νευτώνειου Desaguliers.
Μια παράδοση που σήμερα έχει ανάγκη ο κόσμος να επανεύρει και που δύναται να επανεύρει, αν το θελήσει να ψάξει προς την σωστή κατεύθυνση υπό την καθοδήγηση και την έμπνευση του Θείου Φωτός.


6. Η αναφορά των κοπτικών γνωστικών χειρογράφων του Nag Hammadi στον Μελχισεδέκ.

Τα κείμενα του κοπτικού χριστιανικού γνωστικισμού που βρέθηκαν στην περιοχή του Nag Hammadi της Αιγύπτου κάνουν λόγο για τον Μελχισεδέκ σε ένα αρκετά φθαρμένο κώδικα, ο οποίος έχει εκδοθεί στην μεταφρασμένη στα αγγλικά συλλογή των απάντων των κοπτικών γνωστικών κειμένων του Nag Hammadi (James M. Robinson, The Nag Hammadi Library, Harper Collins, 1988. Marvin Meyer and James M. Robinson, Nag Hammadi Scriptures, The International Edition. Harper One, 2007). Η κοπτική γνωστική συλλογή των κειμένων του Nag Hammadi εκτίνεται σε 13 κώδικές. Ο 9ος κώδικας αυτής της συλλογής περιλαμβάνει τρία κείμενα με τους ακόλουθους τίτλους (σε αγγλική μετάφραση): Melchizedek, The thought of Norea, The testimony of truth. Στο παραπάνω κείμενο είναι προφανές ότι παρουσιάζεται ο Μελχισεδέκ ως Χριστός, ζει, κηρύσσει, πεθαίνει και ανασταίνεται, σε μια γνωστική παραλλαγή της χριστιανικής μεσσιανικής διδασκαλίας. Ο Μελχισεδέκ είναι ο Υιός του Θεού, ο οποίος μιλάει για την επάνοδό του στην γη (μια μελχισεδεκική δευτέρα παρουσία), όπου με την βοήθεια των «θείων δυνάμεων» ( γνωστικών θεοτήτων ) θα φέρει την ειρήνη και ως ιερέας και βασιλιάς θα αποδίδει την δικαιοσύνη.
Αυτή η κοπτική γνωστική διήγηση δεν αποτελεί κάποια εκχριστιανισμένη γνωστική παράδοση, αλλά είναι μια γνωστική προσπάθεια να παρουσιαστή ένας γνωστικής έμπνευσης Μελχισεδέκ ως ένας χριστοειδής Μεσσίας. Είναι προφανές ότι πρόκειται για μια προσπάθεια γνωστικής εκλαΐκευσης και απόδοσης της ιστορίας του βίου του Χριστού, που έχει ως σκοπό τον προσηλυτισμό χριστιανών στην κατωτέρα γνωστική θεωρία. Είναι τόσο χονδροειδής η όλη εξιστόρηση που είναι ανάξια περαιτέρω έρευνας. Το δράμα των Γνωστικών είναι ότι ξεκίνησαν σαν φιλοσοφική κίνηση που συγκίνησε φιλοσόφους όπως ο Φίλων, αλλά στην πορεία έγινε αυτό που χαρακτηρίζει ο Παύλος ως βεβήλους και γραώδεις μύθους ( Α’ προς Τιμόθεον, Δ’, 7).


7. Επιλεγόμενα.

Η περί τον δίκαιο Μελχισεδέκ γραμματεία ξεκίνησε ως ολιγόλογη απλή διήγηση στην Παλαιά Διαθήκη, Γένεση 14, 18 – 20 και Ψαλμός ΡΘ’, 4 (ΡΙ’, 4), όπου είναι και η αρχική περί το πρόσωπο αυτό διδασκαλία, είναι η quelle ( πηγή ) των διηγήσεων για τον Μελχισεδέκ. Στην συνέχεια αυτή η εικόνα πέρασε στους Εσσαίους αναλλοίωτη για να υποστεί στη συνέχεια απόκρυφες επιδράσεις από την διδασκαλία του Ενώχ. Οι επιδράσεις αυτές πέρασαν στην Καινή Διαθήκη μέσα από το κήρυγμα του Παύλου στην προς Εβραίους επιστολή του, χωρίς όμως να αλλοιώσουν την εικόνα του Μελχισεδέκ, ούτε και να διαστρέψουν την χριστιανική διδασκαλία. Όλες η επιδράσεις τις αρχικής διδασκαλίας για τον Μελχισεδέκ από την Παλαιά Διαθήκη μέχρι και την Καινή είναι αρμονικές μεταξύ τους και αξιόλογες. Εκεί που υπάρχει δυσαρμονία, διαστροφή και αγυρτεία είναι η πάνω σε αυτό το βιβλικό πρόσωπο η κοπτική γνωστική εκδοχή, όπως αυτή διατυπώνεται στα κείμενα του Nag Hammadi, μια θρησκειολογική οπτική τελείως που άφοβα μπορεί να χαρακτηριστεί ως μωρολογία που δεν τιμά την φιλοσοφία του Γνωστικισμού. https://epopteiamystirion.blogspot.com/

**Τό ιστολόγιο δέν συμφωνει απαραίτητα με τις απόψεις των αρθρογράφων