Η Σύνοδος του Λονδίνου για την Ουκρανία έστειλε μήνυμα (και) στην Ελλάδα: “You are out!”

 

Παλιές «καλές στιγμές» όταν η Ελλάδα βρισκόταν στη σωστή πλευρά της ιστορίας (sic)

Του Ζαφείρη Χατζηδήμου

Η σύνοδος κορυφής στο Λονδίνο την Κυριακή 2 Μαρτίου, υπό την πρωτοβουλία του Βρετανού πρωθυπουργού Κιρ Στάρμερ, σηματοδοτεί μια σημαντική εξέλιξη στις σχέσεις μεταξύ των δυτικών δυνάμεων και της Ουκρανίας. Με τη συμμετοχή κορυφαίων ηγετών από την Ευρώπη, τον Καναδά και τις Ηνωμένες Πολιτείες, η σύνοδος επικεντρώθηκε όχι μόνο στη στρατιωτική και οικονομική στήριξη της Ουκρανίας, αλλά και στη στρατηγική επανατοποθέτηση της Ευρώπης στον γεωπολιτικό χάρτη.

Το κύριο μήνυμα που αναδείχθηκε είναι ότι η Ευρώπη επιδιώκει να διαδραματίσει πιο αυτόνομο ρόλο στην κρίση, θέτοντας τη δική της ατζέντα, παράλληλα και όχι αποκλειστικά μέσω των Ηνωμένων Πολιτειών.

Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι η Ελλάδα δεν προσκλήθηκε στη σύνοδο, ενώ αντίθετα η Τουρκία συμμετείχε στις συνομιλίες. Αυτό εγείρει ερωτήματα σχετικά με τον γεωπολιτικό ρόλο της Ελλάδας και τις επιλογές της Δύσης σε ό,τι αφορά τη θέση της Τουρκίας στην περιφερειακή σταθερότητα. Η απουσία της Ελλάδας από μια τόσο σημαντική συνάντηση μπορεί να ερμηνευθεί ως ένδειξη υποβάθμισης της επιρροής της στα ζητήματα ευρωπαϊκής ασφάλειας, αλλά και ως μια στρατηγική κίνηση που αναγνωρίζει τον ρόλο της Τουρκίας ως διαμεσολαβητή σε κρίσιμα περιφερειακά ζητήματα.

Η Ευρώπη σε αναζήτηση αυτονομίας

Η τοποθέτηση του Στάρμερ ότι το Ηνωμένο Βασίλειο είναι έτοιμο να “στηρίξει με στρατεύματα στο έδαφος και αεροσκάφη στον αέρα” αναδεικνύει μια στροφή προς πιο ενεργό ευρωπαϊκό ρόλο. Η μέχρι τώρα εξάρτηση από τις Ηνωμένες Πολιτείες για την παροχή αμυντικής βοήθειας φαίνεται να αμφισβητείται, καθώς αρκετοί Ευρωπαίοι ηγέτες αναγνωρίζουν την ανάγκη να αναλάβουν μεγαλύτερη ευθύνη για την ασφάλεια της ηπείρου. Η δημιουργία ενός μηχανισμού εγγυήσεων ασφαλείας αποκλειστικά ευρωπαϊκής πρωτοβουλίας, σε συνδυασμό με την αύξηση των αμυντικών δαπανών, αποδεικνύει ότι η Ευρώπη επιχειρεί να διαμορφώσει έναν πιο ανεξάρτητο δρόμο στην εξωτερική πολιτική της.

Μια από τις πιο σημαντικές διαστάσεις της συνόδου αφορά τις σχέσεις Ευρώπης – ΗΠΑ και την ένταση που έχει δημιουργηθεί μετά τις εξελίξεις στον Λευκό Οίκο στις 28 Φεβρουαρίου. Η αβεβαιότητα που πηγάζει από την πολιτική κατάσταση στην Ουάσινγκτον και οι δυσκολίες στην έγκριση νέου πακέτου βοήθειας προς την Ουκρανία έχουν προκαλέσει έντονη ανησυχία στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες. Οι Ευρωπαίοι ηγέτες φαίνεται πως δεν είναι πλέον διατεθειμένοι να περιμένουν τις αμερικανικές αποφάσεις και επιδιώκουν να ενισχύσουν την ανεξαρτησία τους στον στρατιωτικό σχεδιασμό.

Η Ευρώπη συνειδητοποιεί ότι η στρατιωτική της εξάρτηση από τις Ηνωμένες Πολιτείες δεν μπορεί να συνεχιστεί αέναα, ιδιαίτερα σε μια περίοδο όπου το αμερικανικό πολιτικό σύστημα αντιμετωπίζει εσωτερικές διακυμάνσεις. Η καθυστέρηση στην έγκριση στρατιωτικής βοήθειας από το Κογκρέσο, καθώς και η απροθυμία μιας μερίδας της αμερικανικής ηγεσίας να διατηρήσει την αμέριστη στήριξη στην Ουκρανία, έχουν κάνει την Ευρώπη να κινητοποιηθεί για να καλύψει το κενό.

Η τηλεφωνική επικοινωνία του Κιρ Στάρμερ με τον Ντόναλντ Τραμπ δείχνει ότι το Λονδίνο προετοιμάζεται για κάθε ενδεχόμενο, διατηρώντας ανοικτούς διαύλους επικοινωνίας, ανεξάρτητα από τις εξελίξεις στις Ηνωμένες Πολιτείες. Παράλληλα, η Ε.Ε. φαίνεται να επιταχύνει τις προσπάθειες ενίσχυσης της κοινής ευρωπαϊκής άμυνας, με σκοπό να μειώσει την εξάρτησή της από τις ΗΠΑ. Η ανάγκη για μια αυτόνομη ευρωπαϊκή στρατηγική άμυνας γίνεται όλο και πιο επιτακτική, καθώς η αβεβαιότητα στις ΗΠΑ έχει κάνει τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις να επανεξετάσουν το κατά πόσο μπορούν να βασίζονται αποκλειστικά στην Ουάσινγκτον για την ασφάλειά τους.

Η σύνοδος του Λονδίνου ανέδειξε αυτήν τη μεταβολή, με χώρες όπως η Γερμανία και η Γαλλία να πιέζουν για μεγαλύτερη ευρωπαϊκή αμυντική ολοκλήρωση. Το ερώτημα που τίθεται πλέον είναι εάν η Ευρώπη μπορεί να μετατρέψει την αβεβαιότητα της αμερικανικής πολιτικής σε μια ευκαιρία για τη δική της στρατηγική ενίσχυση ή αν θα παραμείνει καθηλωμένη στις παραδοσιακές εξαρτήσεις της από το ΝΑΤΟ και τις Ηνωμένες Πολιτείες.

---

Η δεύτερη μεγάλη ήττα της Ελλάδας

Η μη πρόσκληση της Ελλάδας στη Σύνοδο του Λονδίνου αποτελεί τη δεύτερη μεγάλη διπλωματική της ήττα στο ουκρανικό ζήτημα, καθώς είχε προηγηθεί η απουσία της και από την προηγούμενη μεγάλη σύνοδο κορυφής για την Ουκρανία στο Παρίσι. Σε αντίθεση, η Τουρκία ήταν παρούσα στο Λονδίνο, ενισχύοντας τη θέση της ως σημαντικού περιφερειακού παίκτη, παρά την αμφιλεγόμενη στάση της απέναντι στη Ρωσία και τη Δύση. Το γεγονός αυτό αποκαλύπτει ότι η Αθήνα δεν θεωρείται από τους βασικούς συμμάχους της Δύσης στη διαμόρφωση της στρατηγικής για την Ουκρανία, γεγονός που δημιουργεί εύλογες ανησυχίες για τη θέση της χώρας στο ευρύτερο γεωπολιτικό πλαίσιο.

Ακόμη πιο ενδεικτική της αμηχανίας που προκάλεσε αυτή η εξέλιξη είναι η προσπάθεια του Μεγάρου Μαξίμου να δικαιολογήσει τη μη πρόσκληση, υποστηρίζοντας ότι: «η βρετανική κυβέρνηση προσκάλεσε όσες χώρες θεωρεί ότι έχουν συμβάλει αρκετά και προτίθενται να συνεχίσουν». Η επίσημη κυβερνητική γραμμή συμπληρώνει πως η σύνοδος του Λονδίνου δεν εντάσσεται στο πλαίσιο διεθνούς οργανισμού, αλλά αποτελεί μια μεμονωμένη πρωτοβουλία του Ηνωμένου Βασιλείου (sic) με τις χώρες που κλήθηκαν να είναι εκείνες που έχουν τη μεγαλύτερη συμβολή στην Ουκρανία και είναι σε διαθεσιμότητα να προσφέρουν πρόσθετη στρατιωτική βοήθεια.

Στιγμιότυπο από μια (από τις πολλές) αποστολές πυρομαχικών προς την Ουκρανία από τη βόρειο Ελλάδα.

Η εξήγηση αυτή δεν πείθει, καθώς η Ελλάδα, αν και έχει στείλει σημαντικές ποσότητες αμυντικού υλικού στην Ουκρανία και έχει στηρίξει την πολιτική των κυρώσεων κατά της Ρωσίας, αγνοείται συστηματικά στις κρίσιμες διεθνείς διασκέψεις. Το επιχείρημα ότι η συνάντηση αφορούσε χώρες «σε άμεση διαθεσιμότητα περαιτέρω στρατιωτικής βοήθειας» ενισχύει την εντύπωση ότι η Ελλάδα είτε δεν θεωρείται αξιόπιστος στρατιωτικός εταίρος είτε δεν έχει την πολιτική βούληση να διαδραματίσει ουσιαστικότερο ρόλο. Την ίδια στιγμή, η Τουρκία, η οποία διατηρεί ανοιχτούς διαύλους τόσο με τη Ρωσία όσο και με τη Δύση, φαίνεται πως ενισχύει τη διπλωματική της θέση, εκμεταλλευόμενη τη γεωπολιτική ρευστότητα.

Το γεγονός ότι η ελληνική κυβέρνηση αναφέρεται στις τοποθετήσεις της στο πλαίσιο του ΟΗΕ ως επιχείρημα για τη στήριξή της προς την Ουκρανία δείχνει πως η Αθήνα βρίσκεται σε αμυντική στάση, αδυνατώντας να εξηγήσει γιατί δεν έχει διασφαλίσει την παρουσία της σε αυτές τις κρίσιμες συνομιλίες. Σε μια περίοδο που η ευρωπαϊκή ασφάλεια επαναπροσδιορίζεται και οι στρατηγικές συμμαχίες επαναδιαμορφώνονται, η Ελλάδα φαίνεται να είναι απούσα από τις διεργασίες που θα καθορίσουν το μέλλον της περιοχής.

---

Η Ρωσία, η διπλωματική διάσταση και το μέλλον

Η Ρωσία δεν θα μπορούσε να μείνει εκτός των συζητήσεων, καθώς η σύνοδος κατέστησε σαφές ότι οποιαδήποτε μελλοντική ειρηνευτική συμφωνία πρέπει να διασφαλίζει την κυριαρχία και την ασφάλεια της Ουκρανίας. Ωστόσο, το γεγονός ότι Ευρωπαίοι ηγέτες υπογράμμισαν την ανάγκη να συμπεριληφθεί η Μόσχα σε μελλοντικές διαπραγματεύσεις δείχνει πως η Ευρώπη δεν επιδιώκει μια απευθείας σύγκρουση, αλλά έναν ελεγχόμενο και σταδιακό διάλογο. Το ζητούμενο πλέον δεν είναι μόνο η στρατιωτική ενίσχυση της Ουκρανίας, αλλά και η αναζήτηση ενός πλαισίου που θα αποτρέψει μελλοντικές συγκρούσεις και θα διαμορφώσει μια νέα αρχιτεκτονική ασφάλειας στην περιοχή.

Η σύνοδος του Λονδίνου δεν ήταν απλώς μια ακόμη διπλωματική συνάντηση. Ανέδειξε την πρόθεση της Ευρώπης να αποκτήσει πιο ενεργό ρόλο στη διαχείριση του πολέμου στην Ουκρανία και έδειξε πως οι σχέσεις με τις Ηνωμένες Πολιτείες βρίσκονται σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι. Οι εξελίξεις των επόμενων μηνών θα κρίνουν αν αυτή η νέα ευρωπαϊκή στρατηγική θα οδηγήσει σε μια πιο ανεξάρτητη και ισχυρή Ευρώπη ή αν θα δημιουργήσει νέες εντάσεις με την Ουάσινγκτον. Σε κάθε περίπτωση, το Λονδίνο έστειλε ένα σαφές μήνυμα: η Ευρώπη δεν μπορεί να βασίζεται αποκλειστικά στις Ηνωμένες Πολιτείες και οφείλει να διαμορφώσει τη δική της στρατηγική για την ασφάλεια και τη σταθερότητα στην περιοχή.  https://neostrategy.gr/