«Μάχου υπέρ Πίστεως και Πατρίδος»!
Η συμμετοχή της Εκκλησίας και του Κλήρου στον Εθνικοαπελευθερωτικό Αγώνα του Εικοσιένα, όσα και να λέγονται εμμονικά από κύκλους του ανιστόρητου αντικληρικαλισμού και του δουλοπρεπούς εθνομηδενισμού, αποτελεί ένα αδιαμφισβήτητο γεγονός. Η πίστη στην Εκκλησία ήταν πανταχού παρούσα στον Αγώνα, όπως και η καταλυτική συστράτευση του Κλήρου για τη σωτηρία του ελληνικού έθνους (πνευματική και στρατιωτική), όπως (ενδεικτικά) φαίνεται και από τις παρακάτω πηγές :
• «(…) και βρίζουν, οι πουλημένοι εις τους ξένους, και τους παπάδες μας, όπου τους ζυγίζουν άναντρους και απόλεμους. Εμείς τους παπάδες τους είχαμε μαζί εις κάθε μετερίζι, εις κάθε πόνον και δυστυχίαν. Όχι μόνον διά να βλογάνε τα όπλα τα ιερά, αλλά και αυτοί με ντουφέκι και γιαταγάνι, πολεμώντας ωσάν λεοντάρια. Ντροπή Έλληνες!». (Ιωάννης ΜΑΚΡΥΓΙΑΝΝΗΣ)
• «Η επανάστασις η εδική μας δεν ομοιάζει με καμίαν απ΄ όσας γίνονται την σήμερον εις την Ευρώπην. (…) Πλησίον εις τον Ιερέα ήτον ο λαϊκός, καθήμενοι εις ένα σκαμνί, πατριάρχης και τζομπάνης, ναύτης και γραμματισμένος, ιατροί, κλφτοκαπεταναίοι, προεστοί και έμποροι». (Θεόδωρος ΚΟΛΟΚΟΤΡΩΝΗΣ)
• «Αφού δε ταύτα εγένοντο γνωστά εν αγίω Όρει, συνήλθον οι εκ των Μονών Λαύρας, Βατοπεδίου, Ιβήρων και Χαλανδρίου προϊστάμενοι εν τη Εσφιγμένου Μονή και εψήφισαν τον Εμμανουήλ (Παππά) αρχιστράτηγον της Μακεδονίας (…) και πλείστοι έτεροι Μοναχοί και λαϊκοί συνεξεστράτευσαν μετά του Εμμανουήλ Παππά. (Γεράσιμος Σμυρνάκης, Προηγούμενος της Ι. Μ. Εσφιγμένου)
• «Πρώτος ο κλήρος εφάνη εις τον αγώνα με τον σταυρόν και την σπάθην εις τας χείρας …» (Φώτιος ΦΩΤΑΚΟΣ, Γραμματικός και υπασπιστής Κολοκοτρώνη)
• « …. ὅταν ἐπιάσαμε τά ἅρματα, εἴπαμε πρῶτα ὑπέρ πίστεως καί ἔπειτα ὑπέρ πατρίδος» (Θεόδωρος ΚΟΛΟΚΟΤΡΩΝΗΣ)
• «Την επανάστασιν εκίνησαν και ενεψύχωσαν οι κληρικοί … άνευ των οποίων ο λαός δεν ήθελε κινηθή …» (Εμμ. ΞΑΝΘΟΣ, Φιλικός)
• «Μόνον του Ευαγγελίου η διδαχή εμπορεί να σώση την αυτονομίαν του Γένους. Οι Έλληνες πολέμησαν όχι μόνο υπέρ πατρίδος αλλά και υπέρ πίστεως.» (Αδαμάντιος ΚΟΡΑΗΣ,)
• «Εάν ο Θεός μεθ΄ ημών, ουδείς καθ΄ ημών» (Ιωάννης ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ)
• «Ο Παπαφλέσσας είναι το άλλο μου εγώ.» (Αλεξ. ΥΨΗΛΑΝΤΗΣ,).
• «Τον λαόν υπεκίνησαν οι … έμποροι, οι πρόκριτοι, και κυρίως οι Μητροπολίται και γενικώς οι ανήκοντες εις τον κλήρον, δηλαδή οι πραγματικοί ηγέται του Έθνους» (Μώραλη Μελίκ Μπέης)
• «Τα σχέδια τής Φιλικής Εταιρείας ετηρούντο μυστικά μεταξύ Πατριαρχών, των Μητροπολιτών, των παπάδων, των δημογερόντων και των προκρίτων.» (Σανί Ζαντέ, Τούρκος ιστορικός)
Και για την ιστορία κάποια ακόμη στοιχεία :
• ΦΙΛΙΚΟΙ : Περίπου το 9-10% των φιλικών ήταν κληρικοί.
• ΟΠΛΑΡΧΗΓΟΙ : Οι Μητροπολίτες Σαλώνων Τιμόθεος, Λάρισας Μακάριος, Θηβών Ιερόθεος, Ευβοίας Αμβρόσιος, ο ιερομόναχος Σεραφήμ από το Φανάρι Θεσσαλίας και ο Παπαβλαχάβας των Χασίων.
• ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΑ ΚΕΝΤΡΑ : Μονή Οσίου Λουκά, Μονή του Ομπλού Πατρών.
• ΑΡΧΗΓΕΙΟ: Μονή Αγ. Νικολάου Πέτρας (Δημ. Υψηλάντη), Ι. Μ. Εσφιγμένου Αγίου Όρους 9Εμμ. Παππάς).
• ΟΡΜΗΤΗΡΙΟ (Γ. Καραϊσκάκη) : Μονή Προυσού Ευρυτανίας.
Το «Ντροπή Έλληνες!» του Μακρυγιάννη ισχύει όμως και σήμερα στο ακέραιο!
Φωτό. Λεπτομέρεια από τον εξωνάρθηκα του Καθολικού της Ι. Μ. Βατοπαιδίου, (Οι Άγιοι Μαρκούριος και Μηνάς οπλισμένοι)
(25η Μαρτίου 1821, αρ. 5/2025)
Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΜΑΣ ΣΤΟΝ ΑΓΩΝΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΕΞΑΡΤΗΣΙΑ ηταν καθοριστική!Χιλιάδες Μακεδόνες έδωσαν το αίμα τους για την απελευθέρωση του γένους. Χιλιάδες γυναικόπαιδα σφαγιάσθηκαν.Με τους αγώνες τους καθυστέρησαν η εμπόδισαν τα Τουρκικα στρατευματα να κατακλυσουν την Ν.Ελλάδα.Καπεταναίοι και μαχητες διαμοιραζονται στα σωματα των οπλαρχηγων του Μορια και της Ρούμελης καί μάχονται ηρωικά σε ολα τα πεδία ως το τελος..ενα μικρό παραδειγμα,στων Ψαρων την ολομαυρη ράχη ηταν 1.027 Μακεδόνες υπό τον Ιωάννη Τσόντζα που επεσαν ηρωικα.......
<<Η επανάσταση του γένους το 1821 δεν περιορίσθηκε στον Μοριά και τη Ρούμελη. Ιδιαίτερα σημαντική ήταν η επανάσταση και στη Μακεδονία, που διεξήχθη υπό πολύ δυσμενέστερες συνθήκες, διότι ήταν κοντά στην Κωνσταντινούπολη, στη Θεσσαλονίκη καθώς και στις ισχυρές στρατιωτικές εγκαταστάσεις των Οθωμανών.Ηγετική μορφή της επανάστασης της Μακεδονίας αποτελεί ο ήρωας Εμμανουήλ Παπάς. Μεγαλέμπορος και τραπεζίτης από τις Σέρρες, μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία και έδωσε όλη την περιουσία του στον αγώνα. Στις 23 Μαρτίου του 1821, μετέβη από την Κωνσταντινούπολη στο Άγιο Όρος, στη Μονή Εσφιγμένου, και οργάνωσε ομάδα από 2.500 λαϊκούς και μοναχούς. Παράλληλα εκδηλώθηκαν εξεγέρσεις στον Πολύγυρο, στην Κασσάνδρα και στη Σιθωνία. Σε συνεργασία με τον καπετάν Χάψα νίκησαν τους Τούρκους στην Ιερισσό και στα Στάγειρα.Στη συνέχεια ο Παπάς προχώρησε στα στενά της Ρεντίνας και ο Χάψας κατέλαβε τα Βασιλικά και έφθασε μέχρι το Σέδες, δεκαπέντε χιλιόμετρα από τη Θεσσαλονίκη. Τον Ιούνιο οι Τούρκοι, με 25.000 άνδρες υπό τον Μπαϊράμ πασά, νίκησαν τον Παπά. Αντίστοιχα ο Αχμέτ μπέης των Γενιτσών υπερίσχυσε του Σώματος του καπετάν Χάψα, ο οποίος έπεσε μαχόμενος ηρωικά.Η επανάσταση στη Χαλκιδική πνίγηκε στο αίμα. Οι σφαγές στα Βασιλικά, στον Πολύγυρο, στην Ιερισσό και στις άλλες κωμοπόλεις της Χαλκιδικής διατηρούνται ακόμα στην ιστορική μνήμη των κατοίκων της περιοχής. Στην Ιερισσό κάθε Τρίτη του Πάσχα στο «Μαύρο Αλώνι», οι νέοι και οι νέες με παραδοσιακές ενδυμασίες αναπαριστούν τη σφαγή 400 Ιερισσιωτών από τους Τούρκους, χορεύοντας τον περίφημο «καγκελευτό». Κατά την παράδοση, η σφαγή εκείνη έγινε με τρόπο σαδιστικό. Οι μελλοθάνατοι οδηγήθηκαν στο αλώνι και διετάχθησαν να σχηματίσουν αλυσίδα χορού. Έτσι, χειροκροτούμενοι υποχρεώθηκαν να βαδίζουν κάτω από τα σπαθιά των δημίων οι οποίοι τους αποκεφάλιζαν στη στροφή του χορού. Ο αγώνας συνεχίσθηκε στην Ποτίδαια, στον Όλυμπο, στη Νάουσα και στην Έδεσσα.Ο ηρωικός αγώνας στη Μακεδονία καθυστέρησε την αποστολή του οθωμανικού στρατού στην Πελοπόννησο, συμβάλλοντας στην απελευθέρωση πόλεων και περιοχών, και ιδιαίτερα στην άλωση της Τριπολιτσάς.Όμως, η συμβολή των Μακεδόνων δεν σταματάει εδώ. Πολλοί οπλαρχηγοί και αγωνιστές κατέφυγαν στη νότια Ελλάδα και στις βόρειες Σποράδες και πολέμησαν μαζί με τους αρχηγούς της Ρούμελης και του Μοριά. Πολλοί από αυτούς στρατολογήθηκαν από τον Δημήτριο Υψηλάντη και οργανώθηκαν στο τακτικό σώμα που πολέμησε στις μάχες της Πλάκας, του Πέτα, των Δερβενακίων και του Ναυπλίου.
Οι αγωνιστές που είχαν μεταβεί στις βόρειες Σποράδες πολέμησαν τον Σεπτέμβριο του 1822 στην Εύβοια, υπό τον Διαμαντή Νικολάου. Με συμμετοχή του Καρατάσου και των ανδρών του, κατάφεραν να νικήσουν τους Τούρκους στη Χαλκίδα και αργότερα στο Τρίκερι. Πολλοί πολέμησαν μαζί με τους ελεύθερους πολιορκημένους στο Μεσολόγγι και μετέπειτα μαζί με τον Καραϊσκάκη στη Μάχη των Αθηνών.
Χιλιάδες Μακεδόνες έδωσαν το αίμα τους για την απελευθέρωση του γένους. Χιλιάδες γυναικόπαιδα σφαγιάσθηκαν. Το παράδειγμα του Εμμανουήλ Παπά ξεχωρίζει. Δεν έδωσε για τον αγώνα μόνο όλη του την περιουσία και τη ζωή του, αλλά και τρία από τα έντεκα παιδιά του έδωσαν και αυτά τη ζωή τους στον αγώνα. Ο Αθανασάκης Παπάς αποκεφαλίσθηκε στη Χαλκίδα, ο Γιαννάκης Παπάς σκοτώθηκε με τον Παπαφλέσσα στο Μανιάκι και ο Νικολάκης Παπάς στο Καματερό Αττικής, πολεμώντας με αρχηγό τον Καραϊσκάκη.
Οφείλουμε να μνημονεύουμε και να τιμούμε τους ήρωες που έδωσαν το αίμα και την ψυχή τους για να είμαστε εμείς ελεύθεροι. Να τους τιμούμε και να αναλογιζόμεθα τις δικές μας ευθύνες απέναντι στην πατρίδα, που αυτοί μας παρέδωσαν και που οφείλουμε εμείς αντίστοιχα να παραδώσουμε στα παιδιά μας.>>
Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα
Πελοπόννησος (Πάτρα) στις 24/3/2021
Η ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΣΤΟ ΑΓΙΟ ΟΡΟΣ
Η Επανάσταση του 1821 στο Άγιον Όρος.
Όταν ξέσπασε η Επανάσταση του 1821 στον Ιερό Τόπο του Αγίου Όρους διαβιούσαν εκεί μερικές χιλιάδες Μοναχοί, κάποιοι από τους οποίους είχαν και πολεμική εμπειρία, είτε σαν πρώην Κλέφτες στα βουνά είτε σαν πολεμιστές στη Σερβία και στη Μολδοβλαχία. Ορισμένοι μάλιστα από αυτούς, όπως ο Ηγούμενος της Ι. Μ. Εσφιγμένου Ευθύμιος, ο Χαρτοφύλακας Νικηφόρος ο Ιβηρίτης, ο Ειρηνουπόλεως και Βατοπεδίου Γρηγόριος, ο Ιερισσού και Αγ. Όρους Ιγνάτιος κ.α. είχαν μυηθεί στη Φιλική Εταιρεία.
Μετά την έναρξη της Επανάστασης στη Μολδοβλαχία, στις 22 Φεβρουαρίου 1821, κατέφτασε στο Άγιο Όρος από την Κωνσταντινούπολη με το μπρίκη «Καλομοίρα» του καπετάν Χατζη-Αντώνη Βισβίζη φορτωμένο με όπλα και πολεμοφόδια ο πλούσιος Σερραίος μεγαλέμπορος και φιλικός - και ένας από τους πιο αγνούς επαναστάτες - Εμμανουήλ Παπάς. Αφού πρώτα πέρασε από τις Μονές Αγίας Λαύρας και Ιβήρων, όπου ήταν και ο φίλος του Νικηφόρος, ο Εμμανουήλ αποφάσισε να μεταβεί στη Μονή Εσφιγμένου, η οποία κατόπιν πρωτοστάτησε στον ξεσηκωμό του Αγίου Όρους, αλλά και στην ευρύτερη περιοχή της Χαλκιδικής και του Ολύμπου.
Όταν έγινε γνωστός ο απαγχονισμός του Πατριάρχη Γρηγορίου Ε΄, στις 10 Απριλίου, οι Αγιορείτες Μοναχοί ξεπέρασαν πλέον και τον τελευταίο δισταγμό για τη συμμετοχή τους στην Επανάσταση. Στο αρχηγείο του στη Μονή Εσφιγμένου συναντήθηκαν με τον Εμμανουήλ Παπά και οι προκαθήμενοι των Μονών Λαύρας, Βατοπεδίου, Ιβήρων και Χαλανδρίου όπου και τον εξέλεξαν αρχιστράτηγο της Μακεδονίας με βασικό στόχο την κατάληψη της Θεσσαλονίκης.
Στις 22 Απριλίου μια τουρκική φρεγάδα πυρπολήθηκε από Υδραίους κάτω από τη Μονή Ξηροποτάμου, γεγονός που οδήγησε τους Οθωμανούς ν΄ αποφασίσουν την αποστολή στο Άγιο Όρος, για πρώτη φορά, 600 στρατιωτών. Ήδη όμως πολλά χωριά στην περιοχή της Θεσσαλονίκης είχαν ερημωθεί, ενώ 80 περίπου Μοναχοί και οικονόμοι που βρίσκονταν στη Θεσσαλονίκη φυλακίσθηκαν, βασανίσθηκαν και κατόπιν φονεύτηκαν. Στην παρακείμενη Ιερισσό και στην Παζαρούδα θανατώθηκαν πολλοί Χριστιανοί, όπως και όλοι – πλην ενός – φυλακισμένοι εθνομάρτυρες Αγιορείτες, αφού προηγουμένως βασανίσθηκαν άγρια. Στα μέσα Μαΐου επαναστάτησε ο Πολύγυρος κι εξουδετερώθηκαν οι Οθωμανοί διοικητές της πόλης.
Στις 23 Μαΐου του 1821 σε πανηγυρική δοξολογία στο Πρωτάτο και μετά από σύναξη όλων των Μοναχών στην Μονή Κουτλουμουσίου κηρύχθηκε επίσημα η Επανάσταση στο Άγιο Όρος, με τη στήριξη 1.500 οπλισμένων Μοναχών, σε σύνολο 4.000 μαχητών. Εκτός όμως από τους Μοναχούς- στρατιώτες και για όσο καιρό παρέμεινε ζωντανή η επανάσταση στη Χαλκιδική οι μονές του Αγίου Όρους πρόσφεραν κανόνια και μπαρούτι στους επαναστάτες.
Μετά από κάποιες επιτυχίες στην Ιερισσό, η πρώτη σημαντική μάχη, στις 15 Ιουνίου του 1821 στα στενά της Ρεντίνας στο Στρυμωνικό Κόλπο, με στόχο να παρεμποδιστεί ο τουρκικός στρατός υπό τον Μεχμέτ Μπαϊράμ πασά που ερχόταν από τη Δράμα με προορισμό την Νότια Ελλάδα, δεν είχε ευνοϊκή έκβαση. Οι σχετικά πολύ μικρές δυνάμεις των επαναστατών υπό τον άγιο Μαρωνείας Κωνστάντιο διασκορπίστηκαν από το πολυάριθμο οθωμανικό ιππικό προς την χερσόνησο της Κασσάνδρας. Εκεί, στα Στενά της Ποτίδαιας, οι ελληνικές δυνάμεις ανασυντάχθηκαν και συγκράτησαν με επιτυχία μέχρι το φθινόπωρο τον Μπαϊράμ Πασά, ο οποίος όμως κατάσφαζε τον άμαχο πληθυσμό της περιοχής, καταστρέφοντας 42 οικισμούς. Προκειμένου ν΄ αποφύγουν τη σφαγή από τους Τούρκους, περίπου πέντε χιλιάδες γυναικόπαιδα από τα χωριά που είχαν κάψει οι Τούρκοι κατέφυγαν για πρώτη φορά στο «άβατο» του Αγίου Όρους, όμως πολλά από αυτά πέθαναν από επιδημίες, κακουχίες ή και από την πείνα.
Οι απαιτούμενες ενισχύσεις από 12 πολεμικά πλοία για την από θαλάσσης φύλαξη του Αγίου Όρους που είχε υποσχεθεί στους επαναστάτες της Μακεδονίας η ελληνική κυβέρνηση δεν επρόκειτο να έρθει ποτέ, έχοντας άλλες προτεραιότητες. Βοήθεια δεν ήρθε ούτε από τους έμπειρους στο αρματολίκι οπλαρχηγούς του Ολύμπου, που είχε ζήτησε ο Παπάς, καθώς ούτε αυτοί ήθελαν να απομακρυνθούν από τις βάσεις τους.
Γι αυτό κι ένα μέρος των αμυνόμενων Ελλήνων βλέποντας το μάταιο της αντίστασης χωρίς άμεση βοήθεια προτιμούσε πλέον την παράδοση και το προσκύνημα. Στις 30 Οκτωβρίου 1821 οι υπεράριθμοι και καλύτερα εξοπλισμένοι Τούρκοι διέσπασαν τελικά την ελληνική άμυνα και κατέλαβαν την Κασσάνδρα και αμέσως μετά την Σιθωνία. Τα τρία τέταρτα από τους 1.500 Επαναστάτες, που αντιμετώπιζαν δεκαπλάσιες εχθρικές δυνάμεις, έπεσαν μαχόμενοι, ανάμεσά τους και οι δύο από τους τρεις γιους του Εμμανουήλ Παπά.
Μετά την καταστροφή της Κασσάνδρας ο Εμμανουήλ Παπάς κατέφυγε στο Άγιο Όρος επιδιώκοντας τη συνέχιση του Αγώνα και οχυρώνοντας τις Μονές Ζωγράφου και Ξενοφώντος. Όμως δεν υπήρχε πλέον καμιά σύμπνοια μεταξύ των επαναστατών και των Αγιορειτών, οι οποίοι, όπως φαίνεται από μια επιστολή της Ι. Μονής Βατοπαιδίου, πρόβλεπαν «την άφευκτον καταστροφήν των Μονών». Έτσι, οι Μονές Βατοπαιδίου, Χιλανδαρίου, Φιλοθέου, Κουτλουμουσίου Ζωγράφου και Δοχειαρίου αποφάσισαν πτοημένοι από την αρνητική τροπή της Επανάστασης που με τόση θέρμη υποστήριξαν, να συνθηκολογήσουν «εξαιτούμενοι το έλεος του πασά».
Στις 9 Νοεμβρίου, 120 εκπρόσωποι των 18 Μονών από τις 20, (εκτός δηλαδή των Μονών Κουτλουμουσίου και Ξενοφώντος), προσκύνησαν τον πασά υπογράφοντας την συνθηκολόγηση. Από τους 120 προϊσταμένους των Μονών οι 82 ρίχτηκαν στις φυλακές της Θεσσαλονίκης και οι υπόλοιποι κρατήθηκαν όμοιροι στην Κομίτζα.
Στις 11 Δεκεμβρίου δώδεκα Αγιορείτες Μοναχοί επισκέφθηκαν τον Αμπντούλ Αμπίτ δηλώνοντας την υποταγή των Αγιορειτών. Μάλιστα όλοι οι αντιπρόσωποι των Μονών, εκτός αυτού της Μονής του Εσφιγμένου, υποχρεώθηκαν να εκδώσουν εγκύκλιο που υποχρέωνε όσους είχαν ακολουθήσει τον Εμμανουήλ Παπά να εγκαταλείψουν το Άγιον Όρος. Καθοριστικό ρόλο στις διαπραγματεύσεις με τους Τούρκους έπαιξε ο ιερομόναχος Άγιος Ιλαρίωνας, με καταγωγή από την Γεωργία, ο οποίος όντας συμπατριώτης του πασά της Θεσσαλονίκης κατάφερε να συγκρατήσει την οργή του και να σώσει τους όμηρους Αγιορείτες που ήταν έγκλειστοι στις φυλακές Θεσσαλονίκης.
Ο Εμμανουήλ Παπάς συντετριμμένος από το άδοξο τέλος της Μακεδονικής Επανάστασης και τη στάση των προκαθήμενων και καθηγούμενων των Μονών, που αποδέχτηκαν την κυριαρχία του Σουλτάνου φοβούμενοι την οργή του, αναχώρησε μαζί με τον έναν του γιο με πλοιάριο για την Ύδρα για να ζητήσει προσωπικά ενισχύσεις για τη συνέχιση του Αγώνα, αλλά στα μέσα Δεκεμβρίου του 1821 εξέπνευσε εν πλω από καρδιακή προσβολή. Έτσι, διαβάζουμε για τον εθνομάρτυρα Παπά σε μια έκδοση για το Άγιον Όρος του Ιερομόναχου Εσφιγμενίτη Γεράσιμου Σμυρνάκη (1902): «Φευ! Οπόσον δείκνυται άστατος η τύχη των ανθρωπίνων πραγμάτων! Ο χθες κηρυσσόμενος ”θεόπεμπτος και Σωτήρ”, διότι υπήρχε ελπίς ότι θα νικήση, σήμερον στιγματίζεται ως κακούργος, διότι εφαίνετο ηττηθείς!»
Ήδη όμως, στις 15 Δεκεμβρίου 1821 τρεις χιλιάδες στρατιώτες του Αμπντούλ Αμπίτ υπό την αρχηγία του άπληστου Μουράτ Αγά εισήλθαν στο Άγιο Όρος καταλαμβάνοντας τις Καρυές και τις 20 Μονές, όπου τότε διαβιούσαν πέντε χιλιάδες Μοναχοί και άλλοι τόσοι πρόσφυγες γυναικόπαιδα που αμέσως υποχρεώθηκαν να εγκαταλείψουν το Άγιον Όρος.
Εκτός της διατροφής της τουρκικής φρουράς και των ζώων, που κόστιζαν 39.000 γρόσια το μήνα, στους Αγιορείτες επιβλήθηκε βαρύτατος έκτακτος «επιβλητικός» φόρος, ενώ διπλασιάστηκαν και οι τακτικοί φόροι (χαράτσι) και αυξήθηκαν τα έκτακτα «φιλοδωρήματα και πρόστιμα». Η είσπραξη εσόδων μειώθηκε δραματικά καθώς τα αγιορείτικα μετόχια της Χαλκιδικής καταστράφηκαν και διακόπηκε η είσπραξη των εσόδων από τα προσοδοφόρα μετόχια κυρίως της Μολδοβλαχίας, τα οποία τελικά χάθηκαν οριστικά. Τα χρέη διογκώθηκαν κι εξάντλησαν πολύ σύντομα τα οικονομικά των Μονών που διέθεσαν «όλα τους τα ασημικά» για τους «λουφέδες» των Τούρκων που απειλούσαν με φρικτά βασανιστήρια τους Μοναχούς, θεωρώντας τους «εξολοκλήρου υπεύθυνους για την αποστασία κατά των Οθωμανών».
Έτσι, οι περισσότεροι Μοναχοί εγκατέλειψαν το Άγιον Όρος. Ενδεικτικά, το 1823, από τους 38 Μοναχούς που μόναζαν στην Μονή Σίμωνος Πέτρα δεν είχε απομείνει κανένας. Όλες οι Μονές βρέθηκαν σε κατάσταση ολοκληρωτικής ένδειας και αναγκάστηκαν να εκποιήσουν μεγάλο αριθμό κειμηλίων, αν και ευτυχώς τα πολυτιμότερα από αυτά φυγαδεύτηκαν εγκαίρως στα νησιά της επαναστατημένης Ελλάδος. Μόνο από τη Ι. Μονή Βατοπαιδίου δεν έφυγε τίποτα από το σκευοφυλάκιό της.
Παρά την αποτυχία της Επανάστασης στη Μακεδονία, η σημασία της ήταν μεγάλη διότι καθυστέρησε για ένα εξάμηνο τους Οθωμανούς να αναλάβουν δράση στη Νότιο Ελλάδα, με αποτέλεσμα οι επαναστατημένες δυνάμεις να έχουν χρόνο για να οργανωθούν και να καταλάβουν μεγάλο μέρος των περιοχών από τις αποκομμένες από ενισχύσεις, τουρκικές δυνάμεις.
Το τι ακριβώς συνέβη όμως κατόπιν στο κατεχόμενο Άγιον Όρος όλα αυτά τα εννέα χρόνια μετά την καταστολή της Επανάστασης βλέπουμε στην περιγραφή του Ιερομόναχου Εσφιγμενίτη Γεράσιμου Σμυρνάκη («Το Άγιον Όρος, 1902):
«Κατά την αξιοθρήνητον ταύτην εποχήν επεγένοντο διάφορα δεινά, ως εικός εν αγίω Όρει, οι δε Ναοί εβεβηλώθησαν υπό της παραμεινάσης εκεί εννέα όλα έτη ειρημένης στρατιωτικής φρουράς εξ επτακισχιλίων ανδρών και απελθούσης τη 13η Απριλίου ημέρα Κυριακή του Αντίπασχα, καθ΄ ην πάσαι αι Μοναί τελούσιν άχρι σήμερον αγρυπνίαν επί τη απελευθερώσι αυτών. (…)
Εκτός της διατροφής της εκ τρισχιλίων ανδρών φρουράς οι Αγιορείται ηναγκάσθησαν να πληρώσωσι τω Πασά 3.000 πουγγία αντί των εν αρχή αιτηθέντων 10.000, ήτοι 1.500.000 γροσίων ή 15.000 λιρών Τουρκίας. (…)
Κατά τους αυτούς χρόνους της ρηθείσης κατοχής επυρπολήθησαν και τα δάση του αγίου Όρους, αρξαμένης της πυρκαϊάς από της Σκήτης της αγίας Άννης και εκτεθείσης μέχρι της Μονής Φιλοθέου, πολλαί δε περγαμηναί εγένοντο Μυσών λεία κατ΄ οκάδας πωλούμεναι, ως και πολύτιμα σκεύη και κειμήλια. (…)
Σημειωτέον δ΄ ότι καθ΄ ην εποχήν ο Αμπντούλ Αμπίτ κατέλαβε το άγιον Όρος, έχων ως έδραν αυτού την ιεράν Μονήν Κουτλουμουσίου, πάντα τα κελλία ηρημώθησαν εγκαταλειφθέντα υπό των εν αυτοίς Μοναχών μεθ΄ όλων των σκευών και επίπλων εις την τύχην αυτών, πλην των αργυρών σκευών και επενδυμάτων, άτινα είχον χωνευθή παρά τίνι χρυσοχόω … Επειδή δ΄ εν ταις Μοναίς λίαν ευάριθμοι Μοναχοί είχον παραμείνη (3 – 10 Πατέρες), οι μη δυνάμενοι υπό του γήρως ν΄ απελθώσιν, εις παντελλή ερήμωσιν είχε περιέλθη ολόκληρον το άγιον Όρος. Τότε δε η Μονή Βατοπεδίου απέτισε πάντα τα χρέη των ιερών Μονών, τα οποία ανέλαβεν η ιερά Κοινότης μετά την αποκατάστασιν των πραγμάτων. Εν έτει 1825, Φεβρουαρίου 27η η εν αγίω Όρει κατάστασις διετέλει εν αθλιότητι.»
Και όπως φαίνεται από ένα γράμμα της Ιεράς Κοινότητας στις 28 Ιουλίου του 1828 « …. ο μεν καιρός κρίσιμος, η δε κατάστασις του Τόπου αθλιεστάτη. Τα της πόλεως έρημα. Τα της Θεσσαλονίκης αβοήθητα. Τα ενταύθα απροστάτευτα και άθλια. …»
Κι ενώ οι εναπομείναντες στο Άγιον Όρος απελπισμένοι Μοναχοί πήραν την απόφαση να το εγκαταλείψουν άπαντες, τον Μάρτιο του 1830 έλαβαν απρόσμενα μια επιστολή από τους Κωσταντινουπολίτες Επιτρόπους της Ιεράς Κοινότητας Λαζαράκη και Σπανδωνή μαζί με το φιρμάνι του Σουλτάνου προς τον πασά της Θεσσαλονίκης για την άμεση απομάκρυνση των τουρκικών στρατευμάτων από την Χερσόνησο του Άθω, αφού προηγουμένως «οι Μοναχοί πληρώσωσι πάντα τα προς τον Στρατόν οφειλόμενα».
Κυριακή του Θωμά, στις 13 Απριλίου του 1830, οι Τούρκοι αποχώρησαν, και από τότε «οι Μοναχοί διώρισαν να γίνεται Αγρυπνία κατά την Κυριακήν του Θωμά εις την Θεοτόκον, εις ην απέδωκαν την σωτηρίαν αυτών και του Ιερού ημών Τόπον.»
(25η Μαρτίου 1821, αρ. 6/2025) από
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου