Του Ζαφείρη Χατζηδήμου
Μέσα στις πρόσφατες καταστροφές στη Μέση Ανατολή – τον συνεχιζόμενο πόλεμο Ισραήλ-Χαμάς, την ισραηλινή εισβολή στο Λίβανο και το μεγάλο πλήγμα που επέφερε στην Χεζμπολάχ, την αστραπιαία πτώση του καθεστώτος Ασαντ, το Ιράκ, τον Περσικό Κόλπο και την Ερυθρά Θάλασσα – ένας παίκτης μετρά τη χρονιά που πέρασε ως επιτυχία: η Κίνα.
Το Πεκίνο σημείωσε στρατηγικές νίκες η μία μετά την άλλη, επεκτείνοντας όχι μόνο την οικονομική του παρουσία, αλλά συγκαλώντας συνόδους ηγεσίας, μεσολαβώντας σε ειρηνευτικές συμφωνίες και ακόμη πραγματοποιώντας κοινές στρατιωτικές ασκήσεις με έναν από τους πιο σημαντικούς συμμάχους των ΗΠΑ στην περιοχή. Ενώ οι αλλαγές στη δύναμη και την επιρροή συχνά γίνονται αντιληπτές μόνο εκ των υστέρων, η ιστορία μπορεί μια μέρα να ανατρέξει στο 2024 ως το έτος που η Κίνα άρχισε πραγματικά να κερδίζει τη Μέση Ανατολή.
Είναι εύκολο να κατανοήσουμε γιατί τα κράτη στη Μέση Ανατολή επιδίωξαν στενότερους δεσμούς με την Κίνα. Η συνεργασία με μια στρατιωτική υπερδύναμη που δεν είναι η Ουάσινγκτον τους βοηθά να αποτινάξουν την εξάρτησή τους από τις ΗΠΑ – ένας στόχος που ακόμη και στενοί σύμμαχοι όπως τα ΗΑΕ έχουν εκφράσει επανειλημμένα την τελευταία δεκαετία.
Ποιοι είναι όμως οι στόχοι της Κίνας;
Μια ματιά σε κινεζικές πηγές αποκαλύπτει προσπάθειες στους πολιτικούς, οικονομικούς, διπλωματικούς και στρατιωτικούς τομείς. Κινέζικες πηγές συχνά υπογραμμίζουν τις σχέσεις αιώνων μεταξύ Κίνας και εθνών της Μέσης Ανατολής. Αναφέρουν, για παράδειγμα, ότι τα ΗΑΕ φιλοξενούν ιστορικά πάνω από 100.000 εθνοτικούς Κινέζους. Ωστόσο, όπως και με άλλες παγκόσμιες πρωτοβουλίες της, το αρχικό επίκεντρο των προσπαθειών του Πεκίνου είναι οικονομικό.
Η Κίνα βλέπει μεγάλη οικονομική ευκαιρία στη Μέση Ανατολή, ιδιαίτερα στα κράτη του Κόλπου με ενεργειακό πλούτο, των οποίων οι δεσμοί με την Κίνα έχουν αυξηθεί σταθερά την τελευταία δεκαετία.
Οι χώρες-εταίροι της πρωτοβουλίας «Μία Ζώνη, Ένας Δρόμος» (One belt One road) έχουν αυξήσει τις εισαγωγές κινεζικών προϊόντων κατά 8,9% μόνο την τελευταία δεκαετία, ενώ το 2023 το διμερές εμπόριο μεταξύ των χωρών του Περσικού Κόλπου και της Κίνας αυξήθηκε κατά 48,3%. Όταν η παγκόσμια οικονομία επιβραδύνθηκε το 2024, το εμπόριο μεταξύ των χωρών του Κόλπου και της Κίνας αυξήθηκε κατά 27,1%, σε έντονη αντίθεση με τη μείωση του εμπορίου μεταξύ Κίνας, Ιαπωνίας και Ηνωμένων Πολιτειών.
Αυτή η τάση αντικατοπτρίζεται επίσης στις χρηματοοικονομικές εξελίξεις: πάνω από 42 τρισεκατομμύρια Γουάν (περίπου 6 τρισεκατομμύρια δολάρια) χρησιμοποιήθηκαν για διεθνείς πληρωμές το 2022, ανεβάζοντας το γουάν στο 5ο πιο δημοφιλές νόμισμα στον κόσμο. Το Πεκίνο έχει ήδη εκφράσει την επιθυμία του να χρησιμοποιήσει αυτούς τους δεσμούς για να ανταγωνιστεί το «μονοπώλιο» των ΗΠΑ στις πετρελαιοπαραγωγές χώρες, που διατηρούν τη «δολαριακή ηγεμονία». Η Κίνα βλέπει αυτούς τους αυξανόμενους οικονομικούς δεσμούς ως μέσο επέκτασης της πολιτικής της επιρροής στην περιοχή.
Για παράδειγμα, το «Επίσημο Έγγραφο Πολιτικής για τις Αραβικές Χώρες» της Κίνας περιγράφει τα πλεονεκτήματα του «κερδίσματος» των αραβικών κρατών μέσω επενδύσεων και εμπορίου, τεχνολογίας αεροδιαστημικής μέσω του συστήματος πλοήγησης Beidou, καθώς και «συνεργασίας σε όπλα και εξοπλισμό» και «κοινής στρατιωτικής εκπαίδευσης».
Αυτή η στρατηγική απεικονίζεται στη σχέση μεταξύ Κίνας και ΗΑΕ. Η στενότερη δικαστική και οικονομική συνεργασία στις αρχές της δεκαετίας του 2000 οδήγησε σε ευθυγράμμιση για το «Θέμα της Ταϊβάν» το 2010.
Ο Κινέζος ηγέτης Σι Τζινπίνγκ έκανε επίσημη επίσκεψη το 2018, ακολούθησαν ναυτικές «αποστολές καλής θέλησης» το 2020 και το 2022, ενώ πραγματοποιήθηκαν συναντήσεις για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας και την αποριζοσπαστικοποίηση, που οδήγησαν στην κοινή αεροπορική άσκηση «Falcon Shield 2024» τον περασμένο Ιούλιο.
Μείωση της αμερικανικής ισχύος
Πολλές από τις πρώτες στρατηγικές επιτυχίες της Κίνας στη Μέση Ανατολή αφορούσαν κράτη που ήταν παραδοσιακά εχθρικά προς τις ΗΠΑ. Το 2021, για παράδειγμα, το Πεκίνο και η Τεχεράνη υπέγραψαν συμφωνία 25 ετών που καλύπτει πολιτικούς, οικονομικούς και στρατιωτικούς τομείς. Αυτό φυσικά περιπλέκει την πολιτική των ΗΠΑ στην περιοχή.
Πιο πρόσφατα, όμως, το Πεκίνο στόχευσε μακροχρόνιους συμμάχους των ΗΠΑ με αυξανόμενη επιτυχία. Λίγο μετά την κοινή στρατιωτική τους άσκηση το 2023, για παράδειγμα, τα ΗΑΕ ανακοίνωσαν ότι θα ενταχθούν στον κινεζικό συνασπισμό BRICS. Ανακοίνωση που έγινε πράξη το 2024 στη διάσκεψη κορυφής των BRICS+ στην ρωσική πόλη Καζάν, τον περασμένο Οκτώβριο.
Το αφήγημα της Κίνας σε αυτή την προσπάθεια δεν αφορά μόνο ευκαιρίες για τα κράτη της Μέσης Ανατολής, αλλά και συνεχείς συγκρίσεις με τους στόχους των ΗΠΑ στην περιοχή.
Για παράδειγμα, ο Κινέζος πρόξενος στο Ντουμπάι, Λι Σουχάνγκ, δημοσίευσε άρθρο στην εφημερίδα Manifesto των ΗΑΕ με τίτλο: «Η Κίνα είναι μια ευκαιρία για τον κόσμο». Το άρθρο συνέκρινε τις οικονομικές ευκαιρίες που προσφέρει η πρωτοβουλία «Μία Ζώνη, Ένας Δρόμος» με τη «νοοτροπία του Ψυχρού Πολέμου» και τη «σύγχυση» από τη ρητορική των ΗΠΑ για την «απειλή της Κίνας».
Στρατιωτικά κέρδη
Το εμπόριο όπλων παίζει επίσης σημαντικό ρόλο στις προσπάθειες της Κίνας στη Μέση Ανατολή. Συνολικά, οι πωλήσεις κινεζικών όπλων αυξήθηκαν κατά 80% την τελευταία δεκαετία. Με κάθε έναν από αυτούς τους άξονες, η Κίνα επεκτείνει την παρουσία και την επιρροή της στην περιοχή. Σύμφωνα με τα κινεζικά κρατικά μέσα, τα ΗΑΕ και η Κίνα είναι θα πραγματοποιήσουν περαιτέρω, πιο εκτεταμένες ασκήσεις στο μέλλον.
Η Κίνα, μέσα από μια προσεκτικά σχεδιασμένη στρατηγική που συνδυάζει οικονομική διείσδυση, διπλωματική μεσολάβηση και στρατιωτική συνεργασία, φαίνεται να εδραιώνει τη θέση της ως κεντρικός παίκτης στη Μέση Ανατολή. Καθώς οι παραδοσιακοί δεσμοί της περιοχής με τις Ηνωμένες Πολιτείες δοκιμάζονται, το Πεκίνο εκμεταλλεύεται τη συγκυρία για να προσφέρει εναλλακτικές και να αναδείξει έναν νέο πολυπολικό κόσμο.
Το κατά πόσο αυτή η στρατηγική θα αλλάξει τις γεωπολιτικές ισορροπίες ή θα προκαλέσει αντιδράσεις από τη Δύση, παραμένει ανοιχτό. Ωστόσο, το 2024 ίσως μείνει στην ιστορία ως η χρονιά που η Κίνα άρχισε να ξαναγράφει τους κανόνες του παιχνιδιού στη Μέση Ανατολή.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου