ΕΥΔΑΙΜΟΝ ΤΟ ΕΛΕΥΘΕΡΟΝ,ΤΟ Δ ΕΛΕΥΘΕΡΟΝ ΤΟ ΕΥΨΥΧΟΝ ΚΡΙΝΟΜΕΝ...…
[Το μπλόγκ δημιουργήθηκε εξ αρχής,γιά να εξυπηρετεί,την ελεύθερη διακίνηση ιδεών και την ελευθερία του λόγου...υπό το κράτος αυτού επιλέγω με σεβασμό για τους αναγνώστες μου ,άρθρα που καλύπτουν κάθε διάθεση και τομέα έρευνας...άρθρα που κυκλοφορούν ελεύθερα στο διαδίκτυο κι αντιπροσωπεύουν κάθε άποψη και με τά οποία δεν συμφωνώ απαραίτητα.....Τά σχόλια είναι ελεύθερα...διαγράφονται μόνο τά υβριστικά και οσα υπερβαίνουν τά όρια κοσμιότητας και σεβασμού..Η ευθύνη των σχολίων (αστική και ποινική) βαρύνει τους σχολιαστές..]
Πέμπτη 20 Φεβρουαρίου 2025
ΤΣΙΚΝΟΠΕΜΠΤΗ....Από τον Προμηθέα και την αρχαία Ελλάδα στον Χριστιανισμό
Η Πέμπτη της δεύτερης εβδομάδας του Τριωδίου (Κρεατινής) ονομάζεται Τσικνοπέμπτη ή Τσικνοπέφτη, επειδή την ημέρα αυτή όλα τα σπίτια ψήνουν κρέας ή λειώνουν το λίπος από τα χοιρινά και ο μυρωδάτος καπνός (τσίκνα) είναι διάχυτος παντού. Από αυτή την τσίκνα, λοιπόν, έχει πάρει και το όνομά της η Πέμπτη και λέγεται Τσικνοπέμπτη.
Το έθιμο χάνεται στα βάθη των αιώνων, χωρίς να γνωρίζουμε την προέλευσή του. Εικάζεται, όμως, ότι προέρχεται από τις βακχικές γιορτές των αρχαίων Ελλήνων και Ρωμαίων, που επιβίωσαν του Χριστιανισμού. Σύμφωνα με τον λαογράφο Δημήτριο Λουκάτο, το φαγοπότι και το γλέντι της ημέρας είναι «ομοιοπαθητικές προσπάθειες για την ευφορία της γης».
Την Τσικνοπέμπτη, που βρίσκεται στο μέσο του Τριωδίου, ξεκινούν ουσιαστικά οι εκδηλώσεις της Αποκριάς, οι οποίες κορυφώνονται με τα Κούλουμα την Καθαρά Δευτέρα. Ανάλογες γιορτές υπάρχουν στη Γερμανία (Schmutziger Donnerstag = Λιπαρή Πέμπτη) και στη Νέα Ορλεάνη των ΗΠΑ (Mardi Gras = Λιπαρή Τρίτη), που συνδυάζονται με καρναβαλικές εκδηλώσεις.
Στο έθιμο της Τσικνοπέμπτης και γενικά στην κρεατοφαγία αντιτίθεται η οργάνωση “Πολίτες για τα Δικαιώματα της Φύσης και της Ζωής” (ΠΟΦΥΖΩ), που υποστηρίζει την ιδεολογία του «αντισπισισμού» (anti-speciesism), η οποία στρέφεται κατά της καταπάτησης των δικαιωμάτων των ζώων.
Η Τσικνοπέμπτη ανά την Ελλάδα
Στην παλαιά πόλη της Κέρκυρας τελούνται τα Κορφιάτικα Πετεγολέτσια ή αλλιώς Κουτσομπολιά ή Πέτε Γόλια. Η πετεγολέτσα, το πετεγουλιό όπως το λένε οι Κερκυραίοι, δεν είναι άλλο από το γνωστότατο κουτσομπολιό. Η πετεγολέτσα πραγματοποιείται το βράδυ της Τσικνοπέμπτης, στην Πιάτσα κοντά στην τοποθεσία “Κουκουνάρα”, της πόλης τής Κέρκυρας.
Στην Πάτρα έχουμε το έθιμο της Κουλουρούς. Η Γιαννούλα η Κουλουρού πιστεύει λανθασμένα πως ο Ναύαρχος Ουίλσον είναι τρελά ερωτευμένος μαζί της και πως έρχεται να την παντρευτεί. Γι’ αυτό ντύνεται νύφη και με τη συνοδεία των Πατρινών πηγαίνει να προϋπαντήσει τον καλό της στο λιμάνι. Γύρω της οι Πατρινοί διασκεδάζουν με τα καμώματά της.
Στις Σέρρες ανάβονται μεγάλες φωτιές στις αλάνες, στις οποίες αφού ψήσουν το κρέας, πηδούν από πάνω τους. Στο τέλος κάποιος από την παρέα με χιούμορ αναλαμβάνει τα «προξενιά», ανακατεύοντας ταυτόχρονα τα κάρβουνα με ένα ξύλο.
Στην Κομοτηνή καψαλίζουν την κότα που θα φαγωθεί την επόμενη Κυριακή (της Απόκρεω). Αυτήν την ημέρα τα αρραβωνιασμένα ζευγάρια ανταλλάσσουν δώρα φαγώσιμα. Ο αρραβωνιαστικός στέλνει στην αρραβωνιαστικιά του μια κότα, τον κούρκο, και εκείνη στέλνει μπακλαβά και μια κότα γεμιστή. Όλα αυτά πραγματοποιούν την παροιμία πως ο «έρωτας περνάει από το στομάχι».
Στο Ηράκλειο της Κρήτης, μικροί και μεγάλοι περιδιαβαίνουν μεταμφιεσμένοι στους δρόμους και στις πλατείες της πόλης, τραγουδώντας και χορεύοντας.
Τσικνοπέμπτη: Από τον Προμηθέα και την αρχαία Ελλάδα στον Χριστιανισμό
Η τσίκνα, ως προσφορά των θνητών για την εύνοια των θεών, αντλεί τον γενεσιουργό της μύθο από την απάτη που διέπραξε ο Προμηθέας απέναντι στον Δία.
Σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία, μετά την Τιτανομαχία, όταν θεοί και άνθρωποι μαζεύτηκαν στη Σικυώνα για να ορίσουν τα δικαιώματα του καθενός, ο Προμηθέας, που προστάτευε το ανθρώπινο είδος, αποφάσισε να ξεγελάσει τον Δία. Πήρε ένα βόδι, το έσφαξε, το έγδαρε, το κομμάτιασε, έκοψε και το τομάρι του στα δύο, και κατόπιν τύλιξε με το μισό τομάρι όλα τα ψαχνά και με το άλλο μισό τομάρι τα λίπη και τα κόκκαλα. Ο Προμηθέας έβαλε τα δύο κομμάτια μπροστά στον Δία για να διαλέξει. Το ένα με τα ψαχνά ήταν κακοσχηματισμένο και άτεχνο, ενώ το άλλο με τα λίπη, φουσκωμένο και δελεαστικό. Ο μύθος θέλει τον Δία να καταλαβαίνει το πονηρό σχέδιο του Προμηθέα, αλλά να πέφτει στην παγίδα (προκειμένου να εξελιχθεί ο μύθος). Επιλέγει λοιπόν το κομμάτι με τα λίπη και αφήνει το άλλο με τα ψαχνά, που με τη σειρά του ο Προμηθέας, προσέφερε στους ανθρώπους, εγκαινιάζοντας το έθιμο να τρώνε οι άνθρωποι τα ψαχνά από τα ζώα της θυσίας και να καίνε τα λίπη, να δημιουργούν δηλαδή «τσίκνα», ως προσφορά προς τους θεούς.
Το πόσο σημαντική θεωρείται η τσίκνα για τη λατρεία των αρχαίων ελληνικών θεοτήτων, φαίνεται ανάγλυφα στην κωμωδία του Αριστοφάνη Όρνιθες, όταν οι άνθρωποι / πτηνά φτιάχνουν μία πολιτεία ανάμεσα στη γη και τον ουρανό, τη «Νεφελοκοκκυγία», που εμποδίζει την τσίκνα από τις θυσίες των ανθρώπων να φτάνει στους θεούς. Οι θεοί, που γνωρίζουν ότι εάν πάψουν να λατρεύονται από τους θνητούς, θα χάσουν τις δυνάμεις τους, στέλνουν αντιπροσωπεία για να διαπραγματευτεί την ελεύθερη διακίνηση της τσίκνας.
Αν θέλουμε τώρα να σταθούμε πίσω από τους μύθους, στην πρακτική χρησιμότητα της θυσίας και της κατανάλωσης ζώων ως ακόλουθο μίας θρησκευτικής τελετουργίας, θα πρέπει να λάβουμε υπόψη τα ακόλουθα δεδομένα της αρχαίας ελληνικής κοινωνίας:
Η φωτιά αποτελεί τη βάση της πολιτισμένης ζωής, αφού προστατεύει από τα άγρια ζώα (και επομένως από τα κακά πνεύματα), προσφέρει φως και ζέστη, αλλά ταυτόχρονα είναι οδυνηρή και επικίνδυνη. Μπορεί να μετατρέψει σε στάχτες τεράστιους οικισμούς και δάση. Το δώρο της φωτιάς στον άνθρωπο επομένως, είναι ένα πολύτιμο εργαλείο που τον συνοδεύει σε όλες τις λειτουργίες, από την εστία του οίκου μέχρι τις μεγάλες κοινωνικές εκδηλώσεις, αλλά και ταυτόχρονα κάτι που πρέπει να σέβεται.
Η κατανάλωση κρέατος συνοδεύει τον άνθρωπο από την εποχή που ήταν κυνηγός και τροφοσυλλέκτης. Όταν όμως εγκαθίσταται σε οικισμούς, καλλιεργεί τη γη και συλλαμβάνει την έννοια της κτηνοτροφίας, αναγκάζεται να κάνει μετρημένη διαχείριση των ζώων του, αφού εκτός του κρέατος, τού παρέχουν μία σειρά από άλλα καταναλωτικά αγαθά. Έτσι η κρεατοφαγία σπανίζει και περιορίζεται σε κάποιες κοινωνικές εκδηλώσεις που παίρνουν θρησκευτικό χαρακτήρα με τη θανάτωση των ζώων με τελετουργικό τρόπο και κανόνες για τον τρόπο διαμοιρασμού των μερίδων.
Η θυσία/προσφορά κάποιου ζώου προς τους θεούς, αποτελεί σαφώς μία πρόφαση για την κατανάλωση κρέατος, εάν λάβουμε υπόψη ότι το «ολοκαύτωμα» του ζώου, δηλαδή το κάψιμο του ζώου, χωρίς την κατανάλωση του κρέατός του, αποτελεί μία πολύ σπάνια τελετουργία για τους αρχαίους έλληνες που θεωρούταν «βαρβαρική». Η θυσία κατά κανόνα συνοδευόταν με την κατανάλωση του θυσιαζόμενου ζώου.
Είναι επίσης χαρακτηριστικό ότι τα ζώα που θυσιάζονταν στην αρχαία Ελλάδα ήταν θερμόαιμα –κατά κανόνα, πρόβατα, χοίροι, αγελάδες και ταύροι- και πάντως ποτέ ψάρια, αφού τα τελευταία είχαν κεντρικό ρόλο στην καθημερινή διατροφή των πολιτών, καθώς υπήρχαν σε επάρκεια και δεν χρειαζόταν να τεθεί ο οποιοσδήποτε περιορισμός στην κατανάλωσή τους (με την πρόφαση της λατρείας).
Το πώς ακριβώς μεταγράφηκε η τελετουργία της παραγωγής τσίκνας από την αρχαία ελληνική λατρεία στον Χριστιανισμό, δεν είναι ξεκάθαρο. Εάν όμως αντιστοιχίσουμε τις ανάγκες των κοινωνιών για ρυθμισμένη (περιορισμένη) κατανάλωση κρέατος τόσο στην αρχαία ελληνική κοινωνία, όσο και στους χριστιανικούς χρόνους, εύκολα διαγράφονται οι μηχανισμοί λειτουργίας και εμπέδωσης των κανόνων της παράδοσης.
Ζωγράφος του Λούβρου , Υδρία Ricci, Θυσία στον Διόνυσο.
Λεπτομέρεια: Βωμός κάτω από κληματαριά, στον οποίο ψήνονται μεγάλα κομμάτια κρέατος, ενώ προσφέρεται κρασί από αγγεία. (Υδρία από ελληνική αποικία της Ιταλίας, Ρώμη, Μουσείο Βίλλα Τζούλια
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου