Nicolas Poussin (also known as Les bergers d'Arcadie or The Arcadian Shepherds) 1637–38
Η ιερή και ζωντανή Ελληνική φύση σε συνδυασμό με την βαθιά ιστορία, που την συνοδεύει σε κάθε σπιθαμή της, ήταν ανέκαθεν πηγή έμπνευσης και δημιουργίας από την εποχή της Αναγέννησης, τους ρομαντικούς, παρόλο που παραπέμπει στο κλασικό παρελθόν, αλλά και τους μετέπειτα παρνασσιστές. Αποκορύφωμα της έμπνευσης αυτής υπήρξαν τα βουκολικά τοπία της Αρκαδικής γης από την εποχή του Θεόκριτου (310-250 π.Χ.) του Βιργιλίου (42 π.Χ.), του Jacopo Sannazaro των Μεδίκων (1504), του Sir Philip Sidney (1580 και 1584) και τόσων άλλων, τους πίνακες του Poussin και Guercino, που θ’ αναφερθώ παρακάτω, έως τον Goethe και την Ιταλική του Εκδρομή (1816-17), τον Schiller, τον μεγάλο Friedrich Nietzsche (1880). Είναι το ίδιο κίνητρο, που ώθησε τους πρώτους ευρωπαίους περιηγητές έκθαμβους ν’ αναζητήσουν την χαμένη ομορφιά της ελληνικής φύσης, αυτήν την φορά όχι ως κατακτητές, τυχοδιώκτες, έμποροι ή μισθοφόροι σολδάτοι, αλλά ως ιδεαλιστές, ρομαντικοί ιππότες της τέχνης και των γραμμάτων, που προσπαθούν ν’ ανακαλύψουν τις ρίζες του ονείρου, του θρύλου και του ιδανικού, που χάθηκαν μέσα στα σκοτάδια του μεσαίωνα ως αποτέλεσμα της πτώσης του άστρου της Ανατολής.
Στην Αρκαδία η ζωή είναι μια πολύ παλιά ιστορία. Ήταν η μόνη περιοχή της Πελοποννήσου που δεν υποτάχθηκε στους Δωριείς. Ο Ηρόδοτος, ο Θουκυδίδης, ο Διόδωρος, ο Παυσανίας, βεβαιώνουν ότι η Αρκαδία έμεινε αλώβητη από την αναστάτωση που επέφεραν οι Ηρακλείδες. Οι Αρκαδικοί Πελασγοί πίστευαν ότι ήταν οι μόνοι αυτόχθονες της Πελοποννήσου, σαν λείψανα ενός χαμένου κόσμου. Μια φυλή αρχαιότερη και από το ίδιο το φεγγάρι. Οι μύθοι επιμένουν πως εδώ γεννήθηκε η ζωή. Οι Ρωμαίοι για να εκφράσουν τον θαυμασμό τους την είπαν Arca Deorum, Κιβωτό του Θεού. Η αναγέννηση όμως κωδικοποίησε το αρκαδικό μυστικό σε μια αινιγματική φράση.
«Et in Arcadia ego»
«Et in Arcadia ego»
Nicolas Poussin 1627 version
H όμορφη Αρκαδία λοιπόν, στα αρχαϊκά της όρια, συμπεριλαμβανομένης της πατρίδας του γράφοντος, της ορεινής περιοχής του Φενεού, η τόσο γνώριμη, οικεία και αγαπητή, ξεφεύγει από τα ανθρώπινα γεωγραφικά πεπερασμένα όρια που την ορίζουν και υψώνεται στην σφαίρα του ιδεατού, του υπερβατικού ανοίγοντας νέα μονοπάτια προς τον Ελικώνα. Η Αρκαδία είναι η γη της ουτοπίας, που τόσο πολύ έχει ανάγκη ο σύγχρονος αλλοτριωμένος άνθρωπος. Είναι ο κρυμμένος βαθιά μέσα του αρχέγονος ιδεατός προορισμός, που καταλήγει στις ρίζες του «είναι» του, τον οποίο προσπαθεί να ανασύρει ώστε να αναφωνήσει «κι εγώ από την Αρκαδία είμαι». Μακριά από την πολύβουη αστική ζωή, η ζωή στην αρκαδική ύπαιθρο των υπέροχων κήπων, των λιμνών, των δασών, των πανέμορφων νυμφών και δρυάδων, που υμνούν τον Πάνα, ο οποίος τριγυρνά στα βουνά σκορπώντας τις μελωδίες του αυλού του, ενσαρκωτής βουκολικών διαλόγων και θεμάτων. Σ’ έναν διάχυτο ερωτισμό, η προσέγγιση με την αρκαδική φύση γίνεται μυσταγωγία και ο ποιμενικός πρωτογονισμός ενσάρκωση της αρμονίας του κόσμου, κάτι που πρώτα εκφράζεται και στους Ορφικούς Ύμνους. Εκεί στην νεφελοσκέπαστη Κυλλήνη και το περίφημο σπήλαιό της είναι ο τόπος γέννησης του χρυσόραβδου, ψυχοπομπού Ερμή, προστάτη των βοσκών και των αιγοπροβάτων. Είναι η γη των υπερόχων λιγερόκορμων θυγατέρων, των αρρενωπών ημίγυμνων βοσκών, που συμβολίζουν την αγνότητα, την ειδυλλιακή ζωή, την ηρεμία, την χαρά, αλλά και σ’ έναν φιλοσοφικό στοχασμό, την φυσική τάξη των πραγμάτων, το μεγαλείο της σοφίας της φύσης, την ελευθερία από τα δεσμά της καθημερινότητας, την σκλαβιά της συνήθειας.
Giovanni Francesco Barbieri (Guercino), from c. 1618–1622
Βλέποντας τους νεαρούς βοσκούς να περιεργάζονται έναν τάφο και μια μυστηριώδη φράση, παρουσία μιας γυναικείας μορφής, σύμφωνα με τους μελετητές των έργου αλλά και τον βιογράφο του ιδίου του Poussin, πίσω από το “et in Arcadia ego” κρύβονται κι άλλα πράγματα. Τα ηλιόφωτα βουκολικά τοπία της Αρκαδίας δίνουν την θέση τους σε ομιχλώδη, σκιερά, συννεφιασμένα, μυστηριακά μέρη. Η εφήμερη χαρά για τις ομορφιές της φύσης δίνει τη θέση της σε μια μελαγχολία και στην περίφημη φράση ένα διαφορετικό νόημα... «είμαι κι εγώ θαμμένος εδώ στην γη της Αρκαδίας». Τις προθέσεις του Poussin αντιλαμβάνεται κανείς εάν γνωρίζει ένα προγενέστερο έργο, που η εν λόγω φράση απαντάται για πρώτη φορά, φιλοτεχνημένο από έναν μπαρόκ καλλιτέχνη επ’ ονόματι Guercino (Giovanni Francesco Barbieri) και την δική του εκδοχή του «et in Arcadia ego», με ασφαλές συμπέρασμα ότι υπονοείται ο θάνατος ή έστω ο νεκρός βοσκός και να μας υπενθυμίσει ότι το έναυσμα και η απαρχή για κάθε είδους καλλιτεχνική δημιουργία, υπήρξε η συνειδητοποίηση από τον άνθρωπο της αναπόφευκτης θνητότητάς του.
Έτσι ερχόμαστε αντιμέτωποι, μέσα από μια βαθιά αντίθεση αλλά σε ισορροπημένη αρμονία, που συμφιλιώνει τ’ αντικρουόμενα, με την θέα της αγνής παρθένου και της όμορφης ειδυλλιακής φύσης από την μια και την ιδέα του θανάτου, της φθοράς και του τέλους από την άλλη, συμβολιζόμενη από ένα κρανίο. ‘Έτσι καλούμαστε να βαδίσουμε συνειδητοποιημένοι απέναντι στο κυρίαρχο φαινόμενο του θανάτου με την πεποίθηση ότι αυτός είναι το βέβαιο, το ασφαλές, το δεδομένον και ως εκ τούτο να συμβιβαστούμε με την ιδέα.
The Shugborough relief, adapted from an engraving of Poussin's second version.
Η φράση «et in Arcadia ego», όπως κι αν την ερμηνεύσει κανείς, θα συμβολίζει για πάντα την ανάγκη του ανθρώπου να κοιτάξει κατάματα βαθιά στις ρίζες του, όχι για να ξεφύγει από το άσχημο παρόν, αλλά για να βρεί τον χαμένο εαυτό του και την πορεία του προς το μέλλον, μια πορεία που δεν μπορεί να είναι αποκομένη από τον συναισθηματικό και πνευματικό του κόσμο. Είναι η προσταγή ν’ ανακαλύψουμε την δική μας «Αρκαδία», να σφετεριστούμε προσωρινά την εξουσία του θανάτου, που είναι ο νόμιμος κυβερνήτης του σύμπαντος, να ενθυμηθούμε τους αγαπημένους, να ελέγξουμε τις αγωνίες μας, να συμφιλιωθούμε με τα συναισθήματα, να ξεπεράσουμε την απομόνωση και διευκολυνθούμε στην έκφραση του ανέκφραστου χωρίς να ξεχάσουμε ποτέ ότι κάθε παράδεισος είναι προσβεβλημένος από την θνητότητα, αλλά και ότι μόνο ένας τέτοιος παράδεισος μπορεί να δώσει αξία στον ίδιο τον θάνατο.
Η Αρκαδία και η περιώνυμη φράση της, είναι ένα πραγματικό φαινόμενο. Καμία άλλη γη δεν έχει αφήσει το εκτύπωμά της τόσο βαθιά στην ιστορία, την φιλοσοφία και την τέχνη όσο η Αρκαδία. Το γιατί, είναι δύσκολο να απαντηθεί πλήρως. Ποιητές, ζωγράφοι, σαν τον Poussin και τους Προραφαηλίτες, μουσουργοί, περιηγητές, βασιλείς και πρίγκηπες, δεν θα μπορούσαν να δικαιολογήσουν τον καλλιτεχνικό ή αριστοκρατικό τίτλο που έφεραν, αν δεν εξερευνούσαν την Αρκαδία. Άνθρωποι όπως ο Μπάυρον και ο Θερβάντες θυσίασαν τη ζωή τους, την υγεία τους, εμπνευσμένοι από ένα και μόνο πάθος, το αρκαδικό ιδεώδες. Ένα ιδεώδες που έχει να κάνει με την αναπόληση της αθώας ζωής, του ποιμενικού παραδείσου, μια νοσταλγία για τις αγνές αξίες της φυσικής ζωής, για την παράδοση άνευ όρων στον κύκλιο χορό του χρόνου, έναν φόρο τιμής στο αρκαδικό μέτρο, που δεν επιτρέπει στα ανθρώπινα να επιβληθούν στη φύση. Σε όλους τους αιώνες έφτασαν εδώ από πολύ, πολύ μακριά, φωτισμένοι άνθρωποι για να κατανοήσουν αυτά τα μυστικά του Θεού. Για να βαπτιστούν μέσα σε αυτό το ιδεώδες. Θέλησαν να βρεθούν εδώ για να καταλάβουν το νόημα της ζωής έτσι όπως το ερμηνεύει τα μαγικά αυτά χώματα. Ήρθαν να μπουν μέσα σε αυτό το ρεύμα της δύναμης που κάνει την Αρκαδία έναν τόπο πέρα από τους τόπους, μια γη πέρα από τη γη. Η Αρκαδία όμως, όπως όλα τα θαύματα, δεν εξηγείται. Βιώνεται. Στο Παρίσι και στην Μασσαλία, στην Αθήνα, κάτω από την Ακρόπολη στα Αναφιώτικα, στην Τεργέστη και τη Λισσαβόνα, στο Ισπανικό λιμάνι των πολιτισμών, την Καρθαγένη, υπάρχουν κάτι παμπάλαια καπηλειά. Βρίσκονται σε δρόμους στενούς, σκοτεινούς, σε μυστικά σημεία της πόλης, καμιά φορά σε αδιέξοδα, αθέατα από τους πολλούς. Είναι όμως με όμορφη ατμόσφαιρα, γραφικά, περίεργα διακοσμημένα, που σε γοητεύουν, μέρη συνάντησης, μυστήριων ανθρώπων ανά τους αιώνες, φρουρών μυστικής γνώσης, συγγραφέων, ποιητών και ζωγράφων και ίσως ακόμα και αλχημιστών. Σ’ αυτές τις μυστικές σάλες μαζεύονταν άλλοτε, αλλά και τώρα όμως, οι αναζητητές του πνεύματος και του ιδανικού. Τι κοινό έχουν όλα αυτά τα μυσταγωγικά εντευκτήρια, που μπορεί να τα βρει κανείς σε κάθε ευρωπαϊκή πόλη; Η επιγραφή στην είσοδο. Γράφει πάντα ET IN ARCADIA EGO.
Σφραγίδα της «Αρκαδικής» Ακαδημίας στην Ρώμη, 1690
Από την πρώτη εμφάνιση της φράσης στον πίνακα του Guercino στα 1618, η μυστική παράδοση πήρε αυτήν τη φράση, την αναγραμμάτισε και την έκανε ακόμα πιο αινιγματική «I TENGO ARCANA DEI», δηλαδή «κρατώ τα μυστικά Του Θεού» (Holy Blood and the Holy Grail - Michael Baigent, Richard Leigh, και Henry Lincoln - 1982). Δια μέσου της αναγέννησης, έγινε η κωδικοποιημένη φράση που χρησιμοποιήθηκε από ένα «υπόγειο ρεύμα», ένα αόρατο κολλέγιο από «αδελφές» ψυχές που μοιράζονταν μυστικά μιας εσωτερικής γνώσης μέσω εκκεντρικών κύκλων και μυστηριακών σχολών γεμάτων συμβολισμούς και αλληγορικά μηνύματα, έμπνεων από φιλοσοφικό και θρησκευτικό συγκρητισμό αντλούμενο από την πλούσια εσωτεριστική παράδοση του Πυθαγορισμού, του Ορφισμού, του Νεοπλατωνισμού, των Γνωστικών, των Χαλδαϊκών χρησμών, των Καβαλιστών, του Ερμητισμού. Παράδειγμα, κορυφαίο άλλωστε, είναι αυτό του Leonardo da Vinci και του Nicholas Poussin, με τον δεύτερο να μας ενδιαφέρει περισσότερο στο παρόν άρθρο. Κατά μια παραπλήσια ερμηνεία η Arcadia είναι η Arca-dei (Ark of God) δηλαδή η κιβωτός του θεού. ‘Ετσι, σαν το μίτο της Αριάδνης, οδηγούμαστε σε λαβύρινθο νοημάτων και κρυμμένων διαστάσεων, καθώς υπάρχει ολόκληρο κίνημα που περιστρέφεται γύρω από έναν ελληνικό τόπο. Τι άλλο κρύβεται όμως στην Αρκαδία και στον βαθύτερο συμβολισμό της πέραν του φιλολογικού και καλλιτεχνικού ενδιαφέροντος ;
Η φράση αυτή, αποτυπώθηκε και στο τάφο της κόμισσας Marie de Blanchefort, που πέθανε το 1781, απογόνου του Μπερτράν Ντε Μπλανσφόρ, τετάρτου μαγίστρου των Ναϊτών. Ο τάφος φέρεται να βρισκόταν στην Ρεν λε Σατώ, ένα μικρό, φαινομενικά ασήμαντο αλλά ιστορικό χωριουδάκι στη Νότια Γαλλία, σαράντα χιλιόμετρα από την Καρκασόν. Εκεί υπάρχει μια εκκλησία αφιερωμένη στην Μαρία Μαγδαληνή η διακόσμηση της οποίας, ακόμη και για τους πιο σκεπτικιστές, φαντάζει πραγματικά περίεργη και εξαιρετικά συμβολική και είναι η αφετηρία για μια ιστορία που αγγίζει τα όρια του παραλόγου.
Η είσοδος στον περίβολο της εκκλησίας / Μαύρο άγαλμα του διαβόλου, που στηρίζει την δεξαμενη με τον αγιασμό
Κίονας που φέρει ανάγλυφη λατινική επιγραφή «Terribilis est locus iste» δηλ. «αυτός ο τόπος είναι τρομακτικός» / Άγαλμα μαύρης Μαντόνας (Παναγία)
Η Ρεν λε Σατώ ήταν η τρίτη μεγαλύτερη πόλη του βασιλείου των Βησιγότθων (που λέγεται ότι είχαν στην κατοχή τους αμύθητους θησαυρούς, τους οποίους έκρυψαν σε υπόγειες στοές). Στην ευρύτερη περιοχή της Ρεν λε Σατώ δραστηριοποιούνταν μυστικές εταιρίες με αποστολή την φύλαξη της διαδοχής αίματος και την διατήρηση (αργότερα αποκατάσταση) της εξουσίας της βασιλικής δυναστείας των Μεροβιγγείων, όπως το περίφημο Τάγμα της Σιών, που εικάζεται ότι δημιούργησε τους Ναΐτες, ένα μοναστικό και τάγμα ιπποτών συνάμα. Ιδρυτής της δυναστείας ήταν ο Μεροβέκ και πρώτος βασιλέας ο Κλόβις (αρχές 6ου αι.) Η βασιλεία της δυναστείας διακόπηκε με τη δολοφονία του βασιλέα Νταγκομπέρ 2ου (τέλη 6ου αι.). Ο γιος του, ο Σιγκισμπέρ, ανέλαβε αξιώματα στη Ρεν λε Σατώ. Τρεις αιώνες αργότερα ένας απόγονος της οικογένειας, ο Γκόντφρεϋ ντε Μπουγιόν, ηγήθηκε της πρώτης Σταυροφορίας για την απελευθέρωση της Ιερουσαλήμ από τους Μουσουλμάνους και στον απόηχο αυτής δημιουργήθηκαν οι Ναΐτες. Εκεί (στη Ρεν λε Σατώ) και στην Σκωτία κρύφτηκαν οι μόνοι που διεσώθηκαν όταν το Τάγμα τους διαλύθηκε από τις φονικές διώξεις του βασιλέα Φιλίππου Δ΄του Ωραίου σε μυστική συνεργασία με τον Πάπα Κλήμη τον Ε΄. Ας θυμηθούμε ότι το Τάγμα των Ιπποτών του Ναού ιδρύθηκε το 1118 από 9 φτωχούς ιππότες που έβαλαν σκοπό να προστατεύουν τους προσκυνητές στους Αγίους Τόπους. Από λίγοι και φτωχοί έγιναν πολλοί και πλούσιοι, με ισχύ που απλώθηκε σε όλη την Ευρώπη. Λέγεται ότι κατείχαν αμύθητους θησαυρούς, αλλά και ένα μεγάλο μυστικό που αφορούσε το θάνατο του Ιησού Χριστού...
Knight Templars, members of the Poor Knights of Christ and of the Temple of Solomon
Η Ρεν λε Σατώ ανήκει στην ευρύτερη περιοχή του Λανγκεντόκ (Languedoc σημαίνει η γλώσσα των τροβαδούρων και των μύθων της ιπποσύνης, ο τόπος που αναπτύχθηκε ο θρύλος του Άγιου Δισκοπότηρου) όπου έγιναν μεγάλες σφαγές των Καθαρών από τον ανάλγητο αββά του Σιτώ (Citeaux) που διέταξε την εξόντωσή τους. Οι Καθαροί είχαν "αιρετικές" (παγανιστικές) μανιχαϊστικές θρησκευτικές αντιλήψεις και τάραξαν για αρκετά χρόνια την συνοχή της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας. Λέγεται ότι και αυτοί, πριν το τέλος τους, πρόλαβαν να θάψουν τους θησαυρούς τους. Το Montsegur, λίγα χιλιόμετρα από τη Ρεν λε Σατώ, τελευταίο οχυρό των Καθαρών, λέγεται ότι ήταν το μέρος όπου φυλασσόταν το Άγιο Δισκοπότηρο, ποτίζοντας το δέντρο της κέλτικης παράδοσης των Ιπποτών της Στρογγυλής Τραπέζης και της αναζήτησης του ιερού Γκράαλ, εμπνέοντας τον μεγάλο μουσουργό Ριχάρδο Βάγκνερ να συγγράψει την όπερα Πάρσιφαλ και τέλος ενθαρρύνοντας τους κυνηγούς αρχαιοτήτων όπως ο θρυλικός Otto Rahn (1904-1939) ή αλλιώς «πραγματικός Ιντιάνα Τζόουνς» σε κινηματογραφικού είδους πραγματικές περιπέτειες.
Sir Galahad at the Shrine of the Holy Grail
Μέσα σε όλο αυτό το παραϊστορικό και αποκρυφιστικό πλαίσιο, πολλοί θεωρούν ότι ο πίνακας του Πουσσέν (το τοπίο και ο τάφος) απεικονίζει ένα πραγματικό μνημείο στην περιοχή αυτή (είναι εντυπωσιακή η ομοιότητα με τον περίφημο μνημείο στην Les Pontils). Η πόλη Ρεν λε Σατώ, όπως αναφέραμε, σχετίζεται με μια παράξενη ιστορία, που θέλει τον ιερέα Μπερανζέ Σωνιέρ κατά τις εργασίες κάποιας ανακαίνισης του ναού, να είχε ανακαλύψει στον εκεί καθεδρικό ναό κρυμμένες περγαμηνές και ίσως το μυστικό για ένα θησαυρό των Ναϊτών. Ο Σωνιέρ (αββάς) από το 1885 μέχρι το θάνατό του, το 1917) ξαφνικά βρέθηκε σε μια νύχτα με μεγάλα πλούτη που η προέλευσή τους δεν εξηγήθηκε ποτέ, ίσως αποκρυπτογραφώντας φράσεις σαν κι αυτή του θρυλικού πίνακα αιώνες πίσω. Μήπως ο Πουσσέν μέσα από τον πίνακα και τους συμβολισμούς του (ο πίνακας έχει εντυπωσιακή γεωμετρία και σημειολογία) προσπαθούσε να δείξει το μέρος του θησαυρού; Ήταν ο θησαυρός των Βησιγότθων; Ο θησαυρός των Ναϊτών; Ο θησαυρός των Καθαρών; Ή ένας θησαυρός "μυστικής" αξίας και όχι μόνο υλικής αξίας ; Μήπως αυτός "θησαυρός" ανακαλύφθηκε από τον Σωνιέρ και μήπως μαζί με τα αμύθητα πλούτη ήταν και το "μεγάλο μυστικό" του Τάγματος της Σιών και των Ναϊτών, ότι δηλαδή ο πραγματικός ιδρυτής της δυναστείας των Μεροβίγγειων δεν ήταν ο Μεροβέκ, όπως πιστεύεται, αλλά ο ίδιος ο Ιησούς Χριστός, ένας επίγειος βασιλέας του οποίου οι αληθινοί εκ αίματος απόγονοι θεωρούσαν ότι είχαν κάθε δικαίωμα του Βασιλεύειν ;
Ο περίφημος τάφος, μερικά μίλια μακριά από τη Renne-le-Chateau, στην περιοχή Les Pontils, πρν ανατιναχτεί με δυναμίτη από κυνηγό θησαυρών και στην συνέχεια καταστραφεί ολοσχερώς από τον ιδιοκτήτη του κτήματος (1988)
Ο Σωνιέρ πάντως, αποδεδειγμένα, ταξιδεύει στο Παρίσι και έρχεται σε επαφή με ανώτατους εκκλησιαστικούς παράγοντες ενώ παράλληλα έχει ξεκινήσει ογκώδη αλληλογραφία και συναναστροφές με σημαίνοντα πρόσωπα της εποχής, όλα αυτά μετά τον αδικαιολόγητο πλουτισμό του, διευρύνοντας τις γνωριμίες του (ανάμεσά τους και ο συνθέτης Κλωντ Ντεμπυσσύ, που ως επικεφαλής μυστικού τάγματος θα πρέπει να γνώριζε πολλά) και το περίεργο, καθοδηγημένος, φρόντισε να αποκτήσει από το μουσείο του Λούβρου ένα αντίγραφο του πίνακα "Οι βοσκοί της Αρκαδίας" του Νικολά Πουσσέν, ένα αντίγραφο του πίνακα του Νταβίντ Τενιέρ που απεικόνιζε τον Άγιο Αντώνιο (και οι δύο ήταν πίνακες με μυστικούς συμβολισμούς) καθώς και γραμματόσημα με πορτραίτα βασιλικών οικογενειών της Ευρώπης.
The Temptation of St. Anthony, c.1645 - David Teniers
Άσχετα αν μπορεί ή όχι να πιστέψει κανείς σε όλο της το εύρος την περίεργη αυτή ιστορία, σίγουρο είναι ότι το μυστήριο του Ρεν λε Σατώ και η ρίζα της παράδοσης του εσωτερισμού της Νότιας Γαλλίας δεν είναι ούτε υπόθεση των τελευταίων ετών, ούτε ανασύρονται από ένα μυθιστόρημα ή μια ταινία. Κι αν ακόμη υποθέσουμε ότι όλα τα ανωτέρω είναι προϊόν αχαλίνωτης φαντασίας και κλασσικής περίπτωσης συνωμοσιολογίας πάνω σε ένα αριστούργημα ενός άδολου καλλιτέχνη όπως ο Πουσσέν (1594-1665), η μελέτη της ζωής και της πορείας του καλλιτέχνη ίσως μας προβληματίσει εκ νέου και μας κάνει να το ξανασκεφτούμε όσο ορθολογιστές κι αν θέλουμε να φανούμε.
Sel portrait by Nicolas Poussin, 1650
Η άλλη όψη του Shugborough Hall του Stafforshire της Αγγλίας , όπου έκπληκτοι οι γνώστες της Αρκαδικής σημειολογίας βρίσκουν ένα μνημείο του 18ου αιώνα. Αυτό φέρει γλυπτό, σχεδόν απομίμηση του πίνακα του Πουσσέν μαζί όμως με ένα γρίφο-κείμενο 10 γραμμάτων (O.U.O.S.V.A.V.V.), που μέχρι σήμερα ταλαιπωρεί τους ιστορικούς και τους επίδοξους αποκρυπτογράφους (μεταξύ τους και οι Κάρολος Ντίκενς και Κάρολος Δαρβίνος). Φιλοτεχνήθηκε μεταξύ 1748 και 1763 (από απόγονους των διαφυγόντων Ναϊτών ;). Η προσφιλή μας φράση είναι επιτηδευμένα σκαλισμένη εκεί που δείχνουν οι βοσκοί, να μην διαφύγει της προσοχής του περαστικού.
Η κατά πάσα πιθανότητα ψευδοϊστορία της Μαρίας Μαγδαληνής και του Ιησού, προϊόν της γόνιμης φαντασίας του συγγραφέα Νταν Μπράουν και των προκατόχων του, ας μην αποσπά την προσοχή στο ότι μέσα από την όλη παραφιλολογία, τα αντικρουόμενα και συχνά αστήρικτα συμπεράσματα, αναδύθηκαν και ορισμένα ζητήματα υπαρκτά και καθόλου φανταστικά που εμφανίζονται από το πουθενά σε διάφορα κείμενα και μελέτες χωρίς να μπορεί να εξηγήσει κανείς το πώς και το γιατί. Ένα από αυτά , που μέχρι σήμερα έχει θιγεί ελάχιστα, είναι το μεγάλο αίνιγμα της Αρχαίας Ελληνικής Αρκαδίας και του μετέπειτα συμβολισμού που αναδύθηκε στον 16ο αιώνα σ’ ένα σημαντικό ιδεολογικό κίνημα και ενέπνευσε τεράστιες προσωπικότητες του Ευρωπαϊκού πνεύματος.
Το αν συνδέεται και απλώνεται στην "υπόγεια" εσωτερική ευρωπαϊκή παράδοση της πυθαγόρειας, γνωστικής, καββαλίστικης και ερμητικής σκέψης, ως κάτι άλλο εντελώς διαφορετικό που ξεφεύγει τελείως από τα καθιερωμένα, κάτι πολύ σχετικότερο, από ένα μυστικό που μ' αυτό τον τρόπο μεταβιβάζεται από γενιά σε γενιά, δεν μπορούμε να το απαντήσουμε με βεβαιότητα. Όπως είναι αναμενόμενο σε κάθε τέτοιο περίπλοκο θέμα, σοβαροί και μη σοβαροί ερευνητές έχουν δώσει ένα σωρό «εξηγήσεις» και τα σενάρια, ως συνήθως, εμπλέκουν μυστικά τάγματα, αλχημιστικές αναζητήσεις, θησαυρούς, δισκοπότηρα, πολιτικές και θρησκευτικές συνωμοσίες και οι λοιπές σκοτεινές, αλλά ελκυστικές θεωρίες. Τι εννοούσε ο Πουσσέν; Ή μήπως δεν εννοούσε απολύτως τίποτα και όλα αυτά θέλουμε να τα εννοούμε εμείς, καχύποπτοι ότι πίσω από το κάθε τι κρύβεται ένα μεγάλο μυστικό; Όποιο όμως και εάν είναι το νόημα των λέξεων, γεγονός παραμένει ότι η φράση αυτή αποπνέει μελαγχολία και προκαλεί το στοχασμό και την εσωτερική αναζήτηση, ενώ σίγουρα συνδέεται με έναν τύμβο και ένα κρανίο και βάσει των όσων έχουμε ήδη αναφέρει στο πρώτο μέρος, μέσα στο λογοτεχνικό και καλλιτεχνικό κλίμα της εποχής του Poussin και του Guercino, το νόημα δεν μπορεί παρά να είναι ότι ο θάνατος είναι παντού ακόμη και στον Παράδεισο.
Orator Ut Omnia Sunt Vanitas Ait Vanitas Vanitatum (O.U.O.S.V.A.V.V.)
The temple of the Holy Grail, Lohengrin mural cycle, by Wilhelm Hauschild (1827-1887
https://ta-ydata-tis-stygos.blogspot.com/
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου