ΕΠΙΣΚΕΨΗ ΕΡΝΤΟΓΑΝ: ΠΙΣΩ ΑΠΟ ΤΑ ΦΑΙΝΟΜΕΝΑ.- ΕΠΑΝΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΕΞΩΤΕΡΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ....

 

Του Παντελή Σαββίδη

Τι θέλει η Τουρκία; Τι μπορεί να κάνει η Ελλάδα;

Το βασικό ερώτημα από την επίσκεψη Ερντογάν είναι τι θέλει η Τουρκία; Γιατί αλλάζει την ένταση της πολιτικής τακτικής απέναντι στην Ελλάδα;

Η επιδίωξη της Άγκυρας είναι να καταστήσει την Τουρκία περιφερειακή δύναμη. Ένα σχέδιο φιλόδοξο στον χώρο που θέλει να διευρύνει την επιρροή της αλλά η επιδίωξη υλοποίησής του θα αφήσει κάτι ως κέρδος στη γειτονική χώρα.

Ο ευρύς χώρος στον οποίο θέλει να απλωθεί η Τουρκία περιλαμβάνει τη Μέση Ανατολή, την Κεντρική Ασία- Καύκασος και τα Βαλκάνια. Και στην Αφρική αλλά εκεί δευτερευόντως. Επίσης χρειάζεται και την «αποδοχή» της Ευρωπαϊκής Ένωσης με την οποίαν διατηρεί πολύ μεγάλο όγκο οικονομικών και εμπορικών σχέσεων.

Στη Μέση Ανατολή υπάρχουν σοβαρές ανταγωνιστικές δυνάμεις (Ιράν, Σαουδική Αραβία, Αίγυπτος) που δυσκολεύουν την επιδίωξη κυριαρχίας της, πέραν από το αμαρτωλό παρελθόν της οθωμανικής κατοχής των δύο από τις τρείς προαναφερθείσες δυνάμεις. Ο, εν εξελίξει, πόλεμος στη Γάζα έδωσε την ευκαιρία στον Ερντογάν να αφήσει το αποτύπωμά του αλλά μέχρι στιγμής έχει αποτύχει. Ακροβατεί μεταξύ των μερών στην βοήθεια που παρέχει αλλά πολιτικά, με τις δηλώσεις του, αυτοπεριθωριοποιήθηκε και ουσιαστικά απέτυχε . Επιμένει στην υποστήριξη των Παλαιστινίων περιβάλλοντας το ενδιαφέρον του με ανθρωπιστικά κίνητρα (μια χώρα που έχει διαπράξει γενοκτονίες κατηγορεί άλλους ως γενοκτόνους) και με θρησκευτικά ,προβάλλοντας τον εαυτό του ως τον ηγέτη του Ισλάμ και κατά ορισμένους αναλυτές των Αδελφών Μουσουλμάνων. Αλλά, στην ουσία εκείνο που τον ενδιαφέρει είναι να είναι παρών την επόμενη ημέρα, ως εγγυητής  μιας λύσης με διεθνή παρουσία. Δεν είναι εύκολο να το πετύχει αλλά το προσπαθεί. Οι Άραβες, και οι Παλαιστίνιοι ειδικότερα, είναι επιφυλακτικοί απέναντί του γνωρίζοντας το παρελθόν της χώρας του.

Στην Κεντρική Ασία υπάρχουν, μεν, τουρκόφωνοι λαοί αλλά και εκεί η παρουσία της Ρωσίας, η οποία θα εξέλθει, μάλλον, αναβαθμισμένη από τον πόλεμο της Ουκρανίας, δυσκολεύει -χωρίς να  εξαλείφει- τις τουρκικές επιδιώξεις. Αλλά και οι λαοί και τα κράτη της περιοχής θέλουν να επωφεληθούν χωρίς να εξαρτηθούν από την Τουρκία.

Ευκολότερη είναι η επιρροή της στα Βαλκάνια όπου τον μεν Ράμα, και εν πολλοίς τον αλβανικό παράγοντα, τον ελέγχει στην περιοχή, τις δε σλαβικές οντότητες με μουσουλμανική υπόσταση τις επηρεάζει. Η δυσκολία, για την Τουρκία, στη βαλκανική σκακιέρα είναι η επιθυμία των χωρών να ενταχθούν στην Ευρωπαϊκή Ένωση, επιθυμία που τα καθιστά επιρρεπή στην επιρροή των Βρυξελλών. Γι αυτό και η Τουρκία επανεργοποιεί το ευρωπαϊκό ενδιαφέρον της. Θα δώσει λίγα, θα πάρει πολλά.

ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΓΚΥΡΑ, ΛΟΙΠΟΝ, ΤΟ ΒΑΣΙΚΟ ΕΡΩΤΗΜΑ ΕΙΝΑΙ ΠΩΣ ΘΑ ΙΣΧΥΡΟΠΟΙΗΣΕΙ ΤΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΤΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΔΕΙΞΗ ΤΗΣ ΣΕ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΔΥΝΑΜΗ.

Η φάση της προβολής σκληρής ισχύος φαίνεται να έχει παρέλθει. Η αμερικανική στρατιωτική παρουσία στη Μέση Ανατολή καθιστά τις στρατιωτικές ενέργειες της Τουρκίας δευτερεύουσας σημασίας. Και η αμερικανική αντίδραση στην κατάρριψη τουρκικών drones όποτε κρίθηκε απαραίτητο, έδωσε σαφές μήνυμα στην τουρκική ηγεσία: η συμμετοχή στο ΝΑΤΟ δεν σημαίνει τίποτε μπροστά στην διακινδύνευση μείζονος σημασίας αμερικανικών συμφερόντων.

Επι πλέον, η μακρά παράταση του εκσυγχρονισμού της πολεμικής αεροπορίας της έχει επιπτώσεις στην ικανότητα των τουρκικών ενόπλων δυνάμεων. Ούτε μπορεί να βρει δυνάμεις για να διεξάγει proxy ( δια αντιπροσώπου ) επιχειρήσεις σαν και αυτές που διεξήγαγε στη Βόρειο Συρία και τη Λιβύη. Το Ιράν είναι πιο αποτελεσματικό σε αυτά και οι διαθέσιμες δυνάμεις στην περιοχή της Μέσης Ανατολής δεν έχουν εμπιστοσύνη στην Άγκυρα.

Επι πλέον, υπάρχει και κάτι άλλο το οποίο δεν έτυχε της προσοχής των αναλυτών. Από τον πόλεμο της Γιουγκοσλαβίας και εδώ ενώ θα περίμενε κανείς η Τουρκία να αξιοποιήσει την αστάθεια και να προωθήσει τα αναθεωρητικά της σχέδια, ακολούθησε εντελώς διαφορετική πολιτική. Προσπάθησε να στηρίξει το μουσουλμανικό στοιχείο της περιοχής πολιτιστικά, εκπαιδευτικά και οικονομικά για να το χρησιμοποιήσει ως μοχλό πολιτικής πίεσης προς τις τοπικές κυβερνήσεις και απέτυχε. Αλλά, η πολιτικής της, στη συνέχεια, ήταν πολιτική σύνεσης, παρότι στήριξε σε ό,τι μας αφορά δυνάμεις που δημιουργούσαν προβλήματα στην Ελλάδα.

 Το ίδιο κάνει και τώρα στη Μέση Ανατολή. Αναζητά δυνάμεις με τις οποίες θα συνεργασθεί για να υποχωρήσουν οι εχθροπραξίες και να είναι παρούσα την επόμενη ημέρα. Δεν τις βρίσκει λόγω του προκλητικού, πρόσφατου,  παρελθόντος της.

Η ΤΟΥΡΚΙΑ ΦΟΒΑΤΑΙ ΤΗΝ ΓΕΝΙΚΕΥΜΕΝΗ ΚΑΙ ΜΗ ΕΛΕΓΞΙΜΗ ΑΣΤΑΘΕΙΑ. ΚΑΙ, ΠΡΟΦΑΝΩΣ, ΕΧΕΙ ΣΟΒΑΡΟΥΣ ΛΟΓΟΥΣ ΝΑ ΤΗΝ ΦΟΒΑΤΑΙ. ΙΣΩΣ ΤΟ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟ ΤΗΣ ΝΑ ΜΗΝ ΕΙΝΑΙ ΤΟΣΟ ΕΥΣΤΑΘΕΣ ΟΣΟ ΔΕΙΧΝΕΙ.

Ποια είναι, λοιπόν, τα τουρκικά χαρτιά στην περιοχή ώστε να είναι κυρίαρχη στο παιχνίδι την επόμενη ημέρα;

Σημερινή

Το πρώτο είναι η γεωπολιτική θέση της την οποία διαπραγματεύεται τόσο με την Ανατολή (Ρωσία), όσο και με την Δύση. Δύναμη ανάσχεσης της Ρωσίας στον Εύξεινο, και στα Στενά. Αλλά αυτήν την δυνατότητα την είχε ούτως ή άλλως. Πως θα μπορούσε να την ενισχύσει;

Μετά την δημιουργία αμερικανικής βάσης στην Αλεξανδρούπολη η Τουρκία απώλεσε μέρος της γεωπολιτικής σημασίας της. Η ίδια η βάση αξιοποιήθηκε στον πόλεμο της Ουκρανίας αλλά και μετά από αυτόν η σημασία της θα παραμείνει αμείωτη στην υποστήριξη από νότο ΝΑΤΟϊκών χωρών (Βουλγαρίας, Ρουμανίας, Ουγγαρίας) ή χωρών που ερωτοτροπούν με την Δύση (Μολδαβίας, ακόμη και Ουκρανίας, μετά τον πόλεμο).

Αλλά δεν πρόκειται, μόνο, περί αυτού. Η Τουρκία επιχειρεί να αναβαθμίσει την γεωπολιτική της αξία ελέγχοντας όχι μόνο τα Στενά αλλά και την έξοδο των Στενών, μια νοητική γραμμή που αρχίζει από την Αλεξανδρούπολη και μεταξύ Τουρκίας και Ελλάδας καταλήγει στο Σουέζ.

Αυτός είναι ο λόγος που θέλει να αποδυναμώσει την Ελλάδα με την στρατιωτική παρουσία της στα νησιά, που της δίνουν γεωπολιτική βαρύτητα και διεκδικεί τον έλεγχο του μισού Αιγαίου, ανατολικά του 25ου μεσημβρινού. Το Αιγαίο δεν έχει ενεργειακά αποθέματα αξιοποιήσιμα. Ο λόγος της επιμονής της Άγκυρας στον έλεγχό του είναι γεωπολιτικός εντασσόμενος στην αντίληψη της αναβίωσης της οθωμανικής αυτοκρατορίας, τουτέστιν, του νεοοθωμανισμού.

Η έκδοση Navtex για δέσμευση περιοχών για ασκήσεις, ακόμη και, δυτικά του 25ου μεσημβρινού, που φθάνουν ως την Εύβοια, την ώρα, μάλιστα, που πραγματοποιείται η επίσκεψη, είναι δηλωτική των τουρκικών προθέσεων και της αμετάβλητης τουρκικής πολιτικής.

Ενώ αυτή είναι η εμφανής πρόθεση της Τουρκίας, είναι απορίας άξιον γιατί η κυβέρνηση της Αθήνας υποχωρεί στο θέμα της στρατιωτικοποίησης των νησιών αποδυναμώνοντας η ίδια την γεωπολιτική βαρύτητα της χώρας.

Όταν ο Ερντογάν δηλώνει σε συνέντευξή του στην «Καθημερινή» « φίλε Κυριάκο δεν θα σε απειλήσω αν δεν με απειλήσεις» λέει στον Έλληνα πρωθυπουργό “πάρε τα στρατεύματα από τα νησιά». Διότι πουθενά αλλού η Τουρκία δεν διατύπωσε τον ισχυρισμό ότι η Ελλάδα την απειλεί. Μόνο με την παρουσία της στα νησιά.

Η ίδια συνέντευξη είναι αποκαλυπτική και σε άλλα:

Όταν ο Ερντογάν δηλώνει “Μπορούμε να βρούμε κοινό έδαφος. Οι δύο χώρες μοιράζονται την ίδια θάλασσα”, πρέπει να δώσουμε σημασία στον όρο “μοιράζονται”. Που σημαίνει διαχωρισμός του Αιγαίου στον 25ο μεσημβρινό, πάγιο αίτημα της Τουρκίας.

Αλλά και η win-win προσέγγιση του Ερντογάν είναι η επικοινωνιακή διαχείριση σε διεθνές επίπεδο των μονομερών αξιώσεων της Άγκυρας. Win-Win σε δικαιώματα της Ελλάδας που αμφισβητεί η Τουρκία. Ποιος θα πει όχι, αν δεν παρακολουθεί τις λεπτομέρειες των ελληνοτουρκικών σχέσεων;

Και ερχόμαστε στο, μείζον, επίμαχο, την παραπομπή της διαφοράς της υφαλοκρηπίδας (και της ΑΟΖ, πλέον) στη Χάγη. Ο Ερντογάν σε σχετική ερώτηση είπε πως “υπάρχουν πολλά αλληλένδετα προβλήματα που πρέπει να λυθούν εκτός από την υφαλοκρηπίδα. Πρέπει να τα εξετάσουμε ως ένα σύνολο”. Και εδώ φαίνεται να έχει,  εν μέρει, δίκαιο. Με βάση ποια χωρικά ύδατα θα παραπεμφθεί το θέμα της υφαλοκρηπίδας στη Χάγη; Τα 6, τα 12 ή κάτι ενδιάμεσο; Θα αναγνωριστεί στα νησιά υφαλοκρηπίδα ή, μόνο, χωρικά ύδατα; Αλλά προφανώς δεν αναφέρεται μόνο στην επίλυση αυτής της προϋπόθεσης για την οριοθέτηση ΑΟΖ, στο μυαλό του έχει και την στρατιωτική παρουσία στα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου, την κυριαρχία κάποιων Νήσων που διεκδικεί ενάντια στις διεθνείς Συνθήκες ,τουτέστιν, η αλεπού της Ανατολίας στοχεύει με δικαστική διεθνή απόφαση να τροποποιήσει προς το συμφέρον του Διεθνείς Συνθήκες .

Στην επιδίωξη γεωπολιτικής αναβάθμισής της η Τουρκία θυμήθηκε τον ρόλο της ως γέφυρας Ανατολής-Δύσης. Για να μην έχουμε ψευδαισθήσεις η Τουρκία διαδραματίζει αυτόν τον ρόλο. Όχι η Ελλάδα. Οι σχέσεις της Ελλάδας με την εγγύς Ανατολή, (με την Άπω δεν υπάρχουν καθόλου) έχουν ως αναφορά την Αλεξανδρινή εποχή και ό,τι απέμεινε από την πολιτική του Ανδρέα Παπανδρέου. Αυτήν την πολιτική που χρειάστηκε χρόνια να οικοδομηθεί και άντεξε στους αιώνες υπονόμευσαν οι τελευταίες ελληνικές κυβερνήσεις. Σήμερα στο λαϊκό υποσυνείδητο των μεσανατολικών λαών αμφισβητείται για πρώτη φορά το στερεότυπο που διαμόρφωσαν για την Ελλάδα και τους Έλληνες.

Το «άνοιγμα» Ερντογάν προς την ευρωπαϊκή Δύση έχει να κάνει με την επανασύνδεση και αναβάθμιση των σχέσεων του με στόχο την γεωπολιτική του ενίσχυση. Η Τουρκία παίζει με όρους γεωπολιτικής και ισχύος διότι, από τη μια αυτό είναι το μενταλιτέ που φέρει και από την άλλη, θεωρεί, δικαίως, πως σε μια εποχή ρευστότητας η ήπια ισχύς δεν αρκεί. Χρειάζεται αλλά πρέπει να υποστηρίζεται από την  αίσθηση- και την προβολή ενίοτε- σκληρής ισχύος. Το ατού που διαθέτει είναι το μεταναστευτικό το οποίο έχει καταστεί μείζον πρόβλημα για την Ευρώπη που μπορεί να την αποδομήσει.

Σε αυτό το γενικό πλαίσιο η κυβέρνηση Μητσοτάκη επιχειρεί μια, ακόμη, ελληνοτουρκική προσέγγιση, την τρίτη κατά σειρά, στη βάση της λογικής που εξέφρασε ο πρωθυπουργός ότι «έπεισε την Τουρκία να εγκαταλείψει τον αναθεωρητισμό της»!

ΑΝ ΟΙ ΣΥΝΟΜΙΛΙΕΣ ΓΙΝΟΥΝ ΣΤΗ ΒΑΣΗ ΤΕΤΟΙΩΝ ΨΕΥΔΑΙΣΘΗΣΕΩΝ ΕΙΝΑΙ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΟ ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΕΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΡΧΙΚΗ ΕΝΤΥΠΩΣΗ.

Οι προηγούμενες δύο προσεγγίσεις έγιναν επι Κώστα Σημίτη και Γιώργου Παπανδρέου. Η κατάληξή τους ήταν η ένταξη της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ένωση (από καραμπόλα, όπως θα έλεγαν οι παίκτες του μπιλιάρδου) που ούτως ή άλλως θα έμπαινε διότι η χώρα μας είχε βέτο για την διεύρυνση που δεν θα γινόταν αν δεν συμφωνούσαμε, επιτυχία, όμως, η οποία συνοδεύτηκε από το Σχέδιο Ανάν το οποίο ως βάση επίλυσης απασχολεί και σήμερα το κυπριακό και θεωρείται κέρδος μπροστά στην διχοτόμηση που επιδιώκει ο Ερντογάν. Και μια σειρά ανακοινώσεων με τις οποίες η Αθήνα αναγνωρίζει ζωτικά συμφέροντα και δικαιώματα της Τουρκίας στο Αιγαίο και αποχή δικών της (ελληνικών) ενεργειών (Μαδρίτη). Αυτά υπάρχουν αλλά οι λεπτομέρειες της αποδοχής τους στις μακρές διερευνητικές συνομιλίες φέρουν συχνά σε δυσκολίες την Αθήνα.

Κάποια τέτοια κρίσιμα σημεία υπενόησε ο πρώην Υπουργός Εξωτερικών Νίκος Κοτζιάς ο οποίος είπε πως καλώς γίνονται οι συνομιλίες, επι Συριζα και του ιδίου γίνονταν καλύτερα, και στο μόνο που διαφώνησε ήταν:

«”Το καινούργιο που φέρνει στις ελληνοτουρκικές διαπραγματεύσεις η κυβέρνηση Μητσοτάκη δεν είναι ούτε τα ΜΟΕ, ούτε η θετική ατζέντα. Είναι η εγκατάλειψη των διερευνητικών με την δεσμευτικά περιορισμένη θεματολογία τους και η διαμόρφωση ενός «ευρέως» πλαισίου συζητήσεων με την Τουρκία που να αφορά το σύνολο των κατά την Τουρκία ελληνοτουρκικών διαφορών”.

Τι υπονοεί ο πρώην υπουργός;

Υπάρχει ένα κρίσιμο σημείο στο οποίο υποχώρησε η κυβέρνηση της Αθήνας και διευκόλυνε την έναρξη των συνομιλιών. Και το σημείο αυτό μπορεί να παραλληλισθεί με την υποχώρηση στο σκοπιανό που οδήγησε στη Συμφωνία των Πρεσπών.

Το πρόβλημα στο σκοπιανό δεν ήταν η ονομασία. Μια σύνθετη ονομασία που θα ικανοποιούσε τις δύο πλευρές θα βρισκόταν. Το πρόβλημα ήταν η αποδοχή εκ μέρους της, τότε, κυβέρνησης του ΣΥΡΙΖΑ μακεδονικής ταυτότητας, κατά συνέπεια και μακεδονικής εθνότητας και μακεδονικής γλώσσας. Όταν η Αθήνα τα αποδέχθηκε αυτά, η λύση βρέθηκε με την εκχώρηση του μακεδονικού -ελληνικού πολιτισμού στο γειτονικό κρατίδιο.

Το πρόβλημα στις ελληνοτουρκικές συνομιλίες ήταν η ελληνική επιμονή ότι η διαφορά είναι μία η οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας (και της ΑΟΖ, κατόπιν) και είναι νομικής φύσεως. Το πρόβλημα ξεπεράστηκε με την αποδοχή, από την Αθήνα, ότι ο διάλογος που θα διεξαχθεί θα είναι Πολιτικός Διάλογος.

ΠΟΛΙΤΙΚΟΣ ΔΙΑΛΟΓΟΣ ΣΗΜΑΙΝΕΙ ΟΤΙ ΕΚΕΙ ΠΟΥ ΤΟ ΔΙΕΘΝΕΣ ΔΙΚΑΙΟ Ή ΤΟ ΔΙΚΑΙΟ ΤΗΣ ΘΑΛΑΣΣΑΣ ΔΕΝ ΔΙΚΑΙΩΝΕΙ ΤΙΣ ΑΞΙΩΣΕΙΣ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΑΣ, ΘΑ ΔΟΘΕΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΛΥΣΗ

Η ελληνοτουρκική προσέγγιση γίνεται στη βάση αυτή. Και η βάση αυτή ενέχει κινδύνους.

Γίνεται και σε μια άλλη επίσης απαράδεκτη βάση. Του διαχωρισμού των ελληνοτουρκικών από το κυπριακό.

Ο Υπουργός Εξωτερικών Γιώργος Γεραπετρίτης επισκέφθηκε το νησί και είπε στην ηγεσία του να μην υπολογίζει στην Ελλάδα και να βασιστεί στις δυνάμεις της.

Έχουμε, λοιπόν, να κάνουμε με την εγκατάλειψη ενός μέρους του ελληνισμού σημαντικό ποσοστό του εδάφους του οποίου κατέλαβε και κατέχει η Τουρκία με ευθύνη της Αθήνας, το 1974. Μπορεί η πολιτική αυτή να γίνει αποδεκτή;

Η βασική θέση των ελληνικών κυβερνήσεων ήταν πως λύση και ηρεμία στα ελληνοτουρκικά δεν θα επέλθει αν, πρώτα, δεν λυθεί το κυπριακό.

Αυτό το δόγμα, εν μέρει, εγκαταλείπεται.

Η Αθήνα έχει καταστεί υποχείριο της Αμερικανικής πολιτικής. Είναι άλλο η συνεργασία με μια ισχυρή συμμαχική δύναμη, όπως οι ΗΠΑ, τις οποίες επι ανταλλάγματι πρέπει να διευκολύνουμε, και άλλο η απόλυτη εξάρτηση.

Εξάρτηση που μπορεί να καταστεί απολύτως επικίνδυνη, κάτι που έγινε στο παρελθόν αλλά ευτυχώς δεν εισάκουσαν οι τότε κυβερνώντες τις αμερικανικές παραινέσεις σύγκρουσης με την Τουρκία. Το πως ανταποκρίνονται οι Αμερικανοί στις υποσχέσεις τους το γνωρίζουν πολύ καλά λαοί της Μέσης Ανατολής, οι Κούρδοι και θα το γνωρίσουν καλά , σε λίγο, και οι Ουκρανοί.

Μια νέα, πολυδιάστατη εξωτερική πολιτική, που να στηρίζεται σε ένα εθνικό στρατηγικό σχεδιασμό , είναι αναγκαία σε έναν πολυπολικό κόσμο στον οποίο η απόλυτη ταύτιση («είμαστε δεδομένοι») με μια πλευρά είναι εθνικά επικίνδυνη. Οι συμμαχικές, και όποιες άλλες, υποχρεώσεις που έχει η χώρα θα ικανοποιηθούν, οι κινήσεις της δεν θα είναι α λα τούρκα αλλά θα αναζητηθεί η βελτίωση σχέσεων με χώρες με τις οποίες αυτήν την στιγμή βρίσκονται στα ναδίρ.

Μια, όχι αναθεώρηση αλλά επαναξιολόγηση της εξωτερικής πολιτικής είναι επιβεβλημένη.

https://www.anixneuseis.gr/