Γράφει η
Αλεξία Στούπη*
Οι μεγάλες στροφές της Ιστορίας δεν γίνονται πάντα με τυμπανοκρουσίες, μερικές φορές βρίσκονται αθόρυβα πίσω από λέξεις όπως «εκεχειρία». Και στη Γάζα μια τέτοια στροφή βρίσκεται σε εξέλιξη. Η συμμετοχή της Τουρκίας στο υπό διαμόρφωση διεθνές Task Force είναι το όχημα μέσα από το οποίο η Άγκυρα επιχειρεί να επιστρέψει στο κέντρο του παιχνιδιού και διεθνώς και εσωτερικά.
Από την περιθωριοποίηση στην επιστροφή
Η Τουρκία αποφάσισε να συμμετάσχει στο Task Force που συγκροτείται με πρωτοβουλία των Ηνωμένων Πολιτειών και της Αιγύπτου με τη συμμετοχή και του Κατάρ, και αυτό σηματοδοτεί μια επιστροφή από την περιθωριοποίηση των τελευταίων ετών. Το σχήμα αυτό έχει ως στόχο να επιτηρήσει την εφαρμογή της εκεχειρίας, να διευκολύνει την ανταλλαγή αιχμαλώτων και να επιβλέψει την πρώτη φάση του σχεδίου που προβλέπει και τη σταδιακή αποχώρηση των ισραηλινών δυνάμεω
Μετά από αίτημα του Τραμπ για να λειτουργήσει η Τουρκία ως δίαυλος προς τη Χαμάς και να συμβάλλει στην αποδοχή του πλαισίου της εκεχειρίας, επανέρχεται ως παράγοντας που δεν μπορεί να αγνοηθεί και επιχειρεί να καταστήσει σαφές ότι ακόμη και όταν δεν βρίσκεται στο προσκήνιο διαθέτει τον τρόπο αλλά και τα μέσα για να επηρεάζει τις εξελίξεις.
Η εξωτερική σκηνή ως απάντηση στην εσωτερική πίεση
Την τουρκική στρατηγική μπορούμε να την κατανοήσουμε μόνο αν δούμε και το εσωτερικό της πλαίσιο. Ο Ερντογάν στο εσωτερικό βρίσκεται αντιμέτωπος με μια από τις πιο δύσκολες πολιτικές συγκυρίες της εικοσαετούς κυριαρχίας του. Ο πληθωρισμός ξεπερνά το 70%, η κοινωνική δυσαρέσκεια διογκώνεται και οι εκλογικές ήττες σε Κωνσταντινούπολη και Άγκυρα αποκάλυψαν την κόπωση του εκλογικού σώματος και την φθίνουσα πορεία της απόλυτης κυριαρχίας του ΑΚΡ.
Σε όλη αυτή την πραγματικότητα, η εικόνα της Τουρκίας ως «προστάτη των Παλαιστινίων» και «απαραίτητου μεσολαβητή» ενεργοποιεί συναισθηματικά το εσωτερικό ακροατήριο και αναπληρώνει το όποιο έλλειμμα νομιμοποίησης. Ο Ερντογάν γνωρίζει ότι οι διεθνείς πρωτοβουλίες μπορούν να προσφέρουν στο καθεστώς του τη σταθερότητα που δυσκολεύονται πλέον να του προσφέρουν οι εσωτερικές του πολιτικές.
Η Γάζα ως διαπραγματευτικό χαρτί
Η συμμετοχή της Τουρκίας στο Task Force δεν της προσφέρει μόνο μια εικόνα επιρροής, αλλά δημιουργεί και νέα διαπραγματευτικά εργαλεία. Η εμπλοκή της στις μεταπολεμικές διαδικασίες μπορεί να μεταφραστεί σε αυξημένο ρόλο στις συνομιλίες για την γενικότερη αρχιτεκτονική ασφαλείας, την ανοικοδόμηση και τη ροή ανθρωπιστικής βοήθειας και παράλληλα, της δίνει περιθώριο να ενισχύσει τη θέση της στις σχέσεις με τις Ηνωμένες Πολιτείες – εκεί όπου κρίσιμα ζητήματα όπως ο εκσυγχρονισμός των F-16 ή ακόμη και η πιθανή επιστροφή στο πρόγραμμα των F-35, παραμένουν ανοιχτά.
Σε αυτό το σημείο ωστόσο, πρέπει να επισημάνουμε πως παρά τις δηλώσεις του Τραμπ ότι έχει όλη την καλή θέληση να επαναφέρει την Τουρκία στο πρόγραμμα των F-35, τα θεσμικά εμπόδια δεν έχουν αρθεί. Οι κυρώσεις του νόμου CAATSA, οι περιορισμοί που επιβάλλει το Κογκρέσο και οι ρήτρες της νομοθεσίας NDAA παραμένουν σε ισχύ. Η συμμετοχή της Τουρκίας στη Γάζα μπορεί να μην εγγυάται τίποτα για αυτό το θέμα, λειτουργεί όμως ως διαπραγματευτικό κεφάλαιο.
Η Ουάσιγκτον αναγνωρίζει τη χρησιμότητα της Τουρκίας ως διαύλου επικοινωνίας ωστόσο εξακολουθεί να βλέπει με καχυποψία τις στενές της σχέσεις με τη Μόσχα και την Τεχεράνη. Αλλά και το Ισραήλ από την πλευρά του, αντιμετωπίζει δύσπιστα μια χώρα που επί χρόνια έχει επιλέξει ανοιχτά φιλοπαλαιστινιακή ρητορική. Μπορεί λοιπόν σήμερα να ανοίγεται ένα παράθυρο ευκαιρίας για την Άγκυρα δεν είναι όμως λευκή επιταγή.
Επίσης στο εσωτερικό πολιτικό σκηνικό εμφανίζονται διάφορες φωνές – όπως αυτή του Ντεβλέτ Μπαχτσελί – που προτείνουν μια στρατηγική «τριάδα» συνεργασίας Τουρκίας-Ρωσίας-Κίνας ως αντίβαρο στη δυτική αρχιτεκτονική. Η πρόταση αυτή δεν αποτελεί βέβαια επίσημη πολιτική, όμως αντανακλά τον αυξανόμενο εθνικιστικό ρεαλισμό και μια τάση που επιδιώκει να κρατήσει ανοιχτά όλα τα ενδεχόμενα. Και μέσα σε αυτό το περιβάλλον, η συμμετοχή της Τουρκίας στη Γάζα λειτουργεί και ως ένα ακόμη εργαλείο πίεσης προς τη Δύση θέλοντας να της υπενθυμίσει ότι διαθέτει εναλλακτικές.
Γιατί μας αφορά;
Για εμάς, όλη αυτή η εξέλιξη δεν είναι ένα μακρινό κεφάλαιο της ιστορίας της Μέσης Ανατολής. Η επιστροφή της Τουρκίας στο προσκήνιο ως ρυθμιστή δεν περιορίζεται μόνο τη Γάζα αλλά επηρεάζει ολόκληρη την Ανατολική Μεσόγειο. Αφενός ενισχύει την επιρροή που μπορεί να ασκήσει στην Ουάσιγκτον, αναβαθμίζει τη διαπραγματευτική της θέση σε ευρωατλαντικούς θεσμούς και αφετέρου της δίνει νέα όπλα – από τα εξοπλιστικά μέχρι τα ενεργειακά σχέδια.
Αν θέλουμε να αντιληφθούμε την πραγματική σημασία της συμμετοχής της Τουρκίας στο Task Force πρέπει να το δούμε ως μέρος μιας συνεκτικής στρατηγικής και όχι ως μεμονωμένο γεγονός. Να το δούμε ως στρατηγική που επιδιώκει να επαναφέρει την Τουρκία στο κέντρο των εξελίξεων και να διαμορφώσει εκ νέου τους όρους και τις ισορροπίες στην περιοχή. Και είναι σημαντικό να το συνειδητοποιήσουμε γιατί αφορά, πέρα από το μέλλον της Μέσης Ανατολής, και το πλαίσιο μέσα στο οποίο θα κληθούμε να κινηθούμε εμείς. Σε αυτή τη νέα δυναμική, η πρόσκληση του Τραμπ προς Ελλάδα και Κύπρο στη διάσκεψη για τη Γάζα δείχνει ότι η μεταπολεμική αρχιτεκτονική δεν θα είναι αποκλειστικά υπόθεση των ΗΠΑ, της Τουρκίας, της Αιγύπτου και του Κατάρ και ότι ίσως υπάρχει κάποιος χώρος παρέμβασης στις εξελίξεις. Αν το χειριστούμε έξυπνα είναι μια ευκαιρία να συνδέσουμε την παρουσία μας εκεί με σταθερές θέσεις για μια βιώσιμη αρχιτεκτονική ασφάλειας στην περιοχή. Μένει λοιπόν να δούμε τι θα γίνει…
*Πολιτικός Επιστήμονας
MA Εφαρμοσμένη Στρατηγική & Διεθνής Ασφάλεια
Αποφ. ΕΣΔΔ, ΣΕΘΑ
Εξειδ. Γεωπολιτική ανάλυση της Μέσης Ανατολής https://www.militaire.gr
**Τό ιστολόγιο δέν συμφωνει απαραίτητα με τις απόψεις των αρθρογράφων
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου