Τι λέει γι' αυτό; Τι λέει η ΣΥΝΕΙΔΗΣΗ βλοσυρή, Αυτό το φάντασμα στο δρόμο μου;
– Η Φαροννίδα του Chamberlayne
Υπήρχε πάντα μια γοητεία με τον «τρόμο» από αμνημονεύτων χρόνων, έτσι ώστε πολλά από αυτά που λειτουργούν για να μας συναρπάσουν σήμερα δεν διαφέρουν πολύ από το είδος των λαϊκών παραμυθιών που λέγονταν πριν από εκατοντάδες, αν όχι χιλιάδες χρόνια.
Κοιτάζοντας πίσω σε αυτά τα κεφάλαια κατά την αρχαιότητα, αυτό που βλέπαμε συχνά ήταν ότι οι ιστορίες που προκαλούσαν φόβο συχνά συνέπιπταν με τα μυστήρια της φύσης που δεν ήταν ακόμη κατανοητά. Από την καλή τύχη στην απόδοση της σοδειάς μέχρι την καλή τύχη στον πόλεμο, οι ειδωλολατρικοί θεοί θεωρούνταν οι τελικοί κριτές σε τέτοια θέματα.
Ο φόβος της οργής των θεών είναι ένα επαναλαμβανόμενο θέμα για πολλές χιλιετίες.
Είναι μάλλον ειρωνικό το γεγονός ότι κατά τη διάρκεια της εποχής μας, εν μέσω μιας αυξανόμενης δυσπιστίας στον Θεό, δεν μπορούμε ακόμα να ξεφύγουμε από το ενδιαφέρον για τον διάβολο. Ή ίσως είναι απλώς ένα σημάδι των καιρών που ζούμε, ότι ο διάβολος είναι πιο σχετικός.
Σε κάθε περίπτωση, φάνηκε ότι όσο πιο «πολιτισμένοι» κι αν γίναμε, οι φόβοι και οι τρόμοι μας δεν άλλαξαν ποτέ τόσο πολύ... δηλαδή μέχρι σχετικά πρόσφατα.
Με την έλευση των δύο παγκοσμίων πολέμων, της ατομικής βόμβας και της τεχνολογικής προόδου στον 20ο αιώνα, ο τρόμος είχε βρει ένα νέο είδος μέσω του οποίου μπορούσε να επικαλεστεί τους εφιάλτες του. υπαρξιστική επιστημονική φαντασία σε μετα-αποκαλυπτικά θέματα.
Το δαιμόνιο του διεστραμμένου: Ο συμπεριφορισμός και η νευροεπιστήμη συναντούν τον Πόε
Πριν συνεχίσω να συζητώ τη συνάφεια αυτού του αναδυόμενου νέου θέματος της μετα-αποκαλυπτικής επιστημονικής φαντασίας, θα ήθελα να πω λίγα λόγια για το «The Imp of the Perverse» του Έντγκαρ Πόε, το οποίο θα έχει κάποια συνάφεια σας υπόσχομαι.
Αν μας απασχολεί η μοίρα της ανθρωπότητας, καθώς συγκεντρώνει ένα αυξανόμενο ποσό ευθύνης για τη μοίρα των άλλων καθώς και για τη γη στην οποία ζούμε, νομίζω ότι είναι ένα σχετικό μέρος για να ξεκινήσουμε θέτοντας το ερώτημα, είναι η ανθρώπινη φύση εγγενώς καλή ή κακή, ή τίποτα από τα δύο; Εάν η φύση μας είναι εγγενώς κακή ή ότι δεν μπορεί τελικά να αντισταθεί σε μια τέτοια διαφθορά, τότε μπορούμε να συμπεράνουμε ότι το μέλλον δεν φαίνεται πολλά υποσχόμενο. Ωστόσο, αν η φύση μας είναι εγγενώς καλή, αυτό θα άλλαζε τα πάντα, δεν συμφωνείτε;
Στο «The Imp of the Perverse», ο Πόε αναφέρει την «επιστήμη» της φρενολογίας, και έτσι αξίζει να πούμε κάτι για το τι ήταν αυτό το θέμα και πώς επηρεάζει τις μέρες μας.
Η φρενολογία θεωρήθηκε μια μορφή επιστήμης και έφτασε στο αποκορύφωμά της σε δημοτικότητα κατά την περίοδο 1810-1840, βασικά το μεγαλύτερο μέρος της ενηλικίωσης του Πόε. Ο εγκέφαλος χωρίστηκε σε 27-43 «όργανα» και αυτά τα μεμονωμένα «όργανα» αντιπροσώπευαν προσωπικά/ψυχολογικά χαρακτηριστικά. Μετρώντας το μέγεθος του κρανίου, οι περιοχές του κρανίου που προεξείχαν θεωρήθηκαν κυρίαρχα χαρακτηριστικά και οι περιοχές με εσοχές θεωρήθηκαν αδύναμα χαρακτηριστικά.
Αυτή η «επιστήμη» χρησιμοποιήθηκε στην ψυχολογία, ειδικά για τον εντοπισμό του παράφρονα και του εγκληματία.
Το σχήμα 1 είναι μια εικόνα που λαμβάνεται από ένα εγχειρίδιο φρενολογίας, που απεικονίζει αυτό που υποτίθεται ότι είναι το σήμα κατατεθέν ενός εγκληματικού σχήματος κεφαλιού, με 5 συγκεκριμένες περιοχές να προεξέχουν από το κρανίο. Θεωρήθηκε ότι όσο περισσότερο προεξείχε τόσο μεγαλύτερος ήταν ο βαθμός της εγκληματικής παρόρμησης.
Στο βιβλίο του Franz Joseph Gall (του ιδρυτή της φρενολογίας) «Naturalist of the Mind, Visionary of the Brain» ο Gall ισχυρίστηκε ότι οι ηθικές και διανοητικές ικανότητες που διέπουν τις παρορμήσεις ήταν έμφυτες. Με άλλα λόγια, οι άνθρωποι γεννήθηκαν με τον ηθικό τους χαρακτήρα και την ευφυΐα τους. Για παράδειγμα, αν ήσουν κλέφτης, ήταν επειδή γεννήθηκες με μια προδιάθεση για μια παρόρμηση δολιότητας.
Η φρενολογία χρησιμοποιήθηκε όχι μόνο σε δικαστικές υποθέσεις για να καθοριστεί εάν κάποιος ήταν ένοχος, αλλά και πόσο μεγάλη θα έπρεπε να είναι η ποινή φυλάκισής του και εάν υπήρχε πιθανότητα αποκατάστασης. Απέκτησε μεγάλη επιρροή και εξέχουσα θέση και χρησιμοποιήθηκε μέχρι τον 20ο αιώνα σε δικαστικές υποθέσεις, τόσο από τους Ναζί όσο και από τους Αμερικανούς ευγονιστές.
Η σκέψη πίσω από τη φρενολογία ήταν ότι δεν μπορούσες τελικά να αλλάξεις τα ψυχολογικά χαρακτηριστικά ενός ατόμου και συνεπώς τις παρορμήσεις του. Κάποιος θα μπορούσε, αν μη τι άλλο, να ανακατευθύνει την «ελαττωματική» συμπεριφορά έτσι ώστε να μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως κάτι χρήσιμο στην κοινωνία.
Είμαστε, λοιπόν, πολύ πιο προχωρημένοι στον τρόπο σκέψης μας σήμερα ως προς το τι διέπει την ανθρώπινη παρορμητικότητα; Λοιπόν, δυστυχώς η απάντηση είναι ότι δεν έχουν αλλάξει πολλά στη φιλοσοφία της σύγχρονης νευροεπιστήμης. Στην πραγματικότητα, πολλοί νευροεπιστήμονες πιστώνουν τον Δρ Γκαλ ως τον ιδρυτή της σημερινής εργασίας για το ανθρώπινο μυαλό και τον εγκέφαλο.
Για παράδειγμα, τα «Πρακτικά της Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών του 2013» υποδηλώνουν ότι η πρόβλεψη μελλοντικής εγκληματικής συμπεριφοράς θα μπορούσε να γίνει πραγματικότητα στο εγγύς μέλλον. Σύμφωνα με τη μελέτη τους, βρήκαν τα πρώτα στοιχεία ότι οι σαρώσεις εγκεφάλου μπορούν να χρησιμοποιηθούν τόσο για να προβλέψουν ποιος θα είναι πιθανό να διαπράξει ένα έγκλημα όσο και πόσος χρόνος θα περάσει μέχρι να διαπράξει ένα έγκλημα αυτό το άτομο. Αυτή η πρόβλεψη βασίζεται στη δραστηριότητα σε μια περιοχή του εγκεφάλου που ονομάζεται πρόσθιος φλοιός του προσαγωγίου.
Κατά τη διάρκεια της σάρωσης, ζητήθηκε από τα άτομα να πατήσουν ένα κουμπί ως απόκριση σε ένα ερέθισμα σε μια οθόνη, εκτός εάν εμφανιζόταν επίσης ένα συγκεκριμένο σύμβολο, οπότε έπρεπε να απέχουν από το πάτημα του κουμπιού. Διαπιστώθηκε ότι οι εγκληματίες δεν μπορούσαν παρά να πατήσουν το κουμπί με κάθε τρόπο και ότι ήταν πιο παρορμητικοί από τον μέσο άνθρωπο.
Από αυτά τα αποτελέσματα, συνήχθη το συμπέρασμα ότι το τμήμα του εγκεφάλου τους που είναι υπεύθυνο για τη διακοπή μιας ενέργειας μπορεί να είναι ανεπαρκές, δηλαδή, μόλις ένα παρορμητικό άτομο ξεκινήσει μια εγκληματική ενέργεια, ακόμα κι αν συνειδητοποιήσει πιθανές αρνητικές συνέπειες, δεν μπορεί να σταματήσει τον εαυτό του.
Δεν μπορούν να σταματήσουν τον εαυτό τους! Σκεφτείτε πραγματικά τις συνέπειες μιας τέτοιας δήλωσης. Αν αυτό είναι αλήθεια, τότε δεν υπάρχει «σωτηρία για τους κολασμένους» ας πούμε. Δεν υπάρχει δυνατότητα λύτρωσης και αποφυγή της δικής του προδιαγεγραμμένης τραγωδίας. Η μοίρα έχει επιλεγεί πάνω σου κατά τη γέννησή σου και δεν μπορείς να κάνεις τίποτα για να την αποφύγεις ή να αλλάξεις αυτή την πορεία. Η ελεύθερη βούληση, οι τύψεις και η συγχώρεση είναι σχεδόν μη-οντότητες σε αυτή τη γραμμή σκέψης.
[Υπήρχε επίσης η δημοφιλής σκέψη κατά τη διάρκεια των δεκαετιών του 1960 και του 70 ότι ο ανώμαλος καρυότυπος XYY (όπου ένα αρσενικό φέρει ένα επιπλέον χρωμόσωμα Υ) πιστεύεται ότι είναι η γενετική αιτία για τους κοινωνιοπαθείς και τους κατά συρροή δολοφόνους, κάτι που έκτοτε έχει διαψευστεί πλήρως, ωστόσο, όχι πριν καταστρέψει πολλές ζωές.]
Έτσι, φαίνεται ότι το ερώτημα εξακολουθεί να ισχύει σήμερα όπως πριν από δύο αιώνες: «Έχει ένα άτομο επιλογή για το αν θα διαπράξει έγκλημα;»
Ο Πόε έγραψε το «The Imp of the Perverse» ως απάντηση σε μια τέτοια ερώτηση.
Το «The Imp of the Perverse» ξεκινά με τη φωνή ενός αφηγητή που από όλα τα φαινόμενα προέρχεται από μια αξιοσέβαστη θέση στη ζωή και συζητά πολύ «λογικά» γιατί όλοι οι ψυχολόγοι, οι φιλόσοφοι και οι θεολόγοι απέτυχαν να εξηγήσουν τη ρίζα της παρορμητικότητας.
Ο αφηγητής ονομάζει αυτή τη ρίζα της παρορμητικότητας – διαστροφή. Συνεχίζει λέγοντας:
«Θεωρητικά, κανένας λόγος δεν μπορεί να είναι πιο παράλογος. αλλά, στην πραγματικότητα, δεν υπάρχει πιο δυνατό. Με ορισμένα μυαλά, υπό ορισμένες συνθήκες, γίνεται απολύτως ακαταμάχητο. Δεν είμαι πιο σίγουρος ότι αναπνέω, παρά ότι η βεβαιότητα του λάθους ή του λάθους οποιασδήποτε πράξης είναι συχνά η μόνη ακατανίκητη δύναμη που μας ωθεί και μόνο μας ωθεί στη δίωξή της.
Ούτε αυτή η συντριπτική τάση να κάνουμε το λάθος για χάρη του λάθους, θα παραδεχτεί την ανάλυση ή την επίλυση σε απώτερα στοιχεία. Είναι μια ριζική, μια πρωτόγονη παρόρμηση – στοιχειώδης.
... Έπεται ότι η επιθυμία να είσαι καλά πρέπει να διεγείρεται ταυτόχρονα με οποιαδήποτε αρχή...αλλά στην περίπτωση αυτού που ονομάζω διαστροφή, η επιθυμία να είσαι καλά όχι μόνο δεν διεγείρεται, αλλά υπάρχει ένα έντονα ανταγωνιστικό συναίσθημα».
Ο αφηγητής περιγράφει ένα διαβολάκι του διεστραμμένου, μια εξωτερική κατοχή, που σας κάνει να κάνετε κάτι σχεδόν παρά τη θέλησή σας, που πιθανότατα θα σας προκαλέσει κάποιο βαθμό ζημιάς, ακόμη και την ίδια σας την καταστροφή, και παρόλα αυτά, δεν μπορείτε να αντισταθείτε σε μια τέτοια παρόρμηση.
Δεν υπάρχει κανένας λόγος που μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε για να δικαιολογήσουμε μια τέτοια παρόρμηση. Και ότι μάλλον παρασυρόμαστε να δράσουμε ειδικά για τον λόγο ότι δεν πρέπει.
Καθώς προχωράμε στην ιστορία, συνειδητοποιούμε ότι ο αφηγητής μας μιλάει από ένα κελί φυλακής. Ομολογεί τη δολοφονία του που είχε προγραμματίσει ένα χρόνο νωρίτερα για την οποία δεν υπήρχε δυνατότητα εντοπισμού φάουλ (ένα δηλητηριασμένο κερί) και στην οποία κληρονόμησε το σπίτι και τα περιουσιακά στοιχεία του θύματος. Έζησε ευτυχισμένος για περίπου δύο χρόνια σε αυτόν τον αναβαθμισμένο σταθμό στη ζωή μέχρι που μια μέρα συνέβη κάτι πολύ ανησυχητικό.
Ο αφηγητής αφηγείται πώς υπήρχε μια εξωτερική δύναμη, την οποία ονόμασε διαβολάκι του διεστραμμένου, που ήθελε να ομολογήσει τα εγκλήματά του!
Αυτή η επιθυμία για εξομολόγηση έγινε τόσο δυνατή που τελικά έφυγε από το σώμα του με τέτοια δύναμη που ένιωσε ότι είχε χτυπηθεί από μέσα του. Το περιγράφει ως εξής:
»Για μια στιγμή ένιωσα όλους τους πόνους της ασφυξίας. Έγινα τυφλός, και κουφός, και ζαλισμένος. Και τότε κάποιος αόρατος δαίμονας, σκέφτηκα, με χτύπησε με τη φαρδιά παλάμη του στην πλάτη. Το από καιρό φυλακισμένο μυστικό ξεπήδησε από την ψυχή μου
Αλλά γιατί να πω περισσότερα; Σήμερα φοράω αυτές τις αλυσίδες και είμαι εδώ! Αύριο θα είμαι αδέσμευτος! –αλλά πού;»
Είναι ενδιαφέρον ότι ο αφηγητής έχει περιγράψει την έντονη επιθυμία του να ομολογήσει τα εγκλήματά του ως πράξη διεστραμμένης παρορμητικότητας. Ήταν μια παρόρμηση στην οποία δεν μπορούσε να αντισταθεί και πιστεύει ότι ήταν αυτό που προκάλεσε την καταστροφή του.
Ανακαλύπτουμε στο τέλος, ότι όλη η ιστορία ήταν ο αφηγητής που μιλούσε από το κελί της φυλακής του, περιμένοντας τη «δικαιοσύνη του δήμιου» το επόμενο πρωί.
Τι πρέπει λοιπόν να συμπεράνουμε από όλα αυτά; Λοιπόν, είναι ενδιαφέρον ότι ο Πόε έχει περιγράψει ότι η μόνη παρόρμηση που πραγματικά δεν μπορούμε να αρνηθούμε και την οποία δεν έχουμε κανέναν έλεγχο είναι ευθυγραμμισμένη με την ηθική και παίρνει τη μορφή συνείδησης μέσα στο μυαλό μας.
Αυτό που πολλοί αναγνώστες παρεξηγούν σχετικά με το «The Imp of the Perverse», είναι ότι δεν πρόκειται για ένα μακάβριο έγκλημα που ο χαρακτήρας δεν μπορεί να αποφύγει να διαπράξει, αλλά μάλλον για την πράξη της εξομολόγησης στην οποία ο χαρακτήρας του είναι ανίσχυρος να αντισταθεί.
Όλη την ώρα που ο αφηγητής αποφεύγει απεγνωσμένα τις πράξεις σκέψης και προβληματισμού, στην πραγματικότητα αποφεύγει τη συνείδησή του. Ο Πόε έχει στην πραγματικότητα αντιστρέψει όλη τη συζήτηση για το τι διέπει και παρακινεί την εγκληματική συμπεριφορά. ότι η επιθυμία να διαπράξει κανείς ένα έγκλημα δεν οφείλεται σε μια εξωτερική δύναμη ή σε μια προκαθορισμένη βιολογική φύση, αλλά μάλλον σε μια αποσύνδεση από τη συνείδησή του!
Έτσι, ο καθένας είναι ικανός να διαπράξει αποτρόπαιες πράξεις, αν ξεφύγει από αυτό μέσα του. Είναι μια απόφαση, είναι δική σου απόφαση, για το ποια είναι η σχέση σου με τη συνείδησή σου.
Αν αυτό φαίνεται να είναι πολύ τραβηγμένο για εσάς, μην κοιτάξετε πέρα από το A Tell-Tale Heart, τον William Wilson και τη Μαύρη Γάτα που είναι άλλα τρία διηγήματα του Πόε που έχουν ακριβώς το ίδιο θέμα, και οι τρεις χαρακτήρες αναιρούνται στο τέλος από τη συνείδησή τους, την οποία αντιλαμβάνονται ως φαινόμενο του εξωτερικού σώματος, ακριβώς όπως στο The Imp of the Perverse.
Όλοι έχουν αποσυνδεθεί τόσο πολύ από τη συνείδησή τους που ο ένας αντιλαμβάνεται τη συνείδησή τους με τη μορφή ενός δαιμόνιου, ο άλλος ως την καρδιά του γέρου που δολοφόνησαν, ο άλλος ως μια μαύρη γάτα που δεν μπορεί να σκοτωθεί, και στον Γουίλιαμ Γουίλσον τη βλέπει με τη μορφή ενός φανταστικού διδύμου.
Όλοι γεννιόμαστε με συνείδηση. Είναι η πυξίδα για την ανθρωπιά μας. Γινόμαστε απάνθρωποι μόνο όταν απορρίπτουμε το καλό με το οποίο γεννηθήκαμε. Αλλά είναι πάντα εκεί μέσα μας, αυτή η φωνή για τα καλά, και για όσους την απομακρύνουν περισσότερο, μια τέτοια φωνή μπορεί να γίνει ένα τρομερό στοίχειωμα.
Δεν μπορούμε ποτέ να αποκόψουμε πλήρως τον εαυτό μας από τη συνείδησή μας, είναι μαζί μας μέχρι το τέλος, είτε επιλέξουμε να ζήσουμε σε αρμονία είτε δυσαρμονία με αυτήν.
Ο Πόλεμος των Κόσμων: Ένα Ιδανικό που θα Κάνει τη Δολοφονία να Αξίζει τον Κόπο
Έχοντας κατά νου αυτό το πολύ σημαντικό μάθημα από τον Πόε, ας δούμε τώρα το είδος του φουτουριστικού τρόμου και ποιος καλύτερος από τα έργα του H.G. Wells, του πατέρα της μετα-αποκαλυπτικής επιστημονικής φαντασίας.
Στο «The Shape of Things to Come: The Ultimate Revolution» (που δημοσιεύτηκε το 1933), ο H.G. Wells γράφει για το μέλλον προβλέποντας, μάλλον αισιόδοξα, ότι θα υπάρξει ένας άλλος παγκόσμιος πόλεμος σε λίγα μόλις χρόνια, ακολουθούμενος από επιδημία και λιμό. Σε αυτό το φανταστικό μέλλον, ο πόλεμος συνεχίζεται για τριάντα χρόνια στη δεκαετία του 1960, παρά το γεγονός ότι οι άνθρωποι έχουν ξεχάσει γιατί άρχισαν να πολεμούν. Η ανθρωπότητα εισέρχεται σε μια νέα Σκοτεινή Εποχή. Σε μια τελευταία προσπάθεια για νίκη, ο εχθρός αναπτύσσει ένα βιολογικό όπλο με αποτέλεσμα την «ασθένεια της περιπλάνησης», παράγοντας τα πρώτα ζόμπι, και μέχρι το 1970 ο παγκόσμιος πληθυσμός έχει μειωθεί σε λίγο λιγότερο από ένα δισεκατομμύριο.
Αν και αυτό απεικονίζεται ως φρικτό, απεικονίζεται ταυτόχρονα ως αναγκαιότητα – μια «μεγάλη επαναφορά», για να αποκατασταθεί η «ισορροπία» ας πούμε. Μόνο με αυτό το μειωμένο μέγεθος πληθυσμού μπορεί ο κόσμος να αρχίσει να ξαναχτίζεται από το χάος που ήταν και να εισέλθει στη νέα φάση της εξέλιξής του ως βιολογικά ανώτερο είδος (το κατώτερο έχει θανατωθεί από τον πόλεμο και τις ασθένειες), που διοικείται από ένα γραφειοκρατικό σύστημα υπό τη μορφή μιας παγκόσμιας κυβέρνησης.
Αυτή είναι η φαντασία επιστημονικής φαντασίας του H.G. Wells και είναι το κεντρικό θέμα σε όλα όσα έγραψε, συμπεριλαμβανομένων των έργων του μη μυθοπλασίας. Το θέμα των τρόπων μείωσης του παγκόσμιου πληθυσμού ήταν ένα ανησυχητικό δίλημμα για τον Γουέλς... Όχι το μειωτικό μέρος, αλλά η σκέψη ότι θα υπήρχαν εκείνοι που θα ήταν τόσο ανόητοι ώστε να το απαγορεύσουν.
Βλέπετε, θεωρήθηκε από κάποιους ότι το ανθρώπινο είδος είχε βρεθεί σε κρίση μέχρι το 1900. Η Ευρώπη, μέχρι τον 17ο αιώνα είχε πληθυσμό που ποτέ δεν ξεπέρασε τα 100 εκατομμύρια. Αλλά σχεδόν διπλασιάστηκε σε 180 εκατομμύρια τον 18ο αιώνα και διπλασιάστηκε ξανά σε 390 εκατομμύρια τον 19ο αιώνα. Ο H.G. Wells έγραψε για αυτό το «εξωφρενικό σμήνος νέων γεννήσεων» ως «την ουσιαστική καταστροφή του δέκατου ένατου αιώνα».[1]
Ούτε πόλεμος, ούτε αρρώστιες, ούτε πείνα, ούτε άθλια φτώχεια, αλλά η αύξηση του πληθυσμού καθορίστηκε ως η καταστροφή ενός ολόκληρου αιώνα από τον Γουέλς.
Είναι ενδιαφέρον ότι το επαναλαμβανόμενο θέμα που θα χρησιμοποιούσε ο Γουέλς στην ουτοπική έως μετα-αποκαλυπτική επιστημονική φαντασία του ήταν θέμα του αν η κρίση του υπερπληθυσμού είχε αντιμετωπιστεί ικανοποιητικά ή όχι.
Ο Γουέλς γράφει στο έργο του «Προσδοκίες της Αντίδρασης της Μηχανικής και Επιστημονικής Προόδου στην Ανθρώπινη Ζωή και Σκέψη» το 1901:
«Έχει γίνει φανερό ότι ολόκληρες μάζες του ανθρώπινου πληθυσμού είναι, στο σύνολό τους, κατώτερες στην αξίωσή τους για το μέλλον, από άλλες μάζες, ότι δεν μπορούν να τους δοθούν ευκαιρίες ή να τους εμπιστευτούν την εξουσία όπως εμπιστεύονται τους ανώτερους λαούς, ότι οι χαρακτηριστικές αδυναμίες τους είναι μεταδοτικές και επιζήμιες για τον εκπολιτιστικό ιστό και ότι το εύρος της ανικανότητάς τους δελεάζει και αποθαρρύνει τους ισχυρούς. Το να τους δίνεις ισότητα σημαίνει να βυθίζεσαι στο επίπεδό τους, το να τους προστατεύεις και να τους αγαπάς σημαίνει να κατακλύζεσαι από τη γονιμότητά τους».
Το ηθικό σύστημα που περιγράφεται στο βιβλίο του Γουέλς «Η Νέα Δημοκρατία» απαγορεύει την περαιτέρω ανάπτυξη αυτού που αποκαλεί «Λαό της Αβύσσου». Στο παρελθόν, η Φύση σκότωσε αυτή την ανεπιθύμητη «γονιμότητα» και σε ορισμένες περιπτώσεις η θανάτωση θα εξακολουθεί να είναι απαραίτητη. Και δεν πρέπει να μας τρομάζει αυτό το έργο, σύμφωνα με τον κ. Γουέλς. Ο θάνατος για τέτοιους ανθρώπους θα σημάνει απλώς «το τέλος της πίκρας της αποτυχίας, την ελεήμονα εξάλειψη των αδύναμων, ανόητων και άσκοπων πραγμάτων».[2]
Είναι σαφές ότι η πραγματοποίηση αυτού θα είναι ηθικά δικαιολογημένη σύμφωνα με τον Wells:
«Η νέα ηθική θα θεωρεί τη ζωή προνόμιο και ευθύνη, όχι ένα είδος νυχτερινού καταφυγίου για τα ευτελή πνεύματα έξω από το κενό. Και η εναλλακτική λύση στη σωστή συμπεριφορά μεταξύ του να ζεις πλήρως, όμορφα και αποτελεσματικά θα είναι να πεθάνεις. Για ένα πλήθος αξιοκαταφρόνητων και ανόητων πλασμάτων, φοβισμένων και αβοήθητων και άχρηστων, δυστυχισμένων ή μισητών ευτυχισμένων εν μέσω άθλιας ατίμωσης, αδύναμων, άσχημων, αναποτελεσματικών, γεννημένων από αχαλίνωτους πόθους και αυξανόμενων και πολλαπλασιαζόμενων από καθαρή ακράτεια και βλακεία, οι άνδρες της Νέας Δημοκρατίας θα έχουν λίγο οίκτο και λιγότερη καλοσύνη».[3]
Εάν «το όλο νόημα των πράξεων ενός ανθρώπου» δείχνει ότι είναι ακατάλληλος να ζήσει, οι Νέοι Ρεπουμπλικάνοι θα τον εξοντώσουν. Δεν θα είναι τσιγκούνηδες για την πρόκληση θανάτου γιατί θα έχουν πληρέστερη αίσθηση των δυνατοτήτων της ζωής. «Θα έχουν ένα ιδανικό που θα κάνει τη δολοφονία να αξίζει τον κόπο».[4]
Το 1938, ο «Πόλεμος των Κόσμων» του Γουέλς μεταδόθηκε ως ραδιοφωνικό δράμα στη Νέα Υόρκη και αφηγήθηκε ο Όρσον Γουέλς. Αν και ανακοινώθηκε στην αρχή ότι ήταν ένα δράμα, η αφήγηση στο Μέρος 1 προοριζόταν να ακούγεται ως μια σειρά από δελτία ειδήσεων, έτσι ώστε όσοι ήρθαν εν μέρει να το εκλάβουν ως πραγματική είδηση. Αρκεί να πω ότι η αναφορά μιας ανθρωποφάγου εξωγήινης εισβολής προκάλεσε μεγάλο πανικό στους δήμους της Νέας Υόρκης και είμαι σίγουρος ότι το Βρετανικό Γραφείο Προπαγάνδας γέλασε αρκετά. Ήταν σπουδαία νέα για αυτούς, γιατί έδειχνε πόσο εύκολο θα ήταν να ελέγξουν την αφήγηση ακόμα κι αν επρόκειτο να πραγματοποιηθεί σε παράλογο βαθμό. Τους επιβεβαίωσε ότι το κοινό θα πιστέψει οτιδήποτε.
Σίγουρα, λέγεται ότι αυτή η αντίδραση ήταν πραγματικά από φόβο γερμανικής εισβολής, κάτι που είναι αλήθεια σε κάποιο βαθμό, αλλά δεν είναι η πλήρης αλήθεια του θέματος. Αυτό που σήμαινε ήταν ότι μια αυξημένη κατάσταση άγχους (είτε φυσικά είτε τεχνητά) σήμαινε ότι το άτομο θα είχε μια αυξημένη κατάσταση υποβλητικότητας και ότι η ψυχαγωγία είχε ισχυρό ρόλο να παίξει σε αυτή τη μορφή ψυχικής προετοιμασίας.
Δηλαδή, η γραμμή μεταξύ επιστημονικής φαντασίας και εφικτής πραγματικότητας, μεταξύ μιας ανθρωποφάγου εξωγήινης εισβολής από το διάστημα και μιας γερμανικής εισβολής ήταν πολύ θολή σε μια κατάσταση προϋπάρχουσας πίεσης.
Ο Γουέλς έγραψε για την πανικόβλητη αντίδραση στην εισβολή εξωγήινων στο βιβλίο του «Ο Πόλεμος των Κόσμων»:
«Αν κάποιος μπορούσε να κρεμαστεί εκείνο το πρωινό του Ιουνίου σε ένα αερόστατο στο φλεγόμενο μπλε πάνω από το Λονδίνο, κάθε δρόμος προς βορρά και ανατολή που βγαίνει από το απέραντο κουβάρι των δρόμων θα φαινόταν μαύρος με τους φυγάδες που ρέουν, κάθε κουκκίδα μια ανθρώπινη αγωνία τρόμου και σωματικής αγωνίας... Ποτέ άλλοτε στην ιστορία του κόσμου μια τέτοια μάζα ανθρώπων δεν είχε μετακινηθεί και υποφέρει μαζί... Χωρίς τάξη και με στόχο, έξι εκατομμύρια άνθρωποι, άοπλοι και ανεφοδιασμένοι, οδηγούν με τα μούτρα. Ήταν η αρχή της πανωλεθρίας του πολιτισμού, της σφαγής της ανθρωπότητας."[5]
Νομίζω ότι δεν είναι τυχαίο ότι η βιομηχανία ψυχαγωγίας μας σήμερα, τόσο έντονα κορεσμένη από την επιρροή των «οραμάτων» του Γουέλς, έχει εμμονή με το θέμα ενός μετα-αποκαλυπτικού κόσμου επιστημονικής φαντασίας, του διαρκώς περιστρεφόμενου παιχνιδιού θανάτου όπου τα avatar του δοκιμάζονται για την ικανότητά τους να επιβιώσουν με κάθε κόστος. Μέσα από αυτές τις περιπέτειες, εμείς οι θεατές παρασυρόμαστε και διδασκόμαστε πώς να νιώθουμε τη συγκίνηση του κυνηγιού, την κάθαρση του ξυλοδαρμού, την απελευθέρωση που έρχεται από το χάος.
Γιατί είμαστε τα παιδιά της απόλυτης επανάστασης... την αυγή της μεγάλης Εκκαθάρισης.
Επιστημονική Φαντασία του Χόλιγουντ, Προγνωστικός Προγραμματισμός και Θεωρία Παιγνίων
Μεγάλο μέρος του θέματος σε έναν μετα-αποκαλυπτικό κόσμο επιστημονικής φαντασίας είναι το θέμα της επιβίωσης και είναι συχνά μια ρομαντική έννοια. Σχεδόν σαν να ήμασταν avatar σε ένα βιντεοπαιχνίδι, καλούμαστε μέσα σε τέτοιες κατασκευές να επιλέξουμε ανάμεσα σε ένα περιορισμένο σύνολο συμβιβασμών, στους οποίους κάποιος θα προσφέρει τη μέγιστη επέκταση και τον αριθμό των επιλογών για τη συνέχιση της επιβίωσής μας.
Είναι θεωρία παιγνίων
Αυτό δεν θα μπορούσε να είναι πιο κατάλληλο για την πρόθεση του H.G. Wells, γιατί ο ίδιος ο πατέρας της μετα-αποκαλυπτικής επιστημονικής φαντασίας, ήταν επίσης ο δημιουργός των παιχνιδιών πολεμικών σεναρίων για παιδιά, αργότερα γνωστά ως "Little Wars" (1913) που εμπνεύστηκαν από το βιβλίο του Wells "The New Machiavelli" (1911).
Ο H.G. Wells γράφει για την ιδέα του για το "Little Wars" ως εξής:
«Το "LITTLE WARS" είναι το παιχνίδι των βασιλιάδων - για παίκτες σε κατώτερη κοινωνική θέση. Μπορεί να παιχτεί από αγόρια κάθε ηλικίας από δώδεκα έως εκατόν πενήντα —και ακόμη αργότερα, αν τα άκρα παραμένουν αρκετά εύκαμπτα— από κορίτσια του καλύτερου είδους και από μερικές σπάνιες και προικισμένες γυναίκες. Αυτή θα είναι μια πλήρης Ιστορία των Μικρών Πολέμων από την καταγεγραμμένη και επικυρωμένη αρχή της μέχρι σήμερα, μια αφήγηση για το πώς να κάνεις λίγο πόλεμο και υπαινιγμοί του πιο ανεκτίμητου είδους για τον ξαπλωμένο στρατηγό.... Και σε όλες τις εποχές ένας συγκεκριμένος βάρβαρος πόλεμος έχει διεξαχθεί με στρατιώτες από κασσίτερο, μόλυβδο και ξύλο, με τα όπλα της άγριας φύσης, με τον καταπέλτη, την ελαστική κυκλική καλτσοδέτα, τον εκτοξευτή, τη λαστιχένια σφαίρα και παρόμοιες συσκευές – ένα απλό στήσιμο και γκρέμισμα ανθρώπων. Δολοφονία από κασσίτερο."
Τι καλύτερος τρόπος για να εξαλείψετε την ανεπιθύμητη «γονιμότητα» από το να εκπαιδεύσετε τους «άξιους» νέους πώς να σκέφτονται σαν game master. Και όσοι διαπρέπουν θα μπορούσαν να αποφοιτήσουν στο πραγματικό.
Ωστόσο, για την πλειοψηφία, θα ήταν ένα χρήσιμο εργαλείο παρ' όλα αυτά, γιατί θα τους εκπαίδευε να αποδέχονται τους υπονοούμενους «κανόνες του παιχνιδιού» και ό,τι κι αν κάνετε, πρέπει πάντα να παίζετε σύμφωνα με τους κανόνες του παιχνιδιού που έχουν επιλεγεί για εσάς.
Αλλά το θέμα με τη θεωρία παιγνίων είναι ότι ποτέ δεν θα «κερδίσει» κανείς κανένα από τα σενάρια με τα οποία βρίσκεται αντιμέτωπος παίζοντας με τους «κανόνες του παιχνιδιού», όχι με το είδος της νίκης που έχει ως αποτέλεσμα ο νικητής να γίνει κύριος της μοίρας του. Το να παίζεις με τους κανόνες που σου έχουν δοθεί σημαίνει να αναγνωρίζεις ότι είσαι υποταγμένος στον game master, ο οποίος δεν σε θεωρεί τίποτα περισσότερο από ένα εικονικό avatar στον συνθετικό του κόσμο με προγραμματισμένα όρια στο τι μπορείς και τι δεν μπορείς να κάνεις στο παιχνίδι που έχουν δημιουργήσει για σένα.
Θα πρέπει να επαναξιολογήσουμε τη μαζική παραγωγή μετα-αποκαλυπτικών θεμάτων ψυχαγωγίας υπό αυτό το πρίσμα. Είναι αυτό απλώς μια μορφή διαμόρφωσης για να αποδεχτείς τελικά ένα μέλλον όπου δεν θα αντιμετωπίζεσαι πλέον ή δεν θα θεωρείσαι άνθρωπος;
Η θεωρία παιγνίων δεν αντιπροσωπεύει τα κίνητρα πίσω από την ανθρώπινη φύση, αλλά μάλλον επιβάλλει τέτοιους περιορισμούς, καθώς, καθώς αναγνωρίζουν τον εαυτό τους, είναι ευκολότερο να προβλέψετε και να ελέγξετε τις εγωιστικές συμπεριφορές που έχετε επιλέξει, οι οποίες ενθαρρύνονται και ανταμείβονται με «κίνητρα», όπως σε ένα βιντεοπαιχνίδι.
Είναι ένα σύστημα υποδούλωσης που ενθαρρύνει τους σκλάβους του να πολεμούν μεταξύ τους για «αποφάγια» και να μην αμφισβητούν ποτέ το χέρι που κρατάει. Το σύστημα που δημιουργεί ψευδή σπανιότητα και προωθεί τον ανταγωνισμό έναντι των τεχνητών στρεσογόνων παραγόντων.
Διδασκόμαστε να μην αμφισβητούμε ποτέ τους κανόνες που μας δίνονται σε αυτά τα σενάρια θεωρίας παιγνίων, αλλά να αντιδρούμε ανάλογα σε αυτό που μας έχει οριστεί ως ένα περιορισμένο σύνολο επιλογών σε ένα τεχνητό σενάριο.
Σε ένα τέτοιο τεχνητό σενάριο, είμαστε κοινωνικά προγραμματισμένοι, σαν μια αγέλη παβλοφικών σκύλων που τρέχουν τα σάλια, να πιστεύουμε ότι είναι απλώς θέμα χρόνου να τελειώσει ο κόσμος και με ένα χτύπημα του κουδουνιού του αφεντικού μας... Τρώγονται μεταξύ τους.
Ωστόσο, αν σκεφτόμασταν το αδιανόητο, ότι είμαστε εγγενώς καλοί, και επομένως η καλύτερη στρατηγική για την «επιβίωση» είναι να απορρίψουμε τους κανόνες του παιχνιδιού και να συνεργαστούμε αντί να στραφούμε εναντίον του άλλου, αρχίζουμε να χτίζουμε ένα μέλλον που είναι επιτέλους δικό μας. Ένα μέλλον που δεν είναι προκαθορισμένο ή μας επιβάλλεται από ένα περιορισμένο σύνολο επιλογών, όπως ένας λαβύρινθος που μας οδηγεί σε ένα ελεγχόμενο σημείο προορισμού, αλλά μάλλον, ένα μέλλον όπου τέτοια τείχη μπορούν να γκρεμιστούν.
Και ίσως αυτές οι μετα-αποκαλυπτικές ιστορίες να θεωρούνται, αιώνες από τώρα, ελάχιστα διαφορετικές από άλλες λαϊκές ιστορίες του παρελθόντος, σε μια εποχή αρχαϊκής άγνοιας.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου