Το τέλος της Ευρώπης;;: Η ολοκλήρωση ενός μακρού ιστορικού κύκλου.;;

 

Η αποτυχία της Ένωσης μπορεί να ξεκινήσει από την επιλογή της Σημασίας. Όχι ότι οι εθνικές σημαίες υποτίθεται ότι είναι έργα τέχνης, αλλά τουλάχιστον δεν μπορούν να είναι εμπνευσμένες. Αλλά αυτή η σημαία είναι εντελώς επίπεδη, αυθεντική και καταθλιπτική. Φαίνεται ότι μια πίτσα με μπλε τυρί χάλασε. Και αυτό είναι μόνο ένα από τα πολλά πράγματα που πήγαν άσχημα με την Ευρωπαϊκή Ένωση. ( οι προσπάθειες να γίνει πιο ελκυστικό απέτυχαν εντελώς). Είναι το τέλος ενός χιλιοετούς κύκλου που φτάνει στο τέλος του. Αυτό μάλλον αναπόφευκτο, αλλά αυτό δεν το κάνει λιγότερο επώδυνο. 

Η Ευρώπη έχει μια μακρά ιστορία που χρονολογείται από τότε που τα στρώματα πάγου υποχώρησαν στο τέλος της τελευταίας εποχής των παγετώνων, περίπου 10.000 χρόνια πριν. Εκείνη την εποχή, οι μακρινοί μας πρόγονοι μετακόμισαν σε μια παρθένα γη, την καλλιέργησαν, έχτισαν χωριά, δρόμους και πόλεις. Ταξίδεψαν, μετανάστευσαν, πολέμησαν μεταξύ τους, δημιούργησαν πολιτισμούς, έχτισαν ναούς, φρούρια και παλάτια. Στη νότια ακτή της Ευρώπης, αναδύθηκε ένα ζωντανό δίκτυο εμπορικών ανταλλαγών, που κατέστη δυνατό χάρη στις θαλάσσιες μεταφορές στη Μεσόγειο Θάλασσα. Από αυτό το δίκτυο γεννήθηκε ο ελληνικός πολιτισμός και στη συνέχεια εμφανίστηκε η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία γύρω στο τέλος της πρώτης χιλιετίας π.Χ. Περιλάμβανε το μεγαλύτερο μέρος της Δυτικής Ευρώπης. (εικόνα από την ESA )

Όπως κάνουν όλες οι αυτοκρατορίες, η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία πέρασε τον κύκλο της δόξας και της παρακμής της. Τον 5ο αιώνα μ.Χ., καθώς η Ευρώπη έμπαινε στον Μεσαίωνα, η Αυτοκρατορία είχε εξαφανιστεί εκτός από τη μνήμη του παρελθόντος μεγαλείου. Στους επόμενους αιώνες, ο πληθυσμός της Δυτικής Ευρώπης μειώθηκε στο ιστορικό ελάχιστο , ίσως λιγότερο από 20 εκατομμύρια άτομα. Η Ευρώπη έγινε μια χώρα με πυκνά δάση, απίστευτα ερείπια, μικρά χωριά και μικροπολιτικούς πολέμαρχους που πολεμούσαν ο ένας τον άλλον. Κανείς δεν μπορούσε να φανταστεί ότι, αιώνες αργότερα, οι Ευρωπαίοι θα γίνονταν οι κυρίαρχοι του κόσμου.

Μερικές φορές, οι καταρρεύσεις φέρνουν μαζί τους τον σπόρο της ανάκαμψης. Είναι αυτό που ονόμασα " Seneca Rebound ". Για κάποιο λόγο, εμείς οι σύγχρονοι απαξιώνουμε τον Μεσαίωνα, αποκαλώντας την εποχή «Σκοτεινούς Αιώνες». Αλλά δεν υπήρχε τίποτα σκοτεινό κατά τον ευρωπαϊκό Μεσαίωνα. Η Ευρώπη ήταν φτωχή από υλική άποψη, αλλά οι Ευρωπαίοι κατάφεραν να δημιουργήσουν μια κουλτούρα εκλεπτυσμένης λογοτεχνίας, υπέροχους καθεδρικούς ναούς, εκλεπτυσμένη μουσική, προηγμένες τεχνολογίες και πολλά άλλα. Ένας λόγος για την ακμή του ευρωπαϊκού πολιτισμού ήταν η παρουσία εργαλείων που έλειπαν από άλλες περιοχές του κόσμου. Η μία ήταν η λατινική γλώσσα, που χρησιμοποιήθηκε για να κρατήσει ζωντανό τον αρχαίο Κλασικό Πολιτισμό και τα επιτεύγματά του. Βοήθησε επίσης το εμπόριο και δημιούργησε ισχυρούς πολιτιστικούς δεσμούς σε όλη την ήπειρο. Οι Ευρωπαίοι κληρονόμησαν επίσης το μεγαλύτερο μέρος του ρωμαϊκού δικαίου και του πολιτισμού, και των ρωμαϊκών τεχνολογιών σε τομείς όπως η μεταλλουργία και η κατασκευή όπλων.  

Με την Ευρώπη να ανακάμπτει από την κατάρρευση του 5ου αιώνα, νέα ορυχεία πολύτιμων μετάλλων στην Ανατολική Ευρώπη άρχισαν να αντλούν πλούτο στην ήπειρο. Το αποτέλεσμα ήταν εκρηκτικό. Ήδη το 800 μ.Χ., ο Καρλομάγνος, βασιλιάς των Φράγκων, μπορούσε να συγκεντρώσει έναν στρατό αρκετά ισχυρό για να δημιουργήσει μια νέα πανευρωπαϊκή αυτοκρατορία, την «Ιερή Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία». Με την αλλαγή της χιλιετίας, ο ευρωπαϊκός πληθυσμός αυξανόταν γρήγορα και χρειαζόταν χώρο για να επεκταθεί. Η Ευρώπη ήταν ένα κουλουριασμένο ελατήριο, έτοιμο να κουμπώσει. Το 1095, μια έκρηξη στρατών εμφανίστηκε έξω από την Ευρώπη, συντρίβοντας στην Εγγύς Ανατολή. Ήταν η εποχή των Σταυροφοριών. 

Αρχικά, η εισβολή στη Μέση Ανατολή είχε θεαματική επιτυχία: οι χριστιανικοί στρατοί νίκησαν τους τοπικούς ηγεμόνες, ίδρυσαν νέα βασίλεια και ξαναδημιούργησαν μια άμεση εμπορική σύνδεση με την Ανατολική Ασία, κατά μήκος του Δρόμου του Μεταξιού. Αλλά το έργο ήταν πολύ τεράστιο για μια ακόμη νεαρή Ευρώπη. Μετά από δύο αιώνες αγώνα, οι ευρωπαϊκοί στρατοί αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τους Αγίους Τόπους, ηττημένοι και σε αταξία. Σε αυτό το σημείο, η Ευρώπη αντιμετώπισε ξανά το πρόβλημα που είχε προσπαθήσει να λύσει με τις Σταυροφορίες: τον υπερπληθυσμό. Το πρόβλημα λύθηκε από μόνο του μέσω μιας γρήγορης πληθυσμιακής κατάρρευσης, πρώτα με τη μεγάλη πείνα (1315–1317), μετά τη μαύρη πανώλη. Η Ευρώπη του 13ου αιώνα ήταν τόσο αποδυναμωμένη που κινδύνευε σοβαρά να υπερνικηθεί από τους μογγολικούς στρατούς που προέρχονταν από την Ασία. Ευτυχώς για τους Ευρωπαίους, οι Μογγόλοι δεν μπορούσαν να αντέξουν μια επίθεση πλήρους κλίμακας τόσο μακριά από το κέντρο της Αυτοκρατορίας τους.    

Μια σχηματική άποψη του ευρωπαϊκού πληθυσμού κατά τη διάρκεια περίπου μιας χιλιετίας. Σημειώστε τις δύο καταρρεύσεις: και οι δύο έχουν το τυπικό « Σχήμα Σενέκα », δηλαδή, η πτώση είναι ταχύτερη από την ανάπτυξη. Η πρώτη κατάρρευση προκλήθηκε από την πείνα και τη μαύρη πανώλη, η δεύτερη από τον 30ετή πόλεμο και τις συναφείς πληγές και λιμούς. 

Παρά τις καταστροφές της Μαύρης Πανώλης, η Ευρώπη αναδύθηκε ξανά με τον πολιτισμό, την κοινωνική δομή και τις τεχνολογικές γνώσεις της ακόμα άθικτες. Η Ευρώπη δεν ανέκαμψε απλώς, αλλά ανέκαμψε με θεαματικό τρόπο. Οι ναυπηγικές τεχνολογίες βελτιώθηκαν, επιτρέποντας στους Ευρωπαίους να πλεύσουν στους ωκεανούς. Κατά τη διάρκεια των εσωτερικών τους καυγάδων, οι Ευρωπαίοι είχαν μετατρέψει και τα πυροβόλα όπλα σε τρομερά αποτελεσματικά όπλα. Κατά τον 16ο και 17ο αιώνα, απέκρουσαν τις προσπάθειες της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας να επεκταθεί στην Ευρώπη. Οι Οθωμανοί δέχθηκαν ένα συντριπτικό πλήγμα στη θάλασσα στο Lepanto, το 1571. Στη συνέχεια, ηττήθηκαν αποφασιστικά στη στεριά στην πολιορκία της Βιέννης, το 1683. Με τα ανατολικά σύνορά τους πλέον ασφαλή, οι Ευρωπαίοι είχαν το ελεύθερο χέρι να επεκταθούν στο εξωτερικό. 

Ο 16ος αιώνας είδε τη γέννηση ενός προτύπου που θα διατηρηθεί για αρκετούς αιώνες. Οι ευρωπαϊκοί στρατοί θα εισέβαλλαν σε ξένα βασίλεια, θα συνέτριβαν κάθε στρατιωτική αντίσταση και θα αντικαθιστούσαν τους ιθαγενείς ηγέτες με ευρωπαϊκούς. Άλλοτε χρησιμοποιούσαν τους ντόπιους κατοίκους ως σκλάβους, άλλοτε τους εξόντωσαν και τους αντικατέστησαν με Ευρωπαίους αποίκους. Τα νέα εδάφη ήταν μια απίστευτη πηγή πλούτου. Η Ευρώπη εισήγαγε πολύτιμα μέταλλα, ξυλεία, μπαχαρικά, ακόμη και τρόφιμα με τη μορφή ζάχαρης που παράγεται από ζαχαροκάλαμο. Η εισροή χρυσού και αργύρου από το εξωτερικό τόνωσε την ευρωπαϊκή οικονομία και η ξυλεία επέτρεψε στους Ευρωπαίους να κατασκευάσουν περισσότερα πλοία. Και οι εισαγωγές τροφίμων επέτρεψαν στον ευρωπαϊκό πληθυσμό να αυξηθεί και να δημιουργήσει νέους στρατούς που θα μπορούσαν να κατακτήσουν νέα εδάφη που παρήγαγαν ακόμη περισσότερα τρόφιμα.  

Ωστόσο, η επέκταση της Ευρώπης άρχισε να επιβραδύνεται τον 17ο αιώνα. Ο 30ετής πόλεμος, 1618-1648, ήταν μια τρομερή καταστροφή που μπορεί να εξόντωσε το 10% του ευρωπαϊκού πληθυσμού. Στη συνέχεια, ως συνήθως με τους πολέμους, ακολούθησε ένα άλλο ξέσπασμα πανώλης. Η Ευρώπη φαινόταν να έχει φτάσει σε ένα νέο όριο στην επέκτασή της. Η ζάχαρη που προερχόταν από υπερπόντιες αποικίες δεν ήταν αρκετή, από μόνη της, για να συντηρήσει την ανάγκη για υλικά για τη διατήρηση και περαιτέρω επέκταση της ευρωπαϊκής αυτοκρατορίας. Το ξύλο χρειαζόταν για την παραγωγή πλοίων και, ταυτόχρονα, για να μετατραπεί σε κάρβουνο που απαιτείται για την τήξη μετάλλων. Αλλά τα δέντρα εξαντλήθηκαν στην Ευρώπη και η εισαγωγή ξυλείας από το εξωτερικό ήταν ακριβή. Οι περισσότερες από τις χώρες της Νότιας Ευρώπης είδαν τα δάση τους να μειώνονται και την ανάπτυξή τους να καθυστερεί.

(εικόνα από  Foquet and Bradberry ). ( Η Γαλλία  δεν φαίνεται στο σχήμα, αλλά δείχνει ένα μοτίβο παρόμοιο με αυτό της Αγγλίας). 

Παρά τα προβλήματα, οι οικονομίες της Βόρειας Ευρώπης, (ιδιαίτερα η Αγγλία) άρχισαν γρήγορα να αναπτύσσονται ξανά μετά την κρίση του 17ου αιώνα. Το κόλπο ήταν  μια νέα τεχνολογική εξέλιξη: ο άνθρακας . Ο άνθρακας είχε ήδη χρησιμοποιηθεί ως καύσιμο στη ρωμαϊκή εποχή, αλλά κανείς στην ιστορία δεν τον είχε χρησιμοποιήσει σε τόσο μεγάλη κλίμακα. Με τον άνθρακα, οι Ευρωπαίοι δεν χρειαζόταν πλέον να καταστρέφουν τα δάση τους για να φτιάξουν σίδηρο. Αυτή ήταν η αρχή ενός νέου, επιτυχημένου ριμπάουντ. Στις αρχές του 20ου αιώνα, η Ευρώπη κυριάρχησε σε ολόκληρο τον κόσμο, άμεσα ή έμμεσα.  

Ο πληθυσμός της Ευρώπης σύμφωνα με  τους Zinkina et al. (2017) . Οι δύο σταγόνες του 14ου και του 17ου αιώνα είναι ξεκάθαρα ορατές, αν και λιγότερο δραματικές σε αυτήν την κλίμακα από ό,τι στο προηγούμενο έργο του Langer

Όπως είναι χαρακτηριστικό των αυτοκρατοριών, με την ολοκλήρωση των κατακτήσεων, ήρθε η στιγμή της εδραίωσης. Όχι άλλες ριψοκίνδυνες περιπέτειες μεμονωμένων κρατών, αλλά μια κεντρική κυβέρνηση για τη διαχείριση της αυτοκρατορίας και τη διατήρηση της ενωμένης. Για τους αρχαίους Ρωμαίους, ήταν καθήκον του Ιουλίου Καίσαρα να δημιουργήσει ένα ισχυρό, συγκεντρωτικό κράτος. Για τη σύγχρονη Ευρώπη, ήταν μια πολύ πιο δύσκολη ιστορία: πώς να δαμάσεις μια ομάδα από καβγά κράτη που έμοιαζαν να περνούν τον περισσότερο χρόνο τους πολεμώντας μεταξύ τους; 

Ο αυτοκράτορας της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, Κάρολος 5ος (1500-1558), ήταν από τους πρώτους που προσπάθησαν, χωρίς επιτυχία. Ο διάδοχός του, Φίλιππος 2ος της Ισπανίας (1527-1598), προσπάθησε να υποτάξει τη Βρετανία με την «αήττητη αρμάδα» του το 1588, αλλά απέτυχε επίσης. Η παρακμή της Ισπανίας άφησε χώρο σε άλλες ευρωπαϊκές δυνάμεις να προσπαθήσουν ξανά. Ο Ναπολέων Βοναπάρτης (1769 -1821) σχεδόν τα κατάφερε, αλλά τα αυτοκρατορικά του όνειρα βυθίστηκαν στο Τραφάλγκαρ και μετά πάγωσαν μέχρι θανάτου στις ρωσικές πεδιάδες. Μετά, ήρθε η σειρά της Γερμανίας. Η απόπειρα ξεκίνησε το 1914 και ξανά το 1939. Και στις δύο περιπτώσεις, ήταν μια τραγική αποτυχία. Ακόμα και η αδύναμη Ιταλία είχε αυτοκρατορικά όνειρα.Τη δεκαετία του 1940, ο Μπενίτο Μουσολίνι προσπάθησε να αναδημιουργήσει μια νέα εκδοχή της αρχαίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας στη Μεσόγειο Θάλασσα. Τεράστια αποτυχία και πάλι. 

Ξανά και ξανά, οι επίδοξες ευρωπαϊκές αυτοκρατορικές δυνάμεις βρέθηκαν αντιμέτωπες με μια αδύνατη πρόκληση. Στη Δύση, η Βρετανία δεν είχε κανένα ενδιαφέρον να δει μια Ευρωπαϊκή Αυτοκρατορία να δημιουργείται ακριβώς στην άλλη πλευρά της Μάγχης. Το ίδιο ίσχυε και για την Ανατολή, με τη Ρωσία να μην επιθυμεί να δει μια μεγάλη δύναμη κοντά στα σύνορά της. Το αποτέλεσμα ήταν ότι οι ευρωπαϊκοί στρατοί βρέθηκαν συχνά να πολεμούν σε δύο πλευρές ταυτόχρονα. Τότε, η Μεσόγειος Θάλασσα βρισκόταν στη σιδερένια λαβή του βρετανικού ναυτικού -- δεν υπάρχει τρόπος για τις ηπειρωτικές δυνάμεις να επεκταθούν στο Νότο. Με το τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, η Ευρώπη βγήκε από τον αγώνα κατεστραμμένη, εξαθλιωμένη και ταπεινωμένη. 

Η τελευταία (και ίσως η τελευταία) προσπάθεια ενοποίησης της Ευρώπης ήταν η Ευρωπαϊκή Ένωση. Οι δημιουργοί της Ένωσης κατάλαβαν ότι ήταν αδύνατο να ενοποιηθεί η Ευρώπη με στρατιωτικά μέσα, έτσι προσπάθησαν να το κάνουν με τη μορφή μιας οικονομικής ελεύθερης ζώνης και ενός εκλεγμένου κοινοβουλίου. Ήταν μια τολμηρή προσπάθεια, αλλά δεν πέτυχε. Δεν θα μπορούσε να λειτουργήσει. Η Ένωση αντιμετώπισε τεράστιες εχθρικές δυνάμεις, τόσο εσωτερικές όσο και εξωτερικές. Η Βρετανία και η Γαλλία υποτίθεται ότι εξισορροπούσαν τη γερμανική δύναμη, αλλά όταν η Βρετανία έφυγε, το 2020, η Ένωση υπέστη οικονομική ήττα ισοδύναμη με τη στρατιωτική που υπέστη η Γερμανία στη Μάχη της Βρετανίας, το 1940. Και στις δύο περιπτώσεις, είχαν προσπαθήσει να απορροφήσουν τη Βρετανία στο οικονομικό σύστημα της ηπειρωτικής Ευρώπης και είχαν αποτύχει.

Η αποστασία της Βρετανίας άφησε την Ευρωπαϊκή Ένωση με τη Γερμανία να κυριαρχεί. Ακριβώς όπως κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, η γερμανική κυβέρνηση δεν κατάλαβε ποτέ ότι το να ρίξει το βάρος της δεν ήταν ο τρόπος για να γίνει αγαπητός στα γειτονικά κράτη. Το αποτέλεσμα ήταν η ανάπτυξη των αντιευρωπαϊκών δυνάμεων σε όλη την ήπειρο. Ήταν το κίνημα που ονομαζόταν «κυριαρχία» που είχε στόχο να αποκαταστήσει την εξουσία των εθνικών κρατών και να απαλλαγεί από τους γραφειοκράτες της ΕΕ. Μέχρι στιγμής, αυτό το κίνημα έπαιξε μόνο έναν οριακό ρόλο στην πολιτική, αλλά κατάφερε να κάνει την ΕΕ βαθιά μισητή από όλους όσοι δεν παίρνουν τους μισθούς τους από τις Βρυξέλλες. 

Όπως ακριβώς συνέβη το 1941, η Ευρώπη βρίσκεται τώρα σε μια απελπισμένη μάχη σε δύο διαφορετικά μέτωπα, αλλά ο αγώνας είναι τώρα κυρίως οικονομικός και πολιτιστικός, όχι στρατιωτικός: είναιπόλεμος «κυριαρχίας πλήρους φάσματος» . Ο αγώνας είναι ακόμη σε εξέλιξη, αλλά φαίνεται ήδη ξεκάθαρο ότι η Ευρώπη ηττάται. Ακριβώς όπως η Γερμανία είχε αυτοκαταστραφεί με μια στρατιωτική επίθεση στη Ρωσία το 1941, η Ευρωπαϊκή Ένωση αυτοκαταστρέφεται με τις οικονομικές της κυρώσεις κατά της Ρωσίας. Ουσιαστικά, η Ευρώπη διαπράττει μια αργή και επώδυνη αυτοκτονία. Αλλά έτσι λειτουργεί η κυριαρχία πλήρους φάσματος: καταστρέφει τους εχθρούς εκ των έσω. 

Και τώρα; Ήταν αναπόφευκτο ότι η Ευρώπη θα έπαυε να είναι μια Αυτοκρατορία. Οι ανθρώπινοι και οι υλικοί πόροι που κατέστησαν δυνατή την ευρωπαϊκή κυριαρχία δεν υπάρχουν πλέον. Αλλά δεν ήταν αναπόφευκτο ότι η Ευρώπη θα αυτοκαταστραφεί. Η Ευρώπη θα μπορούσε να είχε επιβιώσει και να διατηρήσει την ανεξαρτησία της διατηρώντας καλές σχέσεις με τις άλλες ευρασιατικές δυνάμεις, την Κίνα, τη Ρωσία και την Ινδία, αλλά η επιλογή να σπάσει τις εμπορικές, πολιτιστικές και ανθρώπινες σχέσεις με την υπόλοιπη Ευρασία δεν ήταν απλώς μια οικονομική αυτοκτονία. . Ήταν μια πολιτιστική και ηθική αυτοκτονία. 

Λοιπόν, τι θα συμβεί στη φτωχή Ευρώπη; Η ιστορία, ως συνήθως, λέει ομοιοκαταληξίες: μην ξεχνάτε ότι το 1945 το επίσημο σχέδιο των ΗΠΑ ήταν να καταστρέψουν τη γερμανική οικονομία και να εξοντώσουν το μεγαλύτερο μέρος του γερμανικού πληθυσμού . Ευτυχώς, το σχέδιο μπήκε στο ράφι, αλλά θα μπορούσε να είναι η ιδέα να γίνει ξανά μόδα; Δεν μπορούμε να αποκλείσουμε αυτό το ενδεχόμενο. Σε κάθε φτωχή Ευρώπη, θα μπορούσε να επιστρέψει σε κάτι που δεν έμοιαζε με αυτό που ήταν κατά τον πρώτο Μεσαίωνα: ερημωμένη, φτωχή, πρωτόγονη, ένα απλό παράρτημα της μεγάλης Ευρασιατικής Ηπείρου. 

Και, ωστόσο, η Ευρώπη έχει ανακάμψει περισσότερες από μία φορές από τρομερές καταστροφές . Μπορεί να ξανασυμβεί. Όχι σύντομα όμως.