Κάτων και Γιουβενάλης, οι παραδοσιακοί
Όπως στις μέρες μας ο δυτικός τρόπος ζωής αποτελεί το ιδανικό για τους περισσότερους ανθρώπους, οι οποίοι μεταναστεύουν και σωρεύονται στις μεγαλουπόλεις “προς βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης”, έτσι αντίστοιχα, τότε, ο ελληνισμός εξαπλωνόταν αλλοτριώνοντας τους λιγότερο ισχυρούς πολιτισμούς, δια του εξελληνισμού των. Η δύναμη της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας βρίσκονταν στην ικανότητά απόκρουσης και αφομοίωσης άλλων ‘πολιτισμών’, με εξαίρεση τον ελληνικό στον οποίο πολιτισμικά είχε ήδη προ πολλού υποταχτεί.
Η ιστορία μάς δίνει πληροφορίες για τους τρόπους και τα μέσα με τα οποία οι λατίνοι πατριώτες επιχείρησαν να ανακόψουν την επέλαση του ελληνισμού. Επίσης μας παρέχεται πληροφόρηση για την ποιότητα και το είδος του πολιτισμού των αλλά και την απάντηση στο γιατί ο Ρωμαϊκός πολιτισμός εξελληνίστηκε.
Το αξιοσημείωτο στις δύο περιπτώσεις που εξετάζουμε εδώ, του Κάτωνος και του Γιουβενάλη, εντοπίζεται στο ότι και οι δύο αγωνιούν έντονα για τον αφανισμό των ρωμαϊκών ηθών και αξιών, παρόλο που ο κύκλος της ζωής του ενός απέχει δύο αιώνες του άλλου. Ο δεύτερος δε θεωρεί την πρωτεύουσα της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, Ρώμη, σχεδόν ‘μια ελληνική πόλη’!
Ο Κάτων ο Πρεσβύτερος (234 π.Χ, – 149 π.Χ) ήταν Ρωμαίος γερουσιαστής και ιστορικός γνωστός για τον συντηρητισμό και την αντίθεσή του προς τον Ελληνισμό. Ως Κήνσορας, προσπάθησε να διατηρήσει τα προγονικά έθιμα της Ρώμης και να καταπολεμήσει τις «εκφυλιστικές» ελληνικές επιρροές. Μέσα στη ρωμαϊκή κοινωνία ήταν τότε ορατή μια μετάβαση από τη απλότητα των Σαμνιτών στον πολιτισμό του ελληνισμού και την ανατολίτικη φιληδονία. Ο Κάτων αντιτάχθηκε στην εξάπλωση του ελληνικού πολιτισμού, για τον οποίο πίστευε πως απειλούσε να καταστρέψει την απλοϊκή παραδοσιακή στιβαρότητα του ρωμαϊκού χαρακτήρα. Στην αποφασιστικότητά του να αντιταχθεί στον Ελληνισμό τόσο επίμονα οφείλονταν και ο τίτλος του Κήνσορα (επόπτης δημόσιας ηθικής, μεταξύ άλλων) με τον οποίο γενικά διακρίθηκε.
Από την ημερομηνία της ανάδειξής του σε Κήνσορα (184 π.Χ.) μέχρι το θάνατό του το 149 π.Χ., ο Κάτων δεν κατείχε δημόσιο αξίωμα, αλλά συνέχιζε να ξεχωρίζει ως ο πιο επίμονος αντίπαλος των νέων ιδεών.
Τον είχε κατακεραυνώσει η φρίκη, μαζί με πολλούς άλλους Ρωμαίους, λόγω της υπερβολικής ελευθερίας των Βακχικών μυστηρίων Bacchanalia, τα οποία εκείνος απέδιδε στην επίδραση των ελληνικών μεθόδων. Προώθησε με ζήλο την παύση των φιλοσόφων Καρνεάδη, Διογένη και Κριτόλαου, οι οποίοι είχαν έρθει ως πρεσβευτές από την Αθήνα, εξαιτίας της πίστης του για την επικίνδυνη φύση των ιδεών τους. Είχε επίσης προειδοποιήσει ενάντια στην σκανδαλιστική επιρροή των Χαλδαίων αστρολόγων οι οποίοι είχαν εισχωρήσει στην Ιταλία μαζί με τον ελληνικό πολιτισμό.
Η επίμονη αρνητική στάση του για τις, ελληνικής καταγωγής, λατρείες και το χαμηλό ηθικό χαρακτήρα των, -ούτε καν οι Βακχείες δεν εξαιρούνται από την εκτίμηση αυτή- δεν ήταν σε θέση να αιτιολογήσουν την καταστολή τους ως μια ξαφνική «διείσδυση πάρα πολλών ελληνικών στοιχείων στη ρωμαϊκή λατρεία». Η λατρεία ήταν ενεργή στη Ρώμη πολλά χρόνια πριν από τη δήθεν ξαφνική ανακάλυψή τους και οι Βακχικές και Διονυσιακές λατρείες αποτελούσαν μέρος της ζωής της ρωμαϊκής και συμμαχικής ελληνόφωνης Ιταλίας για πολλές δεκαετίες. Οι ελληνικές λατρείες και οι ελληνικές επιρροές ήταν μέρος της θρησκευτικής ζωής της Ρώμης από τον 5ο αιώνα π.Χ. και η εξάπλωση ξένων λατρειών στην Ρώμη – ελληνικών ή άλλων – δια μέσω συμμαχιών, συνθηκών, συλλήψεων ή κατακτήσεων ήταν ακρογωνιαίος λίθος στην εξωτερική της πολιτική, και ένα βασικό χαρακτηριστικό της ενδεχόμενης ηγεμονίας της. Ενώ ο ρυθμός συγκέντρωσης τέτοιων “εισαγωγών” ήταν συχνός κατά τον 3ο αιώνα, οι σύγχρονες αποδείξεις για τη μεταρρύθμιση των Βακχικών λατρειών δεν δηλώνουν καμία αντι-ελληνική ή αντι-εξωτερική πολιτική ή αισθήματα.
Ο Κάτων είχε τρόμο για τους γιατρούς, οι οποίοι ήταν κυρίως Έλληνες. Τους αποκαλούσε περιφρονητικά mendici (αγύρτες) αντί medici (ιατροί). Προέβαλε με περιφρόνηση την απελευθέρωση του Πολύβιου -του ιστορικού- και των φυλακισμένων συντοπιτών του, ως προς το αν η Γερουσία δεν είχε τίποτα πιο σημαντικό να ασχοληθεί από το να συζητά για το αν λίγοι Έλληνες θα έπρεπε να πεθάνουν στη Ρώμη ή στη χώρα τους. (Επειδή ο Λυκόρτας, είχε θεωρηθεί ύποπτος από τους Ρωμαίους, ο γιος του Πολύβιος ήταν μεταξύ των 1.000 Αχαιών ευγενών οι οποίοι μεταφέρθηκαν στη Ρώμη το 168 π.Χ. ως όμηροι, και παρέμειναν εκεί δεκαεπτά χρόνια. Μετά την απελευθέρωση των Αχαιών ομήρων το 150 π.Χ., επετράπη στον Πολύβιο να επιστρέψει στην πόλη του.)
Μερικοί ισχυρίστηκαν ότι αν δεν ήταν η επίδραση της γραφής του Κάτωνος, τα Λατινικά μπορεί να είχαν αντικατασταθεί από την ελληνική, ως λογοτεχνική γλώσσα της Ρώμης. Ήταν επίσης ένας από τους λίγους αρχαίους Λατίνους συγγραφείς που αξίωναν τα Λατινικά ως μητρική γλώσσα.
- Στα επτά βιβλία του σημαντικότερου έργου του Κάτωνος, το “Origines”, συνέδεε την ιστορία των ιταλικών πόλεων και την πρώιμη, γεμάτη θρύλους, ιστορία, απεικονίζοντας τις ρωμαϊκές αρετές. Στο Origines μιλούσε επίσης για το πώς, όχι μόνο η Ρώμη αλλά και οι άλλες ιταλικές πόλεις ήταν σεβαστές, και ισχυρίστηκε ότι οι Ρωμαίοι ήταν πραγματικά ανώτεροι των Ελλήνων.
- Στο “Praecepta ad Filium”, επιβιώνει το απόσπασμα, όπου o Maxim (Μέγιστος) απευθύνεται στον γιο του : “Εν ευθέτω χρόνω, γιε μου Marcus, θα εξηγήσω τι έμαθα στην Αθήνα για αυτούς τους Έλληνες, και θα αποδείξω τι όφελος μπορεί να προκύψει από τη μελέτη των γραπτών τους (αν και χωρίς να τους παίρνεις πολύ στα σοβαρά). Είναι μια άχρηστη και ανυπόφορη φυλή. Πάρε το αυτό σαν μια προφητεία: όταν αυτοί οι λαοί μας δίνουν τα γραπτά τους, θα διαφθείρουν τα πάντα. Ακόμα περισσότερο αν στείλουν τους γιατρούς τους εδώ. Ορκίστηκαν να σκοτώσουν όλους τους βαρβάρους με φάρμακα – ενώ χρεώνουν και αμοιβή για να το κάνουν αυτό, ώστε να μη κινούν υποψίες και να δουλεύουν πιο εύκολα. Μας αποκαλούν βάρβαρους, φυσικά, αλλά και Οπικούς* επίσης, το πιο βρώμικο όνομα από τα υπόλοιπα. Σου απαγορεύω να ασχοληθείς με τους γιατρούς.”
– Αναφορά από τον Πλίνιο τον Πρεσβύτερο στο έργο του, Φυσική Ιστορία 29.13–14.
*Opici : (Οπικοί, Οσκοί) Οι Οσκοί ήταν γνωστοί μεταξύ των γειτόνων τους για τα λάγνα φεστιβάλ, τα παιχνίδια και τα έργα τους … Αν και πρόθυμοι να πάνε στον πόλεμο, στρατιωτικά δεν ήταν ποτέ μια δύναμη που θα λαμβάνονταν σοβαρά υπόψιν. Δεν κόστιζε στους Ρωμαίους τίποτε περισσότερο από μία μάχη για να νικούν κάθε εκδήλωση της ανδρείας των. Και η τελική έκβαση έμοιαζε περισσότερο με τις φάρσες που έκαναν στο ρωμαϊκό κοινό παρά με έναν σοβαρό πόλεμο. - Σε μια συλλογή παροιμιών του, κάποιες είναι μεταφρασμένες από τα Ελληνικά.
Στα τελευταία χρόνια της ζωής του, αφού πρώτα επισκέφτηκε την Καρχηδόνα και διαπίστωσε πόσο άκμαζε ξανά, όλες του οι αγορεύσεις στη Σύγκλητο τελείωναν με τη φράση: «Carthago delenda est», «η Καρχηδόνα πρέπει να καταστραφεί». Γι’ αυτό ο Κάτων θεωρείται ο κύριος υποκινητής του Τρίτου Καρχηδονιακού Πολέμου που εκθεμελίωσε την Καρχηδόνα το 146 π.Χ.., ενώ από τους 500.000 ή κατ’ άλλους 250.000 κατοίκους της, απόμειναν 50.000 οι οποίοι πουλήθηκαν όλοι στα σκλαβοπάζαρα.
Στα γεράματά του ο Κάτων.. έμαθε ελληνικά.
Αγαλματίδιο κωμικού. Χάλκινο, 1ου αιώνα μ.Χ. Βαλτιμόρη, μουσείο τέχνης Walters
πρότυπο κείμενο – μετάφραση
Έντονη δυσαρέσκεια τρέφει ο Γιουβενάλης για τους Έλληνες και τους Ανατολικούς που κατακλύζουν τους δρόμους της κοσμοπολίτικης Ρώμης της εποχής του, η οποία έχει καταστεί πλέον ελληνική πόλη και ως εκ τούτου αφόρητη: (non possum ferre Graecam urbem) ‘δεν είμαι σε θέση να αντέξω την Ελληνική πόλη’, γράφει αναφερόμενος στην πρωτεύουσα. Στην τρίτη σάτιρα καταγγέλλει την εισβολή αυτών των ξένων, οι οποίοι πλούτισαν, και γιαυτό μπορούν να αγοράσουν τα πάντα (omnia Romae cum pretio) ‘τα πάντα στη Ρώμη έχουν τη τιμή τους’. Κόλακες και ιντριγκαδόροι, οι Γραικύλοι (Graeculi) με την ευρηματικότητα τους, όταν έρχονται, κατακτούν τη φιλία κάποιων ισχυρών και μονοπωλούν τα πάντα για τον εαυτό τους. Μπροστά στον θρίαμβο των ψεμάτων και της υποκρισίας τους, το μόνο που απομένει στους Ρωμαίους πολίτες είναι να εγκαταλείψουμε την πρωτεύουσα. Αυτή είναι και η περίπτωση του ποιητή Umbricio σε αυτή τη σάτιρα, ο οποίος, δεν ξέρει να λέει ψέματα ούτε να σκοτώνει μα ούτε και να κάνει τον αστρολόγο, και γιαυτό αποφασίζει να αποσυρθεί στη Κύμη (ή Κύμαι ή Κύμα, αρχαία ελληνική πόλη της Μεγάλης Ελλάδας κοντά στην Νάπολη).
Ο Δέκιμος Ιούνιος Γιουβενάλης 55-135 μ.Χ.(λατ.:Decimus Iunius Iuvenalis ή Ιουβενάλιος) ήταν από τους σπουδαιότερους Ρωμαίους ποιητές σατιρικής ποίησης στον οποίο μεταξύ άλλων οφείλονται οι φράσεις, άρτον και θεάματα, η φράση προς τη Ρωμαϊκή Σύγκλητο «Ποιος φυλά τους φύλακες;» (Quis custodiet ipsos custodes?), αλλά και το ‘νους υγιής εν σώματι υγιεί’. Συγγραφέας του: ‘Σάτιρες’ -Satirae [Saturae]. Στις Σάτιρες απαντά η φράση στα λατινικά: «orandum est ut sit mens sana in corpore sano» [X 356] «εὐκταιον εἰ νους υγιής εν σώματι υγιεί».
«Φθάσαμε στο ζενίθ της διαφθοράς», «οι μεταγενέστεροι δεν θα μπορέσουν ποτέ να μας υπερβούν». Λιγότερο απ’ όλους συμπαθεί τον πλεονέκτη Γραικύλο (Graeculus esuriens δηλ. πειναλέο), τον εκφυλισμένο απόγονο ενός λαού που υπήρξε κάποτε μέγας, αλλά ποτέ τίμιος.
Mε μια πρώτη ματιά το ‘Σάτιρες’ μπορεί να ιδωθεί σαν κριτική κατά της παγανιστικής Ρώμης. Αυτός μπορεί να είναι και ο λόγος που διασώθηκε κατά τη χριστιανική μοναστική γραφή, παρόλο που η πλειοψηφία των αρχαίων κειμένων δεν επιβίωσε.
Ο Μάρκος Φάβιος Κοϊντιλιανός 35-100 μ.Χ. (Marcus Fabius Quintilianus), ο οποίος θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους ρήτορες της αρχαιότητας, και το παιδαγωγικό του έργο είχε σημαντική επίδραση στον μετέπειτα ευρωπαϊκό αναγεννησιακό ουμανισμό, στο πλαίσιο μιας συζήτησης για τα λογοτεχνικά είδη κατάλληλα για ρητορική εκπαίδευση – ισχυρίστηκε πως, ‘σε αντίθεση με τις τόσες πολλές λογοτεχνικές και καλλιτεχνικές μορφές που υιοθετήθηκαν από τα ελληνικά πρότυπα, “τουλάχιστον η Σάτιρα είναι ολόδικη μας” (satura quidem tota nostra est)‘.
(σε πλάγια γραφή σε παρένθεση οι απαραίτητες επεξηγήσεις)
Η ‘σάτιρα’ κατά των Ελλήνων (Juv. III 35-113)
των F. Piazzi – A. Giordano Rampioni,
Multa per aequora. Λογοτεχνία, ανθολογία και συγγραφείς της λατινικής γλώσσας.
3. Η Υψηλή και η Χαμηλή Αυτοκρατορία, Μπολώνια 2004, σελ. 393-394.
λατινικό κείμενο: G.G. Ramsay (ed.), Juvenal and Persius, London-New York 1918.
ιταλική μετάφραση: E. Barelli.
ελληνική μετάφραση: Αβερράνδος
(λέει για τους Έλληνες)
«Έπαιζαν το κέρας (ανάγγελλαν την έναρξη), μια φορά (μόνο), πάντα παρόντες στις δημοτικές αρένες· […] τώρα επιτρέπουν στον εαυτό τους την πολυτέλεια να προσφέρουν θεάματα μονομαχιών και για να φαίνονται ωραίοι, όταν οι μάζες το θέλουν, με τον αντίχειρα προς τα κάτω, αποφασίζουν ‘θάνατο’· μετά επιστρέφουν στο σπίτι τους και κλείνουν συμφωνίες και γιατί δεν θα ‘πρεπε να τα κάνουν; Δεν είναι μήπως εκείνοι που η (θεά) Τύχη, κάθε φορά που θέλει να αστειευτεί, τους ανεβάζει από το τίποτα στο ανώτερο στερέωμα;
Ζω στη Ρώμη, και τι κάνω; Δεν μπορώ να πω ψέματα· ένα βιβλίο, αν είναι κακό, δεν μπορώ να το παινέσω μα ούτε και να το δανείσω· αγνοώ τις κινήσεις των αστεριών· να υποσχεθώ την κηδεία ενός πατέρα δεν θέλω μα και δεν μπορώ· δεν έχω μελετήσει ποτέ τα σπλάχνα ενός βατράχου· να πάω σε μια παντρεμένη γυναίκα ψώνια με τα ραβασάκια του εραστή της ξέρουν να το κάνουν οι άλλοι, όχι εγώ· δεν θα παρασταθώ ποτέ σε έναν κλέφτη, γιαυτό και δεν είναι κανείς με το μέρος μου όταν βγαίνω από το σπίτι· σαν να ήμουνα σακάτης, σαν να έχω το χέρι παράλυτο, σαν να μην είμαι ικανός σε τίποτα. Ποιος μπορεί να έχει φίλους σήμερα, αν όχι κάποιος που ξέρει να είναι συνεργός κάποιου άλλου και να αντέχει μια καρδιά που βράζει από τα χιλιάδες μυστικά που δεν θα ειπωθούν ποτέ;
[…]Ποιους ανθρώπους αποδέχονται περισσότερο οι πλούσιοί μας, στους οποίους παραμένω άγνωστος, σύντομα θα σου πω και με κάθε σαφήνεια. Δεν μπορώ ω Quiriti (το πρώτο όνομα των κατοίκων της Ρώμης, της φυλής των Σαβίνων[Sabine]) να υπομείνω μια ελληνική Ρώμη! Και μετά, μέσα απ’ όλη αυτή τη μούργα, πόσοι απ’ αυτούς πραγματικά είναι Αχαιοί; Πρόκειται για κάποιους τους οποίους ο Ορόντης (ποταμός) της Συρίας έρρευσε μέσα στον Τίβερη, φέρνοντας μαζί τους γλώσσα, φορεσιές, φλαουτίστες και λοξά σχοινιά, εξωτικά τύμπανα και κορίτσια που αναγκάστηκαν να εκπορνευτούν στο τσίρκο. Πηγαίνετε σ’ αυτούς, εσείς που τους βρίσκετε του γούστου σας για να γευτείτε αυτές τις βάρβαρες λύκαινες με τις ζωγραφισμένες μήτρες! Ο πιστός σας φίλος, ω Quirinus (η προ ελληνικής επίδρασης θεότητα των Quiriti και επίθετο του θεού των ‘Janus’, ελλ. Ιανός), φοράει τώρα διάφανες ρόμπες και φέρει γύρω από το λαιμό μετάλλια αθλητών. Αυτός από τα υψίπεδα της Σικυώνας (Κορινθία), ο άλλος από την Άμιδα (Μεσοποταμία σύγχρονη Ντιγιάρμπακιρ) ή από την Άνδρο, από τη Σάμο ή πάλι από τις Τράλλεις (της Λυδίας) ή από την Αλαβάνδα (Καρία), ήρθαν όλοι κατά την επίθεση της Esquiline (πρώτος εμφύλιος πόλεμος 88-87 π.Χ.) ή του άλλου λόφου που το ψάθινο έχει όνομα, για να κατακτήσουν πρώτα τη ψυχή των μεγάλων οίκων και εν συνεχεία να τους κυριεύσουν.
Ο Οδυσσέας δέχεται επίθεση από τους Λαιστρυγόνες, στην Esquiline
Εδώ είμαστε: μυαλό ξύπνιο, ξεδιάντροπο θράσος, γλώσσα έτοιμη, πιο θανατηφόρα από εκείνη του Iseo (ναός διπλά αφιερωμένος στις αιγυπτιακές θεότητες της Ίσιδος και του Σεράπη, στη Ρώμη). Τι νομίζετε πως είναι; Ο καθένας από αυτούς έχει μέσα του έναν άνθρωπο που τα κάνει όλα: γραμματικός, ρήτορας, γεωμέτρης, ζωγράφος, χορευτής, μάντης, γιατρός ή μάγος: όλα μπορούν να τα κάνουν, αυτοί οι πεινασμένοι Γραικύλοι (Greconzolo). Πες του να πετάξει στον ουρανό και θα πετάξει. Εν ολίγοις, μήπως ήταν Μάουρο (Μαυριτανός), ή Σαρμάτης (φυλή της Περσίας), ή Θράκας (Θρακιώτης), αυτός που του έφτιαξε τα φτερά; Ήταν Αθηναίος εξ Αθηνών.
Κι εγώ δεν θα πρεπε να ξεφύγω από όλη την πορφυρά τους (επιρροή τους); Θα πρέπει να υπομείνω να υπογράφουν πριν από μένα στις συμβάσεις, ή στο τραπέζι να καταλαμβάνουν τη καλύτερη θέση (να ξαπλώνουν σε ένα καναπέ καλύτερο από το δικό μου); Ένας από αυτούς, με την ίδια άνεση έκανε εισαγωγή κορόμηλα και σύκα στη Ρώμη! Δε μετράει πια καθόλου πως στη παιδική μας ηλικία αναπνεύσαμε τον αέρα του Aventino (ένας από τους 7 λόφους της Ρώμης) και θραφήκαμε με μούρα Σαβίνων; Φοβεροί κόλακες, είναι έτοιμοι να επαινέσουν την ομιλία του πρώτου ηλίθιου και να πουν ωραίο τον παραμορφωμένο φίλο, συγκρίνοντας ένα ψηλόλιγνο λαιμό με αυτόν του Ηρακλή όταν σηκώνει τον Ανταίο από τη γη (κομμάτι της ελληνικής και της βερβερικής [Λιβυκής] μυθικής παράδοσης), να κάνουν θαύματα με την πιο μοχθηρή φωνή, και με οδύνη όχι λιγότερο σπαρακτική από του κόκορα όταν ραμφίζει τη κότα. Και εμείς είμαστε ικανοί για τέτοιες κολακίες· αλλά αυτούς πιστεύει ο κόσμος! Και ποιοι καλύτερα από αυτούς μπορούν στο θέατρο να πάρουν το ρόλο της Θαΐδας, ή μιας συζύγου ή μιας Δωριίδος χωρίς χιτώνα; Φαίνεται σαν να ‘ναι μια γυναίκα που μιλάει, όχι ένας ηθοποιός· θα ορκιζόμουν ότι από το στομάχι και κάτω είναι άδειος και κενός, κρίνωντας από το στενό αυλάκωμα. Ούτε ο Αντίοχος θα κατάφερνε να είναι τόσο καλός, ούτε καν ο Στρατοκλής, ούτε ο Δημήτριος με αυτόν τον ασπόνδυλο τον Αίμο: είναι έθνος κωμικών.
Ο Ερμής δένοντας το σανδάλι του, ο οποίος επίσης ονομάζεται «Cincinnatus». Άγαλμα, πεντελικό μάρμαρο, ρωμαϊκό αντίγραφο του 2ου αιώνα μ.Χ. από το ελληνικό πρωτότυπο του Λυσίππου, Παρίσι, Μουσείο του Λούβρου
Αν γελάς, νάσου ο Έλληνας χτυπιέται μ’ ένα πιο τρανταχτό γέλιο· αν αγριοφωνάξεις σ’ ένα φίλο, νάσου να κλαίει, αν και μέσα του δεν τον νοιάζει απολύτως τίποτα· εάν στα πρώτα ρίγη του ζητάτε μια μικρή φωτιά, αυτός φοράει το μανδύα· αν του πείτε: -Ζεσταίνομαι, -αυτός ήδη ιδρώνει. Εν ολίγοις, δεν βρισκόμαστε σε ισορροπία: έχει πάρα πολύ μεγάλο πλεονέκτημα εκείνος που τη μέρα ή τη νύχτα είναι σε θέση να αλλάζει το πρόσωπό του σύμφωνα με εκείνο των άλλων, πάντα έτοιμος να κυματίσει τα χέρια του από χαρά ή να αυξήσει τις κραυγές του επαίνου, αν ο φίλος έκανε ένα ωραίο ρέψιμο ή άφησε μια δυνατή πορδή,[…]
Επιπλέον, γι’ αυτούς, δεν υπάρχει τίποτα ιερό ούτε μπορείς ναχεις μπέσα στη λαγνεία τους· όχι τη νοικοκυρά του σπιτιού, όχι τη παρθένα κόρη της, όχι τον άπειρο αρραβωνιαστικό· όχι το παιδί που είναι ακόμη αφελές· κι αν λείπουν αυτά, τη γιαγιά του φίλου πετάει στο κρεβάτι. Για να σας κάνει να φοβηθείτε, κανένα από τα μυστικά του σπιτιού δεν του διαφεύγει».
Σε άλλα κεφάλαια του βιβλίου…
Σάτιρα II: Οι υποκριτές είναι απαράδεκτοι
γραμμές 2.65-81 – Κριτική για τη θηλυπρεπή φορεσιά του Κρητικού καθώς ασκεί το νόμο. Αυτή η ηθική μόλυνση (contagio) εξαπλώνεται το ίδιο όπως μια ασθένεια μέσα σ’ ένα κοπάδι ζώων ή μια στίβα σταφυλιών
Σάτιρα III: Δεν υπάρχει χώρος στη Ρώμη για έναν Ρωμαίο
γραμμές 3.1-20 – Ο παλιός φίλος Umbricius πρόκειται να αναχωρήσει από τη Ρώμη για την Κύμη (Μεγάλη Ελλάδα). Ο ίδιος λέει ότι θα προτιμούσε την Προχύτη (ελληνικό νησί έξω από τη Νάπολη) από τη Suburra (εκεί κάποτε ζούσε ο Ιούλιος Καίσαρας) και περιγράφει ότι το αρχαίο ιερό της Ηγέριας (Egeria -θεϊκή σύζυγος και σύμβουλος των Σαβίνων) είναι έτοιμο προς ενοικίαση στους Εβραίους και να μολυνθεί από τα μάρμαρα. (τους Έλληνες)
γραμμές 3,21 – 57 – Umbricius: Στην Ρώμη δεν δίδεται καμία ευκαιρία σε έναν έντιμο άνθρωπο.
γραμμές 3,58 – 125 – Umbricius: Οι Έλληνες και οι τρόποι τους ρέουν όπως η ρύπανση στη Ρώμη, και είναι τόσο έμπειροι στην ψεύτικη κολακεία που επιτυγχάνουν μεγαλύτερη κοινωνική πρόοδο από τους ντόπιους Ρωμαίους.
γραμμές 3,164 – 189 – Umbricius: Η αρετή και η έλλειψη φιλοδοξίας μπορούν μόνο να βρεθούν έξω από την πόλη. Όλα στη Ρώμη είναι ακριβά, εξεζητημένα, και αγοράζονται με πίστωση.
γραμμές 3.228-31 – Αφού αγαπάτε την σκαπάνη σας, ζήστε σαν κηπουροί στο κήπο σας, όπου μπορείτε να κάνετε μια γιορτή για εκατό Πυθαγόρειους.
Σάτιρα Χ: Η λανθασμένη επιθυμία είναι η πηγή της θλίψης
γραμμές 10.28-55 – Κάποιος μπορεί είτε να φωνάζει όπως ο Ηράκλειτος είτε να γελάει όπως ο Δημόκριτος με την κατάσταση των πραγμάτων. Αλλά σε τι πρέπει να προσεύχονται οι άντρες;
γραμμές 10.168-187 – Ο κόσμος δεν ήταν αρκετά μεγάλος για τον Μέγα Αλέξανδρο, αλλά ένα φέρετρο ήταν. Ο Ξέρξης γύρισε πίσω στην Περσία σέρνωντας τα πόδια του μετά από την κακή του περιπέτεια στην Ελλάδα.
Σάτιρα XI: Δείπνο και Ηθική
γραμμές 11.90-119 – Οι αρχαίοι Ρωμαίοι δεν ενδιαφέρονταν για την πολυτέλεια και την ελληνική τέχνη.
Ένας Δίας από πηλό έσωσε την πόλη από τους Γαλάτες.
Σάτιρα XIV: Η φιλαργυρία δεν είναι Οικογενειακή Αξία
γραμμές 14.303-316 – Το άγχος της προστασίας του πλούτου και των αγαθών είναι μια δυστυχία. Ο Μέγας Αλέξανδρος συνειδητοποίησε ότι ο κυνικός Διογένης ήταν πιο ευτυχισμένος από τον ίδιο ενώ ζούσε σε σπίτι από πηλό, καθώς οι ανησυχίες και οι κίνδυνοι του Αλέξανδρου ταίριαζαν με τις φιλοδοξίες του, ενώ ο Διογένης ήταν ικανοποιημένος με αυτό που είχε και μπορούσε εύκολα να το αντικαταστήσει.
γραμμές 14.316-331 – Πόσα είναι αρκετά τότε; Όσα ο Επίκουρος ή ο Σωκράτης ήταν ικανοποιημένοι να κατέχουν είναι το καλύτερο, ή – κατά το Ρωμαϊκό τρόπο – μια περιουσία αντάξια της τάξης των ιππέων. Εάν τα διπλάσια ή τριπλάσια δεν φτάνουν, τότε ούτε καν ο πλούτος του Κροίσου ή της Περσίας δεν αρκεί.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου