Το Μυστικό του Χαμένου Παράδεισου
Μια άλλη, πιθανότερη εκδοχή, είναι πως όλα αρχίζουν κάθε φορά που ένα βρέφος μαθαίνει να μιλάει. Κάθε φορά που ο ρευστός και γεμάτος αισθήσεις Κόσμος του αρχίζει να καλουπώνεται σε λέξεις. Χρώματα, ήχοι, γεύσεις και αγγίγματα αποκτούν ονόματα και η έμφυτη χαρά της ζωής στριμώχνεται σε πέντε μόνο γράμματα: γέλιο.
Και πριν καν αντιληφθούμε πού ήμασταν και πού βρεθήκαμε, αρχίζουν τα καταναγκαστικά έργα. Μη αυτό, όχι εκείνο, ξύπνα χαράματα να πας σχολείο κι αν είσαι από τους «τυχερούς» ξύπνα χαράματα να πας στη δουλειά. Και σταδιακά ή ξαφνικά, ανάλογα με την ιδιοσυγκρασία του καθένα, «ξυπνάμε» και αρχίζουμε να κλαίμε τη μοίρα μας ή «επαναστατούμε».
Νοιώθουμε πως δεν μας κάνει αυτή η κατάσταση, δεν μας αρέσει, θέλουμε να την αλλάξουμε. Ναι, αλλά πώς; Και διαλέγουμε ένα από τα πολλά δόγματα ή κόμματα για να εκφράσουμε τις επιθυμίες μας και να περιχαρακωθούμε γι άλλη μια φορά. Και το χειρότερο είναι πως αυτή τη φορά το κάνουμε μόνοι μας, οικειοθελώς!
Όμως το κάνουμε μιμητικά. Γιατί έτσι μας έμαθαν. Και δεν μας περνά καν από τον νου, αχ αυτός ο νους, να ξεμάθουμε! Να κάνουμε ένα βήμα πίσω και να σταθούμε να παρατηρήσουμε τον Κόσμο σαν απλοί θεατές κι ενώ ζούμε ακόμη μέσα του να μην ανήκουμε πια σ’ αυτόν και στην «τρέλα» του.
Να παραφυλάξουμε τον ίδιο μας τον εαυτό και τις αντιδράσεις του. Κι όταν συνειδητοποιήσουμε το κωμικοτραγικό της κατάστασης, να σταματήσουμε την αντίδραση και να αρχίσουμε τη δράση.
Αν δεν βρέξεις…
Ωραία βέβαια όλα αυτά στη θεωρία, αλλά πώς εφαρμόζονται στην πράξη;
Το Μυστικό σ’ αυτή την περίπτωση βρίσκεται σε μια λέξη κλειδί: αίσθημα. Προσέξτε όμως, όχι συναίσθημα. ΑΙΣΘΗΜΑ. Εκείνη δηλαδή την εσωτερική και άλογη κατάσταση που μεταφέρει πληροφορία. Αν κάνουμε ησυχία, ή αλλιώς σταματώντας την φλυαρία του νου κι αφουγκραστούμε, οι πληροφορίες που θα «κατέβουν» είναι εκείνες που θα μας υποδείξουν τον σωστό τρόπο δράσης, ό,τι κι αν σημαίνει αυτό κάθε φορά. Σημειώστε τις χωρίς καμιά επεξεργασία. Τον νου, τη λογική σκέψη ή όπως θέλετε πείτε το, χρησιμοποιήστε τα όχι για να λογοκρίνετε αλλά για θέσετε σε εφαρμογή τον καινούργιο τρόπο θεώρησης των πραγμάτων. Γιατί, λυπάμαι που το λέω, αλλά αν δεν «βρέξεις… τα πόδια σου, ψάρια δεν τρως»!
Ο Χαμένος Παράδεισος είναι ένα σύνδρομο που διακατέχει όλους, ή έστω την συντριπτική πλειοψηφία. Είναι εκείνο το σύνδρομο που δημιουργείται όταν αγνοούμε την εσωτερική πληροφορία που μας λέει πως η χαρά και το γέλιο είναι η φυσική μας, παραδείσια, κατάσταση. Και μια επισήμανση. Άλλο ο «παράδεισος» ως Κατάσταση Συνείδησης και άλλο ο Παράδεισος ως «τοπικός» και τελικός προορισμός. Ο δεύτερος δεν είναι παρά μια ακόμη …Φυλακή.
Κι όμως πώς φτάσαμε ως εδώ;
Το σύνδρομο της αμοιβάδας
Όπως είναι γνωστό από την βιολογία, κάθε έμβιο ον από ένα απλό μονοκύτταρο οργανισμό όπως η αμοιβάδα έως και τον άνθρωπο, διαθέτει το ενστικτώδες αντανακλαστικό της συστολής όταν αισθάνεται κίνδυνο και της διαστολής, όταν είναι ασφαλές.
Έχει διαπιστωθεί επίσης, από την ψυχιατρική, πως η διέγερση του συμπαθητικού νευρικού συστήματος προκαλεί τη συστολή, η οποία γίνεται αισθητή ως ανησυχία, ενώ η διέγερση του παρασυμπαθητικού νευρικού συστήματος παράγει την διαστολή, η οποία γίνεται αισθητή ως ευχαρίστηση.
Ο παλμός αυτός είναι ένα βιολογικό φαινόμενο που μπορεί να καταγραφεί με την χρήση ενός ενισχυτή λυχνίας κενού κι ενός παλμογράφου, μετρώντας τις αλλαγές στο δυναμικό της επιφάνειας της επιδερμίδας και καταδεικνύοντας έτσι πως η υποκειμενική εμπειρία της ευχαρίστησης και του άγχους, μπορούν να μετρηθούν αντικειμενικά.
Αυτή η διαδικασία αρχίζει να λαμβάνει χώρα από την πρώτη στιγμή της γέννησης μας και σε φυσιολογικά πλαίσια, ο μηχανισμός της συστολής –μάζεμα του σώματος και απόσυρση της συνείδησης- ακολουθείται μετά την πάροδο του κινδύνου από την διαστολή, το χαλάρωμα του σώματος και το άνοιγμα με εμπιστοσύνη προς τον Κόσμο.
Όμως, όταν το κοινωνικό περιβάλλον προσλαμβάνεται από την βρεφική έως και την ενήλικη ζωή μας ως εχθρικό, με τις ποικίλες απαγορεύσεις και τους εξαναγκασμούς στους οποίους μας υποβάλλει, η συστολή γίνεται χρόνια. Αν παρατηρήσουμε προσεκτικά τον εαυτό και τους συνανθρώπους μας, εντοπίζουμε εύκολα αυτό το γεγονός στις ρυτίδες του μετώπου, στα σφιγμένα σαγόνια και το νυχτερινό τρίξιμο των δοντιών, τις ανασηκωμένες ωμοπλάτες.
Τον συνδυασμό αυτών των γνώσεων και την εφαρμογή τους ως ψυχαναλυτικό και ψυχοθεραπευτικό εργαλείο έκανε για πρώτη φορά ο αυστριακός ψυχίατρος Wilhelm Reich, ο εμπνευστής της Οργονοθεραπείας.
Μαζεμένοι λοιπόν στα «καβούκια» μας και μονίμως, αν και ασυνείδητα, διακείμενοι εχθρικά στον αντικειμενικό Κόσμο, έχουμε χάσει την αυθόρμητη και ουσιαστική επικοινωνία με τους συνανθρώπους μας. Το συναίσθημα του φόβου, που πηγάζει από το ένστικτο της αυτοσυντήρησης, μας κρατά σε συνεργασία με τον νου κλειδωμένους σε διανοητικά μορφώματα που ακόμη κι αν έχουν αντικειμενικές βάσεις, απέχουν συχνά από την πραγματικότητα. Το σύνδρομο της αμοιβάδας λειτουργεί αντανακλαστικά και αυτοτροφοδοτούμενα, καθώς ισχύει η ρήση του Καβάφη : «…τους Λαιστριγόνες και τους Κύκλωπες δεν θα τους συναντήσεις, αν δεν τους κουβαλείς μεσ’ την ψυχή σου. Αν η ψυχή σου δεν τους στήνει εμπρός σου.»
Έτσι επιθυμούμε μεν να αλλάξουμε την καθημερινότητα μας, αλλά δεν είμαστε πρόθυμοι να αλλάξουμε την στάση μας απέναντι σε αυτήν. Αναλογιστείτε λοιπόν το μέγεθος της μέγγενης στην οποία είμαστε πιασμένοι, ο καθένας μας ξεχωριστά, και ταυτόχρονα ως σύνολο. Ή αλλιώς, «Φοβάται ο Γιάννης το θεριό και το θεριό τον Γιάννη»!
Χορεύουμε λοιπόν σ’ ένα φαύλο κύκλο και σ’ ένα ρυθμό που κατά κανόνα δεν είναι ο ατομικός μας. Όμως ποιος κτυπάει το ντέφι;
Το Μονοπάτι της Υψηλής Περιπέτειας
Υπάρχουν δυο υπό συζήτηση εκδοχές για την δημιουργία του Σύμπαντος και την προέλευση της Ζωής. Η μία θεωρεί πως η Δύναμη της Ζωής είναι νοήμων, αυτοδημιούργητη και με αυτό-οργάνωση, ενώ η δεύτερη τα θεωρεί ως τυχαία συμβάντα.
Και στις δύο, Σύμπαν και Ζωή παραμένουν ένα μυστήριο που οι άνθρωποι νοιώθουμε την ανάγκη να το ερευνήσουμε, να το ξεδιαλύνουμε και να το κατανοήσουμε. Επίσης, να το ελέγξουμε και να το χειραγωγήσουμε στον βαθμό που μπορούμε.
Και κάπου εδώ φθάνουμε στο σταυροδρόμι, όπου συναντιούνται τα μονοπάτια της «Ελευθερίας» και της «Υψηλής Περιπέτειας», κατά την παράδοση των Τολτέκων Μάγων.
Στην ελληνική μυθολογία βρίσκουμε τον Ήρωα Ηρακλή αντιμέτωπο με την Αρετή και την Κακία.
Και όπως δείχνουν τα πράγματα ο δρόμος της Κακίας, αν και λεωφόρος σύμφωνα με τον μύθο, έχει κυκλοφοριακή συμφόρηση! Αλλά, επειδή η λέξη «Κακία» είναι πολύ «παγωμένη» και απόλυτη, θα δανειστούμε το Μονοπάτι της Υψηλής Περιπέτειας, που αν μην τι άλλο ακούγεται εξωτικό κι ενδιαφέρον. Και είναι!
Ωστόσο, κάπου στην διάρκεια της διαδρομής, αρχίζουν και εμφανίζονται εκείνα τα γνωστά οικήματα όπου στεγάζονται οι εισπράκτορες των διοδίων. Και όσο προχωράμε, τα αντίτιμα γίνονται όλο και υψηλόποσα. Και αυτά τα διόδια δεν εξοφλούνται με χρήμα, αλλά με βούληση. Ναι, από εκείνη την ελεύθερη που έχει ο καθένας μας, αλλά σε διαφορετικά αποθέματα. Γιατί ο συμπαντικός νόμος της ελεύθερης βούλησης είναι ανάλογος με τον, επίσης συμπαντικό, νόμο της επικράτησης του ισχυρότερου. Και στο Μονοπάτι της Υψηλής Περιπέτειας υπάρχει μια διαρκής άμυλα, όχι πάντα ευγενής, μεταξύ Ελεύθερων Βουλήσεων που συνωστίζονται να περάσουν τα διόδια και να προχωρήσουν έως τελικής πτώσεως.
Αν χρησιμοποιούσαμε όρους της Φυσικής, θα μιλούσαμε για κβάντα ενέργειας, παρατηρητές και παρατηρούμενες πιθανολογικές καταστάσεις. Όποιος Παρατηρητής επιδεικνύει την μεγαλύτερη προσοχή στην πιθανολογική κατάσταση που παρατηρεί, την μετατρέπει σε μετασταθερή ή πιο απλά την «φέρνει» στον αντικειμενικό Κόσμο.
Αλλά ταυτόχρονα με τον κάθε ανεξάρτητο Παρατηρητή και εξ αιτίας ενός άλλου Συμπαντικού Νόμου, αυτού της αλληλεξάρτησης των πάντων, δημιουργούνται αυτόματα ομάδες Παρατηρητών που επικεντρώνουν όλοι μαζί την προσοχή τους –κατά κανόνα υποσυνείδητα– στην ίδια πιθανολογική συνθήκη και έχοντας το πλεονέκτημα της ισχύος του συνόλου, επιβάλουν την βούληση τους. (Δυστυχώς σ’ αυτήν την περίπτωση η βούληση κατευθύνεται από τα μη αποδεκτά για την κοινωνία συναισθήματα που έχουν καταχωνιαστεί στο ασυνείδητο).
Μια δύσκολη απόφαση
Τώρα αναλογιστείτε τι θα συνέβαινε αν αυτές οι ομάδες συνειδητοποιούνταν, έβαζαν ένα κοινό στόχο –την παρατήρηση μιας πιθανολογικής Ευτοπίας ας πούμε– και επικέντρωναν την Προσοχή τους σ’ αυτήν!
Να ένας καλός λόγος, για όσους έχουν αρκετή προσωπική βούληση και την γνώση να την χρησιμοποιήσουν, για τον οποίο θα ήθελαν αυτή η Γνώση να παραμείνει Μυστική.
Έτσι, το Μονοπάτι της Υψηλής Περιπέτειας καταλήγει ένας ενεργοβόρος έρπων όφις που οδηγεί στην άφταστη Ουτοπία, γιατί ακόμη και όσοι καταφέρνουν να προχωρήσουν λίγο περισσότερο από τους άλλους όχι απλά ανακαλύπτουν ένα ακόμη ταμείο διοδίων, αλλά χορεύουν και οι ίδιοι στον ρυθμό που κρατά το Συλλογικό Ασυνείδητο. (Να ποιος κτυπά το ντέφι!) Εκτός αυτού, σημειώστε πως η επιβολή της θέλησης κάποιου πάνω σε μιαν άλλη ύπαρξη, για οποιοδήποτε λόγο, είναι μια ενέργεια μαύρης μαγείας που συνιστά βιασμό, είτε σωματικό είτε συναισθηματικό ή νοητικό.
Μήπως είναι καιρός να στρίψουμε στην πρώτη έξοδο που θα βρούμε μπροστά μας;
Δύσκολη απόφαση. Και είναι δύσκολη επειδή η πίεση του ενστίκτου της αυτοσυντήρησης, μας ακολουθεί σαν την σκιά μας. Τι είναι όμως Αυτό που θέλει να αυτοσυντηρηθεί; Οι Βιολόγοι μας μιλούν για DNA και εγγεγραμμένες γενετικές πληροφορίες και κατά μία θεωρία είναι εκείνο που διαιωνίζει τον εαυτό του μέσα από την δική μας ύπαρξη. Οι ψυχολόγοι από την δική τους οπτική γωνία επικεντρώνονται στο Εγώ και την δική του βούληση.
Όμως κάθε άνθρωπος βιώνει την Εσωτερική του Ατομική Υπόσταση και Αυτήν είναι που επιθυμεί να συντηρήσει. Συντηρεί το σώμα επειδή είναι το όχημα Της και επειδή μέσα από αυτό την αντιλαμβάνεται στην παρούσα κατάσταση ύπαρξης. Ο φόβος του θανάτου, είναι ο φόβος της απώλειας επίγνωσης της ατομικής υπόστασης. Και η φυσική κατάσταση αυτής της υπόστασης όπως αναφέραμε πιο πάνω, είναι κατάσταση ευδαιμονίας. Έτσι, όλοι μας ανεξαιρέτως, επιδιώκουμε να επιστρέψουμε σ’ αυτήν. Δυστυχώς με λάθος τρόπους. Αναζητώντας την έξω από εμάς, σαν κάτι ξέχωρο και μακρινό ενώ πρέπει να στραφούμε μέσα μας. Εγώ Είμαι Μέσα Εδώ και Τώρα! Και η ευτυχία που διακαώς αναζητώ είναι θέμα εστίασης της εσωτερικής προσοχής.
Το Μονοπάτι της Ελευθερίας
Αν θέλω να ευτυχίσω χρειάζεται να εστιάσω σ’ αυτό και όχι στις εξωτερικές καταστάσεις που θεωρώ με τον νου μου πως θα με κάνουν ευτυχισμένο. Όλα όσα συμβαίνουν στη ζωή μας είναι αποτέλεσμα των δικών μας επιλογών συνειδητών και μη. Και αν αναλογιστούμε πως το συνειδητό κομμάτι μας είναι μόνο το ένα πέμπτο της συνολικής μας Ύπαρξης μπορούμε να κατανοήσουμε και να δεχθούμε πως δεν ευθύνεται κανείς έξω από εμάς για ό,τι μας συμβαίνει. Οι «αναποδιές» της ζωής μας δεν είναι παρά οι Προκλήσεις που το «Είμαι» θέτει στο «Εγώ» για να το επαναφέρει στην δική του ατομική πορεία. Αυτήν που αυτό πρέπει να ακολουθήσει και όχι εκείνη που η κοινωνική διαμόρφωση του έχει επιβάλλει. Έτσι το πρώτο βήμα προς την ευτυχία είναι να γνωρίσουμε ποιοι είμαστε. Οι αντίξοες καταστάσεις που αντιμετωπίζουμε είναι εκείνες που μας βγάζουν από τον εφησυχασμό και την αδράνεια που σημαίνουν Θάνατο. Τον Θάνατο της εσωτερικής μας υπόστασης.
Όσοι Γνωρίζουν τον Εαυτό τους και δρουν σύμφωνα με το ποιοι Ουσιαστικά Είναι, όσοι υποδύονται τους Ρόλους που τους διανεμήθηκαν χωρίς να ταυτίζονται με αυτούς, βιώνουν την Αρμονία επειδή Είναι ο Εαυτός τους!
Το κλειδί της αλλαγής είναι η Παραφύλαξη μας. Να παρατηρούμε και να έχουμε επίγνωση των σκέψεων, των συναισθημάτων και των πράξεων μας. Και στη συνέχεια να σταματήσουμε να ενδίδουμε σε όποια από αυτά μας απομακρύνουν από την αληθινή μας Ύπαρξη.
Η ευθύγραμμη ισοπεδωτική καθημερινότητα δεν είναι το μόνο που υπάρχει. Το Παράδοξο παίζει στα όρια της αντιληπτικής μας ικανότητας κρυφογελώντας μαζί μας. Ας του χαμογελάσουμε κι εμείς. Και κυρίως ας έχουμε το θάρρος να γελάμε με τον εαυτό μας. Ας μην μας παίρνουμε τόσο σοβαρά, δεν είμαστε παρά αστερόσκονη. Εκείνη η αστερόσκονη που κρατά το σύμπαν μας σε ύπαρξη.
Ακούγεται αντιφατικό; Ίσως αλλά είναι γεγονός. Και στο Σύμπαν δεν υπάρχει, ευτυχώς, τίποτε σταθερό. Συμβαίνουν συνεχώς αλλαγές. Επιτέλους ας το δεχθούμε αυτό κι ας το εντάξουμε στον τρόπο θεώρησης της «πραγματικότητας». Αλλάζοντας διαρκώς μέσα μας.
2008 © Ειρήνη Λεονάρδου
Το άρθρο πρωτοδημοσιεύθηκε στο περιοδικό ΑΒΑΤΟΝ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου