Του Ζαφείρη Χατζηδήμου
Ο Γιαχία Σίνουαρ ήταν ένα από τα βασικά στελέχη της Χαμάς από την αρχή της ίδρυσής της, ανεβαίνοντας γρήγορα στις τάξεις της οργάνωσης μέχρι να φτάσει να την ηγείται και να οργανώσει την πιο θανατηφόρα επίθεση κατά του Ισραήλ στο χρονικό διάστημα από την ίδρυσή του μέχρι σήμερα.
Τώρα, με το θάνατό του, η Χαμάς έχασε έναν άτεγκτο αλλά και έξυπνο ηγέτη, προκαλώντας ερωτήματα για το αν οι αντικαταστάτες του θα επιλέξουν την επιλογή της σύγκρουσης με το Ισραήλ ή θα προτιμήσουν την κατάπαυση του πυρός υπό τους όρους που θέτει το Ισραήλ.
Παράλληλα, η νέα ηγεσία θα πρέπει να επιλέξει πλέον με ποιες χώρες θα συνεχίζει να συνεργάζεται για τους σκοπούς της. Οι σχέσεις της Χαμάς με το Ιράν και την Χεζμπολάχ έχουν κλονιστεί (ίσως και ανεπανόρθωτα), ενώ η Τουρκία και το Κατάρ έχουν κερδίσει έδαφος ως οι νέοι παίκτες στη Λωρίδα της Γάζας – και όχι στη Δυτική Οχθη – ενισχύοντας την διχοτόμηση μεταξύ των Παλαιστινίων για τους δικούς τους γεωπολιτικούς στόχους.
Το alter ego του πρωθυπουργού του Ισραήλ και νυν υπουργός Εξωτερικών Ισραέλ Κατζ, έστειλε ήδη προειδοποιητικό μήνυμα στην Τουρκία μέσω του Χ (πρώην Twitter) με αποδέκτη τον λογαριασμό του Ταγίπ Ερντογάν.
Και είναι ιδιαίτερη η σημασία του. Δεν στάλθηκε στο Ιράν.
Το μήνυμα είχε την φωτογραφία του νεκρού Γιαχία Σίνουαρ γράφοντας στα τουρκικά: «πάρτε πίσω τον βιαστή και δολοφόνο φίλο σας, Σινουάρ.
Τα «δύο πρόσωπα» του Γ. Σίνουαρ
Παρά την ηγετική του θέση στη Χαμάς, ο Σίνουαρ δεν ήταν καθολικά αποδεκτός από τον παλαιστινιακό πληθυσμό. Πολλοί Παλαιστίνιοι – που δεν ανήκαν στη Χαμάς – είτε τον φοβόντουσαν είτε τον μισούσαν, θεωρώντας ότι η ακραία βία που προωθούσε έκανε τεράστιο κακό στην παλαιστινιακή υπόθεση. Και όπως αποδείχτηκε, είχαν κάθε λόγο να ανησυχούν.
Η σφαγή των ισραηλινών αμάχων στις 7 Οκτωβρίου 2023, όπου μαχητές της Χαμάς εισέβαλαν σε ισραηλινούς εποικισμούς, σε ένα φεστιβάλ υπέρ της ειρήνης και σε ένα στρατόπεδο σκοτώνοντας 1.100 πολίτες, 150 στρατιώτες και παίρνοντας 250 ομήρους, προκάλεσε σοκ και αγανάκτηση ακόμη και μέσα στην ίδια την παλαιστινιακή κοινωνία. Πολλοί Παλαιστίνιοι – ιδιαίτερα του σοσιαλιστικού κινήματος της PLO – αντιλήφθηκαν ότι η επίθεση αυτή δεν θα έφερνε τίποτα άλλο παρά μαζικά αντίποινα από το Ισραήλ και περαιτέρω καταστροφή για τη Γάζα.
Όπως και έγινε. Το Ισραήλ απάντησε στην επίθεση της Χαμάς με μαζικούς βομβαρδισμούς και χερσαίες επιχειρήσεις, καταστρέφοντας μεγάλες περιοχές της Γάζας και σκοτώνοντας περισσότερους από 42.000 ανθρώπους, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία.
Η επιχείρηση αυτή αποξένωσε ένα σημαντικό κομμάτι των Παλαιστινίων που, παρότι στηρίζουν την αντίσταση κατά της κατοχής, αποδοκίμασαν τη σφαγή αμάχων ως ανήθικη και καταστροφική όχι μόνο για τον αγώνα τους, αλλά για την κουλτούρα και τον πολιτισμό τους.
Επιπλέον, η απόλυτη κυριαρχία της Χαμάς στη Γάζα και η αυταρχική διακυβέρνησή της από τον Σίνουαρ, που δεν άφηνε χώρο για αντίθετες φωνές, είχαν προκαλέσει αντιδράσεις από τους Παλαιστίνιους που επιθυμούσαν έναν πιο πολιτικό και διπλωματικό δρόμο προς τη λύση του παλαιστινιακού ζητήματος. Η στρατηγική του Γ. Σίνουαρ, να βασίζεται αποκλειστικά στη βία για την επίτευξη των στόχων της παλαιστινιακής υπόθεσης, θεωρήθηκε από πολλούς Παλαιστίνιους καταστροφική, καθώς έδινε στο Ισραήλ τη δικαιολογία να κλιμακώσει τη στρατιωτική του επιθετικότητα και να πλήξει αδιακρίτως τον παλαιστινιακό πληθυσμό.
Ο «άγνωστος ρόλος» της Τουρκίας και του Κατάρ
Η Τουρκία, υπό την ηγεσία του προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, έχει υιοθετήσει μια στάση ανοικτής υποστήριξης προς τη Χαμάς, εστιάζοντας στη νομιμοποίηση της πολιτικής της παρουσίας. Από το 2010, όταν διακόπηκαν οι διπλωματικές σχέσεις Τουρκίας-Ισραήλ λόγω της επίθεσης στο τουρκικό πλοίο “Μαβί Μαρμαρά”, η Τουρκία αναδεικνύεται ως κεντρικός υπέρμαχος των Παλαιστινίων και εχθρική απέναντι στο Ισραήλ. Σε αυτήν τη διαδικασία, η Χαμάς έχει βρει ένα ισχυρό πολιτικό σύμμαχο.
Η παρουσία της Χαμάς στην Τουρκία είναι ευρέως γνωστή, καθώς η οργάνωση διατηρεί πολιτικά γραφεία στην Κωνσταντινούπολη. Σε ορισμένες περιπτώσεις, η Τουρκία έχει κατηγορηθεί ότι επιτρέπει στη Χαμάς να χρησιμοποιεί την επικράτειά της για τη συγκέντρωση οικονομικών πόρων και τη στρατηγική ανάπτυξη της ένοπλης πτέρυγάς της. Πολλοί από τους ηγέτες της Χαμάς, όπως ο Ισμαήλ Χανίγιε, είχαν κάνει εμφανίσεις σε τουρκικές πολιτικές εκδηλώσεις, ενώ τα κρατικά μέσα της χώρας έχουν μεταδώσει επανειλημμένα υποστηρικτικές απόψεις προς την οργάνωση.
Πέρα από την πολιτική στήριξη, η Τουρκία παρέχει και οικονομική βοήθεια. Η τουρκική κυβέρνηση, μέσω της Τουρκικής Υπηρεσίας Συνεργασίας και Συντονισμού (TİKA), έχει προσφέρει κοντά στα 150 εκατομμύρια δολάρια για την ανασυγκρότηση της Γάζας, όπου η Χαμάς παραμένει η κυρίαρχη δύναμη. Αυτή η βοήθεια θεωρείται συχνά ως μέσο για την ενίσχυση της επιρροής της Χαμάς στην περιοχή.
Το Κατάρ έχει επίσης διαδραματίσει έναν σημαντικό ρόλο στην ενίσχυση της Χαμάς, ιδιαίτερα μέσω της οικονομικής βοήθειας που έχει προσφέρει στη Λωρίδα της Γάζας. Το πλούσιο εμιράτο του Περσικού Κόλπου, από το 2012, έχει διοχετεύσει πάνω από 2 δισ. δολάρια σε έργα υποδομής και σε ανθρωπιστική βοήθεια, στοχεύοντας στην αποκατάσταση των ζημιών που προκάλεσαν οι ισραηλινές επιθέσεις.
Οι οικονομικές ενισχύσεις από το Κατάρ, αν και υποτίθεται ότι προορίζονται για την κάλυψη ανθρωπιστικών αναγκών, έχουν κατηγορηθεί ότι χρησιμοποιούνται έμμεσα για τη χρηματοδότηση των επιχειρήσεων της Χαμάς. Το Κατάρ προσφέρει μηνιαίες επιχορηγήσεις στους δημόσιους υπαλλήλους της Γάζας, καθώς και στους πολίτες που επλήγησαν από τις συγκρούσεις, ενώ παράλληλα υποστηρίζει την αποκατάσταση κατεστραμμένων υποδομών. Αυτή η χρηματοδότηση προσφέρει στη Χαμάς τη δυνατότητα να ελέγχει την τοπική οικονομία και να κερδίζει τη στήριξη του πληθυσμού.
Σε πολιτικό επίπεδο, το Κατάρ έχει διατηρήσει καλές σχέσεις με τη Χαμάς, ενώ παίζει το ρόλο του διαμεσολαβητή μεταξύ της οργάνωσης και του Ισραήλ για την επίτευξη εκεχειριών. Ο εμίρης του Κατάρ, Ταμίμ μπιν Χαμάντ αλ Θάνι, έχει πολλές φορές υποδεχτεί ηγέτες της Χαμάς στη Ντόχα, δείχνοντας ανοιχτά τη στήριξή του. Αυτή η πολιτική υποστήριξη παρέχει στη Χαμάς την απαραίτητη διεθνή κάλυψη για να παραμένει ενεργή στην πολιτική σκακιέρα της Μέσης Ανατολής.
Ιράν: Σύμμαχος σε απόσταση
Αν και το Ιράν θεωρείται παραδοσιακός σύμμαχος της Χαμάς, η σφαγή της 7ης Οκτωβρίου πραγματοποιήθηκε χωρίς τη συμμετοχή ή ενημέρωση της Τεχεράνης. Αυτή η αποστασιοποίηση μπορεί να εξηγηθεί από τη μέχρι πρότινος πολιτική και διπλωματική κατεύθυνση της Χαμάς, που φαίνεται να αναζητά μεγαλύτερη αυτονομία και να στρέφεται προς την Τουρκία και το Κατάρ για στήριξη. Το Ιράν, παρότι παραμένει σημαντικός παράγοντας για τις ένοπλες οργανώσεις της περιοχής, δεν είχε ενεργή συμμετοχή στις επιχειρήσεις της Χαμάς εκείνη την ημέρα και δεν γνώριζε τι σχεδίαζε ο πρωτεργάτης αυτών Γ. Σίνουαρ.
Ετσι, η Χεζμπολάχ, το «μακρύ χέρι» της επιρροής του Ιράν στη Μέση Ανατολή, διατήρησε πιο ήπια στάση στις συγκρούσεις με το Ισραήλ. Οι ενέργειές της μετά την 7η Οκτωβρίου, αν και δείχνουν υποστήριξη προς τη Χαμάς, ήταν περισσότερο συμβολικές παρά επιθετικές, προσπαθώντας να αποφύγει την κλιμάκωση σε εκτεταμένο πόλεμο.
Ωστόσο, η κατάσταση επιδεινώθηκε δραματικά μετά την δολοφονία του ηγέτη της Χεζμπολάχ Χασάν Νασράλα στη Βηρυτό και την προηγούμενη δολοφονία Ιρανών στρατηγών στη Δαμασκό και του πολιτικού ηγέτη της Χαμάς Ισμαήλ Χανίγιε στην Τεχεράνη, που διαδέχτηκε ο Γ. Σίνουαρ. Αυτές οι δράσεις του Ισραήλ σε πολιτικό-στρατιωτικό επίπεδο κορυφώθηκαν με την χερσαία εισβολή των ενόπλων δυνάμεων του εβραϊκού κράτους στον Λίβανο στα τέλη Σεπτεμβρίου.
Αυτή η ενέργεια ξεχείλισε το ποτήρι της ανοχής και το Ιράν την 1η Οκτωβρίου εξαπέλυσε μαζική επίθεση κατά του Ισραήλ, εκτοξεύοντας 200 βαλλιστικούς πυραύλους. Και το Ισραήλ ακόμη μέχρι την ώρα που γράφονται αυτές οι αράδες δεν έχει ανταποδώσει το ισοδύναμο τετελεσμένο…
Αγνωστα νερά…
Η δολοφονία του Γιαχία Σίνουαρ και οι μεταγενέστερες εξελίξεις στη Μέση Ανατολή αναδεικνύουν την πολυπλοκότητα των συμμαχιών και των ισορροπιών στην περιοχή. Η Χαμάς φαίνεται να στρέφεται ξεκάθαρα ολοένα προς την Τουρκία και το Κατάρ για πολιτική και οικονομική υποστήριξη, αποστασιοποιούμενη από το Ιράν, με το οποίο οι σχέσεις κλονίστηκαν λόγω της σφαγής της 7ης Οκτωβρίου κατά του Ισραήλ, την οποία η Τεχεράνη δεν θα επέτρεπε ποτέ. Για τους λόγους που ήδη προαναφέραμε.
Ωστόσο, η δολοφονία του ηγέτη της Χεζμπολάχ και οι απαντήσεις του Ιράν υποδεικνύουν ότι η σύγκρουση αυτή δεν μπορεί να περιοριστεί σε τοπικό επίπεδο. Αντίθετα, κάθε κίνηση στην περιοχή έχει ευρύτερες γεωπολιτικές συνέπειες, που επηρεάζουν όχι μόνο τη Μέση Ανατολή, αλλά και το παγκόσμιο σκηνικό. Οπου Δύση και Ανατολή παρακολουθεί με “κομμένη την ανάσα”…
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου