ΗΠΑ-Ισραήλ-Ιράν: Το τρίγωνο των παλιών συμμάχων που έγιναν ορκισμένοι εχθροί!!!

 

Ο ήλιος ανέτειλε αργά πάνω από τις αχανείς ερήμους της Μέσης Ανατολής, ρίχνοντας τις πρώτες του ακτίνες πάνω στις αρχαίες πόλεις και στα μοντέρνα κτίρια που είχαν ανεγερθεί στις τελευταίες δεκαετίες. Σε αυτό το σκηνικό, εκτυλίσσεται η πολυτάραχη ιστορία των σχέσεων μεταξύ ΗΠΑ, Ισραήλ και Ιράν, τριών κρατών που οι δρόμοι τους διασταυρώνονται επανειλημμένα με τρόπους άλλοτε αναπάντεχους και άλλοτε αναπόφευκτους.

Στη δεκαετία του 1950, το Ιράν, με τον βασιλιά του, τον Σάχη Μοχάμαντ Ρεζά Παχλαβί, βρισκόταν σε πορεία εκσυγχρονισμού (κατά τα πρότυπα του Σάχη). Ο Σάχης, μια φιγούρα του παλιού κόσμου με νέες φιλοδοξίες, βρήκε έναν ισχυρό σύμμαχο στις Ηνωμένες Πολιτείες.
Το Ιράν ήταν πλούσιο σε πετρέλαιο και η θέση του στην καρδιά της Μέσης Ανατολής το καθιστούσε στρατηγικά σημαντικό.
Οι ΗΠΑ, από την άλλη, βίωναν την ακμή της παγκόσμιας ισχύος τους μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο και επιδίωκαν να διασφαλίσουν ότι η περιοχή δεν θα έπεφτε στη σφαίρα επιρροής της Σοβιετικής Ένωσης.

Η φιλία αυτή, όπως και όλες οι δυνατές συμμαχίες, χτίστηκε πάνω σε μια κοινή κατανόηση των αναγκών και των συμφερόντων των δύο χωρών. Οι Αμερικανοί πρόσφεραν στον Σάχη στρατιωτική και οικονομική βοήθεια, ενώ εκείνος ανταπέδωσε με προμήθεια πετρελαίου και πολιτική υποστήριξη.

Το Τελ Αβίβ αγκαλιάζει την Τεχεράνη

Στην άλλη πλευρά της Μέσης Ανατολής, το Ισραήλ, η νεοσύστατη χώρα των Εβραίων, βρισκόταν σε μια συνεχή κατάσταση προετοιμασίας για πόλεμο, περιτριγυρισμένη από εχθρικά αραβικά κράτη. Πριν το 1979, το Ισραήλ και το Ιράν διατηρούσαν φιλικές σχέσεις. Ηταν και τα δύο κράτη μη-αραβικά στη Μέση Ανατολή και αντιμετώπιζαν κοινές προκλήσεις.
Είχαν εμπορικές συναλλαγές και η συνεργασία τους επεκτεινόταν μέχρι και στον στρατιωτικό τομέα. Οι Ισραηλινοί ειδικοί βοήθησαν το Ιράν σε τεχνολογικά προγράμματα και οι Ιρανοί παρείχαν στο Ισραήλ πολύτιμα αγαθά, ιδιαίτερα πετρέλαιο.

Η Επανάσταση και η Ανατροπή

Το 1979, όμως, οι ισορροπίες άλλαξαν δραματικά. Η Ισλαμική Επανάσταση ξέσπασε στο Ιράν, ανατρέποντας τον Σάχη και φέρνοντας στην εξουσία τον Αγιατολάχ Χομεϊνί. Οι εικόνες του Σάχη να φεύγει εξόριστος και οι επαναστάτες να κυριεύουν την Τεχεράνη έκαναν τον γύρο του κόσμου. Η επανάσταση δεν ήταν απλώς μια αλλαγή κυβέρνησης, ήταν μια ριζική μεταμόρφωση της ιρανικής κοινωνίας και της πολιτικής της.

Ο Χομεϊνί υιοθέτησε μια σκληρή αντι-αμερικανική και αντι-ισραηλινή στάση. Η Αμερικανική Πρεσβεία στην Τεχεράνη καταλήφθηκε από φοιτητές που υποστήριζαν την επανάσταση και οι διπλωμάτες κρατήθηκαν όμηροι για 444 ημέρες. Η κρίση αυτή επισφράγισε την αποξένωση των ΗΠΑ από το Ιράν και οδήγησε στις σχέσεις τους στο σημείο Ναδίρ, σημείο που παραμένει μέχρι σήμερα.

Στο Ισραήλ, από την άλλη, η αλλαγή καθεστώτος στο Ιράν ήταν ένας κίνδυνος που έπρεπε να αντιμετωπιστεί. Το Ιράν, πλέον μια Ισλαμική Δημοκρατία, έγινε ένας από τους πιο φανατικούς αντιπάλους του Ισραήλ στη Μέση Ανατολή. Του «μικρού Σατανά» όπως το αποκαλούσε ο Αγιατολάχ Χομεϊνί. Η υποστήριξη του Ιράν σε ένοπλες οργανώσεις όπως η Χεζμπολάχ και η Χαμάς απειλούσε άμεσα την ασφάλεια του Ισραήλ και ενίσχυε την ανάγκη για ενίσχυση των ενόπλων δυνάμεών του.

Οι Δεκαετίες της Αντιπαράθεσης

Η δεκαετία του 1980 και του 1990 ήταν περίοδοι μεγάλων εντάσεων και στρατιωτικών συγκρούσεων. Οι ΗΠΑ και το Ιράν βρέθηκαν σε αντίπαλα στρατόπεδα στον πόλεμο Ιράν-Ιράκ. Οι ΗΠΑ υποστήριξαν το Ιράκ με στρατιωτική και οικονομική βοήθεια, θεωρώντας ότι μια νίκη του Ιράν θα ενίσχυε την επιρροή της Σοβιετικής Ένωσης στην περιοχή.

Η αμερικανική στρατιωτική παρουσία στη Μέση Ανατολή ενισχύθηκε μετά τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου 2001. Οι ΗΠΑ εισέβαλαν στο Αφγανιστάν και αργότερα στο Ιράκ, επιχειρώντας να εξαλείψουν την τρομοκρατία και να εγκαθιδρύσουν – κατά τον δυτικό τρόπο – δημοκρατικά καθεστώτα. Το Ιράν, βλέποντας τις στρατιωτικές δυνάμεις των ΗΠΑ να περικυκλώνουν τα σύνορά του, ενίσχυσε την υποστήριξή του σε όμορες θρησκευτικά και πολιτικά ένοπλες οργανώσεις και συνέχισε την ανάπτυξη του πυρηνικού του προγράμματος.

Το Ισραήλ, εν τω μεταξύ, παρακολουθούσε στενά την ανάπτυξη του ιρανικού πυρηνικού προγράμματος. Οι φόβοι ότι το Ιράν θα μπορούσε να αποκτήσει πυρηνικά όπλα οδήγησαν σε μια σειρά από μυστικές επιχειρήσεις και σαμποτάζ από την πλευρά του Ισραήλ, με στόχο την καθυστέρηση ή την καταστροφή των ιρανικών προγραμμάτων.

Η Πυρηνική Απειλή

Η διεθνής κοινότητα ανησυχούσε όλο και περισσότερο για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν. Η Συμφωνία για την Πυρηνική Ενέργεια του 2015 (γνωστή ως JCPOA) ήταν ένα σημαντικό βήμα προς τη μείωση των εντάσεων. Οι μεγάλες δυνάμεις, συμπεριλαμβανομένων των ΗΠΑ, συμφώνησαν να άρουν κάποιες από τις κυρώσεις με αντάλλαγμα τον περιορισμό του πυρηνικού προγράμματος του Ιράν και αυστηρότερους ελέγχους.

Ωστόσο, το 2018, η απόφαση του τότε προέδρου των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, να αποχωρήσει από τη συμφωνία και να επαναφέρει τις κυρώσεις κατά του Ιράν προκάλεσε νέο κύμα έντασης. Το Ιράν απάντησε αυξάνοντας τις πυρηνικές του δραστηριότητες και οι σχέσεις ΗΠΑ-Ιράν μπήκαν ξανά σε τροχιά σύγκρουσης.

Το «τελικό πλήγμα» που καταβαράθρωσε οποιαδήποτε ελπίδα για την εξεύρεση διπλωματικής λύσης ήταν η δολοφονία του ιρανού στρατηγού  Κασέμ Σουλεϊμανί, διοικητής της Δύναμης Κουντς της Ιρανικής Επαναστατικής Φρουράς, στις 3 Ιανουαρίου 2020 από αεροπορική επιδρομή των ΗΠΑ κοντά στο Διεθνές Αεροδρόμιο της Βαγδάτης στο Ιράκ.
Από την άλλη, το Ισραήλ από την πλευρά του, συνέχισε να θεωρεί το Ιράν ως τη μεγαλύτερη απειλή για την ασφάλειά του. Οι μυστικές επιχειρήσεις εναντίον ιρανικών πυρηνικών εγκαταστάσεων και επιστημόνων εντάθηκαν και οι δύο χώρες βρέθηκαν σε μια συνεχή κατάσταση έμμεσου πολέμου.

Ο Χορός της Γεωπολιτικής

Οι σχέσεις ΗΠΑ-Ισραήλ παρέμειναν σταθερές και ισχυρές. Η στρατιωτική και οικονομική βοήθεια των ΗΠΑ προς το Ισραήλ διατηρήθηκε, με τις δύο χώρες να συνεργάζονται σε θέματα άμυνας και ασφάλειας. Οι κοινές στρατιωτικές ασκήσεις και η ανταλλαγή πληροφοριών αποτελούν καθημερινή πρακτική. Παρά τις διαφωνίες τους για το πώς να αντιμετωπίσουν το Ιράν, η συμμαχία τους παρέμεινε ακλόνητη.

Οι ΗΠΑ συνέχισαν να υποστηρίζουν την πολιτική του Ισραήλ και να επεμβαίνουν σε περιπτώσεις που θεωρούσαν ότι απειλούνταν η ασφάλεια της περιοχής.

Το Ιράν, από την άλλη, συνέχισε να επιδιώκει την αύξηση της επιρροής του στη Μέση Ανατολή μέσω συμμαχιών με σιιτικές ομάδες και κυβερνήσεις. Η συμμετοχή του στον εμφύλιο πόλεμο της Συρίας, η υποστήριξη στους Χούθι στην Υεμένη και οι επιχειρήσεις του στο Ιράκ αποτελούσαν μέρος της στρατηγικής του να επεκτείνει την επιρροή του και να αντισταθμίσει την αμερικανική παρουσία.

Με αποκορύφωμα την δολοφονία εντός της ιρανικής πρεσβείας στη Δαμασκό, τριών στρατηγών της δύναμης Αλ Κούτς των Φρουρών της Επανάστασης. Η αντίδραση του Ιράν αν και αναμενόμενη, ήταν σφοδρή.
Το Ιράν πραγματοποίησε εκτεταμένη επίθεση κατά του Ισραήλ, η οποία περιλάμβανε την εκτόξευση περισσότερων από 300 πυραύλων και μη επανδρωμένων αεροσκαφών (drones). Συνδυασμένες επιχειρήσεις όμως από τις ένοπλες δυνάμεις του Ισραήλ, της Ιορδανίας και των ΗΠΑ, κατέστρεψαν στον αέρα το 99% των εισερχομένων απειλών με αποτέλεσμα να υπάρξουν ελάχιστες ζημιές και ένας σοβαρός τραυματισμός στο Ισραήλ.

Ηταν η πρώτη διακρατική σύγκρουση μεταξύ του Ιράν και του Ισραήλ και όπως εξελίσσεται η κατάσταση μετά την δολοφονία στην Βηρυτό του στρατιωτική διοικητή της Χεζμπολάχ και λίγες ώρες αργότερα του εμβληματικού ηγέτη της Χαμάς Ισμαήλ Χανίγια μέσα στην Τεχεράνη (!), φαίνεται πως ένας διακρατικός πόλεμος είναι από πολύ πιθανός έως σίγουρος. Με τον πόλεμο μεταξύ Ισραήλ-Χαμάς να μαίνεται και οι νεκροί Παλαιστίνιοι να έχουν ξεπεράσει τους 40.000 και οι τραυματίες τους 150.000

Η Συνεχιζόμενη Αντιπαράθεση

Η ιστορία των σχέσεων ΗΠΑ, Ισραήλ και Ιράν είναι μια ιστορία γεμάτη εντάσεις, συγκρούσεις και περιστασιακές στιγμές ελπίδας. Παρά τις προσπάθειες για διπλωματικές λύσεις και την αναζήτηση της ειρήνης, οι διαφορές παραμένουν βαθιές και οι προκλήσεις πολλές. Και καθώς οι ακτίνες του ήλιου δύουν πάνω από τη Μέση Ανατολή, η σκιά της αβεβαιότητας συνεχίζει να καλύπτει την περιοχή.

Οι σχέσεις μεταξύ αυτών των τριών κρατών, κάθε μια με τη δική της μοναδική ιστορία και συμφέροντα, παραμένουν ένας από τους πιο κρίσιμους παράγοντες για τη σταθερότητα και την ασφάλεια της Μέσης Ανατολής και κατά συνέπεια του πλανήτη γενικότερα.

https://neostrategy.g