ΕΥΡΑΣΙΑΝΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΠΑΝΑΦΡΙΚΑΝΙΣΜΟΣ: ΚΟΙΝΑ ΣΗΜΕΙΑ ΠΡΟΚΛΗΣΕΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

 

ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ

Alexander Bovdunov

Η ευρασιατική ολοκλήρωση είναι μία από τις κορυφαίες γεωπολιτικές προτεραιότητες της Ρωσίας, ενώ η αφρικανική ολοκλήρωση αποτελεί προτεραιότητα για τις αφρικανικές χώρες. Και οι δύο έννοιες διαμορφώθηκαν μέσα στα αντίστοιχα ιδεολογικά τους ρεύματα: Ευρασιανισμός και Παναφρικανισμός. Παρά τις εξωτερικές διαφορές μεταξύ ευρασιανιστών και παναφρικανιστών, υπάρχουν σοβαρές δομικές ομοιότητες μεταξύ αυτών των ιδεολογιών, οι οποίες μπορούν να συνοψιστούν στο σχήμα «πρόκληση-απάντηση» του Arnold Toynbee. Στην ουσία, πρόκειται για προβλήματα παρόμοιων πολιτισμών, μη δυτικών πολιτισμών που αντιμετωπίζουν τα προβλήματα του εκδυτικισμού, του εκσυγχρονισμού, της ιστορικής μνήμης και του σχεδίου ενός μέλλοντος ριζωμένου στην παράδοση.

Η πρόκληση της Δύσης. Η απάντηση: ένας ανεξάρτητος πολιτισμός

Και οι ευρασιανιστές και οι παναφρικανιστές είναι διανοούμενοι που έχουν γνωρίσει τη Δύση, που από διαφορετικές συνθήκες έχουν βρεθεί εκεί, αλλά που έχουν κάνει διαφορετική επιλογή, υπέρ της μη Δύσης, της πολιτικής κυριαρχίας της περιοχής τους, αρνούμενοι τον δυτικό πολιτισμό την καθολικότητά του.

Οι Ευρασιανιστές είναι Ρώσοι διανοούμενοι, συμπεριλαμβανομένων αριστοκρατών όπως ο NS Trubetskoy, που κατείχαν φιλελεύθερες ή φιλελεύθερες-εθνικιστικές θέσεις πριν από την επανάσταση του 1917. Βρέθηκαν εξόριστοι στη Δύση, ριζοσπαστικοποίησαν σημαντικά την κοσμοθεωρία τους και έγιναν πιστοί οπαδοί της σλαβόφιλης παράδοσης. Ωστόσο, αντιπαραβάλλουν τη Δύση όχι με τον σλαβικό κόσμο, αλλά με την Ευρασία ως τόπο ανάπτυξης, εγκαθιδρύοντας τον λόγο της μοναδικότητας και ετερότητας της Ρωσίας από τους πολιτισμούς της Δύσης και της Ανατολής. Ο Ευρασιανισμός συνδύαζε δύο βασικές ιδέες: τη μοναδικότητα του ευρασιατικού πολιτισμού και την ανάγκη ενοποίησης του ευρασιατικού γεωπολιτικού (πολιτικού και οικονομικού) χώρου.

Οι πρώτοι Παναφρικανιστές ήταν Αφρικανοί και Αφροαμερικανοί διανοούμενοι που είχαν σπουδάσει και μεγαλώσει στη Δύση κατά την εποχή της δυτικής αποικιακής κυριαρχίας στην Αφρική. Ανάμεσά τους ήταν επίσης μέλη της τοπικής αριστοκρατίας που προσωποποιούσαν άμεσους δεσμούς αίματος με την παλιά προαποικιακή κρατική παράδοση - για παράδειγμα, ο Tovalu Ouenu, ένας Παρισινός δανδής της αριστοκρατίας του Βασιλείου της Dahomey που ίδρυσε τη Γενική Ένωση για την Άμυνα της Μαύρη Φυλή (LUDRN) το 1924.

Επίσης, λόγω του παράγοντα των Ηνωμένων Πολιτειών και της Λιβερίας, μιας de facto αμερικανικής αποικίας και σημείου εισόδου των ΗΠΑ στην ήπειρο, ορισμένες από τις φιλελεύθερες ιδέες του Παναφρικανισμού δεν διαγράφηκαν αμέσως. Ωστόσο, ο γενικός αντιαποικιακός λόγος ήταν συνεπής με τις θέσεις για τις οποίες μίλησαν και οι Ευρασιάτες. Τελικά, οι Παναφρικανιστές άρχισαν επίσης να μιλούν για την ανεξαρτησία και την ενοποίηση της Αφρικής, η οποία έγινε βασική ιδέα συγγραφέων όπως ο Cheikh Anta Diop, ο Leopold Senghor και άλλοι, και η βάση των πολιτικών σχεδίων ηγετών όπως οι Modibo Keita, Sekou. Toure, Kwame Nkrumah, Toma Sankara ή Muammar Gaddafi.

Η πρόκληση της νεωτερικότητας. Η απάντηση είναι η παράδοση

Οι Ρώσοι Ευρασιάτες ήταν οι πρώτοι από τους Ρώσους μετανάστες που έδωσαν προσοχή και επανεξέτασαν τα γραπτά του ιδρυτή του παραδοσιακού, Ρενέ Γκενόν. Οι ίδιοι ήταν υπέρ της επιστροφής της Ρωσίας στις ρίζες της ορθόδοξης παράδοσής της, σεβόμενη τις παραδόσεις των άλλων λαών. Αυτό βρήκε την πιο κατάλληλη συνέχειά του στον νεοευρασιανισμό του Alexander Dugin, ο οποίος ανέπτυξε την αντίθεση στη Δύση των πρώτων Ευρασιατών στην παραδειγματική αντίθεση μεταξύ νεωτερικότητας και παράδοσης.

Το ίδιο μπορεί να ειπωθεί για τον σύγχρονο Παναφρικανισμό, ο οποίος επίσης επηρεάζεται συναισθηματικά από την παραδοσιακή φιλοσοφία. Αυτές είναι κυρίως οι ιδέες του Kemi Seb, προέδρου της ΜΚΟ Urgencies Panafricanistes. Ωστόσο, επίσης εγγενής στις ιδέες της Αφρικανικής Αναγέννησης που διατυπώθηκαν από τον πρώην Πρόεδρο της Νότιας Αφρικής Thabo Mbeki είναι μια κριτική στάση απέναντι στη νεωτερικότητα:

«Αυτό που είναι μοναδικό για την Αφρικανική Αναγέννηση που διατυπώνεται στα γραπτά του Thabo Mbeki είναι ότι τονίζει τη σημασία της θεμελίωσης της καθημερινής πρακτικής (συμπεριλαμβανομένης της επιστήμης) στην αφρικανική πραγματικότητα και φιλοσοφία. Αναγνωρίζει την αποτυχία της νεωτερικότητας να λειτουργήσει για το καλό όλων των Αφρικανών, όπως αποδεικνύεται από τη συνεχιζόμενη υποδούλωση της Αφρικής… Ούτε ο καπιταλισμός, ούτε ο μαρξισμός, ούτε τα παράγωγά τους έχουν φέρει ελευθερία ή ενότητα στην Αφρική. Σε μεγάλο βαθμό, η πρόσκληση για συμμετοχή στην Αφρικανική Αναγέννηση είναι επίσης μια πρόσκληση για αναζωογόνηση της Αφρικής μέσω των γλωσσών και των φιλοσοφιών της », γράφουν οι ερευνητές της Ζιμπάμπουε Mark Malisa και Philippa Nengeze.

Τόσο ορισμένα ρεύματα του Ευρασιανισμού όσο και των Παναφρικανιστών προσπάθησαν εδώ και πολύ καιρό να βρουν έναν δρόμο προς την αστική κυριαρχία σε μια έκκληση στις σύγχρονες ιδεολογίες (φιλελευθερισμός, κομμουνισμός, εθνικισμός), αλλά έχουν καταλήξει να απορρίψουν τον μοντερνισμό και το πολιτικό του παράδειγμα γενικά.

«Ενώ οι πρώτοι Παναφρικανιστές πίστευαν αρχικά ότι το μέλλον της Αφρικής βρισκόταν στην υιοθέτηση του καπιταλισμού, του χριστιανισμού ή ακόμα και του μαρξισμού, στις αρχές του 21ου αιώνα, ειδικά με την έκκληση για μια Αφρικανική Αναγέννηση, υπήρχε μια σιωπηρή και ρητή αναγνώριση ότι τα εργαλεία και οι δομές της νεωτερικότητας είχαν αποτύχει να αλλάξουν ριζικά τις συνθήκες διαβίωσης των Αφρικανών προς το καλύτερο», σημειώνουν οι αφρικανοί ερευνητές.

Η πρόκληση των αυτοκρατοριών. Η απάντηση: ηπειρωτική ολοκλήρωση

Η υψηλότερη μορφή πολιτικής οργάνωσης στον κόσμο της Παράδοσης ήταν αυτοκρατορίες - βασίλεια βασιλείων. Οι αρχαίοι αυτοκρατορικοί σχηματισμοί όπως οι αυτοκρατορίες του Μάλι, του Μπενίν και της Μονομοτάπα (Ζιμπάμπουε) ήταν πηγή υπερηφάνειας για τους Αφρικανούς και ενέπνευσαν τους Παναφρικανιστές. Η αυτοκρατορική συνείδηση ​​(σε αντίθεση με τον σύγχρονο δυτικό ιμπεριαλισμό) και οι αυτοκρατορίες, τόσο ως λειτουργικές δομές όσο και ως αντικείμενα συλλογικής μνήμης που διεγείρουν την πολιτική φαντασία, αποτελούν κρίσιμο πόρο της κυριαρχικής ιδεολογίας που κινητοποιεί την αντίθεση στην αποικιοκρατία.

Για παράδειγμα, ο Modibo Keita, ένας από τους ιδρυτές του κράτους του Μάλι, δικαιολόγησε την υιοθέτηση του ονόματος μιας αρχαίας αυτοκρατορίας για ένα νέο μετα-αποικιακό κράτος: «Το Μάλι είναι ένα διάσημο όνομα που ανήκει σε ολόκληρη τη Δυτική Αφρική. σύμβολο της εξουσίας, της ικανότητας του μαύρου για πολιτική, διοικητική, οικονομική και πολιτιστική οργάνωση. Είναι μια λέξη που ήδη αφήνει σε καρδιές και ψυχές το μυστικό αποτύπωμα της μεγάλης ελπίδας του μέλλοντος: του αφρικανικού έθνους...».

Καθώς δεν ήταν ένα τεχνούργημα του παρελθόντος, αλλά ένα πραγματικό πολιτικό υποκείμενο, η αφρικανική αυτοκρατορία - η Αιθιοπία - ενέπνευσε τους πρώτους Παναφρικανιστές ως παράδειγμα αντίστασης στους αποίκους. Ωστόσο, οι Παναφρικανιστές δεν αποφάσισαν να αποκαταστήσουν τις αρχαίες αυτοκρατορίες στην προηγούμενη μορφή τους, αλλά μάλλον να οικοδομήσουν μια νέα ένωση που θα περιλάμβανε ολόκληρο τον μεγάλο αφρικανικό χώρο στη βάση της ειρήνης και της αμοιβαίας αδελφοσύνης αντί της υποταγής και της σκλαβιάς.

Η πολιτική σκέψη των Ευρασιατών οργανώθηκε σε παρόμοιες γραμμές με την εικόνα της προηγούμενης αυτοκρατορίας. Βασίστηκαν στο κοινό ιστορικό παρελθόν και ήταν περήφανοι για την οικοδόμηση κράτους των προγόνων τους, αλλά δεν ήταν υπέρ της αναδημιουργίας της Ρωσικής Αυτοκρατορίας στις προηγούμενες μορφές της, αλλά μάλλον υπέρ της οικοδόμησης μιας νέας οντότητας κρατικής ολοκλήρωσης στις αρχές της παν- Ευρασιατικός εθνικισμός. Αυτή η ευρασιατική θέση μπορεί να εκφραστεί με τα λόγια του Ρώσου Προέδρου Β. Β. Πούτιν σχετικά με τη σβηστή Σοβιετική Αυτοκρατορία. Τα λόγια του Πούτιν για τη σοβιετική αυτοκρατορία: «Αυτός που δεν μετανιώνει για την κατάρρευση της ΕΣΣΔ δεν έχει καρδιά. Και αυτός που θέλει να το επαναφέρει στην παλιά του μορφή δεν έχει κεφάλι».

Η συμμετρία μεταξύ Ευρασιανισμού και Παναφρικανισμού είναι ένα επιπλέον επιχείρημα ότι οι δύο ιδεολογίες προορίζονται για συνεργασία και υποστήριξη. Αντιμέτωποι με παρόμοιες προκλήσεις, Ρώσοι και Αφρικανοί ακολουθούν παρόμοια μονοπάτια για να ξεπεράσουν τη Δύση, να ξεπεράσουν τη νεωτερικότητα και να ξεπεράσουν το παρελθόν τους δημιουργώντας νέες πολιτικές μορφές στη βάση της παράδοσης. Η μελέτη των ιδεών του άλλου μπορεί να εμπλουτίσει σημαντικά τον ευρασιατικό και τον παναφρικανικό λόγο και να τονώσει την πολιτική φαντασία των φορέων και των δύο ιδεολογιών.

Μετάφραση Lorenzo Maria Pacini

www-geopolitika-ru