Δυο πολιτικές-ιδεολογικές παραδόσεις φαίνεται να κυριαρχούν στην Τουρκία από το 1923 και μετά : από τη μια μεριά η παράδοση του κεμαλισμού, αυταρχική, κρατικίστικη στην οικονομία, εθνικιστική και πολιτικά συγκεντρωτική, καταπίεσε τις θρησκευτικές ελευθερίες και επιδίωξε να υποτάξει το Ισλάμ στο κράτος ενώ η πολιτική της δύναμη βρισκόταν στις μεγάλες πόλεις, στο στρατό, στους δημόσιους υπαλλήλους και στην κρατική γραφειοκρατία καθώς και στο κρατικοδίαιτο Μεγάλο Κεφάλαιο. Από την άλλη μεριά, η συντηρητική παράδοση, που υποστήριζε ένα πιο φιλελεύθερο μοντέλο στην οικονομία με έμφαση στην ιδιωτική πρωτοβουλία, που επιδίωκε να αποκαταστήσει τις θρησκευτικές ελευθερίες και να δώσει μεγαλύτερο ρόλο στο Ισλάμ ενώ η εκλογική της δύναμη βρισκόταν διαχρονικά στην παραμελημένη τούρκικη επαρχία και ιδίως στην Ανατολία, σε αγρότες, εμπόρους και μικρούς επιχειρηματίες που συνήθως δεν είχαν προσβάσεις στον κρατικό μηχανισμό.
Οι πιο εμβληματικοί πολιτικοί της συντηρητικής παράδοσης ήταν ο Αντνάν Μεντερές που κυβέρνησε την Τουρκία τη δεκαετία του 1950, ο Τουργκούτ Οζάλ που κυριάρχησε στην πολιτική ζωή της δεκαετίας του '80 και των αρχών του '90 και φυσικά ο ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν που κυβερνά την Τουρκία τα τελευταία 20 χρόνια. Το δυστύχημα είναι πως αν και αυτή η παράδοση βρίσκεται στη... "σωστή πλευρά της ιστορίας" (για να χρησιμοποιήσω τη μητσοτακική έκφραση) , όταν οι πολιτικοί της καταλαμβάνουν την εξουσία, ύστερα από μερικά χρόνια διολισθαίνουν και αυτοί προς τον αυταρχισμό και εγκαταλείπουν την οικονομική και πολιτική φιλελευθεροποίηση. Αυτό συνέβη με τον Μεντερές (που έπαιξε έναν μοιραίο ρόλο για τον Ελληνισμό της Πόλης), το ίδιο συνέβη και με τον Ερντογάν παρά το καλό ξεκίνημά του που γέννησε πολλές ελπίδες.
Ο μόνος που δεν ακολούθησε αυτή την πορεία προς τον αυταρχισμό ήταν ο Τουργκούτ Οζάλ. Ίσως να μην το θέλησε, ίσως να μην το μπόρεσε λόγω των πολιτικών συσχετισμών, ίσως να μην πρόλαβε λόγω του σχετικά πρόωρου (και για πολλούς ύποπτου) θανάτου του. Γεγονός, όμως, είναι πως, αν και ο ίδιος και η οικογένειά του είχαν εμπλακεί σε αρκετά σκάνδαλα οικονομικής διαφθοράς, στα χρόνια του Οζάλ οι ατομικές ελευθερίες διευρύνθηκαν, η οικονομική φιλελευθεροποίηση συνεχίστηκε χωρίς πισωγυρίσματα και αυξήθηκε σημαντικά το βιοτικό επίπεδο του μέσου Τούρκου ενώ δεν πρέπει να ξεχνάμε πως ο Οζάλ ήταν ο πρώτος πολιτικός του τούρκικου κατεστημένου που υποστήριξε παραχωρήσεις προς τους Κούρδους και μάλιστα όταν ήταν πρόεδρος, χωρίς καν να λάβει υπόψη του την κυβέρνηση, εξέδωσε ακόμη και διάταγμα που ήρε την απαγόρευση της χρήσης της κουρδικής γλώσσας στις ιδιωτικές συζητήσεις και στη μουσική και επίσης ήταν από τους ελάχιστους Τούρκους πολιτικούς που καταλάβαινε ότι η συνεχιζόμενη άρνηση της Τουρκίας να αναγνωρίζει τα εγκλήματα που διέπραξε κατά των Αρμενίων έβλαπτε την εικόνα της χώρας στο εξωτερικό και γι' αυτό μιλούσε πολλές φορές για την ανάγκη εύρεσης μιας λύσης και ενός συμβιβασμού με την αρμένικη πλευρά. Με όλα τα αρνητικά του, ο Οζάλ ήταν ίσως ο καλύτερος και πιο φωτισμένος κυβερνήτης που είχε η Τουρκία τα τελευταία 100 χρόνια.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου