ΑΛΚΙΒΙΑΔΗΣ..."ΑΝΊΚΗΤΟς ΣΕ ΓΉ ΚΑΙ ΣΕ ΠΕΛΆΓΗ ΚΑΙ ΜΟΝΟ ΑΠΟ ΤΑ ΠΑΘΗ ΝΙΚΗΜΕΝΟΣ"

του Ηρακλή Κακαβάνη //



Ο θάνατος του Αλκιβιάδη. Έργο του Μικέλε ντι Νάπολι.

Στις 16 Αυγούστου γιορτάζει ο Αλκιβιάδης. Η εκκλησία τιμά το άγιο μάρτυρα Αλκιβιάδη, που έζησε τον 2ο αιώνα μ.Χ. στη Γαλλία. Επειδή ήταν Χριστιανός συνελήφθη και «ἐτελειώθηκε μαρτυρικά» δια πυρός τὸ 177 μ.Χ., ἐπὶ αὐτοκράτορος Μάρκου Αὐρηλίου στη Λυὼν της Γαλλίας.

Το όνομα Αλκιβιάδης, όμως, μεταδόθηκε ανεξάρτητα από τον ομώνυμο μάρτυρα. Ο λαός στο άκουσμα του ονόματος Αλκιβιάδης θυμάται κυρίως τον αρχαίο δημαγωγό. Στην αρχή η λέξη δημαγωγός είχε θετική σημασία. Δήλωνε τον καθοδηγητή του λαού. Αργότερα απέκτησε αρνητικό περιεχόμενο.
Ο Αθηναίος πολιτικός του 5ου αι. π.Χ. ήταν ανιψιός του Περικλή. (η πολιτική του σταδιοδρομία ξεκίνησε το 420 π.Χ.). Τον αγαπούσε και τονε θαύμαζε ο λαός για την ομορφιά του, για τα πλούτη του και τη μουρνταροσύνη του. Το μόνο του ελάττωμα ότι τραύλιζε. Αυτό, όμως, δεν τον εμπόδισε να εξελιχτεί σε δεινό ρήτορα.
«(…) Ωραίο παιδί, πλούσιο, ζωηρό, πρώτο τζάκι, λιγάκι παλαβό και πεισματάρικο και αδάμαστο, μα τετραπέρατο – το ξυπνότερο παιδί της Αθήνας» («Η Αληθινή απολογία του Σωκράτη», Κ Βάρναλη).
Μια από τις πλέον αμφιλεγόμενες προσωπικότητες της ελληνικής ιστορίας ήταν θεϊκά όμορφος. Η τέλεια διάπλαση του σώματός του έκανε τους γλύπτες να έχουν αυτόν ως μοντέλο όταν φιλοτεχνούσαν αγάλματα του Ερμή. Κάτοχος μεγάλης περιουσίας, που κατασπατάλησε σε κάθε είδους εκκεντρικότητα.
Το 416 π.Χ. παίρνει μέρος στους Ολυμπιακούς Αγώνες με εφτά άρματα, κερδίζοντας την πρώτη, δεύτερη και τέταρτη νίκη (νικούσε ο ιδιοκτήτης των αρμάτων κι όχι ο αναβάτης). Για να πανηγυρίσει το γεγονός παραθέτει γεύμα σ” όλους τους θεατές και προσφέρει τροφή σ” όλα τ” άλογα. Οι σύμμαχες πόλεις των Αθηνών εξαναγκάζονται να συνεισφέρουν κι αυτές στα έξοδα.
Αδίστακτος, βίαιος, εγωκεντρικός και ματαιόδοξος «μέχρι αηδίας». Οι ερωτοδουλειές του, οι ακολασίες και οι ασεβείς διασκεδάσεις του έγιναν πασίγνωστες. Αλλά όσο μεγάλα κι αν ήταν τα ελαττώματά του, οι ικανότητές του ήταν ακόμα μεγαλύτερες. Καμιά άλλη μορφή δε θαυμάστηκε, δεν αγαπήθηκε και δε μισήθηκε από τους συγχρόνους του όσο η δική του.

Ο Αλκιβιάδης συνοδευόμενος από ορχηστρίδες εισέρχεται στο συμπόσιον του Αγάθωνα, σύμφωνα με την σκηνή πού περιγράφει ο Πλάτων στο «Συμπόσιον». Δεξιά του Αγάθωνα, που υποδέχεται στεφανωμένος τον Αλκιβιάδη, διακρίνεται ξαπλωμένος σε ανάκλιντρο ο Αριστοφάνης, και απέναντι καθήμενος ο Σωκράτης αριστερά, και δεξιά ο Πλάτων συζητούντες, και όρθιος πλησίον των ο Φαίδρος.

Χαρακτηριστικό της πολιτικής ικανότητάς του το γεγονός ότι κάποτε έδωσε ένα τεράστιο ποσό (70 μνες) για να αγοράσει ένα σκύλο κι όλη η πόλη συζητούσε για πολύ καιρό αυτή την παλαβομάρα, όμως, περιποιόταν και αγαπούσε το σκύλο. Κι όταν το θέμα εξαντλήθηκε, έκοψε την ουρά του πανάκριβου σκύλου. Όταν τον ρωτούσαν γιατί το έκανε απαντούσε: «Όσο θα μιλούν οι Αθηναίοι για το σκυλί μου, δε θα λένε τίποτα κακό για μένα».
Ετσι, έμεινε και η φράση «Η ουρά του σκύλου του Αλκιβιάδη». Λέγεται όταν πρόκειται να μεμφθούμε κάποιον που προσποιείται ότι ασχολείται με πράγματα δήθεν αστεία και ασήμαντα, ενώ μηχανεύεται εν κρυπτώ άλλα σπουδαιότερα.
Το σκάνδαλα, το άσυλο στην Σπάρτη και η φυγή στη Περσία
Κατά τη διάρκεια της εκστρατείας των Αθηναίων στη Σικελία όπου ηγούνταν στόλου 100 πλοίων, κατηγορήθηκε ως υπεύθυνος για τον ακρωτηριασμό των ιερών Ερμών της πόλης. Σκάνδαλο πρώτου μεγέθους και τρομερή ιεροσυλία. Έτσι, τον κάλεσαν πίσω προκειμένου να τον δικάσουν. Ο Αλκιβιάδης, όμως, θεωρώντας σίγουρη την καταδίκη του σε θάνατο (καταδικάστηκε τελικά ερήμην), ζήτησε άσυλο στην Σπάρτη, και οι Σπαρτιάτες τον αποδέχθηκαν. Ήθελε να εκδικηθεί την Αθήνα.
Ερωτύλος καθώς ήταν γοήτευσε τη σύζυγο του βασιλιά Άγη, με την οποία απέκτησαν και παιδί, όσο ο βασιλιάς βρισκόταν σε εκστρατεία. Όταν αποκαλύφθηκε, ήξερε ότι πλέον δεν ήταν ασφαλής. Για άλλη μια φορά, αποφάσισε να το σκάσει πριν τον τιμωρήσουν.
Επόμενος σταθμός η Μικρά Ασία, όπου βρήκε καταφύγιο, το 412 π.X. κοντά στον πέρση σατράπη Τισσαφέρνη. Από εκεί άρχισε τις προσπάθειες επανασύνδεσης με την Αθήνα, πράγμα που τελικά κατάφερε. Εκλέχτηκε στρατηγός και το 410 π.X. επικεφαλής αθηναϊκού στόλου νίκησε τους Πελοποννήσιους συμμάχους στην Αβυδο και στην Κύζικο, αποκαθιστώντας την αθηναϊκή κυριαρχία στην περιοχή του Ελλησπόντου. Γύρισε στην Αθήνα ως στρατηγός με απόλυτη εξουσία και συνέχισε τον πόλεμο εναντίον των Σπαρτιατών. Έσπευσε στην Ιωνία να τους κατατροπώσει. Ενώ έλειπε ο ύπαρχός του προκάλεσε ναυμαχία και ηττήθηκε (406). Στην Αθήνα οι πολιτικοί του αντίπαλοι τον κατηγόρησαν και τον κήρυξαν εξόριστο. Βρήκε καταφύγιο από τον νέο Πέρση σατράπη Φαρνάβαζο…
Τελικά το 405 π.Χ. δολοφονήθηκε (ήταν μόλις 45 χρόνων) εξόριστος στη Φρυγία, ενώ ετοιμαζόταν να στρέψει την Περσία εναντίον της Σπάρτης. Οι άγνωστοι εκτελεστές, του κάρφωσαν με δύναμη ένα δόρυ στο στήθος. Σύμφωνα με την επικρατέστερη εκδοχή τα αίτια της εκτέλεσης ήταν πολιτικά: οι Πέρσες αποφάσισαν ν’ απαλλαγούν από αυτόν, αλλά παράλληλα για διπλωματικούς λόγους να ικανοποιήσουν το αντίστοιχο αίτημα των Σπαρτιατών –πιθανόν και των ολιγαρχικών της Αθήνας. Κάποιο άλλοι υποστηρίζουν ότι τους δολοφόνους δεν τους είχαν στείλει πολιτικοί του αντίπαλοι, αλλά τα θύματα ενός άλλου σκανδάλου: έχοντας διαφθείρει μια νέα γυναίκα από γνωστή οικογένεια, την είχε μαζί του, και τα αδέλφια της γυναίκας που δεν ανέχτηκαν την προσβολή έκαψαν νύχτα το σπίτι και τον σκότωσαν, όταν προσπαθούσε να ξεφύγει από τη φωτιά…

Ο φιλόσοφος Σωκράτης αναζητεί τον Αλκιβιάδη στο σπίτι της Ασπασίας. Έργο του Jean-Léon Gérôme (1861).

Η διάδοση του ονόματος
Ο αντιφατικός του χαρακτήρας, χαρισματικός αλλά και χωρίς φραγμούς, επέδρασε και στη δημοτικότητα του ονόματος. Χαμηλά στην κατάταξη των ονομάτων, στην 96η θέση με ποσοστό 0,075. Χαμηλά και στην κατάταξη των ονομάτων που προέρχονται από την αρχαιότητα και τη μυθολογία: βρίσκεται στην 21η θέση. Στο δείγμα μας το δεν το βρίσκουμε σε όλους τους νομούς. Φαίνεται να επιχωριάζει κυρίως στη δυτική Ελλάδα: Πρέβεζα, Αιτωλοακαρνανία, Άρτα και Αχαΐα (Το δείγμα είναι αντιπροσωπευτικό πανελλαδικά της τάξης των 99.246 ανδρών).


Δύο είναι οι ετυμολογικές ερμηνείες του ονόματος Αλκιβιάδης:
1. < επίθ. αλκίβιος « αλκή «ισχύς, δύναμη» + βίος) + κατάλ.-αδης• ο γιος της δύναμης, της γενναιότητας.
2. < αλκή + βίη (βία) + -αδης- ο γιος της βίας.

«Αλκιβιάδης» του Κώστα Βάρναλη
Με λύγισμα μερτιάς, γυναίκειο χέρι
σέρνεις μαζί σου αιώνιο καλοκαίρι,
αχνούς κρασιών και βογκητά και μέλι
στη γλώσσα σου, φαρμακερόν αστέρι
στης Αθηνάς απάνου το καστέλι.
Όχτρητες και φιλίες τις εκοιμούσες
με το ταχύ και σφυριχτό σου ψέμα,
βαμμένο στης πατρίδας σου το γαίμα·
κι Ερινύες ελουζόντανε και Μούσες
μες στο βαθύ και λαγαρό σου πνέμα.
Φλόγες εφτά στην ιερή Ολυμπία
ανάψαν τ’ άρματά σου. Τ’ άλογά σου
της γενιάς σου ανεβάσαν, με Πηγάσου
φτερά, στην καταγάλανη αιθρία
την αρχοντιά και την ελευθερία.
Τρεκλίζοντας μια νύχτ’ απ’ την κραιπάλη
έσπασες τους θεούς στα στενορύμια
σαν αδειανά ποτήρια από κρουστάλλι.
Ω! πώς απ’ τα μαρμάρινα συντρίμμια
της Σικελίας αντήχαν οι μεγάλ’ οι
θρήνοι και σαν αηδόνια του Ευριπίδη
τα χορικά, στερνή παρηγορία!
Μα εσένα, τ’ αλαφρό σου το κοπίδι
κι η θερμή σου καρδιά κι η γνώμ’ η κρύα
θα νικούσαν τη Μοίρα, Ερμοκοπίδη.
Για κοίτα! Στης αυγής το κοκκινάδι
τραγουδάνε τα ξάρτια κι οι φλογέρες.
Με θείο στεφανωμένος δαφνοκλάδι
σέρνεις δεμένα πίσω σου κοπάδι
των οχτρών τα καράβια σαν εταίρες.
Ανίκητε σε γη και σε πελάη
και μόνο από τα πάθη νικημένε,
στα εικοσιδυό σου πάντ’ ανθοβολάει
η νιότη σου, απολλώνειε, μυρωμένε,
γλυκέ εραστή, γλυκύτατ’ ερωμένε  .........fractalart.gr/