Ο ΑΡΙΣΤΑΙΟΣ

Ο Αρισταίος, εφευρέτης μιας σειράς από χρήσιμες γεωργικές τέχνες, κυριότερη από τις οποίες ήταν η εκτροφή των μελισσών, αποτελεί μία από τις πλέον αινιγματικές μορφές της ελληνικής μυθολογίας.

Καρπός της ένωσης του Απόλλωνα, θεού της μουσικής και της αρμονίας, με την νύμφη Κυρήνη, κόρη του βασιλιά των Λαπιθών Υψέα, ο Αρισταίος γεννήθηκε στην Λιβύη της Αφρικής. Μόλις γεννήθηκε, ο Ερμής τον παρέδωσε στην Γαία και στις Ώρες για να τον αναθρέψουν. Κι ήταν αυτές που έσταζαν στα χείλη του βρέφους, νέκταρ και αμβροσία για να τον κάνουν αθάνατο. Όταν μεγάλωσε ο Αρισταίος, οι Μούσες τον δίδαξαν την τέχνη της μαντικής και την ιατρική. Οι Νύμφες πάλι, του έμαθαν πώς να καλλιεργεί τα αμπέλια και τις ελιές, πώς να φροντίζει τα μελίσσια και πώς να κάνει το γάλα τυρί. Την τέχνη δηλαδή της παρασκευής του μελιού, του λαδιού και του τυριού, πράγματα άγνωστα ως τότε στους ανθρώπους. Οι Νύμφες του έδειξαν πώς να μπολιάζει τις αγριελιές για να δίνουν καρπό, να αλέθει τον καρπό του ελαιόδεντρου και να παίρνει το πολύτιμο αλλά άγνωστο ως τότε ελαιόλαδο. Ο Πλίνιος αναφέρει ότι πρώτος ο Αρισταίος ανακάλυψε το ελαιοπιεστήριο. Ο Αρισταίος με τη σειρά του δίδαξε τις τέχνες αυτές στους ανθρώπους. Η μυθολογία μας λέει πως ταξίδεψε στην Ελλάδα, πήγε στην Αρκαδία και στα νησιά.    Πρώτος σταθμός του Αρισταίου θεωρείται η Κέα , όπου δίδαξε στους κατοίκους του νησιού τη μελισσοκομία.

Στην Αρκαδία τιμήθηκε, γιατί ήταν αυτός που δίδαξε στους Αρκάδες τη μελισσοκομία, την κατεργασία του μαλλιού και την τέχνη του κυνηγιού. Ο Διόδωρος ο Σικελιώτης αναφέρει ότι ο Αρισταίος πήγε στη Σαρδηνία και κατόπιν στη Σικελία όπου βρήκε εξαιρετικά γόνιμη γη για να καλλιεργήσει τις ελιές. Από τότε τα δάση της αγριελιάς που υπήρχαν γύρω από τη Μεσόγειο άρχισαν να καλλιεργούνται, τα άγρια δέντρα άρχισαν να μπολιάζονται και οι άνθρωποι έμαθαν να χρησιμοποιούν τον πολύτιμο καρπό της ελιάς στη διατροφή τους. Ο Αρισταίος τιμήθηκε από τους ανθρώπους όσο λίγοι θνητοί αναγνωρίζοντας την πλούσια προσφορά του

.πηγή aristeos.gr 

====

Ας δούμε τί μάς λένε τα κείμενα για τον Αρισταιο

Ο ΥΨΕΥΣ, βασιλιάς των Λαπιθων, πού τον είχε γεννησει η Ναϊάς Κρέουσα από τον ποταμοθεό Πηνειό, παντρεύτηκε τη Χλιδανόπη, άλλη Ναϊάδα, πού του εκανε κόρη την Κυρηνη.  Η Κυρηνη σιχαινόταν το κλώσιμο, τον αργαλειό και τις άλλες σπιτικες δουλειες πρότιμουσε να κυνηγάει άγρΙμια στο Πηλιο όλη μέρα και τη μιση νύχτα, με τη δικαιολογΙα ότι τα κοπάΔία του πατερα της χρειάζονταν προστασΙα. Ο Απόλλων την εΙδε κάποτε να παλεύει με δυνατο λιονταρι κάλεσε τον βασιλιά ΧεΙρωνα τον Κενταυρο να παρακολουθη­σει τον άγώνα (από τον οποιο η Κυρηνη, οπως συνηθως, βγηκε θριαμβεύτρια) και τον ρώτησε ποιό ήταν το ονομά της και αν θα ήταν η κατάλληλη σύζυγος για λόγου του. Ο Χείρων γελασε. Είχε υπόψη του ότι ο Απόλλων όχι μόνο γνώριζε τ' ονομά της, αλλά και ότι είχε ηδη άποφασΙσει να την άπαγάγει, είτε όταν την εΙδε να φυλαει τα πρόβατα του Υψεα, δΙπλα στον Πηνειό, είτε όταν η Κυρηνη ελαβε από τα χερια του δυό κυνηγετικά σκυλιά, βραβειο για τη νΙκη της στο τρεξιμο κατά τούς νεκρικούς άγωνες του Πελία (1).

 

β. Ο ΧεΙρων προφητεψε πέραιτερω, ότι ο Απόλλων θα επαιρνε την Κυρηνη πέρα από τη θάλασσα, στον εκλεκτοτερο κηπο του Δία, και θα την εκανε βασίλισσα μεγάλης πόλης, αφου πρωτα θα σύναζε νησιωτικόν λαό γύρω σε λόφο πού ξεπροβάλλει από πεδιάδα . Η Κυρηνη θα γινόταν δεκτη από τη Λιβύη σε χρυσό παλάτι και θα κερδιζε βασΙλειο εξΙσου ευνοϊκό για κυνηγούς και άγρότες, και εκεί θα εκανε του Απόλλωνα γιό. Καθηκοντά μαμης θα εκτελουσε ο Ερμης, πού θα επαιΡνε το παιδΙ , Αρισταιος τ' ονομά του ή Αριστεύς, και θα το πηγαινε στις Ώρες με τούς ομορφους θρόνους και στη Μητερα Γη και θα τις προσταζε να του σταξουν στα χεΙλη νεκταρ και αμβροσία. Όταν θα μεγάλωνε και θα γινόταν ανδρας, ο Αρισταιος θα άποκτουσε τούς τΙτλους «Αθανατος Ζευς», «Αγνός Απόλλων» και «Φύ­λακας των Κοπαδιων» (2).

 

γ. Ο Απόλλων πηρε πράγματι την Κυρηνη με το χρυσό αρμα του και την πηγε στην τοποθεσΙα όπου βρΙσκεται σημέρα η πόλη Κυρηνη , η ΑφροδΙτη περΙμενε για να χαιρετισει την αφιξη τους και τούς εμπασε χωρΙς άργοπορΙα στη χρυση καμαρη της Λιβύης. Τη νύχτα εκείνη ο Απόλλων υποσχέθηκε στην Κυρηνη ζωη μακροχρόνια, δοσμενη στο πάθος της για το κυνηγι, και να βασιλεψει σε ευφορη χώρα. Υστερα ο Απόλλων την αφησε να τη φροντΙζουν κάποιες Μυρτονύμφες, κόρες του Ερμη, σε κάτι λόφους πιο πέρα όπου η Κυρηνη γεννησε τον Αρισταιο, και υστερα από δεύτερη επΙσκεψη του Απόλλωνα, τον Ίδμονα τον μάντη. Πλάγιασε όμως και με τον Αρη κάποια νύχτα και του εκανε τον Διομήδη, τον βασιλιά των Θρακών, ιδιοκτητη των άνθρωποφαγων φοράδων (3).

 

δ. Οι Μυρτονύμφες, πού εδωσαν στον Αρισταιο τις επωνυμΙες «Αγρεύς» και «Νόμιος», τον δΙδαξαν πως να πηζει το γάλα και να φτιάχνει τυρΙ, να κατάσκευαζει κυψελες και να κάνει την άγριλιά να δΙνει την καλλιεργημενη ελιά. Τις χρησιμες αυτές τέχνες ο Αρισταιος τις μεταβΙβασε στους άλλους, και αυτοί, γεμάτοι ευγνωμοσύνη, τον τΙμησαν με θείκες τιμες. Από τη Λιβύη ο Αρισταιος σαλπάρισε για τη ΒοιωτΙα, και υστερα άπ' αυτό, ο Απόλλων τον πηγε στο σπηλαιο του ΧεΙρωνα για να τον μυησει σε ορισμένα Μυστη­ρια.

 

ε. Οταν ο Αρισταιος μεγάλωσε και ανδρώθηκε , οι Μουσες τον πάντρεψαν με την Αυτόνόη, από την οποία έγινε πατέραςτου δύσμοιρου ΑκταΙονα και της Μάκριδας, τρο­φου του Διόνυσου. Διδαξαν επίσης οι Μουσες στον Αρι­σταιο την τεχνη της θεραπευτικης και της προφητεΙας και τον εβαλαν να προσέχει τα πρόβατα τους πού εβοσκαν στο Αθαμάντιο πεδΙο της ΦθΙας, στο όρος Όθρυ και στην κοιλάδα του ποταμου Απιδανου. Εκεί ο Αρισταιος τελει­οποιησε την τεχνη του κυνηγιου πού του την είχε διδάξει η Κυρηνη (4).

 

ζ. Κάποια μέρα ο Αρισταιος πηγε να συμβουλευτει το Μαντειο των Δελφων, και εκεί του εΙπαν να επισκεφθει τη νησο Κέα, όπου θα τον τιμουσαν εξαιρετικά . Ο Αρισταιος σαλπάρισε ευθύς για να δίαπιστώσει ότι ο καφτερός ΣεΙριος είχε προκαλεσει άναμέσα στους νησιωτες λοιμό, πράξη εκδΙκησης για τον Ικάριο πού οι κρυφοι φονιάδες του βρΙσκοντάν άναμεσά τους. Ο  Αρισταιος σύναξε το λαό, εστησε μεγάλον βωμό στο βουνό και προσφερε εκεί θυσΙες στον Δία, ενω ταυτόχρονα εξευμενισε τον ΣεΙριο θανατώνον­τας τούς φονιάδες. Ο Ζευς ικανοποιηθηκε και προσταξε τούς Ετησιους Ανεμους, στο μέλλον, να δροσΙζουν όλη την Ελλάδα και τα γύρω νησιά της επι σαράντα ήμερες πριν από την άνατολη του Σείριου. Έτσι ο λοιμός επαψε και οι κάτοικοι της Κεας όχι μόνο πλημμύρισαν τον Αρισταιο με την ευγνωμοσύνη τους, άλλά εξακολουθουν κιόλας να εξευ­μενΙζουν τον ΣεΙριο κάθε χρόνο πριν από την εμφάνιση του (5).

 

η. Κατοπιν ο Αρισταιος επισκεφθηκε την ΑρκαΔία και αργότερα εγκατάσταθηκε στα Τεμπη. Εκεί όμως όλες οι μελισσες του ψόφησαν και πολύ στενοχωρημενός, πηγε σε βαθιά λιμνούλα στον Πηνειό ποταμό, όπου γνώριζε ότι ενδίαιταται η Κυρηνη μαζΙ με τις Ναίάδες αδελφες της . Η θεία του η  Αρεθουσα ακουσε μέσα από τα νερά ικετευτικη φωνη, εβγαλε το κεφάλι της, άναγνώρισε τον Αρισταιο και τον καλεσε κατω στο εξαισιο ανακτορο των Ναϊαδων. Αυτές τον επλυναν με νερό από άστεΙρευτη πηγη, και υστερα από θυσΙα και γευμα, η Κυρηνη τον συμβούλεψε:

- Δεσε τον εξάδελφό μου Πρωτέα και άναγκασε τον να σου εξηγησει γιατΙ άρρωσταΙνουν οι μελισσες σου.

 

θ. Ο Πρωτεύς επαιρνε τον μεσημεριανό υπνακο του σε κάποιο σπηλαιο στη νησο Φάρο, προστατευμενός από την κάψα του ΣεΙριου, και ο Αρισταιος, άφου τον αίφνιΔίασε, παρά τις μεταμορφώσεις του, εμαθε ότι η άρρώστια των μελισσων του ήταν η τιμωρΙα του επειδη είχε προκαλέσει το θανατο της Ευριδίκης. Και ήταν αληθεια ότι όταν την είχε κάνει δικη του στην οχθη του ποταμου, κοντά στα τεμπη, η ΕυρυδΙκη ετρεξε να του ξεφύγει και τη δάγκωσε φΙδι.

 

ι. Ο Αρισταιος επεστρεψε τώρα στο άνακτορο των Ναϊάδων, όπου η Κυρηνη τον συμβούλεψε να ανεγεΙρει στο δάσος τεσσερις βωμούς στις Δρυάδες, τις συντρόφους της ΕυρυδΙκης, και να θυσιάσει τεσσερις νεαρούς ταύρους και τεσσερις νεαρες δαμάλες υστερα να κάνει σπονδη με αΙμα, και να αφησει τα κουφάρια των ζώων στη θέση τους και τελος να ξαναπάει εννεα ήμερες άργότερα, το πρωΙ, εχοντας μαζΙ του παπαρουνες της λησμοσύνης, καλοθρεμμένο μοσχα­ράκι και μαύρη αρνάδα για να εξευμενΙσει την ψυχη του Ορφεα, πού είχε τώρα ενωθει με την ΕυρυδΙκη στον κάτω κόσμο . Ο  Αρισταιος υπάκουσε, και το ένατο πρωΙ σμηνος μελισσες ξεπεταχτηκε από τα σαπισμένα κουφάρια των ζώων και κούρνιασε σε δέντρο . Ο Αρισταιος επιασε το σμηνος και το εβαλε μέσα σέ κυψελη και οι Αρκάδες τον τιμουν τώρα ως Δία, επειδη τούς δΙδαξε αυτή τη μεθοδο για να έκτρεφουν νεα σμηνη μελισσων (6).

 

κ. Αργότερα, λυπημενός από το θανατο του γιου του ΑκταΙονα, πού του γεννησε μέσα του μΙσος για τη ΒοιωτΙα, ο Αρισταιος σαλπάρισε μέ τούς συντρόφους του για τη Λιβύη, όπου ζητησε από την Κυρηνη στολο για να μετανα­στεύσει. Αυτή άνταπόκρΙθηκε μετα χαρας, και ο Αρισταιος δεν αργησε να ξαναβρεθει στη θάλασσα, με κατεύθυνση βορειοδυτικη. Μαγεμενός από την αγρια ομορφιά της Σαρ­δηνίας, της πρώτης στεριας πού άντΙκρυσε, αρχισε να την καλλιεργει, και άφου άπεκτησε εκεί δυό γιούς, σέ λΙγο πηγε και τον ανταμωσε ο Δαίδαλος λεγεται ομως ότι εκεί ο Αρισταιος δεν ίδρυσε πόλη (7).

 

λ. Ο Αρισταιος επισκεφθηκε και άλλους μακρινούς τόπους και πέρασε μερικά χρόνια στη ΣικελΙα, όπου ελαβε θείκες τιμες, ίδΙως από τούς ελαιοπαραγωγούς. Τελικα πηγε στη Θράκη και συμπληρωσε την εκπαιδευση του παΙρνοντας μερος στα Μυστηρια του Διόνυσου. Αφου εζησε για ένα διάστημα κοντά στο όρος Αίμο και ιδρυσε την πόλη Αρισταίο, εξαφανΙστηκε χωρΙς να αφησει ίχνη, και τώρα τον λατρεύουν σαν θεό τόσο οι βάρβαροι Θράκες όσο και οι πολιτισμενοι Έλληνες (8).

 

 

Σημειώσεις

1.ΠΙνδαρος Πυθιονίκαι Θ 5 κεξ' 'Απόλλώνιος Ροδιος Β 500 κεξ.· ΚαλλΙμαχος Υμνος εΙς Άρτεμιν 206.

3.ΠΙνδαρος Ο.π.

4.Διοδωρος Σικελιώτης Δ 81' ΠΙνδαρος Ο.π.· 'Απόλλώνιος Ροδιος Ο.π.· Υγίνος Μύθος 14· . Απόλλοδωρος Β 5, 8.

5.Διοδωρος Σικελιώτης Ο.π.· 'Απόλλοδωρος Γ 4, 4· 'Απόλλώνιος Ρόδιος Δ 1131 και Β 500 κεξ.· ΠΙνδαρος Ο.π.

5. Απόλλώνιος Ροδιος Β 500 κέξ.· Διοδωρος ΣικελιώτηςΔ 82· Υγίνος Ποιητική αστΡονομία Β 4.     

6.ΒιργΙλιος Γεωργικά ΙV 317-558' ΠΙνδαρος, παρατιθεται από τον Σέρβιο στον ΒιργΙλιο Γεωργικά ι 14.

7.Σέρβιος Ο.π.

8. Διοδωρος Σικελιώτης Ο.π.· Παυσανίας Ι 17, 3.

 πηγή toxolyros.gr