Ο ΣΦΑΓΙΔΟΦΥΛΑΚΑΣ ΤΟΥ ΦΑΡΑΩ ΑΚΕΝΑΤΟΝ

Ο ΣΦΡΑΓΙΔΟΦΥΛΑΚΑΣ ΤΟΥ ΦΑΡΑΩ ΑΚΕΝΑΤΟΝ

ΚΕΙΜΕΝΟ/ ΕPΕΥΝΑ: ΝΙΚΟΣ ΖΕΡΒΟΝΙΚΟΛΑΚΗΣ

«...Είναι αυτός που πολλαπλασιάζει τα αγαθά, που ξέρει να δίνει. Είναι ο Θεός, ο βασιλιάς των θεών. Γνωρίζει όσους τον γνωρίζουν. Προστατεύει τους οπαδούς του. Είναι ο Ρα, του οποίου το ορατό σώμα, είναι ο δίσκος, ο οποίος ζει αιώνια...»

 

Είναι ο πιο έμπιστος άνθρωπος του Φαραώ. Ο άθρωπος που διαχειρίζεται τη σφραγίδα του Φαραώ. Ενας υψηλόβαθμος αξιωματούχος, στο παρασκήνιο της υπέρτατης εξουσίας στη Φαραωνική Αίγυπτο. Πρόσφατα, μια ανασκαφή στην περιοχή της Σακάρα, έφερε στο φως τον τάφο του Σφραγιδοφύλακα του Φαραώ Ακενατόν.
Είναι μια πολύ ενδιαφέρουσα ανακάλυψη, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις των αρχαιολόγων, και έρχεται λίγο μετά την ανακάλυψη του τάφου ενός ιερέα του ίδιου Φαραώ, που έφεραν στο φως Ολλανδοί αρχαιολόγοι, στην περιοχή της Σακάρα. Ωστόσο, αυτός, ο δεύτερος τάφος που ανακαλύφθηκε στην ίδια περιοχή, προκαλεί το ζωηρό ενδιαφέρον των αρχαιολόγων.

Ενα κεφάλι του αιρετικού Φαραώ Ακενατόν, με τα χαρακτηριστικά της τέχνης της Αμάρνα

Ο ΦΥΛΑΚΑΣ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ ΣΦΡΑΓΙΔΑΣ
Είναι ο τάφος ενός ανώτατου αξιωματούχου του Φαραώ. Ενός ανθρώπου, που βρισκόταν πολύ κοντά στην κορυφή της εξουσίας της Φαραωνικής Αιγύπτου.
Ο τάφος του Σφραγιδοφύλακα, του αιρετικού Φαραώ Ακενατόν, είναι κάτι παραπάνω από μια σημαντική ανακάλυψη. Γιατί, πολύ απλά, ο Σφραγιδοφύλακας, είναι στην πραγματικότητα το αφτί και το μάτι του Φαραώ. Είναι ο φύλακας της Μεγάλης Σφραγίδας του Οίκου του Φαραώ, που γνωρίζει τα πάντα, όσα έχουν να κάνουν με την εξουσία του «Φαραώ, Ζωή, Υγεία, Δύναμη», όλα όσα έχουν να κάνουν με τους νόμους, τις διαταγές και τις αποφάσεις του Φαραώ των Δύο Γαιών της Αιγύπτου.

Μια ακόμη βερσιόν από τον προσφιλή για τον Ακενατπόν και τη Νεφερτίτη τρόπο
απεικόνισής τους, κάτω από τον Θεό Ατον, μαζί με τις κόρες τους, από την πρώτη
ευτυχισμένη τους περίοδο στην Ακετατόν
Ο Σφραγιδοφύλακας, είναι αυτός που δανείζει ακόμη και τη φωνή του στο Φαραώ, για να ανακοινώσει τις αποφάσεις και τις επιθυμίες του.
Τον τάφο αυτού του πολύ συγκεκριμένου αξιωματούχου, έφεραν στο φως οι Ολλανδοί αρχαιολόγοι και δικαιολογημένα ο επικεφαλής του Ανώτατου Συμβουλίου Αρχαιοτήτων, της Αιγύπτου, Ζαχί Χαουάς, δήλωσε αμέσως μετά την ανασκαφή αυτού του τάφου ότι: «Είναι μια από τις σημαντικότερες ανακαλύψεις στην περιοχή της Σακάρα».

ΒΑΣΙΛΕΙΣ ΣΤΗ ΣΑΚΑΡΑ
Η Σακάρα, βρίσκεται 30 χιλιόμετρα νότια από το Κάιρο και φιλοξενεί τις νεκροπόλεις της Μέμφιδας, που ήταν η Πρωτεύουσα της Αιγύπτου την περίοδο του Αρχαίου Βασιλείου. Εντυπωσιάζει, λοιπόν, το γεγονός ότι αυτός ο υψηλόβαθμος αξιωματούχος, διάλεξε αυτή την περιοχή να φτιάξει τον τάφο του και όχι τη νέα Πρωτεύουσα που ίδρυσε ο Ακενατόν στην περιοχή της Αμάρνα.
Με το που ανέβηκε στο θρόνο της Αιγύπτου, ο Φαραώ Αμένοφις IV, ονειρευόταν να αλλάξει τα πάντα, μέσα από μια σαρωτική μεταρρύθμιση. Το πρώτο που άλλαξε, ήταν η θρησκεία, καταργώντας τη λατρεία των θεών που λατρεύονταν μέχρι τότε και στη θέση όλων αυτών, έβαλε ένα δικής του έμπνευσης θεό, που τον ονόμασε Ατόν. Ο Ατόν είναι η εικόνα του ήλιου.

Ο αιρετικός Φαραώ Ακενατόν, με τη βασίλισσα Νεφερτίτη

Μετά από αυτό, ανέτρεψε το πανίσχυρο Ιερατείο του Ναού του θεού Άμμωνα, που ήταν η κυρίαρχη θεότητα των Θηβών, της Πρωτεύουσας του Αιγυπτιακού κράτους, την περίοδο του Νέου Βασιλείου. Παράλληλα, ο Φαραώ άλλαξε και το όνομά του, από Αμένοφις σε Ακενατόν, βάζοντας έτσι τον εαυτό του κάτω από την προστασία του καινούριου του θεού.
Μαζί με τη γυναίκα του, τη Νεφερτίτη, ο Ακενατόν, είχε βάλει σε εφαρμογή ένα ακόμη σχέδιο, να οικοδομήσει μια καινούρια, δική του πόλη και να μεταφέρει εκεί, την πρωτεύουσα του κράτους, εγκαταλείποντας τις Θήβες (το σημερινό Λούξορ).
Είναι η πρώτη πόλη στην ιστορία του ανθρώπου, που σχεδιάζεται πριν αρχίσει η οικοδόμησή της. Το όνομά της είναι Ακετατόν, και οι εργασίες για την κατασκευή της, προχωρούν πολύ γρήγορα. Έτσι, τον έκτο χρόνο της βασιλείας του, ( το 1373 π.Χ.) ο Ακενατόν μετακομίζει στην καινούρια του πρωτεύουσα, όπως και όλοι οι αξιωματούχοι, ενώ ένα νέο Ιερατείο επιφορτίζεται με τα της λατρείας του Ατόν.
Αυτές οι αλλαγές που αποτόλμησε ο άλλοτε Αμένοφις IV, που έγινε Ακενατόν, του προσέδωσαν τον χαρακτηρισμό του «αιρετικού Φαραώ» και μετά την εξαφάνισή του, εξαφανίστηκαν τα πάντα που είχαν να κάνουν με τον Ατόν, την πρωτεύουσα Ακετατόν και ό,τι άλλο είχε σαρώσει η «μεταρρύθμισή» του, για να επιστρέψουν τα πάντα, όπως ήταν πριν από αυτόν, ξανά στις Θήβες και στην παλιά θρησκεία του Άμμωνα.

Κεφάλι από ένα κολοσσιαίο άγαλμα του Φαραώ Ακενατόν, που σώθηκε από την καταστροφή.
Τα περισσότερα καταστράφηκαν

ΤΟ ΟΝΟΜΑ ΑΥΤΟΥ ...ΠΤΑ ΕΜ ΟΥΙ
Είναι φανερό, ότι ο άνθρωπος, που ανακαλύφθηκε πρόσφατα ο τάφος του στη Σακάρα, ήταν ένα πρόσωπο-κλειδί για όλες αυτές τις αλλαγές, που σάρωσαν την Αίγυπτο δυο φορές, μια με τη «μεταρρύθμιση» του Ακενατόν και μια δεύτερη με την «αντι-μεταρρύθμιση» των επιγόνων του, με πρώτο και καλύτερο, έναν Ιερέα του Αμμωνα,  τον Άϋ, που κατάφερε να γίνει Φαραώ.
Το όνομα του Σφραγιδοφύλακα είναι «Πτα Εμ Ουί», όπως ακριβώς αναγράφεται στον τάφο του, στο «καρτούς» με το ονοματόσημό του, όπως το συνήθιζαν οι Φαραώ, αλλά και τα πολύ σημαντικά πρόσωπα της Κυβέρνησης και του Ιερατείου.
Πόσο σημαντικό πρόσωπο μπορεί να είναι ο Σφραγιδοφύλακας του Φαραώ και ποια ακριβώς είναι η δουλειά του.

΄Ενας χάρτης με τις αρχαιολογικές θέσεις της Αιφύπτου, στον οποό σημειώνεται
και η θέση της Τελ Ελ Αμαρνα, όπου βρισκόταν η πρωτεύουσα του Ακενατόν

Στα κείμενα που έχουν σωθεί, υπάρχουν αρκετές γραπτές μαρτυρίες, που αναφέρονται στο αξίωμα του Σφραγιδοφύλακα, όπως αυτές οι δυο, στις οποίες θα αναφερθούμε εδώ.
Η πρώτη μαρτυρία, αφορά έναν από τους σημαντικότερους Φαραώ όλων των εποχών, τον Φαραώ Ραμσή II, και η σκηνή που περιγράφεται εδώ, συμβαίνει μόλις ανεβαίνει στο Θρόνο της Αιγύπτου και αποφασίζει να τιμήσει τους προγόνους του και τους Θεούς.
«.Συνεκάλεσε τότε με τη φωνή του βασιλικού Σφραγιδοφύλακα τους Αυλικούς, τους συγγενείς του βασιλικού Οίκου, τους επιφορτισμένους με διάφορα έργα Αρχηγούς του στρατού και τους Επιμελητές του Οίκου των Βιβλίων και τους είπε: «Σας κάλεσα, επειδή μια ιδέα μου ήρθε στο νου.»,  κ.τ.λ.». (Η περιγραφή είναι από το βιβλίο του Pierre Montet: Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΖΩΗ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΑΙΓΥΠΤΟ).

Ενα ανάγλυφο στο οποίο εικονίζεται ο Φαραώ Ακενατόν με τη Βασίλισσα Νεφερτίτη
και τις τρεις μικρές κόρες τους να βρίσκονται κάτω από την προστασία του ηλιακού δίσκου,
του Θεού Ατόν

Αυτή η περιγραφή και μόνο, δείχνει ότι ο Σφραγιδοφύλακας, είναι στην ουσία το δεξί χέρι του Φαραώ. Τυπικά, μπορεί το αξίωμα του Πρωθυπουργού ή του Βεζίρη να είναι πάνω από αυτό του Σφραγιδοφύλακα, ωστόσο, ο Σφραγιδοφύλακας είναι αυτός που στέκεται δίπλα στον Φαραώ. Είναι ο άνθρωπος-σκιά στα παρασκήνια της εξουσίας, ο άνθρωπος που έχει τη δυνατότητα να μιλάει με τον Φαραώ. Και θα δούμε, στη συνέχεια, τι ακριβώς σημαίνει αυτό.
Η περιγραφή αυτή τη φορά, αναφέρεται στην περίοδο του Φαραώ Ραμσή XII, που βρίσκεται στο παλάτι του στη Χατκαφθά και μελετά τρόπους, για να βρει νερό στη φοβερή έρημο Υκάϋτα.
«Κάθησε στο χρυσό του θρόνο, φορώντας το διάδημά του και δυο φτερά και είπε στον Βασιλικό Σφραγιδοφύλακα, που στεκόταν δίπλα του: «κάλεσε τους μεγάλους που είναι μπροστά (στην αίθουσα) για να πάρει η μεγαλειότητά μου τη γνώμη τους σχετικά με τη χώρα αυτή. Θα θέσω το πρόβλημα μπροστά τους».

Ο φαραώ Ακενατόν εικονίζεται σ' αυτό το ανάγλυφο με τη μορφή λιονταριού,
να δέχεται τις ευεργετικές ακτίνες του θεού που καθιέρωσε ο ίδιος του Ατόν

Αξίζει εδώ να δούμε με ποιο τρόπο οδηγήθηκαν ενώπιον του Φαραώ αυτοί οι Μεγάλοι που επρόκειτο να τον συμβουλεύσουν.
«Τους έσυραν αμέσως απέναντι στον καλό Θεό (σημείωση: Θεό εννοούν τον Φαραώ), σαν ενόχους, γιατί κανείς, ούτε και αυτοί οι σύμβουλοι, δεν έπρεπε να αντικρύσουν χωρίς τρόμο, το σεβαστό πρόσωπο του Φαραώ. Φίλησαν το χώμα και τότε τους ενημέρωσαν». (Και αυτή η περιγραφή είναι από το ίδιο βιβλίο του Pierre Montet: Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΖΩΗ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΑΙΓΥΠΤΟ).

Η πολύ όμορφη βασίλισσα Νεφερτίτη, σύζυγος του Φαραώ Ακενατόν.
Μαζί σχεδίασαν τη μεταρρύθμιση, που έφερε τα πάνω κάτω στην Αίγυπτο

Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΚΛΕΙΔΙ, Ο ΕΜΠΙΣΤΟΣ ΤΟΥ ΦΑΡΑΩ
Ο Βασιλικός Σφραγιδοφύλακας, είναι απ' ότι φαίνεται, ο μόνος που δεν αντικρίζει με τρόμο το πρόσωπο του Φαραώ. Άλλωστε, ο Φαραώ μιλάει σε όλους τους άλλους αξιωματούχους του, με τη φωνή του Σφραγιδοφύλακα και του εμπιστεύεται ό,τι πολυτιμότερο από τα υπάρχοντα του θρόνου του, μετά το Διπλό Στέμμα και το σκήπτρο, τη Μεγάλη Σφραγίδα του Κράτους!
Ο Σφραγιδοφύλακας, είναι η φωνή του Φαραώ!
Η επόμενη σκηνή που θα δούμε να περιγράφεται, αφορά τον ίδιο τον Φαραώ Ακενατόν και τον Πρωθυπουργό του, τον Άϋ.
Ο Βασιλικός Σφραγιδοφύλακας, όπως θέλει το πρωτόκολλο, είναι αυτός που καλεί κάτω από τον Εξώστη του Φαραώ, στο παλάτι της Ακετατόν, τα πρόσωπα που έχει προγραμματίσει να τιμήσει ο Φαραώ. Ανάμεσα σε αυτά τα πρόσωπα, είναι και ο Άϋ, ο Πρωθυπουργός της Χώρας, που σε λίγα χρόνια θα γίνει και ο ίδιος Φαραώ, από μια περίεργη συγκυρία.
Πριν αρχίσει τις Ανταμοιβές ο Φαραώ, ο Βασιλικός Σφραγιδοφύλακας, απευθύνεται προς όλους αυτούς που έχουν συγκεντρωθεί, λέγοντας για το Φαραώ ότι: «είναι αυτός που πολλαπλασιάζει τα αγαθά, που ξέρει να δίνει. Είναι ο Θεός, ο βασιλιάς των θεών. Γνωρίζει όσους τον γνωρίζουν. Προστατεύει τους οπαδούς του. Είναι ο Ρα, του οποίου το ορατό σώμα, είναι ο δίσκος (του ήλιου), ο οποίος ζει αιώνια».
Αυτή είναι η φωνή του αξιωματούχου, που οι αρχαιολογοι έφεραν στο φως, ανασκάπτοντας στη Σακάρα, τον τάφο του. Τα λόγια αυτά, όπως ακριβώς έχουν διασωθεί, τα είπε ο Φαραώ Ακενατόν, δια στόματος του Σφραγιδοφύλακα Πτα Εμ Ουί.

Ο Φαραώ, πετάει από τον Εξώστη του παλατιού χρυσά περιδέραια και άλλα δώρα, που τα πιάνουν στον αέρα οι αξιωματούχοι του Άϋ, για να του τα φορέσουν στο λαιμό και ταυτόχρονα λένε επαίνους γι' αυτόν, ρωτώντας δήθεν ο ένας τον άλλο: «Για ποιόν κάνουν αυτή τη γιορτή;» και απαντά κάποιος άλλος Θυρεοφόρος ή κάποιος από τους φρουρούς: «η γιορτή αυτή γίνεται για τον Άϋ, το θεσπέσιο πατέρα και για την Τάϊα. Αυτοί τώρα έγιναν άνθρωποι από χρυσάφι».
Κάποιος άλλος ακούγεται να λέει: « Ο Φαραώ, Ζωή, Υγεία, Δύναμη τους δίνει να πάρουν μαζί τους εκατομμύρια πράγματα. Κοίτα στο παράθυρο. Θα δούμε τι κάνουν για τον Άϋ, τον θεσπέσιο πατέρα.».

Να επιστρέψουμε, όμως, στην ανασκαφή του τάφου του Σφραγιδοφύλακα στη Σακάρα, που είναι πλούσιος σε τοιχογραφίες.
Στις περισσότερες από τις τοιχογραφίες αυτές, απεικονίζεται ο Σφραγιδοφύλακας «Πτα Εμ Ουί» να δέχεται δώρα, καθώς προχωράει προς τη μεταθανάτια ζωή του. Υπάρχουν, όμως, και τοιχογραφίες, με θέματα από τη φύση και από την καθημερινή ζωή. Σε αυτές, απεικονίζονται για παράδειγμα πήθικοι σκαρφαλωμένοι σε φοινικόδεντρα, να τρώνε μπανάνες.
Ο Πτα Εμ Ουί, είναι ένας άνθρωπος που έζησε τη μεγάλη περιπέτεια του αιρετικού Φαραώ Ακενατόν. Γνώρισε την πρωτεύουσα των λουλουδιών, την Ακετατόν, που σώζονται σήμερα ελάχιστα υπολείμματα από τα ερείπιά της, όσα γλίτωσαν από την καταστροφική μανία των αντιμεταρρυθμιστών, που ήθελαν να μη μείνει πέτρα πάνω σε πέτρα από αυτά που έφτιαξε ο Ακενατόν.

Ο Αμένοφις ο IV, γιός του Αμένοφι III  και της Τίγιε, μιας πολύ επίμονης και δυναμικής Βασίλισσας, φόρεσε στο κεφάλι του το Στέμμα των Δύο Γαιών, το 1379π.Χ. και λίγο αργότερα, μετονομάζεται σε Ακενατόν, ενώ το 1373 π.Χ. παρακινημένος και από τη σύζυγό του, τη Βασίλισσα Νεφερτίτη, μεταφέρει την πρωτεύουσα της Αιγύπτου από τις Θήβες στην Ακετατόν (σημερινή θέση της Τελ Ελ Αμάρνα).

Μια μακέτα που απεικονίζει την πρωτεύουσα του Φαραώ Ακενατόν,
στην σημερινή θέση  Τελ Ελ Αμάρνα

Το 1362 π.Χ. ο Ακενατόν πεθαίνει, αφού κυβέρνησε τη χώρα για 17 χρόνια, με επεισοδιακό τρόπο. Τα τελευταία χρόνια, συγκυβερνά με το γιό του Σμενκάρε και μετά το θάνατό του, θα τον διαδεχτεί ένα παιδί, ο Τουταγχαμών, που ανεβαίνει στο θρόνο σε ηλικία 9 ετών, έχοντας πάρει γυναίκα του την κόρη του Ακενατόν, την Ανκεσεναμούν, που είναι κατά πολύ μεγαλύτερή του, ενώ ενδέχεται να είναι και αδελφή του, γιατί, κατά μια εκδοχή, ο Τουταγχαμών είναι γιος του Ακενατόν, που τον απέκτησε από μια δευτερεύουσα Βασιλική Σύζυγο, ή κατ' άλλους από την ίδια τη μητέρα του, την Τίγιε!

Ο επικεφαλής του Ανώτατου Συμβουλίου Αρχαιοτήτων, της Αιγύπτου, Ζαχί Χαουάς,
χαρακτήρισε την ανακάλυψη του τάφου του Σφραγιδοφύλακα, μια από τις
σημαντικότερες αρχαιολογικές ανακαλύψεις στην περιοχή της Σακάρα.

Τα οικογενειακά Ακενατόν, είναι έτσι κι αλλιώς πολύ μπερδεμένα. Εκτός από την πολύ ωραία σύζυγό του, τη Νεφερτίτη, φαίνεται ότι είχε ερωτικό δεσμό και με μια από τις κόρες του, την Ανκεσεναμούν, που δόθηκε στη συνέχεια σύζυγος στον νεαρό Φαραώ Τουταγχαμών, που διαδέχθηκε τον αιρετικό Ακεναντόν.

Ίσως, ο Βασιλικός Σφραγιδοφύλακας, να ήταν τελικά ένας από εκείνους που θα μπορούσε να μας εξηγήσει κάποια από αυτά τα πολύ μπερδεμένα πράγματα από την εποχή του Ατόν, του Ακενατόν και της Ακετατόν. Ο Πτα Εμ Ουί, ήταν η ζωντανή σφραγίδα του Φαραώ. Πηγήhttp://www.os3.gr/index.htm

---