Άρθρο του Jon Miltimore, που δημοσιεύτηκε στις 11/8/2022 από το FEE. Απόδοση στα ελληνικά, Libertarian Corfu - Νίκος Μαρής.
Η ταινία του 1993, Demolition Man, διέβλεψε ξεκάθαρα ορισμένα κομμάτια του μέλλοντός μας —και μας υπενθυμίζει ότι η δυστοπία έχει πολλές αποχρώσει
Το Demolition Man, που γυρίστηκε από τον σκηνοθέτη Marco Brambilla στο σκηνοθετικό του ντεμπούτο, είναι μια από εκείνες τις ταινίες που καταφέρνουν να είναι συγχρόνως εκκεντρικές και ευφυείς. Με ένα πλήθος αστέρων, όπως ο Sylvester Stallone, ο Wesley Snipes και η Sandra Bullock -για να μην αναφέρουμε ανερχόμενους ηθοποιούς όπως ο Denis Leary και ο Benjamin Bratt, καθώς και τον ηθοποιό Nigel Hawthorne και τον τύπο που έπαιξε τον διευθυντή στο Shawshank Redemption (Bob Gunton)- η ταινία ήταν μεγάλη επιτυχία, συγκεντρώνοντας 159 εκατομμύρια δολάρια παγκοσμίως.
Η ταινία έχει μια απολαυστική, αν και αστεία, πλοκή. Ο Stallone υποδύεται τον John Spartan, έναν αστυνομικό τύπου Dirty Harry, του οποίου η ζωή παίρνει μια απότομη τροπή όταν η προσπάθειά του να σώσει μια ομάδα ομήρων πάει στραβά. Όταν όλοι οι όμηροι βρίσκονται νεκροί μετά από μια έκρηξη, ο Spartan, μαζί με τον εγκληματία τον οποίο προσπαθούσε να σταματήσει, τον Simon Phoenix (Snipes), καταδικάζονται σε κρυογονική κατάψυξη.
Τόσο ο Spartan όσο και ο Phoenix ξεπαγώνουν το 2032 - 36 χρόνια μετά την κατάψυξή τους - σε έναν κόσμο που μοιάζει πολύ διαφορετικός.
«Είμαι ο εχθρός»
Αναγκάστηκα να ξαναδώ το Demolition Man μετά την κυκλοφορία μιας μικρού μήκους ταινίας Out of Frame που εξερευνούσε όλους τους τρόπους με τους οποίους το Demolition Man προέβλεψε το μέλλον. Η ταινία ήταν ακόμα πιο υπερβολική από ό,τι θυμόμουν, αλλά θα έλεγα ψέματα αν έλεγα ότι δεν εντυπωσιάστηκα από το πόσο σωστά είχε προβλέψει το μέλλον μας το Demolition Man.
Αυτοκινούμενα ηλεκτρικά αυτοκίνητα; Ναι.
Οι άνθρωποι χρησιμοποιούν υπολογιστές για να αυξήσουν την αυτοεκτίμησή τους; Ναι.
Συναντήσεις μέσω Zoom; Ναι.
Η είσοδος του Arnold Schwarzenegger στην πολιτική; Ναι.
Διάρκεια προσοχής όσο ενός χρυσόψαρου; Ναι.
Φωνητική αναζήτηση στα σπίτια; Ναι.
Ψηφιακό νόμισμα; Ναι .
Tablets; Ναι.
Φορητά τηλέφωνα που έχουν πρόσβαση στο διαδίκτυο; Ναι.
Αντικαπνιστικοί νόμοι, γλωσσική αστυνομία, μικροβιοφοβία και περιορισμός της οπλοκατοχής; Ναι. Ναι. Ναι. Ναι.
Αυτός ο κατάλογος δεν είναι σε καμία περίπτωση εξαντλητικός, να θυμάστε. Και, όσο εντυπωσιακή κι αν είναι, η λίστα δεν περιλαμβάνει αυτό που κατά τη γνώμη μου είναι το πιο προφητικό (και καλύτερο) μέρος του Demolition Man: Ο μονόλογος του Edgard Friendly σχετικά με το γιατί ζει ως εγκληματίας υπόγεια (κυριολεκτικά μέσα στο έδαφος) και όχι στην επιφάνεια.
Ο Friendly (τον οποίο υποδύεται ο Leary), εξηγεί στον Spartan γιατί ο Dr. Raymond Cocteau, ένας από τους δημιουργούς του CryoPrison και αρχιτέκτονας της πατερναλιστικής κοινωνίας, τον θεωρεί εχθρό.
«Βλέπετε, σύμφωνα με το σχέδιο του Cocteau, εγώ είμαι ο εχθρός. Επειδή μου αρέσει να σκέφτομαι, μου αρέσει να διαβάζω. Είμαι υπέρ της ελευθερίας του λόγου και της ελευθερίας των επιλογών. Είμαι ο τύπος του ανθρώπου που θέλει να κάθεται σε ένα λιγδιάρικο εστιατόριο και να σκέφτεται: «Θεέ μου, να πάρω την μπριζόλα T-bone ή τα παϊδάκια μπάρμπεκιου με τη συνοδεία από τηγανητές πατάτες με σάλτσα;». Θέλω υψηλή χοληστερόλη. Θέλω να τρώω μπέικον, βούτυρο και τυρί με τη σέσουλα, εντάξει; Θέλω να καπνίσω ένα κουβανέζικο πούρο στο μέγεθος του Σινσινάτι σε μια αίθουσα μη καπνιστών. Θέλω να τρέχω στους δρόμους γυμνός με πράσινο ζελέ σε όλο μου το σώμα και να διαβάζω το περιοδικό Playboy. Γιατί; Επειδή μπορεί να νιώσω ξαφνικά την ανάγκη να το κάνω. Εντάξει, φίλε; Έχω δει το μέλλον, ξέρεις πώς είναι; Σαν ένας 47χρονος παρθένος που κάθεται με τις μπεζ πιτζάμες του και πίνει ένα μιλκσέικ μπανάνα-μπρόκολο τραγουδώντας το "I' m an Oscar-Meyer Wiener".»
Ο Friendly, όπως ανακαλύπτει ο Spartan, δεν είναι αρχι-εγκληματίας. Θέλει απλώς να σκέφτεται για λογαριασμό του, να ζει όπως επιθυμεί και να τον αφήνουν ήσυχο - και αυτό είναι κάτι που δεν μπορεί να κάνει στην επιφάνεια της γης.
«Αν θέλεις να ζεις στην επιφάνεια, πρέπει να ζεις με τον τρόπο του Cocteau. Αυτό που θέλει, όταν το θέλει, όπως το θέλει», εξηγεί. «Η άλλη σου επιλογή: να έρθεις εδώ κάτω, ίσως να πεθάνεις από την πείνα».
Αποχρώσεις μιας δυστοπίας;
Η ομιλία του Friendly εγείρει ένα σημαντικό ερώτημα: Αν επέλθει η δυστοπία, πώς θα μοιάζει;
Συχνά η δυστοπία απεικονίζεται ως κακοήθης και ολοκληρωτική, όπως στο βιβλίο του Orwell «1984». Μερικές φορές είναι ένας ερειπωμένος, βίαιος τόπος, όπως στο «The Road» του Cormac McCarthy, ή στο «Mad Max». Αλλά μερικές φορές, όπως στο μυθιστόρημα του Aldous Huxley Brave New World, στο οποίο βασίζεται πολύ χαλαρά το Demolition Man, η δυστοπία είναι ήπια, ευημερούσα και στοργική - αλλά εξίσου δυσοίωνη.
Ο χριστιανός φιλόσοφος C.S. Lewis έγραψε κάποτε ότι από όλες τις τυραννίες στη γη, καμία δεν ήταν τόσο καταπιεστική όσο εκείνη που ασκείται προς όφελος των θυμάτων της.
«Θα ήταν προτιμότερο να ζει κανείς υπό το καθεστώς λησταρχίας, παρά υπό την εξουσία παντοδύναμων, ηθικών γραφειοκρατών», παρατήρησε ο Lewis. «Η σκληρότητα του λήσταρχου μπορεί μερικές φορές να απουσιάζει, ο ζήλος του μπορεί κάποια στιγμή να κορεστεί - ωστόσο εκείνοι που μας βασανίζουν για το δικό μας καλό θα μας βασανίζουν δίχως τέλος, γιατί το κάνουν με την έγκριση της συνείδησής τους».
Αυτή ήταν η τυραννία που ο Edgard Friendly δεν μπορούσε να χωνέψει. Δεν ήταν ο Μεγάλος Αδελφός που οδήγησε τον Edgar Friendly στην παρανομία, ήταν κάτι που πλησίαζε περισσότερο στο Κράτος Νταντά.
Και αν είμαστε ειλικρινείς, πολλά από τα παράπονα του Friendly μιλούν για τον κόσμο μας σήμερα. Όταν λέει ότι είναι ο τύπος του ανθρώπου «που θέλει να κάθεται σε ένα λιγδιάρικο εστιατόριο και να σκέφτεται: "Θεέ μου, να πάρω την μπριζόλα T-bone ή το τεράστιο πακέτο παϊδάκια μπάρμπεκιου"», δεν νομίζω ότι αναφερόταν στο συνθετικό βοδινό κρέας, στην κατανάλωση του οποίου θέλει να μετατοπίσει τον κόσμο ο Μπιλ Γκέιτς, για να σώσει τον πλανήτη.
Όταν ο Friendly μιλάει για την ελευθερία του λόγου, είναι δύσκολο να μη σκεφτεί κανείς την αυξανόμενη εχθρότητα προς την ελεύθερη έκφραση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, στις πανεπιστημιουπόλεις και στους χώρους εργασίας των επιχειρήσεων. Όταν λέει ότι είναι υπέρ της ελευθερίας της επιλογής, τα δύο τελευταία χρόνια του κορωνοϊού ξεπροβάλλουν σε μεγάλο βαθμό, καθώς οι διάφοροι Cocteau του κόσμου μας έπαιρναν αποφάσεις για δισεκατομμύρια ανθρώπους. Φορέστε τη μάσκα. Μείνετε στο σπίτι. Κάντε το εμβόλιο. Και μην παραπονιέστε, ούτε να διαμαρτύρεστε, γιατί είμαστε όλοι μαζί σε αυτό.
Το Demolition Man είναι μια υπενθύμιση ότι η δυστοπία έχει πολλές αποχρώσεις. Δεν έχει πάντα να κάνει με τα πράγματα που έχεις ή δεν έχεις. Έχει να κάνει πολύ περισσότερο με την ελευθερία. Και αν, όπως ο Edgard Friendly, ζεις σε ένα μέρος που θέλει να χρησιμοποιήσει καταναγκασμό για να ελέγξει τι λες, τι σκέφτεσαι και τι τρως, μπορεί να ζεις σε μια δυστοπία χωρίς καν να το ξέρεις.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου