ΘΩΜΑΣ Ο ΑΠΙΣΤΟΣ......

 

Δημήτριος Μάρκου

Θωμάς ο άπιστος… ή πώς η αμφιβολία οδηγεί στην τεκμηριωμένη γνώση και την αταλάντευτη πίστη

[[ Δημ. Μάρκου ]]

Κυριακή του Θωμά σήμερα. Στον Θωμά έχουν κολλήσει την προσωνυμία “ο άπιστος”. Η απιστία, λοιπόν, έχει συνδεθεί με τον Θωμά. Ο λαός μας συνηθίζει να λέει: «μην είσαι άπιστος σαν τον Θωμά». Το όνομα Θωμάς προέρχεται από την εβραϊκή λέξη “Τθαόν” που σημαίνει δίδυμος, ή από την αραμαϊκή λέξη “Τέομα”, που επίσης σημαίνει δίδυμος. Δίδυμο τον αποκαλεί και ο ευαγ. Ιωάννης: «είπεν ουν Θωμάς ο λεγόμενος Δίδυμος τοις συμμαθηταίς» (Ιωάννης, ια΄, 16). Τον ονομάζουν άπιστο επειδή πάντοτε ζητούσε να έχει συγκεκριμένες αποδείξεις για εκείνα που επρόκειτο να πιστέψει.

Στα απόκρυφα βιβλία- τα οποία στις πρώτες οικουμενικές συνόδους απορρίφτηκαν- οι ερευνητές βρίσκουν χρήσιμες πληροφορίες, που συμπληρώνουν τα κανονικά βιβλία. Βέβαια, κάποιες πληροφορίες εξάπτουν την φαντασία των ερευνητών, που καταλήγουν σε απόψεις αντίθετες από τις παγιωμένες και παραδεκτές από την επίσημη εκκλησία. Τροφοδοτούν, όμως, τις γνώσεις για τον εσωτερικό χριστιανισμό, στον οποίο έχουν στραφεί οι μη εφησυχασμένοι χριστιανοί. Στα απόκρυφα βιβλία, λοιπόν, ο Θωμάς αποκαλείται Ιούδας Θωμάς ή Δίδυμος Ιούδας Θωμάς.

Ο Θωμάς, σύμφωνα με όσους ασχολήθηκαν με τον βίο του, καταγόταν από την Αντιόχεια, σε αντίθεση με την πλειοψηφία των άλλων Μαθητών, που ήταν Γαλιλαίοι. Κλήθηκε από τον Ιησού να τον ακολουθήσει και αυτός υπάκουσε (Ματθαίο,.ι΄,3- Μάρκος, γ΄,18- Λουκάς, στ΄,15).

Στο απόκρυφο βιβλίο με την ονομασία “Το βιβλίο του Θωμά”- το οποίο ανήκει στα κείμενα που ανακαλύφθηκαν το 1945 στην περιοχή Ναγκ Χαμμάντι της Αιγύπτου- αναφέρεται ένας διάλογος ανάμεσα στον αναστημένο Χριστό και στον αδελφό Του Ιούδα Θωμά, ο οποίος έχει καταγραφεί από κάποιον Ματθαίο, που δεν πρέπει να ταυτίζεται με τον απόστολο και ευαγγελιστή Ματθαίο. Από “Το βιβλίο του Θωμά” σας παραθέτουμε την αρχή:

«Τα μυστικά λόγια που είπε ο Σωτήρας στον Ιούδα Θωμά, τα οποία εγώ ο Ματθαίος κατέγραψα, γιατί τους άκουσα βαδίζοντας να συνομιλούν.

Είπε ο Σωτήρας, “Αδελφέ Θωμά, όσο παραμένεις στον κόσμο, άκουσέ με κι εγώ θα σου αποκαλύψω όλα εκείνα που απασχολούν το νου σου. Επειδή έχει λεχθεί ότι είσαι ο δίδυμός μου και αληθινός μου σύντροφος, ερεύνησε τον εαυτό σου ώστε να μπορέσεις να κατανοήσεις ποιος είσαι, με ποιο τρόπο υπάρχεις και τι θα γίνεις. Εφόσον αποκαλείσαι αδελφός μου, δεν ταιριάζει να έχεις άγνοια για τον εαυτό σου. Και γνωρίζω ότι καταλαβαίνεις, γιατί ήδη έχεις κατανοήσει πως εγώ είμαι η γνώση της αλήθειας. Έτσι, συνοδεύοντάς με και παρά το ότι εξακολουθείς να έχεις άγνοια, μπορείς να γνωρίζεις και θα ονομαστείς ‘εκείνος που γνωρίζει τον εαυτό του’. Γιατί εκείνος που δεν γνωρίζει τον εαυτό του, δεν γνωρίζει τίποτε, ενώ εκείνος που γνωρίζει τον εαυτό του έχει αποκτήσει γνώση για το Βάθος των Πάντων. Έτσι λοιπόν, αδελφέ μου Θωμά, μάθε όσα είναι συγκαλυμμένα για τους ανθρώπους, αυτά δηλαδή στα οποία σκοντάφτουν οι αμαθείς”.» Έτσι, για μια ακόμη φορά φαίνεται ότι τα πνευματικά θέματα δεν μπορούν να αποκαλυφτούν σε όλους. Υπάρχουν οι λίγοι, για τους οποίους ισχύει το «ὅτι ὑμῖν δέδοται γνῶναι τὰ μυστήρια τῆς βασιλείας τῶν οὐρανῶν» και οι πολλοί για τους οποίους ισχύει «ἐκείνοις δὲ οὐ δέδοται» και για τους οποίους «διὰ τοῦτο ἐν παραβολαῖς αὐτοῖς λαλῶ, ἵνα βλέποντες μὴ βλέπωσι καὶ ἀκούοντες μὴ ἀκούωσι μηδὲ συνῶσι»!

Ο Θωμάς υπήρξε από τους πιο αφοσιωμένους μαθητές του Ιησού και διακρινόταν για το θάρρος του. Στο θάρρος του αναφέρεται ο ευαγ. Ιωάννης, ο οποίος εξιστορεί τρία περιστατικά στο ευαγγέλιό του σχετικά με τον Θωμά. Το πρώτο έχει σχέση με την τόλμη και την αφοβία του.

Πριν την ανάσταση του Λάζαρου ο Ιησούς βρισκόταν στην Ιερουσαλήμ. Όταν ο Ιησούς είπε στους Ιουδαίους: «εγώ και ο πατήρ εν εσμέν», αυτοί το θεώρησαν ως βλασφημία και θέλησαν να τον λιθοβολήσουν: «εβάστασαν ουν πάλιν λίθους οι Ιουδαίοι ίνα λιθάσωσιν αυτόν» (Ιωάννης, ι΄, 31) Έτσι, ο Ιησούς και οι Μαθητές Του αναγκάστηκαν να φύγουν από την Ιερουσαλήμ. Όταν πληροφορήθηκαν το θάνατο του Λάζαρου, οι άλλοι Μαθητές προσπαθούσαν να αποτρέψουν τον Χριστό να επιστρέψει στη Βηθανία- χωριό κοντινό στην Ιερουσαλήμ- να αναστήσει το Λάζαρο, για το φόβο κακοποίησής τους από τους φανατικούς Ιουδαίους. Όμως, ο Θωμάς αψηφώντας τον κίνδυνο τους είπε: «άγωμεν και ημείς ίνα αποθάνωμεν μετ’ αυτού» (Ιωάννης, ια΄,16). Ας δούμε το αντίστοιχο εδάφιο:

«Aυτά είπε, και μετά απ’ αυτό πρόσθεσε: “O φίλος μας ο Λάζαρος έχει κοιμηθεί, όμως πηγαίνω να τον ξυπνήσω”. Tου είπαν τότε οι μαθητές του: “Kύριε, αν έχει κοιμηθεί, θα επιζήσει”. O Iησούς όμως είχε μιλήσει για το θάνατό του, ενώ εκείνοι νόμισαν πως μιλάει για τον φυσικό ύπνο. Tότε πια ο Iησούς τους είπε ξεκάθαρα: “O Λάζαρος πέθανε. Xαίρομαι όμως για σας, που δεν ήμουν εκεί, για να πιστέψετε. Aλλά, ας πάμε τώρα σ’ αυτόν”. Tότε ο Θωμάς, που λεγόταν Δίδυμος, είπε στους άλλους μαθητές: “Πάμε κι εμείς για να πεθάνουμε μαζί του”.» (Ιωάννης, ια΄, 11-16)

Το δεύτερο περιστατικό έχει να κάνει με την τόλμη του να θέτει ερωτήσεις στον Ιησού, για να λύσει τις απορίες του. Μετά τον Μυστικό Δείπνο ο Ιησούς λέει στου μαθητές Του ότι σε λίγο θα αποχωριστούν και εκείνος θα πάει να τους ετοιμάσει τον τόπο, ενώ οι μαθητές γνωρίζουν το δρόμο. Ο ορθολογιστής μαθητής Του κάνει την ερώτηση: «Κύριε, ουκ οίδαμεν που υπάγεις∙ και πως δυνάμεθα την οδόν ειδέναι;» (Ιωάνννης, ιδ΄, 5). Ας δούμε κι αυτό το εδάφιο:

«“Ας μην ταράζεται η καρδιά σας. Πιστεύετε στο Θεό και σ’ εμένα πιστεύετε. Στο σπίτι του Πατέρα μου υπάρχουν πολλοί χώροι διαμονής, διαφορετικά θα σας το έλεγα. Πηγαίνω, λοιπόν, να σας ετοιμάσω τόπο. Kι αφού πάω και σας ετοιμάσω τόπο, θα έρθω πάλι και θα σας πάρω κοντά μου για να είστε κι εσείς όπου είμαι εγώ. Άλλωστε ξέρετε πού πηγαίνω και το δρόμο τον ξέρετε”.

Tου λέει ο Θωμάς: “Kύριε, δεν ξέρουμε πού πηγαίνεις, και πώς μπορούμε να ξέρουμε το δρόμο;” Tου λέει ο Iησούς: “Eγώ είμαι ο Δρόμος και η Aλήθεια και η Zωή. Kανένας δεν έρχεται στον Πατέρα παρά μονάχα περνώντας από μένα. Όταν θα γνωρίζατε εμένα θα γνωρίζατε και τον Πατέρα μου. Έτσι, από τώρα πια, τον γνωρίζετε και τον έχετε δει”.» (Ιωάννης, ιδ΄, 1-7)

Ένα από τα απόκρυφα ευαγγέλια φέρεται να έχει γραφεί από τον Θωμά, ειδικότερα από τον Δίδυμο Ιούδα Θωμά. Ανακαλύφθηκε το 1945 στην περιοχή Ναγκ Χαμμάντι της Άνω Αιγύπτου. Το “ευαγγέλιο του Θωμά” αποτελεί μια συλλογή από 114 ρήσεις του Ιησού. Εκεί αναφέρεται πως οι μαθητές ζήτησαν να μάθουν τον τόπο, που θα πάει ο Ιησούς. Στη ρήση 24 έχει γραφεί: «Οι μαθητές είπαν, “Δείξε μας τον τόπο που είσαι Εσύ, γιατί είναι ανάγκη να τον αναζητήσουμε”. Ο Ιησούς απάντησε, “Εκείνος που έχει αυτιά για ν’ ακούει, ας ακούει. Μέσα στον άνθρωπο του φωτός είναι το φως κι αυτό φωτίζει ολόκληρο τον κόσμο. Όταν δεν λάμπει, υπάρχει σκοτάδι”.» Οι άνθρωποι, οι Μαθητές του Χριστού έχουν την προέλευσή τους από το φως. Είναι φως και οφείλουν να επανέλθουν στο φως. Στη ρήση 50 του ίδιου ευαγγελίου αναφέρεται: «Είπε ο Ιησούς, Αν σας ρωτήσουν “Από πού ήρθατε”; Απαντήστε “Ήρθαμε από το Φως, από το μέρος όπου το Φως γεννιέται μόνο του κι εκδηλώθηκε μέσα από την εικόνα σας”. Αν σας ρωτήσουν, “Ποιο είναι το σημείο του Πατέρα σας μέσα σας”; Απαντήστε, “Είναι κίνηση και ανάπαυση”.»

Το τρίτο περιστατικό έχει να κάνει με την χαρακτηρισμένη από την εκκλησία απιστία του Θωμά. Πλην, όμως, Μαθητής του Ιησού δεν ήταν άπιστος. Δύσπιστος ήταν. Άπιστος είναι αυτός που δεν πιστεύει καθόλου. Δύσπιστος είναι ο μη ευκολόπιστος, αυτός που δύσκολα πιστεύει γιατί θέλει αποδείξεις. Γι’ αυτό, όταν οι άλλοι Μαθητές του ανήγγειλαν πως ο Ιησούς αναστήθηκε, εξέφρασε την αμφιβολία του λέγοντας: «εάν μη ίδω εν ταις χερσίν αυτού τον τύπον των ήλων, και βάλω τον δάκτυλόν μου εις τον τόπον των ήλων, και βάλω την χείρα μου εις την πλευράν αυτού, ου μη πιστεύσω» (Ιωάννης, κ΄, 25). Όμως, μόλις είχε τις αποδείξεις που ήθελε, οι αμφιβολίες του κατέρρευσαν και δεν δίστασε να αναφωνήσει «ο Κύριός μου και ο Θεός μου»! Γιατί, πλέον, γνώριζε χειροπιαστά την αλήθεια! Ας δούμε κι αυτό το εδάφιο, που περιγράφει το τρίτο περιστατικό:

«O Θωμάς, όμως, ένας από τους δώδεκα μαθητές, που λεγόταν Δίδυμος, δεν ήταν μαζί τους όταν ήρθε ο Iησούς. Tου έλεγαν, λοιπόν, οι άλλοι μαθητές: “Eίδαμε τον Kύριο”! Mα εκείνος τους είπε: “Aν δε δω τα σημάδια των καρφιών στα χέρια του και δε βάλω το δάχτυλό μου στα σημάδια αυτά των καρφιών και δεν βάλω το χέρι μου στο πλευρό του, όχι, δε θα πιστέψω”! Ύστερα από οχτώ μέρες, ήταν πάλι συγκεντρωμένοι μέσα οι μαθητές του, και μαζί τους κι ο Θωμάς. Ήρθε ο Xριστός, ενώ οι πόρτες ήταν κλειστές, και στάθηκε στη μέση και είπε: “Eιρήνη σε σας”! Έπειτα λέει στο Θωμά: “Φέρε το δάχτυλό σου εδώ, και κοίτα τα χέρια μου. Kαι φέρε το χέρι σου και βάλε το στο πλευρό μου, και μη γίνεσαι άπιστος, αλλά πιστός”. Tότε ο Θωμάς είπε: “Kύριέ μου! και Θεέ μου!” Tου λέει ο Iησούς: “Eπειδή με είδες με τα μάτια σου, πίστεψες. Mακάριοι όσοι πίστεψαν χωρίς να με δουν”.» (Ιωάννης, κ΄, 24-29)

Από τα ιερά κείμενα προκύπτει ότι ο Χριστός εκτιμούσε την κρίση του Θωμά. Επιβεβαιώνεται κι από την ρήση 13, που αναγράφεται στο ευαγγέλιο του Θωμά: «Είπε ο Ιησούς στους μαθητές Του, “Κάνετε παρομοιώσεις και πέστε μου με τι μοιάζω”. Ο Σίμωνας Πέτρος είπε, “Είσαι σαν ένας δίκαιος άγγελος”. Ο Ματθαίος είπε, “Είσαι σαν ένας σοφός φιλόσοφος”. Ο Θωμάς είπε, “Κύριε, το στόμα μου είναι ανίκανο να πει με τι μοιάζεις”. Ο Ιησούς του είπε, “Δεν είμαι ο Kύριός σου; Ήπιες και μέθυσες από την κελαρυστή πηγή που Εγώ δημιούργησα”. Τον πήρε δε παράμερα και του είπε τρεις λέξεις. Όταν ο Θωμάς γύρισε στους συντρόφους του, τον ρώτησαν, “Τι σου είπε ο Ιησούς”; Ο Θωμάς τότε απάντησε, “Αν σας πω μια από τις λέξεις που μου είπε, θα πάρετε πέτρες να μου ρίξετε∙ φωτιά θα ξεπηδήσει από τις πέτρες και θα σας κατακαύσει”.» Ο Θωμάς μπορεί να μην φανέρωσε τις τρεις λέξεις στους συντρόφους του, αλλά μας έδωσε ένα κίνητρο να αναζητήσουμε αυτές τις λέξεις. Η εμμονή μας στέφθηκε από επιτυχία. Σε άλλο κείμενο βρήκαμε πως οι λέξεις αυτές ήσαν: «Είμαι Οποίος Είμαι» (οποίος- εκείνος που)

Ο Ν. Καζαντζάκης στο μυθιστόρημά του “Ο Τελευταίος Πειρασμός” παρουσιάζει τον Θωμά ως πραματευτή, που δεν πείθεται εύκολα να ακολουθήσει τον Ιησού. Μα παραβρέθηκε σε ένα θαύμα, οπότε άγγισε την αλήθεια κι έτσι ακολούθησε το γιο της Μαρίας. Από αυτό το μυθιστόρημα επιλέξαμε το ακόλουθο απόσπασμα:

[[ Έδωκε μια ο εκατόνταρχος, πήδηξε από το άλογό του, μπήκε μπροστά με τον Ιησού∙ πίσω τους, απόμακρα, ακολουθούσαν οι Μαθητές, πιο πίσω το χωριατολόι∙ κι από το ουραγώγι του στρατού ξεπρόβαλε τη στιγμή εκείνη κι ο Θωμάς, καταφχαριστημένος∙ πήγαινε πίσω από τους στρατιώτες και μοσχοπουλούσε τις πραμάτειες του.

- Ε, Θωμά, του φώναξαν οι μαθητές, ακόμα δεν έρχεσαι μαζί μας; τώρα θα δεις το θάμα και θα πιστέψεις.

- Να δω πρώτα, αποκρίθηκε ο Θωμάς∙ κα δω και ν’ αγγίξω.

- Τι ν’ αγγίξεις, τετραπέρατε έμπορα;

- Την αλήθεια.

- Έχει η αλήθεια κορμί; τι ‘ναι αυτά που τσαμπουνάς, αλαφρόμυαλε;

- Αν δεν έχει κορμί, τι να την κάμω; έκαμε ο Θωμάς χαχαρίζοντας∙ εγώ έχω ανάγκη ν’ αγγίξω∙ δεν μπιστεύομαι στα μάτια μου μήτε στ’ αυτιά μου∙ μπιστεύομαι στα χέρια μου.

Έφτασαν στην κορφή του χωριού, σ’ ένα πρόσχαρο ασβεστοχρισμένο σπιτάκι, μπήκαν.

Μια κοπέλα, ως δώδεκα χρονών, ξαπλωμένη σε άσπρο κλινάρι, είχε ανοιχτά δυο μεγάλα πράσινα μάτια, είδε τον πατέρα της, το πρόσωπό της έλαμψε∙ τινάχτηκε βίαια η ψυχή ν’ ανασηκώσει το παράλυτο κορμί, μα δεν μπόρεσε, κι η χαρά από το πρόσωπο έσβησε. Έσκυψε ο Ιησούς, πήρε το χέρι της κοπέλας∙ όλη του η δύναμη μαζώχτηκε στη φούχτα του∙ όλη του η δύναμη κι η αγάπη και το έλεος. Δε μιλούσε∙ κάρφωνε τα μάτια του στα δυό πράσινα μάτια κι ένιωθε την ψυχή του να χύνεται ορμητικά απ’ τ’ ακροδάχτυλά του και να μπαίνει στο κορμί της κοπέλας∙ κι αυτή τον κοίταζε λαχταριστά, με το στόμα ακράνοιχτο, και του χαμογελούσε.

Μπήκαν στην κάμαρα ακροπάτητα οι Μαθητές, και πρώτος και καλύτερος ο Θωμάς, με το μπόγο τις πραμάτειες στη ράχη του και το βούκινο περασμένο στη ζώνη∙ γύρα, στο περιβόλι και στο στενό δρομάκι, σκόρπισαν οι χωριάτες∙ κι όλοι κρατούσαν την ανάσα και περίμεναν. Ο εκατόνταρχος, ακουμπισμένος στον τοίχο, κοίταζε την κόρη του και μάχουνταν να κρύψει την ταραχή του.

Σιγά σιγά τα μάγουλα της κοπέλας πήραν ν κοκκινίζουν, ανασηκώθηκε το στήθος της, ένα γλυκό μερμήδισμα τη διαπερνούσε από το χέρι στην καρδιά κι από την καρδιά ως τις πατούσες των ποδιών∙ τα σπλάχνα της θροούσαν και σάλευαν, σαν τα φύλλα της λεύκας όταν πιάσει να φυσάει ανάλαφρο αγεράκι∙ κι ο Ιησούς ένιωθε το χέρι της κοπέλας να χτυπάει σαν καρδιά, να ζωντανεύει, μέσα στη φούχτα του∙ και τότε άνοιξε το στόμα, μίλησε:

- Κοπέλα μου, είπε γλυκά προστάζοντας, σηκώσου απάνω!

Κι η κοπέλα κουνήθηκε ήσυχα, σα να ΄ταν μουδιασμένη και ξεμούδιασε, αποταυρίστηκε, σα να ξυπνούσε, τα χέρια της αντιστυλώθηκαν στο κρεβάτι, ανασήκωσε το κορμί της, και μ’ ένα πήδημα βρέθηκε στην αγκαλιά του πατέρα της. Γούρλωσε τ’ αλλήθωρα μάτια του ο Θωμάς, άπλωσε το χέρι, άγγισε την κοπέλα, λες κι ήθελε να σιγουρευτεί πως ήταν αληθινή∙ κι οι μαθητές ξαφνιάστηκαν, τρόμαξαν∙ κι ο λαός, που ‘χε σμαριάσει γύρα, μούγκρισε μια στιγμή και σώπασε ευτύς τρομαγμένος∙ δεν άκουγες παρά τα δροσερά γέλια της κοπέλας, που αγκάλιαζε και φιλούσε τον κύρη της.

Ο Ιούδας ζύγωσε το δάσκαλο∙ το πρόσωπό του ήταν αγριεμένο και κακό:

- Ξοδεύεις, του ‘πε, τη δύναμή σου για τους άπιστους∙ κάνεις καλό στους οχτρούς μας∙ ετούτη είναι η συντέλεια του αιώνα που φέρνεις; ετούτες οι φλόγες;

Μα ο Ιησούς, μακριά πολύ, μετωρισμένος σε σκοτεινούς ουρανούς, δεν τον άκουσε∙ είχε απ’ όλους αυτός τρομάξει πολύ, θωρώντας την κοπέλα να πετιέται από το κλινάρι της∙ τον κύκλωσαν οι Μαθητές, χόρευαν, δεν μπορούσαν να κρατήσουν τη χαρά τους∙ καλά το λοιπόν έκαμαν και παράτησαν τα πάντα κι ήρθαν μαζί του∙ αληθινός είναι, κάνει θάματα. Κι ο Θωμάς είχε σηκώσει τη ζυγαριά στο νου του, ζύγιαζε∙ στο ένα παλάγγι έβαλε τις πραμάτειες του, στο άλλο τη βασιλεία των ουρανών∙ έπαιξαν κάμποση ώρα τα παλάγγια, τέλος σταμάτησαν∙ πιο βαριά η βασιλεία των ουρανών, συφερτικιά δουλειά, δίνω πέντε, μπορεί να κερδίσω χίλια, ομπρός λοιπόν, στ’ όνομα του Θεού! Ζύγωσε το δάσκαλο:

- Ραβή, είπε, για το ακριβό χατίρι σου θα μοιράσω στους φτωχούς τις πραμάτειες μου∙ μην το ξεχάσεις, σε παρακαλώ, την άλλη μέρα που θα ‘ρθει η βασιλεία των ουρανών∙ θυσιάζω τα πάντα, έρχουμαι μαζί σου∙ είδα κι άγγιξα σήμερα την αλήθεια.

Μα ο Ιησούς ήταν ακόμα μακριά πολύ, άκουσε μα δεν αποκρίθηκε.

- Θα κρατήσω μονάχα το βούκινο, εξακολούθησε ο παλιός πραματευτής, να βουκινίζω, να μαζεύεται ο λαός∙ καινούριες πραμάτειες πουλούμε, αθάνατες, χάρισμα! ]]

Βλέποντας το θαύμα, άγγισε την αλήθεια, και χωρίς να κουβαλάει καμία αμφιβολία ο Θωμάς ακολούθησε τον Υιό του Θεού. Γι’ αυτό ήταν από τους πιο αποφασιστικούς μαθητές Του. Όμως, για να γίνει αποφασιστικός, έπρεπε να πολωθεί αντίθετα απ’ ό,τι ήταν προηγούμενα. Ο Ιωάννης τον αποκαλεί δίδυμος. Επομένως εκ φύσεως είχε μέσα του μια διττότητα, ένα δίδυμο «εγώ». Ο Θωμάς αντιπροσωπεύει τον μέσο άνθρωπο, τον διττό, που είναι υλικός- δηλαδή σαρκικός- αλλά και πνευματικός. Όπως στον μαγνήτη συνυπάρχουν οι δυο πόλοι, ο βόρειος και ο νότιος, όπως μέσα στο άτομο συνυπάρχουν τα θετικά και τα αρνητικά φορτία, έτσι και στον άνθρωπο συνυπάρχουν η υλική και η πνευματική δύναμη. Δύο αντίρροπες δυνάμεις, λοιπόν, αντιπαλεύουν μέσα στον άνθρωπο. Για τις δυνάμεις αυτές ο Ν. Καζαντζάκης έγραψε στην “Ασκητική” του:

[[ Και τα δυό αντίδρομα ρέματα είναι άγια. Χρέος μας λοιπόν να συλλάβουμε τις δυό τεράστιες, τούτες άναρχες, ακατάλυτες ορμές∙ και με τ’ όραμα τούτο να ρυθμίσουμε το στοχασμό μας και την πράξη μας.]]

Και συνεχίζει παρακάτω:

[[ Αφουγκράζομαι τις δυό φωνές τους∙ δικές μου είναι κι οι δυό και τις χαίρουμαι και καμιά δεν αρνιέμαι. Ένας χορός των πέντε αιστήσεων είναι η καρδιά μου. Ένας αντίχορος της απάρνησης των πέντε αιστήσεων είναι η καρδιά μου.

Αρίφνητες δυνάμεις ορατές κι αόρατες αγάλλουνται και με ακολουθούν, όταν με αγωνία, ενάντια στο παντοδύναμο ρέμα, ανηφορίζω. ]]

Αργότερα ο Κρητικός συγγραφέας δίνει λεπτομερέστερα το αντιπάλεμα αυτών των δυνάμεων:

[[ Ο κόσμος τούτος, όλη η πλούσια, απέραντη σειρά τα φαινόμενα, δεν είναι απάτη, φαντασμαγορία πολύχρωμη του αντικαθρεφτιζόμενου νου μας. Μήτε απόλυτη πραγματικότητα, που ζει και μεταπλάθεται ανεξάρτητη από τη δύναμη του νου μας, λεύτερη.

Δεν είναι η λαμπερή στολή που ντύνει το μυστικό σώμα του Θεού. Μήτε το διάφανο και σκοτεινό μεσότοιχο αναμεσός ανθρώπου και μυστηρίου.

Όλος τούτος ο κόσμος που θωρούμε, γρικούμε κι αγγίζουμε είναι η προσιτή στις ανθρώπινες αίστησες, όλο Θεό συμπύκνωση των δυό τεράστιων δυνάμεων του Σύμπαντου.

Μια δύναμη κατηφορίζει και θέλει να σκορπίσει, ν’ ακινητήσει, να πεθάνει. Μια δύναμη ανηφορίζει και ζητάει ελευτερία κι αθανασία.

Αιώνια τα δυό τούτα στρατέματα, τα σκοτεινά και φωτερά, τα στρατέματα της ζωής και του θανάτου, συγκρούονται. Τα ορατά για μας χνάρια της σύγκρουσης τούτης είναι τα πράματα, τα φυτά, τα ζώα, οι άνθρωποι.

Αιώνια οι αντίθετες δυνάμεις συγκρούονται, σμίγουν, παλεύουν, νικούν και νικούνται, συβιβάζουνται και ξαναρχίζουν πάλι να πολεμούν σε όλο το Σύμπαντο- από τον αόρατο στρόβιλο σε μια στάλα νερό ως τον απέραντο αστροκλυσμό του Γαλαξία.

Στρατόπεδο αλάκερου του Θεού είναι και το πιο ταπεινό έντομο κι η πιο μικρή ιδέα. Μέσα τους όλος ο Θεός είναι παραταγμένος σε κρίσιμη μάχη.

Και στο πιο ασήμαντο μόριο γης κι ουρανού ακούω το Θεό μου να φωνάζει: Βοήθεια!

Το κάθε πράμα είναι αυγό, και μέσα του το σπέρμα του Θεού, ανήσυχο, ακοίμητο δουλεύει. Αρίφνητες δυνάμεις απομέσα του κι απόξω παρατάζουνται και το υπερασπίζουν.

Με το φως του μυαλού, με τη φλόγα της καρδιάς πολιορκώ την κάθε φυλακή του Θεού, ψάχνοντας, δοκιμάζοντας, χτυπώντας, ν’ ανοίξω μέσα στο φρούριο της ύλης θύρα, να δημιουργήσω μέσα στο φρούριο της ύλης τη θύρα της ηρωικής έξοδος του Θεού μας. ]]

Αυτή η σύγκρουση γινόταν μέσα στον Θωμά. Μέσα στο μυαλό του είχαν στήσει διελκυστίνδα η ανερμήνευτη- η δογματική- πίστη και η κριτική σκέψη. Η εκκλησία είναι γαντζωμένη στην ανερμήνευτη πίστη. “Τα πιστεύω” της είναι έτσι, γιατί έτσι τα είπαν οι απόστολοι και οι θεοφόροι πατέρες της εκκλησίας. Δεν χωράει καμιά κριτική. Δεν χρειάζεται να αμφιβάλουμε σε όσα μας αναφέρουν τα ιερά βιβλία. Τα βιβλία, όμως, που κάποιοι- υπηρετώντας κάποιες σκοπιμότητες- επέλεξαν, ενώ άλλα- εξίσου ιερά- τα απέρριψαν γιατί δεν ταίριαζαν στο οικοδόμημα, που έστησαν οι σκοπιμότητές τους. Για να στήσουν το άγαλμα της αναντίρρητης πίστης χαρακτήρισαν τον Θωμά άπιστο, παραδίνοντάς μας ένα αρνητικό παράδειγμα. Η άρνηση τρεις φορές του Ιησού από τον Πέτρο, πριν Τον σταυρώσουν, και το γεγονός πως έτρεξαν ο Ιωάννης και ο Πέτρος να διαπιστώσουν αν πράγματι λείπει το σώμα από τον τάφο, όταν τους το ανήγγειλε η Μαρία η Μαγδαληνή, είναι παρωνυχίδες για την εκκλησία μπροστά στην απιστία του Θωμά. Αυτά τα δύο γεγονότα τα αποσιωπούν. Ουσιαστικά όμως και οι άλλοι μαθητές δεν πίστεψαν στην Ανάσταση. Για εμάς, τουλάχιστον, είναι σπουδαιότερη η απιστία των δύο επιστήθιων μαθητών, του Πέτρου και του Ιωάννη, γιατί είχαν παρακολουθήσει το θαυμαστό περιστατικό της Μεταμόρφωσης, οπότε θα πρέπει να ήσαν απόλυτα βέβαιοι για τη θεότητα του Χριστού. Έχει ιδιαίτερη σημασία αυτή η αναφορά, για να μην ρίχνουμε τα βάρη της απιστίας στον Θωμά:

« Tην Kυριακή όμως, από τα βαθιά κιόλας χαράματα, ήρθαν στο μνήμα μαζί και με μερικές άλλες, έχοντας μαζί τους τα αρώματα που είχαν ετοιμάσει. Eκεί βρήκαν την πέτρα μετατοπισμένη από το μνήμα, κι όταν μπήκαν μέσα, δε βρήκαν το σώμα του Kυρίου! Kι ενώ έμεναν εκεί απορώντας γι’ αυτό, παρουσιάστηκαν ξαφνικά μπροστά τους δύο άντρες με ρούχα που λαμποκοπούσαν! Tότε, καθώς αυτές κατατρομοκρατημένες από το θέαμα στέκονταν με τα πρόσωπά τους σκυμμένα στη γη, είπαν σ’ αυτές οι δύο άντρες: “Tι αναζητάτε τον ζωντανό ανάμεσα στους νεκρούς; Δεν είναι εδώ. Aναστήθηκε! Θυμηθείτε πώς σας μίλησε γι’ αυτό, όταν ακόμα ήταν στη Γαλιλαία, λέγοντάς σας ότι πρέπει ο Γιος του Aνθρώπου να παραδοθεί στα χέρια αμαρτωλών ανθρώπων και να σταυρωθεί, και την τρίτη μέρα ν’ αναστηθεί!” Tότε θυμήθηκαν τα λόγια του. Έτσι, επέστρεψαν από το μνήμα και τα διηγήθηκαν όλα αυτά στους ένδεκα μαθητές και σε όλους τους υπόλοιπους. Kι αυτές που τα έλεγαν αυτά στους αποστόλους ήταν η Mαρία η Mαγδαληνή, η Iωάννα, η Mαρία η μητέρα του Iακώβου και οι άλλες που ήταν μαζί τους. Σ’ εκείνους όμως τα λόγια αυτά φάνηκαν σαν ανοησίες και δυσπιστούσαν σ’ αυτές. O Πέτρος μάλιστα σηκώθηκε και πήγε τρέχοντας στο μνήμα, κι αφού έσκυψε, βλέπει να είναι εκεί μόνο τα σάβανα. Γύρισε τότε πίσω γεμάτος απορία για το γεγονός.» (Λουκάς, κδ΄, 1-12)

Ο ευαγ. Ιωάννης στο ευαγγέλιό του αναφέρει πως πήγε κι αυτός μαζί με τον Πέτρο στο άδειο μνήμα! Γιατί να μείνει η ρετσινιά του “άπιστου” στον Θωμά;

Αναφέραμε και πιο πάνω πως ο Θωμάς δεν ήταν άπιστος. Δύσπιστος ήταν. Από την φύση του ήταν ορθολογιστής και ήθελε αποδείξεις. Αυτή η αμφιβολία όμως θα τον οδηγούσε στη γνώση. Με τεκμήρια θα γνώριζε ότι ο αναστημένος Χριστός ήταν ο Υιός του Θεού! Ο Θωμάς αμφέβαλε. Ο Τίχιλ Π. μας λέει: «Η αμφιβολία δεν είναι το αντίθετο της πίστης, αλλά είναι μέρος της πίστης.» Και μπορούμε να αμφιβάλουμε χωρίς κανένα ίχνος ενοχής, γιατί όπως αναφέρει ο Σουίφτ Τζ.: «Δεν ευθύνομαι μπροστά στον Θεό για τις αμφιβολίες που γεννήθηκαν στην ψυχή μου, γιατί αυτές η αμφιβολίες είναι η συνέπεια εκείνης της νόησης που ο Ίδιος μου έδωσε»! Οι αμφιβολίες είναι προϊόντα της νόησης. Για να αμφιβάλουμε είναι αναγκαίο να κάνουμε μια νοητική επεξεργασία των εντυπώσεων και των ερεθισμάτων που λαμβάνουμε αισθητικά. Γι’ αυτό ο Αμπελάρντ Πίτερ μας επισημαίνει: «Η αμφισβήτηση οδηγεί στην αναζήτηση, η αναζήτηση στην αλήθεια.» Όμως αλήθεια= α(στερητικό)+ λήθη, δηλαδή αλήθεια σημαίνει την άρση της λήθης, τουτέστιν την αποκατάσταση της μνήμης, που παραπέμπει στην ανάμνηση. Κατά τον Πλάτωνα η γνώση είναι ανάμνηση. Έτσι η αμφισβήτηση οδηγεί στη γνώση! Οι πρωτόπλαστοι αμφισβήτησαν όσα τους είπε ο Κύριος στον παράδεισο κι έφαγαν από το δένδρο με τον απαγορευμένο καρπό. «καὶ ἐνετείλατο Κύριος ὁ Θεὸς τῷ Ἀδὰμ λέγων• ἀπὸ παντὸς ξύλου τοῦ ἐν τῷ παραδείσῳ βρώσει φαγῇ, ἀπὸ δὲ τοῦ ξύλου τοῦ γινώσκειν καλὸν καὶ πονηρόν, οὐ φάγεσθε ἀπ᾿ αὐτοῦ• ᾗ δ᾿ ἂν ἡμέρᾳ φάγητε ἀπ᾿ αὐτοῦ, θανάτῳ ἀποθανεῖσθε.» (Γένεσις, β΄, 16-17) Κι όταν έφαγαν τον απαγορευμένο καρπό: «καὶ διηνοίχθησαν οἱ ὀφθαλμοὶ τῶν δύο, καὶ ἔγνωσαν ὅτι γυμνοὶ ἦσαν» (Γένεσις, γ΄, 7) Πρώτα αγνοούσαν ότι ήσαν διαφορετικοί, πως είχαν διαφορετικό φύλο. Γιατί από αυτή τη στιγμή και μετά τεκνοποίησαν: «Ἀδὰμ δὲ ἔγνω Εὔαν τὴν γυναῖκα αὐτοῦ, καὶ συλλαβοῦσα ἔτεκε τὸν Κάϊν καὶ εἶπεν• ἐκτησάμην ἄνθρωπον διά τοῦ Θεοῦ.» (Γένεσις, δ΄, 1) Και ο ίδιος ο Θεός αναγνωρίζει την ικανότητα που απόκτησαν : «καὶ εἶπεν ὁ Θεός• ἰδοὺ Ἀδὰμ γέγονεν ὡς εἷς ἐξ ἡμῶν, τοῦ γινώσκειν καλὸν καὶ πονηρόν•» Η αμφισβήτηση, συνεπώς, οδήγησε στη γνώση. Κι επειδή όλα τα μαθήματα για τον άνθρωπο δίνονται με συμβολισμούς, ο παράδεισος είναι ο τόπος της μακαριότητας και της απραξίας, όπου όλα τα είχαν οι πρωτόπλαστοι, χωρίς να βάλουν το μυαλουδάκι τους να σκεφτεί το παραμικρό, κι όπου ενεργοποιήθηκε ο “όφις”, που παριστάνεται με ένα φίδι τυλιγμένο γύρω από το δέντρο. Το δέντρο συμβολίζει την σπονδυλική στήλη με τον νωτιαίο μυελό. Τρία ρεύματα ενέργειας κατά μήκος της σπονδυλικής στήλης- που οι μύστες συμβολίζουν με το κηρύκειο του Ερμή- με τις ονομασίες ίντα, πίγκαλα και σουσούμνα, μεταφέρουν την πρανική ενέργεια και τη διοχετεύουν σε όλο το σώμα. Όταν ενεργοποιηθούν ολοκληρωτικά αυτά τα νάντις, ενεργοποιείται και ο εγκέφαλος. Η νόηση και ο ανθρώπινος νους αποκτά τη δυνατότητα να διεισδύει στον κόσμο των ιδεών και να αποκτά κρίση (τοῦ γινώσκειν καλὸν καὶ πονηρόν). Όσο κι αν φαίνεται παρακοή στις εντολές του Θεού, ο “όφις” ενήργησε με τη δική Του άδεια! Γιατί έφτασε το πλήρωμα του χρόνου ο άνθρωπος να φύγει από την μακαριότητα του παραδείσου, να κατέβει στη γη, δηλαδή το πνεύμα στην ύλη και να βιώσει διαμέσου των αισθήσεων τη γνώση. Να θέσει τα δάχτυλά του «στον τύπον των ήλων»!

Ο Kant όριζε την γνώση ως ένα σύνολο από αναπαραστάσεις, οι οποίες έχουν γεννηθεί στο εσωτερικό της συνείδησης και οι οποίες έχουν συγκριθεί και συνδεθεί μεταξύ τους. Οι αναπαραστάσεις σχηματίζονται από την ενεργοποίηση των δύο γνωστικών δυνάμεων της ανθρώπινης συνείδησης. Της αισθητικότητας και του νου ή λόγου. Οι δύο γνωστικές δυνάμεις οικειοποιούνται τις ιδιότητες των αντικειμένων, κι’ έτσι μεταφέρουν στο εσωτερικό της συνείδησης πληροφορίες σχετικά μ’ αυτά. Το σύνολο των πληροφοριών, που αποκτούμε χάρις στην δραστηριοποίηση των γνωστικών δυνάμεων της συνείδησής μας, είναι γνώση. Ο Πλάτωνας περιγράφει κατά τρόπο συστηματικό την γέννηση της γνώσης σαν μία συνολική διαδικασία, η οποία ξεκινά από την επίδραση των αισθητών αντικειμένων του εξωτερικού κόσμου επί της αισθητικότητας ή αισθητικής δύναμης της συνείδησης (ψυχής) και ολοκληρώνεται με την εκφορά κρίσεων και τον σχηματισμό προτάσεων από τον νου ή λόγο. Ο Αριστοτέλης θεώρησε ότι το σημείο αφετηρίας απόκτησης των γνώσεων είναι η επίδραση του αισθητού αντικειμένου πάνω στην αισθητική δύναμη της συνείδησης. Η ενεργοποίηση της αισθητικότητας παράγει αισθητές εικόνες ή φαντασίες, όπως τις αποκαλεί, οι οποίες με την σειρά τους προκαλούν την δραστηριοποίηση του νου και την παραγωγή των εννοιών. Επομένως η γνώση αποκτάται βιωματικά διαμέσου των αισθήσεων, που σημαίνει: «εάν μη ίδω εν ταις χερσίν αυτού τον τύπον των ήλων, και βάλω τον δάκτυλόν μου εις τον τόπον των ήλων, και βάλω την χείρα μου εις την πλευράν αυτού, ου μη πιστεύσω».

Στην επιστήμη, κατά τη μακρότατη παράδοση του σκεπτικισμού και του ορθολογισμού, το ευαγγελικό επεισόδιο με το Θωμά, αποδεικνύει εύλογα την ανύψωση της αμφιβολίας σε βασική αρχή της ορθολογικής σκέψης, και την έρευνα και την απόδειξη σαν βασικές προϋποθέσεις για να πεισθούμε για τα επιστημονικά ευρήματα. Η αμφισβήτηση, λοιπόν, προτείνεται σταθερά σαν μέθοδος ανάγνωσης των πραγμάτων, σαν το μοναδικό εχέγγυο της πνευματικής εγρήγορσης. Η σκέψη λογίζεται ταυτόσημη της αντίρρησης, ο λόγος αυτάδελφος της αμφιβολίας. Με αυτό τον τρόπο ο Αριστοτέλης δικαιώνεται όταν μας λέει ότι η αμφιβολία είναι η αρχή της σοφίας! Αλλά κι αυτή η γνώση ή η σοφία δεν είναι απόλυτη. Κι αυτή αμφισβητείται! Γιατί όπως αναγνωρίζει ο Ευριπίδης στη τραγωδία “Ελένη”: «σώφρονος δ’ απιστίας ουκ έστιν ουδέν χρησιμώτερον βροτοίς». Έτσι για τους ανθρώπους, όπως λέει ο τραγικός μας ποιητής, δεν υπάρχει τίποτα χρησιμότερο από τη σώφρονα δυσπιστία. Να τονίσουμε εδώ πως έχει ιδιαίτερη σημασία το επίθετο “σώφρων” που θέτει προ της “απιστίας” (δυσπιστίας) ο Ευριπίδης, γιατί η χωρίς σωφροσύνη η αμφιβολία- μόνο και μόνο για να κάνουμε τον έξυπνο- οδηγεί σε σύγχυση. Βασικά σε δική μας νοητική σύγχυση. Κι εδώ ο Επίχαρμος συμβουλεύει: «Νάφε και μέμνασο απιστείν!», σε ελεύθερη μετάφραση:

«Νηφάλιος νά ‘σαι και μνήμη νά ‘χεις,

χωρίς βιασύνη, βαθιά να διακρίνεις

και στα πολλά, πίστη να μη δίνεις!»

Είναι γεγονός πως η αμφιβολία οδηγεί στην έρευνα, που είναι η ψυχή της επιστήμης. Με αυτό τον τρόπο η επιστήμη βελτιώνεται και διατυπώνονται νέες θεωρίες, δημιουργούνται πληρέστερα μοντέλα, που πλησιάζουν περισσότερο την “αλήθεια”. Η αμφισβήτηση είναι το κύριο γνώρισμα του επιστήμονα ερευνητή. Στην επιστήμη δεν υπάρχουν δόγματα.! Κι όποτε υπήρξαν, καθυστέρησαν την γνώση για αιώνες! Απλά σκεφτείτε τον δογματισμό της εκκλησίας πόσο καθυστέρησε την εξέλιξη της επιστήμης και την επίδραση της λεγόμενης ιερής εξέτασης- π.χ. περίπτωση Γαλιλαίου. Ο κάθε ερευνητής ξεκινάει από την αμφισβήτηση μίας θεωρίας- γιατί αν την αποδεχόταν απόλυτα, τι θα είχε να ερευνήσει(;)- και προσπαθεί να την υποκαταστήσει με μία πληρέστερη. Η ιστορία της επιστήμης είναι μία ιστορία αμφισβητήσεων κι αναθεωρήσεων.

{Θα κάνουμε εδώ μια μικρή παρέκβαση. Η ιστορία της ανθρωπότητας έχει καταγράψει για όλες τις μονοθεϊστικές θρησκείες επεμβάσεις τροχοπέδης στην ανθρώπινη διανόηση. Έστησαν τείχη στην επιστήμη. Ο Ιησούς στη ρήση 39 στο ευαγγέλιο του Θωμά αναφέρεται στον αρνητικό ρόλο του ιερατείο της εποχής Του : «Οι γραμματείς και οι Φαρισαίοι πήραν τα κλειδιά της γνώσης και τα έκρυψαν. Ούτε οι ίδιοι εισήλθαν, ούτε επέτρεψαν σε άλλους, που ήθελαν να εισέλθουν. Εσείς όμως να είστε φρόνιμοι σαν ερπετά και αθώοι σαν περιστέρια.» Είναι αδύνατο τα βιβλία που γράφτηκαν για τραχείς νομάδες, χωρίς ίχνος εκπαίδευσης, τα είναι σε θέση να δώσουν απαντήσεις στα επιστημονικά ερωτήματα, που τέθηκαν από τον 17ο αιώνα και μετά. Δεν μπορεί η “Γένεση” να δώσει πειστικές απαντήσεις στη δημιουργία του Κόσμου. Έτσι, επιστήμονες και ερευνητές, διώχτηκαν, συκοφαντήθηκαν ή θανατώθηκαν στο όνομα του “αληθινού Θεού”(, που έβγαινε μέσα από την πλάνη του ιερατείου…}

Η 2η ρήση στο ευαγγέλιο του Θωμά αναφέρεται στην έρευνα. Σ’ αυτήν ο Ιησούς λέει: «Όποιος αναζητεί ας μη σταματήσει μέχρι να βρει. Όταν βρει θα ταραχτεί κι αφού ταραχτεί θ’ αποθαυμάσει και τότε θα γίνει κυρίαρχος των Πάντων». Επομένως η αναζήτηση, η έρευνα, μας καθιστά ικανούς να κυριαρχήσουμε στα συναισθήματα και στις σκέψεις, να γίνουμε κυρίαρχοι του κατώτερου εαυτού και έτσι αφού κυριαρχήσουμε στον υλικό μας εαυτό να αποδεσμεύσουμε τον πνευματικό μας εαυτό ώστε να κατανοήσει τα πάντα. Αυτό φαίνεται να επισημαίνει ο Ιησούς όπως έχει γραφτεί στη ρήση 29 στο ευαγγέλιο του Θωμά: «Αν η σάρκα απέκτησε υπόσταση εξαιτίας του πνεύματος, τούτο είναι θαύμα. Αν όμως το πνεύμα απέκτησε υπόσταση εξαιτίας του σώματος, τούτο είναι θαύμα θαυμάτων. Εγώ στ’ αλήθεια θαυμάζω που αυτός ο μεγάλος πλούτος έχει κατοικήσει μέσα σε τέτοια φτώχεια».

Στο βιβλίο “Ιστορία της Αρχαίας Ελλάδας” των J. B. Burry και Russwell Meiggs διαβάζουμε: «Ο Θαλής δεν ήταν μόνο ο πρώτος επιστήμονας. Ήταν επίσης ο πρώτος φιλόσοφος. Επιστήμη και φιλοσοφία δεν είχαν ακόμη χωριστεί. Ο Θαλής μπορεί να θεωρηθεί πρόδρομος όχι μόνο του Κοπέρνικου, του Νεύτωνα και του Λαπλάς αλλά και του Ντεκάρτ, του Μπέρκλεϋ και του Καντ. Αναζήτησε μια κοινή ουσία, μια μόνη αρχή που θα εξηγούσε την ποικιλία της φύσης και θα ανήγε τον κόσμο σε μια ενότητα και ένα σύστημα. Δεν έχει σημασία ότι βρήκε πως η αρχή αυτή είναι το νερό. Η αιώνια αξία του είναι ότι αναζήτησε “αρχή”». Από αυτή την πρώτη αναζήτηση “αρχής”, με αμφισβήτηση της προηγούμενης αρχής φτάσαμε στη σημερινή κβαντοδυναμική θεωρία, στη θεωρία των χορδών, στη θεωρία του μποζονίου του Χίγκς και σε λίγα χρόνια αυτές θα είναι ξεπερασμένες για να πάμε ακόμη πιο βαθιά στην ύλη. Αρκεί να μην φοβηθούμε την αμφισβήτηση, αλλά και τον αμφισβητία, γιατί τότε θα εγκλωβιστούμε σε ένα τέλμα! Ο Γερμανός ποιητής Erich Fried, έγραψε το ποίημα με τίτλο “Αμφιβολία και Φόβος”:

«Μην αμφιβάλλεις

γι αυτόν

που σου λέει

πως φοβάται,

να φοβάσαι όμως

αυτόν

που σου λέει

πως δεν αμφιβάλλει.»

Όπως κάθε σώμα έχει τη σκιά του όταν βρεθεί στην κατάλληλη θέση ως προς το φως, έτσι και κάθε νους έχει τις περιόδους της αμφιβολίας του σε ορισμένα θέματα. Η αμφισβήτηση είναι απαραίτητη γιατί μας οδηγεί στην αλήθεια. Αποτελεί ένα πολύ καλό και αναγκαίο εργαλείο που βοηθάει τον ερευνητή να φτάσει στην αλήθεια και στην τεκμηριωμένη γνώση. Μπορεί να μην είναι η απόλυτη γνώση. Όταν καλύπτει τα ερωτήματα της εποχής είναι αποδεκτή. Άλλοι αργότερα, αφού την ερευνήσουν ενδελεχέστερα και την αμφισβητήσουν, θα πατήσουν πάνω σ’ αυτήν και θα προχωρήσουν παραπέρα, ανακαλύπτοντας μια άλλη πτυχή της αλήθειας. Αρκεί να μην μπαίνουν φραγμοί, να μην θέτοντα δόγματα. Ο Γάλλος φιλόσοφος Ερνέστος Ρενάν έχει πει: « Η αμφιβολία είναι ένας τρόπος λατρείας της αλήθειας.» Σκαλοπάτι στο σκαλοπάτι, με κίνητρο την αμφισβήτηση, θα φτάσουμε στη μεγάλη Αλήθεια, την παραδεκτή απ’ όλους, αυτή που γνωρίζουν οι μύστες, πως «Εν το Παν» ή πως όλα είναι βαθμίδες του Θεού! Όλα στο σύμπαν, αισθητά και νοητικά, υλικά και πνευματικά, είναι Πνεύμα με διαφορετικές δονήσεις. Το επιβεβαιώνει και ο Ιησούς στο ευαγγέλιο του Θωμά με τη ρήση 77: «Είπε ο Ιησούς, Εγώ είμαι το φως υπεράνω των πάντων. Εγώ είμαι το Παν∙ το Παν προήλθε από μένα και το Παν έρχεται σε μένα. Σκίστε ένα ξύλο: εκεί βρίσκομαι Εγώ. Σηκώστε μια πέτρα: εκεί θα βρείτε Εμένα.»

Ο Γερμανός στοχαστής Μπέρτολτ Μπρέχτ έγραψε το ποίημα “Εγκώμιο στην αμφιβολία”:

« Ευλογημένη να’ ναι η αμφιβολία ! Σας συμβουλεύω

να τιμάτε χαρούμενα και προσεκτικά εκείνον

που το λόγο σας ξετάζει σαν κάλπικη μονέδα !

Άμποτε νά ‘σαστε συνετοί και να μη

δίνετε το λόγο σας με σιγουριά πάρα πολλή.

Την ιστορία διαβάστε και θα δείτε

την ξέφρενη φυγή ανίκητων στρατών.

Παντού κάστρα απάτητα κυριεύονται και

της Αρμάδας τα καράβια, που ήταν

αμέτρητα σαν έκανε πανιά, στο γυρισμό

εύκολα τα μετρούσες.

Έτσι μια μέρα στάθηκε ένας άνθρωπος στην απάτητη βουνοκορφή

κι ένα πλεούμενο έφτασε στην άκρη της

απέραντης θάλασσας

Α , όμορφο που ‘ναι το κούνημα του κεφαλιού

για τις “ατράνταχτες αλήθειες”!

Α , θαρρετή που ‘ναι η φροντίδα του γιατρού

για τον άρρωστο που γιατρεμό δεν έχει !

Μα απ’ όλες τις αμφιβολίες ομορφότερη είναι σαν οι φοβισμένοι

αδύναμοι σηκώνουν το κεφάλι και

παύουν να πιστεύουν

στων τυράννων τους τη δύναμη!

Α , με πόσο κόπο καταχτήθηκε κείνο το σοφό αξίωμα!

Πόσες θυσίες κόστισε !

Πόσο δύσκολο στάθηκε να βρεθεί

πως τα πράγματα ήταν έτσι κι όχι αλλιώς!

Με στεναγμό ανακούφισης το ‘γραψε ένας άνθρωπος μια μέρα

στης Γνώσης το βιβλίο .

Καιρό πολύ έμεινε χαραγμένο εκεί μέσα και γενιές ολόκληρες

ζήσανε μαζί του , το ‘βλεπαν σαν αλήθεια αιώνια

κι όσοι το ξέρανε καταφρονούσαν όσους τ’ αγνοούσαν.

Μα κάποτε , μια υποψία μπορεί να γεννηθεί , γιατί μια καινούρια

εμπειρία

τραντάζει το ατράνταχτο αξίωμα . Ξυπνάει η αμφιβολία.

Και μιαν άλλη μέρα ένας άλλος άνθρωπος στοχαστικά σβήνει

απ’ το βιβλίο της Γνώσης

το αξίωμα με μια μονοκοντυλιά.

Ενώ διαταγές τον ξεκουφαίνουν , ενώ τον εξετάζουν

για τις φυσικές του ικανότητες γιατροί μουσάτοι , ενώ

τον επιθεωρούν

λαμπερά υποκείμενα με χρυσά γαλόνια , ενώ τον κατηχούνε

πανηγυριώτικοι παπάδες που του τριβελίζουνε τ’ αυτιά μ’ ένα

βιβλίο γραμμένο απ’ το Θεό τον ίδιο

ενώ τον δασκαλεύουν

ανελέητοι δάσκαλοι , ο φτωχός ακούει να του λένε

πως ο κόσμος μας είναι ο καλύτερος των κόσμων

και πως την τρύπα στη σκεπή της κάμαράς του

την έχει σχεδιάσει ο Θεός αυτοπροσώπως.

Αληθινά, του είναι δύσκολο πολύ

ν’ αμφιβάλει για τον κόσμο τούτο.

Ιδρωκοπάει ο άνθρωπος χτίζοντας σπίτι όπου ποτέ του

δε θα κατοικήσει.

Μα δεν ιδρωκοπάει λιγότερο κι όποιος δικό του χτίζει σπίτι.

Να οι αστόχαστοι που ποτέ δεν αμφιβάλλουν.

Η χώνεψη τους είναι άψογη , και η κρίση τους αλάθευτη.

Δεν πιστεύουν στα γεγονότα , πιστεύουν μόνο στον εαυτό τους .

Αν χρειαστεί , πρέπει αυτούς τα γεγονότα να πιστέψουν.

Είναι απέραντα υπομονετικοί με τον εαυτό τους .

Τα επιχειρήματα τα ακούν με αυτί σπιούνου.

Στους αστόχαστους που ποτέ δεν αμφιβάλλουν

συνταιριάζουν οι στοχαστικοί που ποτέ δεν δρούνε.

Τούτοι αμφιβάλλουν όχι για να πάρουν μιαν απόφαση , αλλά

για να μην πάρουν απόφαση καμιά. Τα κεφάλια τους

τα χρησιμοποιούνε μόνο για να τα κουνάνε . Με σκοτισμένο

πρόσωπο

ειδοποιούν τους επιβάτες των καραβιών που βουλιάζουν,

πως το νερό είν’ επικίνδυνο.

Κάτω απ’ του δήμιου το μπαλτά

αναρωτιούνται αν δεν είναι άνθρωπος κι αυτός.

Μουρμουρίζουν σκεφτικά

πως “το θέμα δεν έχει ξεκαθαριστεί ακόμα” , και

πηγαίνουνε να πέσουν.

Μοναδική τους δράση , ο δισταγμός.

Αγαπητή τους φράση : “Δεν είναι ακόμα ώριμο για συζήτηση”.

Γι’ αυτό , αν παινεύεις την αμφιβολία

μην παινέψεις

την αμφιβολία που καταντάει απελπισία!

Τι ωφελεί η αμφιβολία εκείνον

που δε μπορεί ν’ αποφασίσει ;

Μπορεί να πράξει λάθος

όποιος δε γυρεύει πολλούς λόγους για να δράσει.

Μα όποιος πάρα πολλούς γυρεύει

μένει άπραγος την ώρα του κινδύνου.

Εσύ , που είσαι αρχηγός , μην ξεχνάς

πως έγινες ό,τι είσαι, επειδή είχες αμφιβάλει γι’ άλλους

αρχηγούς !

Άσε λοιπόν αυτούς που οδηγείς

ν’ αμφιβάλλουνε κι εκείνοι ! »

Ευλογημένη, λοιπόν, η αμφιβολία! Γιατί αυτή μας οδηγεί στην βεβαιωμένη πίστη! Έχουμε το δικαίωμα να αμφιβάλουμε ακόμη και για την ύπαρξη του Θεού. Αρκεί να μην μείνουμε στην αμφιβολία της ύπαρξης. Αυτή η αμφιβολία θα αποτελέσει ένα κίνητρο έρευνας. Θα καταλήξουμε να βρούμε παντού, σε όλη τη φύση, νόμους. Η νοημοσύνη να είναι διάχυτη από το άτομο της ύλης, μέχρι τους γαλαξίες. Ενέργεια να διαπερνάει τα πάντα και να μετασχηματίζεται. Ο άχρονος Νομοθέτης, η Παγκόσμια Διάνοια, η Συμπαντική Ενέργεια συμπυκνώνονται στην άφατη και άχρονη, στην αΐδια και Άγια Μορφή του Θεού. Αρκεί να θέτουμε καλοπροαίρετα ερωτήματα. Οι απαντήσεις θα μας δοθούν. Ο ίδιος ο Ιησούς μας προτρέπει: «Αἰτεῖτε, καὶ δοθήσεται ὑμῖν, ζητεῖτε, καὶ εὑρήσετε, κρούετε, καὶ ἀνοιγήσεται ὑμῖν• πᾶς γὰρ ὁ αἰτῶν λαμβάνει καὶ ὁ ζητῶν εὑρίσκει καὶ τῷ κρούοντι ἀνοιγήσεται.» (Ματθαίος, ζ΄, 7-8) Όταν θέλουμε κάτι πολύ έντονα και το σκεφτόμαστε με ένταση, δημιουργούμε μια πολύ ισχυρή σκεπτομορφή, η οποία με την ενέργεια που έχει, ενεργοποιεί τις πνευματικές δυνάμεις και δίνεται η απάντηση, που αφήνει βαθύ το αποτύπωμά της πάνω μας. Η πίστη μας τότε αποκτά βαθιές ρίζες γιατί είναι βιωματική. Δεν βασίζεται στο δόγμα, αλλά στην εμπειρία. Και είναι πολύ τυχεροί όσοι χτύπησαν και τους άνοιξαν πόρτες αλήθειας. Όσοι αναζήτησαν και βρήκαν. Γιατί όποιος με αγνή πρόθεση αιτήθηκε τη βοήθεια του πνευματικού κόσμου, την έλαβε. Οι πνευματικές δυνάμεις είναι γαλαντόμες.

Η άλλη προτροπή του Ιησού είναι: «ἐρευνᾶτε τὰς γραφάς, ὅτι ὑμεῖς δοκεῖτε ἐν αὐταῖς ζωὴν αἰώνιον ἔχειν• καὶ ἐκεῖναί εἰσιν αἱ μαρτυροῦσαι περὶ ἐμοῦ» (Ιωάννης, ε΄, 39) Ο Ίδιος δίνει τις αποδείξεις Του, όπως την έδωσε στον Θωμά! Πιστεύουμε ότι οι Άγιοι και οι Πατέρες της εκκλησίας αφαιρούν από την αληθινή πίστη εχέγγυα όταν προτρέπουν, όπως ο Αγ. Εφραίμ ο Σύρος: «Πίστευε μη ερευνών» ή ο αγ. Ιωάννης ο Χρυσόστομος: «Πίστει δέξαι, άνθρωπε, και μη αμφέβαλλε τοις λογιζομένοις, μη αμφίβαλλε τοις παρὰ τών πατέρων δεδοκιμασμένοις, αλλὰ φοβού, και ανεξετάστως πίστευσον. Μάλλον μεν ουν πίστευε, και μη πολυπραγμόνει». Ο φόβος, όμως, και η χωρίς εξέταση πίστη δεν αρμόζουν σε ελεύθερους ανθρώπους, αλλά σε δούλους. Και ο Χριστός δεν μας θέλει δούλους, μας θέλει φίλους: «οὐκέτι ὑμᾶς λέγω δούλους, ὅτι ὁ δοῦλος οὐκ οἶδε τί ποιεῖ αὐτοῦ ὁ κύριος• ὑμᾶς δὲ εἴρηκα φίλους, ὅτι πάντα ἃ ἤκουσα παρὰ τοῦ πατρός μου ἐγνώρισα ὑμῖν» (Ιωάννης, ιε΄, 15) Δεν μπορεί να μας κρατήσει στην “ποίμνη” ο φόβος. Ο αδήριτος σύνδεσμος δομείται από τη συνειδητή μας ένταξη στην “ποίμνη!

Από “Το βιβλίο του Θωμά” αντιγράφουμε το ακόλουθο απόσπασμα, απ’ όσα είπε ο Ιησούς στον Θωμά: «Μακάριος είναι ο σοφός άνθρωπος που αναζήτησε την αλήθεια και όταν την βρήκε αναπαύτηκε για πάντα σ’ αυτή και δεν φοβόταν καθόλου εκείνους που επεδίωκαν να τον διαταράξουν.»

Η πίστη, όταν είναι εδραιωμένη- και σε αυτό μεγάλο ρόλο παίζει η βιωματική εμπειρία- δεν θίγεται από την αμφισβήτηση. Ο φωτισμένος Αγιορείτης μοναχός Μωυσής μας λέει: «Ο απόστολος Θωμάς δεν ήταν τελικά άπιστος. Ήθελε πειστήρια της πίστεώς του, τα οποία τελικά δεν τα έδωσε ο αναστημένος Χριστός… Η περιέργεια του Θωμά δεν ήταν κακή. Ο Θωμάς έψαχνε, αναζητούσε, διψούσε για την αλήθεια. Ο Θωμάς μας οδηγεί να ψηλαφίσουμε κι εμείς στον Χριστό. Μη μείνουμε έξω από τον νυμφώνα του Χριστού. Ο Χριστός αγαπά τους αναζητητές, τους απαιτητικούς ακροατές, τους γνήσιους μαθητές. Μας θέλει ζωντανούς, αληθινούς, φιλότιμους και φιλόπονους. Ανθρώπους που να αγαπούν θερμά τον ίδιο και τον πλησίον... Ο Θωμάς σε παρακινεί. Η “απιστία” τον έφερε σε μεγάλη πίστη. Τώρα είναι ασφαλής, χαριτωμένος, χαρούμενος και ευχαριστημένος. Ο Θωμάς μας πηγαίνει αδελφικά στην πηγή της πίστεως. Τελικά δεν ήταν καθόλου άπιστος, αλλά αρκετά πιστός. Τον ευχαριστούμε που μας προωθεί στην πηγή για να ξεδιψάσουμε. Φίλε άγιε Θωμά έμπνευσε όσους δειλιάζουν, φοβούνται, διχάζονται και δεν τολμούν.»

Η αμφιβολία, όταν δεν έχει σαν κίνητρο την απόρριψη, αλλά γίνεται κίνητρο για την χωρίς προκατάληψη έρευνα, συνήθως μας οδηγεί σε βέβαιη πίστη, όπως λέει και το στιχηρό ιδιόμελο του εσπερινού της Κυριακής του Θωμά: «απιστία πίστιν βεβαίαν εγέννησεν» για να συνεχίσει κάποιο άλλο: «Της πλευράς εφαψάμενος του Δεσπότου, πανόλβιε, των καλών κατείληφας το ακρότατον∙ ώσπερ γαρ σπόγγος τα νάματα, εκείθεν εξήντλησας την πηγήν των αγαθών, και ζωήν την αιώνιον». [ Μετ.:Άγγιξες το πλευρό του Κυρίου, παμμακάριε Θωμά, και κατανόησες τον ίδιο τον Θεό. Διότι όπως το σφουγγάρι ρουφά τα νάματα, έτσι κι εσύ, από αυτήν την πλευρά άντλησες την πηγή των αγαθών και την αιώνια ζωή.] Και έχει πολύ μεγάλη σημασία τούτο: η αμφιβολία μπορεί να μας οδηγήσει στην κατανόηση του ίδιου του Θεού!

Ο Λιβανέζος συγγραφέας Χαλίλ Γκιμπράν στο βιβλίο του “Ιησούς, ο Γιός του Ανθρώπου” γράφει στο εδάφιο με τίτλο “Θωμάς”:

[[ Ο παππούς μου, που ήταν δικηγόρος, μου είχε πει κάποτε : «Να κοιτάμε την αλήθεια, αλλά μόνο όταν η αλήθεια γίνεται φανερή σε μας».

΄Οταν ο Ιησούς με κάλεσε, Τον πρόσεξα γιατί το πρόσταγμά Του ήταν πιο δυνατό από τη θέλησή μου. ΄Ομως, κράτησα το στόμα μου κλειστό.

΄Οταν μιλούσε κι οι άλλοι ξεσηκώνονταν σαν κλαδιά στον αέρα, εγώ άκουγα ακίνητος. Κι όμως, Τον αγαπούσα.

Πριν τρία χρόνια μας άφησε, μια παρέα σκόρπια να τραγουδάει τ’ όνομά Του και να ‘ναι οι μάρτυρές Του προς τα έθνη.

Κείνο τον καιρό με λέγανε ο Θωμάς ο ΄Απιστος. Η σκιά του παππού μου ήταν ακόμα πάνω μου και πάντα είχα υπόψη μου την αλήθεια που έχει γίνει φανερή. Θα έβαζα το χέρι μου ακόμα και στη δικιά μου πληγή, για να νιώσω το αίμα, πριν να πιστέψω τον πόνο μου.

΄Ενας άνθρωπος που αγαπάει με την καρδιά του κι όμως κρατάει μι’ αμφιβολία στο μυαλό του, δεν είναι παρά σκλάβος σε μια τριήρη, που κοιμάται στο κουπί του κι ονειρεύεται την ελευθερία του μέχρις ότου τον ξυπνάει το μαστίγιο του αφέντη.

Εγώ ο ίδιος ήμουνα αυτός ο σκλάβος κι ονειρευόμουνα ελευθερία, αλλά ο ύπνος του παππού μου ήτανε πάνω μου. Η σάρκα μου χρειαζότανε το μαστίγιο της δικιάς μου μέρας.

Ακόμα και στην παρουσία του Ναζωραίου, είχα κλείσει τα μάτια μου για να βλέπω τα χέρια μου δεμένα στο κουπί.

Η Αμφιβολία είναι ένας πόνος πολύ μοναχικός, για να ξέρει πως η πίστη είναι δίδυμη αδελφή της.

Η Αμφιβολία είν’ ένα έκθετο παιδί δυστυχισμένο και χαμένο και, παρ’ όλο που η μητέρα του που το γέννησε, το βρίσκει και τ’ αγκαλιάζει, αυτό τραβιέται με προφύλαξη και με φόβο.

Γιατί η Αμφιβολία δε γνωρίζει την αλήθεια, μέχρις ότου οι πληγές της γιατρευτούνε και κλείσουν.

Αμφέβαλλα για τον Ιησού, ώσπου Αυτός έκανε τον εαυτό Του φανερό σε μένα κι έσπρωξε το ίδιο μου το δάχτυλο στις βαθιές Του πληγές.

Τότε, πραγματικά πίστεψα και μετά απ’ αυτό, απαλλάχτηκα από το χθες μου και από τα χθες των προπατόρων μου.

Οι νεκροί μέσα μου θάψανε τους νεκρούς τους. Κι ο ζωντανός θα ζει για το Χριστό Βασιλιά, ακόμα και γι’ αυτόν που ήταν ο Γιος του Ανθρώπου.

Χθες μου είπανε πως πρέπει να πάω και να διαδώσω τ’ όνομά Του ανάμεσα στους Πέρσες και στους Ινδουϊστές.

Θα πάω. Κι απ’ αυτή τη μέρα ως την τελευταία μου, την αυγή και το βράδυ, θα βλέπω τον Κύριό μου ανυψωμένο σε μεγαλοπρέπεια και θα Τον ακούω να μιλά.]]

Η αμφιβολία προκαλεί πόνο. Έναν πόνο μοναχικό, που δεν μπορείς να μοιραστείς με άλλους. Ακόμη κι αν βρεθεί κάποιος ν’ ακούσει τον προβληματισμό σου, τι ήταν αυτό που σε ώθησε στην αμφιβολία και που σε παιδεύει, δεν μπορεί να σου δώσει απαντήσεις. Καλείσαι να βρεις μόνος σου τις απαντήσεις. Μόνος σου θα τραβήξεις ένα- ένα τα πέπλα των αμφιβολιών σου. Κι όταν αποτραβηχτεί και το τελευταίο πέπλο, στον χώρο που θα δημιουργηθεί, μόνος σου πρέπει να στήσεις το άγαλμα της πίστης σου. Ένα άγαλμα που το σμίλεψες εσύ. Μόνο που αντί για τα χέρια που κρατούν τη σφύρα και τη σμίλη, χρησιμοποίησες το νου. Η διάνοιά σου ήρθε σε επαφή με τον κόσμο των Ιδεών του Πλάτωνα, ήρθε σε επαφή με τον λεπτοφυή πνευματικό κόσμο, κατακλύστηκε απ’ αυτόν και έγινε γνώση ή πίστη. Τότε θα καταλάβεις ότι η τεκμηριωμένη γνώση που απόκτησες, η βιωματική σου πίστη πως είσαι γιός του Αιώνιου Πατέρα, είναι η δίδυμη αδελφή της αμφιβολίας. Θα πάψεις να είσαι άπιστος, και θα αναφωνήσεις όπως ο Θωμάς: «ο Κύριός μου και ο Θεός μου είναι Πατέρας μου, εγώ κι Αυτός είμαστε ένα»!