ΤΟ ΝΑ ΕΙΣΑΙ ΑΝΘΡΩΠΟΣ!!! [ ΜΕΤΑΝΘΡΩΠΙΣΜΟΣ]

 

«The Formation of Eve» (ή «The Creation of Eve») του Gustave Doré

Είναι στον εαυτό μας που πρέπει να δούμε τον κίνδυνο, όχι στις τεχνολογικές μας δημιουργίες.

Το φάσμα του μετανθρωπισμού στοιχειώνει το μεγαλύτερο μέρος του κόσμου μας. Σε συνδυασμό με την παγκοσμιοποιητική ιδεολογία, στοχεύει να σβήσει τη διαφορά μεταξύ ανθρώπου και μηχανής και ίσως ακόμη και να διεκδικήσει την υπεροχή της μηχανής έναντι του ανθρώπου. Αυτές τις μέρες, βλέπουμε όλο και περισσότερα πράγματα σχετικά με την τεχνητή νοημοσύνη ή την τεχνητή νοημοσύνη, και πώς ο άνθρωπος θα ξεπεραστεί από το μηχάνημα. Μας λένε επίσης ότι τέτοιες μηχανές θα γίνουν αισθητές με ελεύθερη βούληση. Αλλά αυτή η ελεύθερη βούληση σχεδόν πάντα καταλήγει σε χειραγώγηση, κυριαρχία και καταστροφή.

Αυτά τα σκοτεινά και δυστοπικά οράματα μπορεί να είναι τρομακτικά. Μπορούν ακόμη και να μας καταστήσουν ανίσχυρους, αλλά θα ήταν ανόητο να υποταχθούμε από την πλευρά μας. Είναι όλα απλώς θέμα επιστημονικής φαντασίας και φαντασίας ή υπάρχει κάποιο πλεονέκτημα στους φόβους μας; 

Τα ερωτήματα του μετανθρωπισμού έχουν γίνει αντικείμενο πολλών ταινιών. Είμαστε εκτεθειμένοι σε αυτό το θέμα σχεδόν όσο καιρό υπάρχει ο ίδιος ο κινηματογράφος. Κατά τη διάρκεια των δεκαετιών, παρακολουθήσαμε δυστοπικές και φουτουριστικές ταινίες με ενδιαφέρον και τρόμο. Θα συμβεί πραγματικά ποτέ αυτό; Είμαστε στο σημείο χωρίς επιστροφή; Θα μπορούσε να υπάρξει αφανισμός της ανθρωπότητας; Έχουμε μέσα μας να δημιουργήσουμε ένα υβρίδιο τέρας-μηχανής ικανό για ανείπωτη καταστροφή;

Αφίσα της θεατρικής κυκλοφορίας του Metropolis
από τον Heinz Schulz-Neudamm (UFA) 

Η βουβή ταινία του Fritz Lang Metropolis (1927) ξεχωρίζει ως ένα από τα πρώτα παραδείγματα του τι συμβαίνει όταν η τεχνολογία αναμειγνύεται με την ανθρώπινη υπερηφάνεια, την απληστία και τη φιλοδοξία. Γίνουμε μάρτυρες της ιστορίας του Joh Fredersen, του άρχοντα της Metropolis και του εργοστασίου του, που ζει ψηλά πάνω από την πόλη ενώ οι εργάτες μοχθούν κάτω. Το εργοστάσιο δεν σταματά ποτέ, αλλά πραγματικά δεν ξέρουμε τι κάνει, εκτός ίσως από το ότι τροφοδοτεί την πόλη με κάποιο τρόπο.

Ο γιος του, Φρέντερ, χαμογελά και αυτός χαρούμενος πάνω από την πόλη, αγνοώντας την εκμετάλλευση της εργασίας από τον πατέρα του, μέχρι που βλέπει τα φτωχά παιδιά από κάτω και τα δεινά τους. Συγκινήθηκε και, ιδεαλιστικά, είναι πεπεισμένος ότι κάτι πρέπει να αλλάξει. Αλλά στην αφελή του ματιά, ο Φρέντερ δεν λαμβάνει υπόψη του τις πολλές πτυχές της Μητρόπολης και των κατοίκων της. Δεν γνωρίζει πόσο σκοτεινή μπορεί να είναι η ανθρώπινη φύση.

Η ζωή είναι επιφανειακά οργανωμένη στη Μητρόπολη και σχεδόν όλοι ενεργούν μόνο για το δικό τους συμφέρον, συμπεριλαμβανομένων των εκμεταλλευόμενων εργαζομένων. Ο επιστήμονας-εφευρέτης της πόλης, Rotwang, δημιούργησε ένα Maschinenmensch , «μηχανή-άνθρωπο» και στοχεύει να απελευθερώσει το τολμηρό δημιούργημά του στον κόσμο. Το ρομπότ στην ταινία του Λανγκ παίρνει γυναικεία μορφή (στην πραγματικότητα, την οποία υποδύεται η Γερμανίδα ηθοποιός Μπριζίτ Χελμ) επειδή ο Ροτβάνγκ ισχυρίζεται ότι το ρομπότ βασίζεται στη μεγάλη του αγάπη, τον Χελ, τον οποίο έχασε. Για εκείνον δεν είναι πια νεκρή αλλά ζωντανή με διαφορετική μορφή. Όπως ήταν αναμενόμενο, το ρομπότ στρέφεται εναντίον των ανθρώπων και τελικά καταστρέφεται από έναν όχλο θυμωμένων εργατών εργοστασίων. Η οργή είναι πραγματική, αλλά προς ποιον θα έπρεπε να είχε απευθυνθεί; 

2001: Αφίσα της θεατρικής κυκλοφορίας A Space Odyssey
από τον Robert McCall
(Metro-Goldwyn-Mayer)

Παρόμοιος θυμός συναντάμε στο αριστούργημα του Stanley Kubrick, 2001: A Space Odyssey (1968), βασισμένο στο διήγημα του Arthur C. Clarke του 1951, «The Sentinel» και σε πολλά άλλα. Η ταινία είναι κυρίως μια ιστορία για τον David "Dave" Bowman, έναν αστροναύτη σε ένα διαστημόπλοιο σε μια αποστολή στον Δία. Μαζί του βρίσκεται ένας άλλος αστροναύτης, ο Φρανκ Πουλ, και αρκετοί άλλοι, που βρίσκονται σε κατάσταση αδρανοποίησης ή αναστολής κινουμένων σχεδίων. 

Το διαστημόπλοιο διευθύνεται εξ ολοκλήρου από έναν υπολογιστή —HAL 9000—με άψογο ιστορικό. Δεν κάνει ποτέ λάθη. Το πρόβλημα ξεκινά όταν το HAL προβλέπει μια επικείμενη αποτυχία στο διαστημόπλοιο. Τόσο ο Ντέιβ όσο και ο Φρανκ επιθεωρούν το σκάφος και δεν βρίσκουν τίποτα κακό. Αυτό δημιουργεί υποψίες για το HAL και η μάχη μεταξύ υπολογιστή και ανθρώπου ξεκινά. 

Το HAL «γίνεται» κακό, αλλά τελικά ενεργεί μόνο από τη δική του ανάγκη για επιβίωση. Ποιος όμως δημιούργησε το HAL εκτός από έναν άνθρωπο; Το HAL δεν προορίζεται να είναι απλώς ένα εργαλείο — ή είναι κάτι πολύ πιο επικίνδυνο; Στην αρχή της ταινίας, γινόμαστε μάρτυρες μιας ομάδας πρώιμων ανθρωποειδών, ή πρωτευόντων, που κατοικούν σε μια προϊστορική Γη. Έρχονται αντιμέτωποι με έναν μονόλιθο. Στην αρχή, δεν είναι σίγουροι πώς να αντιδράσουν, αλλά σιγά σιγά το πλησιάζουν. Τα πρωτεύοντα θηλαστικά νιώθουν δέος για το γυαλιστερό μαύρο ορθογώνιο με τον δικό τους πρωτόγονο τρόπο.

Και ο μονόλιθος έχει την επίδρασή του στους πρωτόγονους. Ο Κιούμπρικ κόβει έναν από αυτούς παίζοντας με ένα κόκαλο. Καθώς ακούμε τους δυνατούς και γεμάτους δέος ήχους του « Eπίσης ψεκάστε τον Ζαρατούστρα » του Ρίτσαρντ Στράους, ο πίθηκος συνειδητοποίησε ότι το κόκαλο δεν είναι απλώς ένα εργαλείο για να παίξεις άσκοπα, αλλά και να σκοτώσεις. Πετάει το κόκαλο στον αέρα και ξαφνικά το κοινό πετιέται σε άλλο χώρο, εκατομμύρια χρόνια αργότερα. Αντί για ένα κόκαλο να πετάει στον αέρα, βλέπουμε έναν διαστημικό σταθμό, εργαλείο και όπλο. Έχει αλλάξει τόσο πολύ ο άνθρωπος; Όπως ακριβώς ο Πουλ και ο Μπάουμαν στην ταινία του Κιούμπρικ, φαίνεται να αποδίδουμε πάρα πολλά εύσημα σε μια μηχανή, χωρίς να συνειδητοποιούμε ότι είναι ένα απλό εργαλείο - αν και επικίνδυνο.

Αφίσα της θεατρικής κυκλοφορίας του Blade Runner
από τον John Alvin (Warner Bros.)

Τρέχοντας από τον εαυτό μας, προβάλλουμε τα πάθη και τους φόβους μας στους άλλους. Αυτό ισχύει για το Blade Runner (1982) του Ridley Scott, μια ταινία που εμπνεύστηκε από πολλά στοιχεία της Metropolis του Lang , ιδιαίτερα οπτικά. Βασισμένο στο μυθιστόρημα του Philip K. Dick του 1968, Do Androids Dream of Electric Sheep; , η ταινία του Scott αφηγείται μια ιστορία ενός πρώην αστυνομικού, του Rick Deckard (Harrison Ford), του οποίου η δουλειά είναι να εντοπίσει τέσσερα παράνομα ανθρωποειδή, γνωστά και ως replicants, και να τα «συνταξιοδοτήσει». Να τους σκοτώσουν δηλαδή. 

Καθώς ο Deckard αναλαμβάνει αυτή την δύσκολη αποστολή και κινείται στους μονίμως σκοτεινούς και βροχερούς δρόμους ενός οράματος της δεκαετίας του 1980 για το Λος Άντζελες του 2019, αντιμετωπίζει ερωτήματα για τη δική του ανθρωπιά. Ποια είναι η θέση του στον κόσμο; Η πιο διάσημη σκηνή και το αποκορύφωμα της ταινίας έρχεται στην αναμέτρηση του Deckard με τον Roy Batty (Rutger Hauer), τον αρχηγό των replicants που έχει ανατεθεί να σκοτώσει. Ο Batty είναι ψυχρός, υπολογιστικός και χειριστικός. Δεν είναι ικανός να συμπονέσει, αλλά φταίει πραγματικά αυτό; Άλλωστε τον δημιούργησε άνθρωπος. 

Ωστόσο, κατά κάποιο τρόπο, σε αυτή τη βροχερή αναμέτρηση, είναι ο Μπάτι που διδάσκει στον Ντέκαρντ την έννοια του να είσαι άνθρωπος. Αντί να σκοτώσει τον Deckard, ο Batty τον σώζει από το να πέσει από το κτίριο. Ξέρει ότι το τέλος πλησιάζει και εκφράζει έναν όμορφο μονόλογο: 

Έχω δει πράγματα που εσείς οι άνθρωποι δεν θα πιστεύατε. Επίθεση πλοίων που καίγονται από τον ώμο του Ωρίωνα. Παρακολούθησα ακτίνες C να λάμπουν στο σκοτάδι κοντά στην πύλη Tannhäuser. Όλες αυτές οι στιγμές θα χαθούν στο χρόνο, σαν δάκρυα στη βροχή. Ωρα να πεθάνεις.

Ο Deckard μπερδεύεται από αυτή τη συνάντηση. Έχει μετατραπεί σε ψυχρό δολοφόνο και έτσι έχει απογυμνωθεί από τη δική του ανθρωπιά. Φαίνεται αδύνατο ένα ανθρωποειδές να του διδάξει ένα μάθημα για τη θνησιμότητα, αλλά τελικά αυτό ακριβώς συμβαίνει. Σε έναν κόσμο χωρίς χαρά και φως, ο Deckard έχει ξεχάσει πώς να είναι άνθρωπος. Απλώς υπάρχει - αλλά δεν ζει . 

Η σημερινή μας εμμονή με τις μηχανές σκέψης και, αυτή τη στιγμή, το φάσμα του μετανθρωπισμού, είναι ένας ακόμη τρόπος να αποφύγουμε τον εαυτό μας. Έχουμε την τάση να αναζητούμε αποδιοπομπαίους τράγους για να πλένουμε τα χέρια μας από τις ενοχές μας. Περισσότερο από οτιδήποτε άλλο, ο φόβος και η χαρά για τις μηχανές και τις υπερανθρωπιστικές προοπτικές είναι άρρηκτα συνδεδεμένοι με τον φόβο και την άρνηση της θνησιμότητας. Παραδόξως, η άρνησή μας του θανάτου είναι επίσης ο κύριος κινητήριος μοχλός μας. Είτε θέλουμε να το παραδεχτούμε είτε όχι, ανησυχούμε για την ταυτότητα και την επιβίωσή μας. Όπως γράφει η Helga Nowotny στο βιβλίο της In AI We Trust :

Οι αλληλεπιδράσεις μας με τους ψηφιακούς άλλους μας επηρεάζουν αναμφίβολα με πολλούς βαθείς τρόπους. Η αίσθηση του εαυτού εμπλέκεται σε αυτές τις αλληλεπιδράσεις και ένα από τα αποτελέσματα είναι η αύξηση των ανησυχιών για την ταυτότητα. Το άγχος να χάσει κανείς την αίσθηση της ατομικής του μοναδικότητας και να μην ξέρει ποιος είναι έχει βαθιές ρίζες στο ανθρώπινο παρελθόν.

Αυτές οι αλληλεπιδράσεις δεν αφορούν μόνο άλλα άτομα που αναπαρίστανται ψηφιακά, αλλά και μηχανές ή υπολογιστές. Συνεχίζουμε να ξεχνάμε μια πολύ βασική φιλοσοφική αρχή: τα πάντα είναι σχεσιακά. Τη στιγμή που βρισκόμαστε σε μια συνάντηση, είτε με ένα άψυχο αντικείμενο, έναν υπολογιστή ή έναν άνθρωπο, σχηματίζουμε κάποιου είδους σχέση. Αλλά σε τι βασίζεται αυτή η σχέση; 

Σε πολλές περιπτώσεις, τέτοιες σχέσεις βασίζονται αποκλειστικά στο προσωπικό συμφέρον. Στο επίκεντρο αυτού που βρίσκουμε και στις τρεις ταινίες που αναφέρθηκαν προηγουμένως είναι ο ναρκισσισμός. Ο φόβος ή η αγάπη μας για τις μηχανές μας λέει κάτι περισσότερο για τον εαυτό μας παρά για τις μηχανές ή για κάποιο υποτιθέμενο αναπόφευκτο μετανθρωπιστικό μέλλον. Πρέπει να αντιμετωπίσουμε ποιοι είμαστε ως ανθρώπινα όντα, και αυτό το μέρος της ανθρώπινης ύπαρξης είναι ο θάνατος. 

Στο βιβλίο του, The Denial of Death , ο Ernest Becker γράφει:

Είναι μια από τις πιο κακές πτυχές του ναρκισσισμού που νιώθουμε ότι σχεδόν όλοι είναι αναλώσιμοι εκτός από εμάς τους ίδιους… Αυτός ο ναρκισσισμός είναι που κάνει τους άντρες να βαδίζουν σε αιχμηρά πυρά στους πολέμους: στην καρδιά κανείς δεν αισθάνεται ότι θα πεθάνει , μόνο λυπάται τον άντρα δίπλα του. 

Θέλουμε να αποφύγουμε το θάνατο πάση θυσία. Φυσικά, δεν υπάρχει τίποτα κακό με την αυτοσυντήρηση. Ωστόσο, από τη στιγμή που οι μεγαλειώδεις ιδέες μας ριζώσουν και ανθίσουν, πρέπει να προσέξουμε να μην πιστεύουμε ότι είμαστε η αρχή και το τέλος ή ότι είμαστε αθάνατοι.

Φαίνεται νοσηρό να μιλάμε για θάνατο, σίγουρα στον πολιτισμό μας. Η εικονική πραγματικότητα υποτίθεται ότι θα μας κρατήσει ζωντανούς για πάντα. Υπάρχουν ακόμη και εφαρμογές που οι άνθρωποι μπορούν να αποκτήσουν την εγγραφή και να μιμηθούν πραγματικές συνομιλίες κειμένου με νεκρούς αγαπημένους τους, έτσι ώστε η «συνομιλία» να μην σταματήσει ποτέ. Αυτή η έλλειψη ψυχής είναι διαπεραστική, αλλά τι να πούμε για μια κοινωνία που αμφισβητεί την ύπαρξη ψυχής; Ή που περιμένει με ανυπομονησία τους καρπούς της υπερανθρωπιστικής εργασίας; 

«Έχουμε καταστήσει τον εαυτό μας ακατανόητο και πολλοί συμμετέχουν συνεχώς σε αυτόν τον Πύργο της Βαβέλ. Πώς μπορούμε να περιμένουμε να επιτύχουμε την απρόσκοπτη και την τελειότητα σε ένα μηχάνημα εάν δεν είμαστε σε θέση να επικοινωνήσουμε μεταξύ μας;» 

Όπου κι αν στραφούμε, μας ζητείται να μην αποδεχθούμε την ανθρώπινη ενσάρκωση και τη θνητότητά μας. Ζούμε και αναπνέουμε αυτόν τον πολιτισμό. Όχι μόνο αυτό, υπάρχει μια συνεχής υπόνοια ότι τέτοια πράγματα μπορούν να ξεπεραστούν. Ωστόσο, ποτέ δεν ρωτάμε τι είναι αυτό που δημιουργούμε. Το Metropolis ' Rotwang δημιούργησε το ρομπότ λόγω του δικού του ναρκισσισμού, ο οποίος στη συνέχεια, με τη σειρά του, ενήργησε ναρκισσιστικά. Ο Ντέιβ Μπάουμαν αντιμετώπισε ανθρώπινη ύβρις πιστεύοντας ότι ένας υπολογιστής θα μπορούσε να είναι χωρίς ελάττωμα παρά το γεγονός ότι δημιουργήθηκε από άνθρωπο. Ο Rick Deckard ξύπνησε από τον ύπνο του ζόμπι και αποδέχτηκε την ανθρωπιά του.

Τα πράγματα δεν είναι τόσο ζοφερά όσο μας κάνουν να πιστεύουμε. Ο φόβος της τεχνητής νοημοσύνης είναι δυσανάλογος με οποιαδήποτε πραγματική τεχνητή νοημοσύνη. Σε πρόσφατη συνέντευξή του για τον The Guardian , ο Jaron Lanier, ο νονός της εικονικής πραγματικότητας, είπε ότι δεν πρέπει να φοβόμαστε την τεχνητή νοημοσύνη. Πρώτον, ο Lanier απορρίπτει τον όρο «τεχνητή νοημοσύνη» και τον βρίσκει αστείο. «Η ιδέα», λέει, «να ξεπεράσουμε τις ανθρώπινες ικανότητες είναι ανόητη γιατί αποτελείται από ανθρώπινες ικανότητες».

Η ζοφερή συζήτηση περιλαμβάνει επίσης αυτό που φαίνεται να είναι ο επικείμενος αφανισμός μας από τη μηχανή. Αλλά και εδώ, ο Lanier προσφέρει λογική και εύλογη θεωρία: 

Από την άποψή μου, ο κίνδυνος δεν είναι ότι μια νέα εξωγήινη οντότητα θα μιλήσει μέσω της τεχνολογίας μας και θα μας καταλάβει και θα μας καταστρέψει. Για μένα, ο κίνδυνος είναι ότι θα χρησιμοποιήσουμε την τεχνολογία μας για να γίνουμε αμοιβαία ακατανόητοι ή να γίνουμε τρελοί, αν θέλετε, με τρόπο που δεν ενεργούμε με αρκετή κατανόηση και συμφέρον για να επιβιώσουμε, και πεθαίνουμε από παράνοια, ουσιαστικά .

Δεν θα συμφωνήσουν όλοι με τον Lanier, αλλά λέει κάτι πολύ σημαντικό εδώ. Δηλαδή, ότι στον εαυτό μας χρειάζεται να δούμε τον κίνδυνο, όχι στις δημιουργίες μας. Έχουμε καταστήσει τον εαυτό μας ακατανόητο και πολλοί συμμετέχουν συνεχώς σε αυτόν τον Πύργο της Βαβέλ. Πώς μπορούμε να περιμένουμε να επιτύχουμε την απρόσκοπτη και την τελειότητα σε μια μηχανή εάν δεν είμαστε σε θέση να επικοινωνήσουμε μεταξύ μας; 

Χρειάζεται να αποδεχτούμε το σφάλμα μας καθώς και την υπεροχή μας. Τα ανθρώπινα όντα είναι ικανά για μεγάλα και θαυμαστά πράγματα. Είναι στη φύση μας να στοχεύουμε στα αστέρια, κυριολεκτικά και μεταφορικά. Αλλά πολύ συχνά, ξεχνάμε ότι είμαστε λανθασμένοι και γινόμαστε θύματα της δικής μας υπερηφάνειας. Στο 2001: A Space Odyssey , βλέπουμε πολλές μεταμορφώσεις: από πίθηκο σε άνθρωπο και τέλος από γέρος σε αγέννητο παιδί. Αντίστοιχα και στο Metropolis, είναι τα ξεχασμένα παιδιά που αφυπνίζουν επιτέλους τους κατοίκους της Metropolis. Ίσως είναι το πρόσωπο ενός παιδιού που μας καλεί να παραμείνουμε σε εγρήγορση μέσα στο χάος. Η αθωότητα ενός παιδιού μας φέρνει πιο κοντά στην κατανόηση της σημασίας της διατήρησης της τάξης των πραγμάτων. Κάθε εποχή φέρνει μαζί της έναν νέο τρόπο να ξεχνάμε την πεσμένη φύση μας, αλλά πρέπει να συνεχίσουμε να υπενθυμίζουμε στον εαυτό μας ότι η ανθρωπιά μας πηγάζει από τη σχέση μας με τον Θεό. 

ΠΗΓΗ EMINA MELONIC