Ζητείται ελπίδα! Ζητείται απελπισία!

 

Γιώργος Τασούδης

 

Ο Σουν Τσου είναι ένας τιμητικός τίτλος που παραχωρήθηκε στον Σουν Βου, κινέζο στρατηγό κατά την «Περίοδο των Εμπόλεμων Κρατών», αμέσως μετά την παρακμή της δυναστείας Ζου.

Ο Σουν Βου (544 π.Χ. – 496 π.Χ.) υπηρέτησε από το 512 π.Χ. στο Βασίλειο του Γου ως στρατηγός και στρατιωτικός σύμβουλος και η στρατιωτική του εμπειρία τον ώθησε να γράψει την «Τέχνη του Πολέμου».

Η «Τέχνη του Πολέμου» είναι ένα από τα αρχαιότερα βιβλία στρατιωτικής στρατηγικής στον κόσμο. Τα 13 κεφάλαια του έργου και τα όσα αυτά περιλαμβάνουν, άσκησαν τεράστια επιρροή εκτός από την στρατιωτική σκέψη, στις επιχειρηματικές και διευθυντικές τακτικές, αλλά και σε άλλους τομείς όπως αυτόν της πολιτικής.

Το καταστάλαγμα της σοφίας του Σουν Τσου δείχνει να γνωρίζει, αλλά και να αξιοποιεί στο έπακρο και η μεταπολιτευτική πολιτική επιτηδειότητα του τόπου, ιδιαιτέρως η ύστερη, αυτή των τελευταίων ετών. Ας εξετάσουμε κάποιες ενδεικτικές περιπτώσεις.

Σε ένα από τα αποφθέγματα του κεφαλαίου «Ελιγμοί»[1] αναφέρονται τα εξής: «Σε έναν περικυκλωμένο στρατό αφήνετε πάντα μια οδό διαφυγής» και σε υποσημείωση εξηγείται ότι, «αυτό δε σημαίνει ότι θα επιτραπεί στον εχθρό να διαφύγει. Ο στόχος είναι «να τον κάνουμε να πιστέψει ότι θα μπορούσε να γλιτώσει, ώστε να μην οπλιστεί με τη δύναμη της απελπισίας».

Στο αμέσως επόμενο απόφθεγμα διαβάζουμε: «Μην πιέζετε υπερβολικά έναν απελπισμένο στρατό» γιατί όπως εξηγεί ο πρίγκιπας Φου Τσάι «τα άγρια θηρία, όταν παγιδευτούν, μάχονται απελπισμένα. Πολύ περισσότερο οι άνθρωποι! Εάν ξέρουν ότι δεν υπάρχει άλλη λύση, θα αγωνιστούν μέχρι θανάτου».

Εφόσον στα παραπάνω παραθέματα αντικατασταθεί η λέξη «στρατός» με τη λέξη «κοινωνία», προσδιορισμένη π.χ. με το επίθετο «ελληνική», τότε πιστεύω πως γίνεται εναργώς κατανοητό, ότι ο ρόλος που κατά καιρούς κλήθηκαν/καλούνται να παίξουν α) φράσεις του τύπου «φαίνεται φως στο τούνελ», «η ανάπτυξη έρχεται» «βγαίνουμε στις αγορές», «βγήκαμε από τα μνημόνια», «αναβαθμίστηκε η πιστοληπτική ικανότητα της χώρας» ή/και β) ταπεινωτικά χαρτζιλίκια μετα-εξαθλίωσης τύπου «pass», είναι εκείνος της βαλβίδας εκτόνωσης, προκειμένου να αποφευχθεί η απολύτως ανεπιθύμητη ότι επικίνδυνη για την άρχουσα τάξη, έσχατη απελπισία του λαού.

Στο  κεφάλαιο που ακολουθεί του προαναφερομένου και το οποίο έχει τον τίτλο «Οι εννέα μεταβλητές» αναφέρεται ότι «όποιος θέλει να εκφοβίσει τους γείτονές του το κάνει προκαλώντας του ζημιές.» Και ο Τσία Λιν επεξηγεί: «οι τρόποι να το επιτύχει κανείς αυτό είναι πολλοί: Μπορεί να δελεάσει τις σημαντικότερες προσωπικότητες, ώστε η χώρα να μείνει χωρίς συμβούλους∙ ή να στείλει δόλιους ανθρώπους να διαβρώσουν τον διοικητικό της μηχανισμό∙ ή να καλλιεργήσει ψευδαισθήσεις που θα αποξενώσουν τον ηγεμόνα από τους υπουργούς του∙ ή να στείλει επιδέξιους τεχνίτες για να ενθαρρύνουν τον λαό να ξοδέψει τα πλούτη του∙ ή να στείλει μουσικούς, χορευτές και όμορφες γυναίκες που θα αλλάξουν τα έθιμά του».

Ομολογουμένως είναι θαρρείς και γράφτηκαν για την (νέο)ελληνική —κι όχι μόνο για αυτή— πραγματικότητα, αλλά αν θέλουμε να ακριβολογήσουμε τότε οφείλουμε να παραδεχτούμε ότι «αρχαία η οδός της… διαφθοράς», αρχόντων κι αρχομένων.

Όμως, όσο ανεπιθύμητη κι επικίνδυνη, για τα καθεστωτικά συμφέροντα, είναι η απόλυτη απελπισία του λαού, άλλο τόσο επισφαλής για τα εν λόγω μονοπώλια, είναι η γέννηση και εμπέδωση της ελπίδας, στις πραγματικές της διαστάσεις, δηλαδή όχι μόνο στην υλική της προοπτική, αλλά στην κατά κεφαλήν καλλιέργεια και κυρίως στην οντολογία του προσώπου. Για όσους γυρεύουν τους λόγους που η ελπίδα διεξόδου από τα πάσης φύσης κοινωνικοπολιτικά κ.α. τέλματα, παραχωρείται από τους άρχοντες προς τους αρχόμενους με το σταγονόμετρο και σε τέτοιες αναλογίες ώστε η καταθλιπτική ειδησεογραφία, η απελπιστική καθημερινότητα κ.ο.κ. να καταπλακώνει κάθε πιθανότητα ανάτασης, την απάντηση δίδει ένας σπουδαίος των μαζικών κινημάτων και συμπεριφορών, ο Μαρτίνος Λούθηρος Κίνγκ: «Αυταπατώνται όσοι λένε ότι οι απελπισμένοι επαναστατούν. Οι άνθρωποι πρέπει να ρουφήξουν μέσα τους πολλές ελπίδες πριν πέσουν πάνω στα τοιχώματα των κλουβιών τους.»[2]

Γι’ αυτό το λόγο ό,τι μπορεί να γεννήσει ελπίδα σε τούτο τον τόπο —κι όχι μόνο σ’ αυτόν— υπόκειται σε σχολαστικό έλεγχο. Γι’ αυτό η χειροπιαστή πραγμάτωση της ελπίδας πάντα κάπου σκοντάφτει. Γι’ αυτό ακόμη και τα όποια καλά νέα αποδεσμεύονται σε ελεγχόμενες δόσεις, ως στιγμιαίες εκλάμψεις στον κυκεώνα απίστευτα «μελανών» ειδήσεων και μιας ακόμη πιο «μελανής» καθημερινότητας και με τέτοιο τρόπο ώστε το μόνο όφελος που να προξενούν, να είναι αφενός η πίστωσή τους στο λογαριασμό των εκάστοτε κυβερνώντων, αφετέρου η μάλαξη της λαϊκής δυσαρέσκειας (προς αποφυγή της έσχατης απελπισίας)[3].

Λοιπόν, όχι μόνο αρχαία μα και μέση η οδός της εκμετάλλευσης, της εξαπάτησης, του εμπαιγμού ανθρώπου από άνθρωπο και κυρίως των ισχυρών προς τους αδυνάμους[4]. Ή αλλιώς η ανθρωπότητα[5] συνθλίβεται από τις ελίτ στις συμπληγάδες της απελπισίας που στο κρίσιμο σημείο αποσοβείται και της ελπίδας που πέραν του επιτρεπτού δεν παραχωρείται: ξεκάθαρα τεχνηέντως. Όπως ξεκάθαρο είναι ότι η ελευθερία σχετίζεται με την αναζήτηση της ελπίδας και της απελπισίας. Σε καμία περίπτωση δεν παραπέμπω σε αιθεροβασίες ή αρρωστημένες καταστάσεις, αλλά στον τρόπο του βίου όπως με τρόπο περιεκτικό, ισορροπημένο και θετικό προτείνεται από την Παράδοσή μας. Ελπίδα ίσον πίστη, ευχαριστία. Απελπισία ίσον ασκητικό πνεύμα, αυτοκριτική, μετάνοια. Αλλά αυτά αποτελούν μιαν άλλη ιστορία.

 

 

[1] Όλες οι αναφορές αντλούνται από το βιβλίο Σουν Τσου, «Η τέχνη του πολέμου», πρόλογος Δημήτρης Μπουραντάς, εκδόσεις ΜΙΝΩΑΣ, 2013.

[2] Παρατίθεται στο Lerone Bennett Jr., «Μάρτιν Λούθερ Κίνγκ - Ο Μωυσής των νέγρων της Αμερικής», εκδ. Μ. Πεχλιβανίδης & ΣΙΑ Ο.Ε., Αθήναι, σελ. 122.

[3] Για αυτό αποτελεί μοιραίο σφάλμα η λαχτάρα της ελπίδας να εξαντλείται/εξαρτάται αποκλειστικά σε/από επίγειες, δηλαδή πεπερασμένες, σκοποθεσίες. Η μελέτη των αγίων και μαρτύρων επεξηγεί επαρκώς τα προαναφερόμενα. Για αυτό οι προσδοκίες από τους αμαθείς ή αδιάφορους για κάποιο επέκεινα ταγούς, οφείλει και ωφελεί να είναι περιορισμένη. Βλ. και το ημέτερο «Ορθόδοξη πρόσληψη της πολιτικής - Μια σύντομη προσέγγιση», https://antifono.gr/orthodoxi-proslipsi-tis-politikis/

[4] Κάτι που βεβαίως εντοπίζεται, με τρόπο αναλογικό, σε όλα τα κλιμάκια των σχέσεων: συζυγικών, οικογενειακών, φιλικών κι όχι μόνο στην πολιτική ή την οικονομία. Βλ. και το ημέτερο «Ο Ηρώδης ως νοοτροπία διαχρονική», https://antifono.gr/%ce%bf-%ce%b7%cf%81%cf%89%ce%b4%ce%b7%cf%83-%cf%89%cf%83-%ce%bd%ce%bf%ce%bf%cf%84%cf%81%ce%bf%cf%80%ce%b9%ce%b1-%ce%b4%ce%b9%ce%b1%cf%87%cf%81%ce%bf%ce%bd%ce%b9%ce%ba%ce%b7/

[5] Ουκ ολίγες φορές βέβαια με τη (συνειδητή) συγκατάθεσή της. Για να λέμε τα σύκα σύκα και τη σκάφη σκάφη.

Γιώργου Κόρδη: "Ελεύθεροι πολιορκημένοι". Ψηφιακή ζωγραφική.

https://antifono.gr/