Το ευρωπαϊκό βάλς είναι ο αρχαιοελληνικός χορευτικός βαλλισμός ή στρόβιλος με το βαλλιστικό άσμα.....

Το ευρωπαϊκό βάλς είναι ο αρχαιοελληνικός 

χορευτικός βαλλισμός ή στρόβιλος με το βαλλιστικό άσμα
Έρευνα & συγγραφή Ιωάννης Γ. Βαφίνης

 Το βαλς είναι ένα μουσικοχορευτικό είδος ορχηστρικής τέχνης με παλαιότατη προέλευση. Οι σύγχρονες αναφορές της ιστορικής του καταγωγής περιορίζονται, δυστυχώς, εις την πρόσφατη ευρωπαϊκή παρουσία των τριών με τεσσάρων τελευταίων αιώνων.
 Είναι αλήθεια ότι, το είδος αυτό του βαλς, άνθισε κατά κόρον στην Ευρωπαϊκή μουσική. Ωστόσο, ανιχνεύντας το παρελθόν του βαλς ανακαλύπτουμε τις ρίζες, τόσο του ρυθμού όσο και του χορού στην αρχαία ελληνική και βυζαντινή εποποιία.
 Ο ρυθμός του βαλς είναι ο τρίσημος πόδας ¾ ο οποίος συναντάτε συχνά στην χριστιανική ψαλμωδία αλλά και σε αρχαία Ελληνικά λυρικά άσματα. Ένα από τα αρχαιότερα σωζόμενα τραγούδια της ελληνικής μουσικής - με τρίσημη ή εξάσημη ρυθμική αγωγή όπως το βαλς ή το συγγενικό είδος της βαρκαρόλας - είναι ο επιτάφιος του Σεικίλου. Στα κάτωθι εικονίδια βλέπουμε τη μελωδική γραμμή σημειωμένη σε αλφαβητική παρασημαντική του αρχαιοελληνικού συστήματος και στην γραμμική του ευρωπαϊκού.

  Στην χριστιανική υμνωδία έχουμε πολλές περιπτώσεις τρισήμων ρυθμών, όπως επί παραδείγματι το κοντάκιο των Χριστουγέννων, " Η Παρθένος σήμερον".

 Επίσης, σε τρίσημο ρυθμό εγράφθησαν και οι υμνωδίες: "Πλούσιοι επτώχευσαν", "Ο Κύριος εβασίλευσεν", "Θου Κύριε" & "Αγνή Παρθένε Δέσποινα". Οι βυζαντινοί υμνωδοί έκαναν ιδιαίτερα χρήση του τρίσημου πόδα θεωρώντας ότι, ο αριθμός τρία συσχετίζεται με την Παναγία Τριάδα. Πράγματι, ο τρίσημος ρυθμός - που κατά τους αρχαίους μετρικούς πόδες ταυτίζονταν με τον τροχαϊκό και τον δακτυλικό εξάμετρο - έχει μια ουράνια ρυθμοποιία. Δια τούτο τον λόγο ο Όμηρος, χρησιμοποίησε τον δακτυλικό εξάμετρο στα έπη και στους ύμνους του. Οι χριστιανοί ψαλμωδοί - υμνωδοί στηριζόμενοι στην ομηρική και στην λυρική τέχνη των αρχαίων Ελλήνων οικοδόμησαν την μουσικοποιητική τους δημιουργία. Έτσι, με αυτή την μετάγγιση, ο τρίσημος ρυθμός πέρασε απευθείας στα μουσικοχορευτικά δρώμενα του βυζαντινού κόσμου.

  Ωστόσο, σήμερα, η γνωστότερη χορογραφική έκφανση του τρίσημου ρυθμού, στη σύγχρονη μουσική, είναι το βαλς. Το βαλς περιγράφεται ως ένας περιστρεφόμενος - στροβιλιζόμενος ζευγαρωτός χορός. Κατά κυριολεξία η ονομασία του προέρχεται από ένα αρχαιοελληνικό μουσικοχορευτικό δρώμενο που αποκαλούνταν, βαλισμός. 

Ο βαλισμός ήταν μια μουσικοποιητικοχορετική μορφή έκφρασης ερωτικών συναισθημάτων, συναρτόμενη με την βαλιστική πορεία του τοξευόμενου βέλους. Το τόξο με το οπλισμένο βέλος, ήταν το σύμβολο του θεού Έρωτα, κατά την ελληνική μυθολογία.

  Έτσι λοιπόν, διαφαίνεται ότι, οι ρίζες του χορού βαλς έλκονται από την μακρινή αρχαιότητα. Λαμπρό παράδειγμα ενυπάρχει στην κωμωδία "Σφήκες" του Αριστοφάνη, όπου βλέπουμε να γίνεται εκτενέστερη αναφορά για τους στροβιλιζόμενους χορούς. Οι περιγραφές γίνονται στους εξής στίχους:

Ξανθίας

τάχα βαλλήσεις. (στιχ. 1482 σύμφωνα με το Aristophanis Comoediae. Accedunt perditarum fabularum fragmenta, Τόμος 4, η λέξη βαλλήσεις ετυμολογείτε ως ορχούμενος χορευόμενος).

Χορός

ἵν᾽ ἐφ᾽ ἡσυχίας ἡμῶν πρόσθεν βεμβικίζωσιν ἑαυτούς...

στρόβει, παράβαινε κύκλῳ καὶ γάστρισον σεαυτόν,

 Σύμφωνα με το εγκυκλοπαιδικό λεξικό του ΗΛΙΟΥ (λήμμα Στρόβιλος, του τόμου 17) η εξηγήση που δίδεται για την λέξη είναι η εξής: 

"ΣΤΡΟΒΙΛΟΣ.Παν το συνεστραμμένον ή περιδινούμενον. Ο στρόβος ή βέμβιξ (κοινώς σβούρα). Η δίνη (ανέμου ή ύδατος). Είδος ορχήσεως, συνισταμένης εις ταχείαν περιστροφήν (βαλς). Ο κώνος της πίτυος (κοινώς κουκουνάρα)."

   Όπως προκύπτει, από τα σχόλια της εγκυκλοπαίδειας του ΗΛΙΟΥ, το βαλς είναι συνώνυμο των αρχαίων ελληνικών λέξεων: στρόβος, στρόβιλος, βέμβιξ, στρογγύλη, βάλλω, βαλισμός κλπ. 

  Μετά ταύτα, επιπλέον, ιδού τι λέγουν κι άλλα λεξικά περί της ετυμολογίας της λέξεως βαλς (valse ή walse):

Στο "Επίτομον εγκυκλοπαιδικό λεξικόν της πρωΐας" αναλύεται διεξοδικά η προέλευση και η ονοματολογία του χορού προερχόμενη από την αρχαία ετυμολογική ρίζα των λέξεων βαλλισμός (μπαλλάντα) και στρόβιλος. Επιπλέον, εξηγείται η αλληλένδετη σχέση του χορού βαλς με την μπαλλάντα. Η μπαλλάντα προέρχεται ωσαύτως από τον βαλισμό, του οποίου οι ρίζες ανάγονται στον θρησκευτικό παιάνα των αρχαίων Ελλήνων. Ο Παιάνας μετεξελίχθηκε σε βαλιστικό ερωτοτράγουδο, πρόδρομος της μουσικοποιητικής γραμμής του βαλς.

Το Λεξικόν Γαλλοελληνικό της τσέπης του οποίου 

η επεξήγηση της λέξης βαλς είναι η εξής:

Valse (βαλς) >στρόβιλος (χορός).

Σκηνή απ' την ταινία "Πόλεμος και Ειρήνη (War and Peace) 1956" του Λέο Τολστόι, όπου η Όντρεϊ Χέπμπορν(Νατάσα) χορεύει στροβιλιζόμενη με τον συγχορευτή της Μελ Φίρερ (Αντρέι) στην μουσικοχορευτική μορφή του Βαλς.

Ο Σάτυρος και η Μαινάδα, σε αττικό μελανόμορφο αγγείο

του 4ου αιώνος π.Χ., παρουσιάζει ένα χορό που αν συγκριθεί

το συγκεκριμένο στιγμιότυπο με το σκηνικό του χορού

Μενουέτο, γαλλικού χορού πρόγονου του βαλς.

Παρατίθεται αρχείο με την ομιλεία του τραγουδοποιού κιθαρωδού Ιωάννη Γ. Βαφίνη, το έτος 1998, στην εκπομπή του ελληνοαμερικανού χορευτή Σώκρατες, απ' την τηλεοπτική συχνότητα του ΤΗΛΕΤΩΡΑ. Παρόλο που η έρευνα περί της προέλευσης του βαλς ήταν σε πρώιμο στάδιο, δίδεται μια εξήγηση, το πως  μεταλαμπαδεύτηκε το βαλς από το βυζάντιο στις χώρες της κεντρικής και βόρειας Ευρώπης. Είναι δε γνωστό το ότι, οι βυζαντινές βασίλισσες, που μετανάστευσαν στις ευρωπαϊκές χώρες δια να παντρευτούν ομότιτλους άρχοντες, μετέφεραν στην συνοδεία τους και πλήθος καλλιτεχνών. Αυτοί καθιέρωσαν τα βυζαντινά δρώμενα στα ήθη των Βαυαρών και Αυστριακών πληθυσμών τα οποία εν συνεχεία τα οικειοποιήθησαν συντοχρόνω.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 

-Εγκυκλοπαιδικό λεξικό του ΗΛΙΟΥ

-Aristophanis Comoediae. Accedunt perditarum fabularum fragmenta, τόμος 4ος

-Αριστοφάνης, Σφήκες