ΤΟ STAR TREK ΚΑΙ ΤΟ ΔΕΝΤΡΟ ΤΗΣ ΖΩΗΣ

To Star Trek και το Δέντρο της Ζωής

Όταν τα ανθρώπινα óντα προσπαθούν να ονειρευτούν ένα πρότυπο πραγματικότητας, σπάνια πηγαίνουν πέρα από αυτό που είναι γενικώς γνωστό. Όταν επικοινωνούμε, πρέπει να χρησιμοποιούμε ό,τι μοιραζόμαστε από κοινού. Έχει ειπωθεί ότι οι μεσαιωνικές κοσμογονίες εμπνεύστηκαν από την αυλική ιεραρχία της ύστερης ρωμαϊκής αυτοκρατορίας -ο αυτοκράτορας ή η αυτοκράτειρα στην  κορυφή, και σε διευρυνόμενους κύκλους οι ανώτεροι αυλικοί με τους όλο και πιο παράξενους τίτλους, οι οποίοι αντικατοπτρίζονται στο βιβλίο  του νεοπλατωνικού ψευδο-Διόνυσου «Ουράνιες ιεραρχίες», που έγινε στη συνέχεια η βάση για τη θεία Κωμωδία του Δάντη.
Είναι ακριβώς η περίπτωση της Καμπαλά κατά την οποία χρησιμοποιείται ένα ευρύ φάσμα κοινών περιγραφικών μεταφορών. Θάλασσες, πηγές, και ποταμοί, το ανθρώπινο σώμα, οι συζυγικές σχέσεις μεταξύ άνδρα και  γυναίκας, οι αίθουσες και οι πύλες του παλατιού του βασιλιά, ο βασιλιάς και οι υποθέσεις του, ένα πουλί-μητέρα και οι νεοσσοί του, είναι μόνο μερικά παραδείγματα. Αυτή η πλούσια συρραφή μεταφοράς και αλληγορίας είναι μέρος της ομορφιάς της Καμπαλά. Ένας αρχάριος μπορεί να αγγίξει αυτές τις μεταφορές σε διαισθητικό επίπεδο, καθώς αυτές συνεχίζουν να αποκαλύπτουν το νόημα τους ύστερα από πολλά χρόνια διαλογισμού.

Η αφήγηση σχετικά με πλοία είναι από τις παλαιότερες λογοτεχνικές μορφές. Από το μύθο του Ιάσονα και των Αργοναυτών, την Ανταρσία στο Bounty μέχρι  το Star Trek, οι συγγραφείς έχουν χρησιμοποιήσει το σκάφος ως κοινωνικό μικρόκοσμο. Ένα μεγάλο μέρος της έλξης που ασκούν οι αφηγήσεις γύρω από πλοία, οφείλεται στο πώς είναι δεμένη η στενή, φυσική εγγύτητα των πρωταγωνιστών του συνδυαζόμενη με την αυστηρή κοινωνική ιεραρχία. Το σκάφος είναι μια κλειστή κοινότητα, ένα πλωτό σύμπαν ψυχών που επιζούν, παρά τις αντιξοότητες, σε εχθρικό περιβάλλον. Το σκάφος πηγαίνει θαρραλέα προς το άγνωστο, και επιζεί επειδή το πλήρωμά του θυσιάζει την ελευθερία του και ένα μεγάλο μέρος της ατομικότητας του προκειμένου να εκτελεσθούν οι καθορισμένοι ρόλοι που είναι ουσιαστικοί για την επιβίωση της κοινότητας.

Το σκάφος είναι ενδιαφέρον ως μεταφορά, επειδή δηλώνει ταυτόχρονα το ένα και τα πολλά. Αν ειδωθεί εξωτερικά είναι ένα. Πρέπει να είναι ένα, επειδή το έξω είναι εχθρικό, αντίξοο προς την ανθρώπινη ζωή. Αν ειδωθεί όμως εσωτερικά, είναι πολλά. Πρόκειται για ανθρώπινα όντα που προσπαθούν να ζήσουν τις ζωές τους ως άτομα, ενώ περιορίζονται από την ιεραρχία και την απαραίτητη πειθαρχία, προκειμένου να αντιμετωπίσουν ένα εχθρικό περιβάλλον. Πολλές μορφές ανθρώπινης οργάνωσης ακολουθούν αυτό το πρότυπο σε διαφορετικό βαθμό. Υπάρχει κάτι πολύ κοινό μεταξύ του σκάφους και μιας πανίσχυρης σύγχρονης εταιρείας, η οποία ξεπερνά  τις θύελλες της αγοράς και των επιθέσεων που δέχεται από τους ανταγωνιστές.

Η Καμπαλά προσπαθεί επίσης να συμφιλιώσει τις ιδέες του Ενός και των πολλών, την ενότητα του Θεού με  την ποικιλομορφία της δημιουργίας. Όταν η θεία τάξη της δημιουργίας αντιπαραβάλλεται με τις κακόβουλες και χαοτικές σφαίρες των qlippoth, η σύνδεση με ιστορίες που αφορούν πλοία γίνεται προφανής. Ο μύθος της δημιουργίας του  Sumer και Akkad, ενός από τους πρώτους λογοτεχνικούς μύθους που έχουμε στην κατοχή μας, μιλούν για τη νίκη ενός Θεού-δημιουργού, ενάντια στις χαοτικές δυνάμεις της αβύσσου. Αυτός ο μύθος διατηρείται στην ιστορία της δημιουργίας της Γένεσης, και συνεχίζει να υπάρχει μέσα από την Καμπαλά χωρίς να έχει χάσει πολλή από την μυθική του ένταση. Η άβυσσος (tehom), από την οποία διαχώρισε ο Θεός τα ύδατα, παραμένει ως σύμβολο των εχθρικών και χαοτικών δυνάμεων που απειλούν την ακεραιότητα της δημιουργίας.

Το Καββαλιστικό Δέντρο της Ζωής μπορεί να ειδωθεί ως πρότυπο του οργανισμού και της διακυβέρνησης. Αν θεωρηθεί ως οργανισμός, συχνά φαίνεται να εφαρμόζεται στο ανθρώπινο σώμα, υπογραμμίζοντας πώς οι σφαίρες υποστηρίζουν τη δυναμική και τη λειτουργία ενός ζώντος πράγματος. Ως πρότυπο διακυβέρνησης, υιοθετεί το παλαιότερο πρότυπο διακυβέρνησης, τη βασιλεία. Στην καρδιά, (Tipheret) είναι ο βασιλιάς. Κορώνα του είναι το Kether, και το ξίφος του και το σκήπτρο του  είναι η Gevurah και η Chesed, οι δύο αρχικές πλευρές της ηγεσίας που παραδοσιακά αντιπροσωπεύουν το έλεος και η αυστηρότητα. Αυτοί που τον περιβάλλουν (άγγελοι ταξιάρχες) είναι ο Hod και ο Netzach (εκ των οποίων και το θείο όνομα Σαβαώθ). Το βασίλειο είναι το Malkuth. Ο βασιλιάς είναι ο Ένας, και αυτοί που κυβερνάει είναι οι Πολλοί.

Όταν η Καμπαλά ξεκίνησε, ο βασιλιάς με τους υπηκόους του ήταν η πλέον κυρίαρχη μορφή της συλλογικής ανθρώπινης οργάνωσης. Προκειμένου να ερευνήσω περαιτέρω αυτή την ιδέα του οργανισμού και της διακυβέρνησης, έχω επιλέξει να εξετάσω ένα από τα δημοφιλέστερα σύγχρονα αφηγήματα σχετικά με σκάφη, τα ταξίδια του U.S.S. Enterprise, όπως λέγεται στην τηλεοπτική σειρά Star Trek-The Next Generation. Αποτελεί χρήσιμο παράδειγμα, επειδή οι περισσότεροι άνθρωποι έχουν δει επεισόδια του Star Trek και είναι εξοικειωμένοι με το πλήρωμα, τους ρόλους και τους χαρακτήρες τους. Μας είναι πιο οικείοι σήμερα από ότι το ελληνικό, ρωμαϊκό ή αιγυπτιακό πάνθεο των θεών και  θεαινών.

Οι συγγραφείς του Star Trek έχουν σαφώς εμπνευστεί από κοινά αρχέτυπα. Όπως στις περισσότερες σαπουνόπερες, το Star Trek προσπαθεί να αντιμετωπίσει τα σύγχρονα κοινωνικά ζητήματα: πολιτιστική ποικιλομορφία, διαφορετικά σεξουαλικά ήθη, μη παρέμβαση και αυτοπροσδιορισμός, βασικά ήθη και έθιμα, κ.λπ. Εάν αυτό το πετυχαίνει πράγματι, είναι άνευ σημασίας: προσπαθώντας να μιμηθεί έναν απλοϊκό Πλάτωνα, οι διάλογοί του σε ηθικό επίπεδο δεν αποτελούν πρόκληση ούτε για παιδιά.

Από εξωτερική άποψη, το Enterprise λειτουργεί όπως ένας απλός οργανισμός. Κινείται από τόπο σε τόπο. Έχει ένα ευρύ φάσμα αισθητήρων ώστε να αλληλεπιδρά με το περιβάλλον του. Ανταποκρίνεται κατά τρόπο σύνθετο σε ενδεχόμενες προσεγγίσεις και απειλές, ακόμη και όταν πρόκειται να αμυνθεί ενάντια σε φονική δύναμη. Το Enterprise συμπεριφέρεται έτσι, επειδή η σύνθετη δομή τυποποιημένων ρόλων, κανονισμών, και διακυβέρνησης ανταποκρίνεται σε ένα πλήρωμα που συνεργάζεται. Η ψυχαγωγική αξία ενός  μεγάλου αριθμού επεισοδίων έγκειται στο πώς το πλήρωμα επιτυγχάνει να διατηρεί αυτή την συνοχή απέναντι σε προβλήματα που είναι συχνά απειλητικά για τη ζωή του. Τα κύρια μέλη του πληρώματος είναι δυνατό να τοποθετηθούν πάνω στα Σεφιρώθ, στο Δέντρο της Ζωής, ακριβώς όπως τοποθετεί κανείς  τους πλανήτες, τους θεούς και τις θεές από τα διάφορα πάνθεα, τα χρώματα κ.λπ. Μπορεί να υπάρξουν κάποιοι που να βρίσκουν ότι αυτό ευτελίζει ένα βαθύ θέμα, αλλά εις απάντησιν θα πω ότι οι μεταφορές είναι δημιουργίες των ανθρώπινων όντων. Δικαιούμαστε να λατρεύουμε τις αγαπημένες μας μεταφορές όσο αρχαίες και σεβαστές κι αν είναι, όσο και τα θρησκευτικά είδωλα. Η Καμπαλά έχει πάντοτε υιοθετήσει διαισθητικές μεταφορές. Και το Star Τrek είναι το καλύτερο από οποιοδήποτε άλλο μέρος για να ψάξει κανείς μεταφορές.

Malkuth

    Το Malkuth είναι το Enterprise και το πλήρωμά του.

Yesod

    Ο υπεύθυνος για τα μηχανήματα του σύμπαντος είναι ο αρχιμηχανικός Geordi LaForge. Είναι τυφλός (όπως ο Samael στον γνωστικό μύθο). Η όρασή του αυξάνεται χρησιμοποιώντας ένα μόσχευμα.

Hod

    Το ανδροειδές Data, είναι η ουσία της απαθούς (χωρίς συναισθήματα) διάνοιας. Αν και δημιουργημένος από τον άνθρωπο, αναγνωρίζεται επίσημα ως αυτόνομη μορφή ζωής με πλήρη νομικά δικαιώματα. Ο Data διψάει για ανθρώπινη εμπειρία, γέλιο, συναίσθημα, και παραλογισμό. Σύμφωνα με καθαρώς λογικά και ορθολογιστικά κριτήρια είναι υπεράνθρωπος, και όμως υποψιαζόμαστε ότι εάν ήταν πραγματικά ορθολογικός, θα ήταν ανίκανος να δρα ηθικά, και ίσως ακόμη, ανίκανος να πάρει οποιαδήποτε απόφαση. Αν δεν ξέρεις τι θέλεις δεν μπορείς και να το κατακτήσεις.

Ο Data μοιράζεται το Hod με την Δρ. Beverley Crusher,  υπεύθυνη αξιωματούχο γιατρό. Η ιατρική έχει φθάσει στο επίπεδο όπου είναι πιο συγγενική με τη στη βιο-μηχανολογία, και η Δρ Crusher είναι μια πολύ καλά καταρτισμένη ειδική τεχνικός, που συνήθως τη βλέπουμε να χειρίζεται  πληθώρα διαγνωστικών οργάνων.

Netzach

Η Deanna Troi είναι η σύμβουλος του σκάφους, για να αντιμετωπίζει τις κακόβουλες δυνάμεις του Αστροστόλου. Είναι Βetazoid, ψυχο-αισθητική, που σημαίνει ότι αισθάνεται πάντοτε τις διαθέσεις των ανθρώπων. Η σειρά της δίνει άδεια να  φορά ρούχα τα οποία δημιουργούνται με σπρέυ και δεν κρύβουν τίποτα από την πληθωρική της φιγούρα. Συμπτωματικά, η ηθοποιός που παίζει το ρόλο ονομάζεται Marina  Sirtis, και δίνει μονίμως την εντύπωση της Αφροδίτης που μόλις αναδύεται μέσα από τα κυπριακά κύματα. Η φωτογραφία της επιβεβαιώνει τη γενική εντύπωση.

Tiphereth

Η καρδιά του Enterprise είναι η γέφυρα, και ως εκ τούτου έχω χρησιμοποιήσει μια φωτογραφία των κύριων χαρακτήρων να ποζάρουν στη γέφυρα. Η φωτογραφία που χρησιμοποιείται είναι ασυνήθιστη, δεδομένου ότι είναι μια από τις λίγες φωτογραφίες της ομάδας που περιέχει την Guinan. Το μέλος του πληρώματος που είναι πιο κοντά στο Tiphereth είναι ο Riker. Ο Riker είναι ο πρώτος αξιωματούχος του σκάφους -και ο πρώτος είναι στην καρδιά του σκάφους-, αρμόδιος συνήθως για την καθημερινή δραστηριότητα και  λειτουργική ακεραιότητα του σκάφους. Ο Jonathon Frakes, που παίζει τον Riker, έχει έναν δύσκολο ρόλο, επειδή η προσοχή στη διοικητική λεπτομέρεια που απαιτεί ο ρόλος του πρώτου αξιωματούχου - λίστες καθηκόντων, επισκευές, προβλήματα προσωπικού, κ.λπ.-  τείνει να μην είναι ορατός σε ένα μικρό πλαίσιο 60 λεπτών, και έτσι απεικονίζεται ως ο γενικός επιτηρητής, έξοχα ικανός. Ο καλός σε όλα τύπος, για πάντα στη σκιά Picard. Από πολλές απόψεις θα ήταν αρμόζον να τοποθετηθεί ο Picard στην καρδιά του σκάφους, αλλά κανείς άλλος αξιωματικός του σκάφους δεν θα μπορούσε να πάρει τη θέση του στο Chesed.

Gevurah

Ο Worf είναι αξιωματικός ασφαλείας. Ένα Klingon, χωμένο μέσα στα τελετουργικά της μαχητικότητας και της βίας των Klingon, ο Worf ελέγχεται στο βαθμό που έχει δυσκολία στις συναισθηματικές σχέσεις. Ο Worf είναι μια λαμπρή απεικόνιση της Gevurah. Τα κυρίαρχα κίνητρα του είναι το καθήκον και η τιμή, έτσι η συμπεριφορά του περιορίζεται στενά από οτιδήποτε θεωρεί αρμόζον και πρέπον. Δεν φοβάται να πεθάνει υπερασπιζόμενος το καθήκον και την τιμή, και εκδηλώνει διάθεση αυτοθυσίας. Θα ήταν καλός καμικάζι. Είναι έντονα συντηρητικός και προστατευτικός προς το  Enterprise. Η συμβουλές του προς τον Picard μπορούν συχνά να διακωμωδηθούν σύμφωνα με το διάσημο ρητό του παπικού απεσταλμένου κατά τη διάρκεια της σταυροφορίας εναντίον των Καθαρών: "Σκοτώστε τους όλους, ο Θεός γνωρίζει ποιοι είναι δικοί του". Παρά τη βία που σιγοβράζει κάτω από την επιφάνεια, ο Worf  κουκουλώνει τα συναι-σθήματά του και σπάνια αφήνει διέξοδο στη συγκίνηση.

Chesed

 Ο Jean Luc Picard ενσαρκώνει την εξουσία. Κυριαρχημένος και αποφασιστικός, το κίνητρό του είναι πάντοτε να κάνει το σωστό, και έτσι είναι συνήθως στο κέντρο των διάφορων ηθικών διλημμάτων που το πλήρωμα πρέπει για να επιλύσει. Ο Picard δεν διοικεί με συναίνεση. Κάτι που ο ηθοποιός Patrick Stewart απεικονίζει αποτελεσματικά είναι η αδιαμφισβήτητη αίσθηση της εξουσίας, μια αίσθηση εξουσίας που δημιουργεί δέος. Ποτέ δεν υπάρχει η παραμικρή αμφιβολία για το ποιος είναι ο υπεύθυνος στο Enterprise. Ο Picard δεν είναι ο εύθυμος τύπος. Τείνει να είναι δηκτικός, έντονος, συχνά κακόκεφος, αλλά αυτό σπάνια παρεισφρύει στη λήψη αποφάσεων ή το ενδιαφέρον του για την ευημερία του πληρώματος. Αυτό το ενδιαφέρον επεκτείνεται πέρα από το πλήρωμα και μπορεί να χαρακτηριστεί από έναν αλτρουιστικό ανθρωπισμό, μια πεποίθηση ότι το κοινό αγαθό πρέπει να υποστηριχτεί ενεργά, και να αγωνιστεί κανείς γι’ αυτό, και ότι οι βασικές του αρχές δεν πρέπει να θυσιαστούν για όποια πρόσφορη λήψη απόφασης.

Binah

 Η Guinan είναι μια γυναίκα που περιβάλλεται από μυστήριο. Όταν η πλοκή το απαιτεί, παίζει το ρόλο της μητέρας στο πλήρωμα, και ακόμη και ο Picard πηγαίνει σε αυτήν για συμβουλές. Είναι ένας από τους πολύ λίγους στενούς φίλους του. Είναι παλαιή -αρχαία, αιωνόβια- και λόγω μιας παράξενης χρονικής ευτυχούς συγκυρίας προέρχεται από το απόμακρο παρελθόν. Η φυλή της καταστράφηκε από το Borg, γεγονός που υπενθυμίζει τους κόσμους των βασιλέων του Edom στο Zohar. Η Binah αντιπροσωπεύεται επίσης από τις Ομοσπονδιακές Οδηγίες, ένα σύνολο συνεκτικών αρχών που ρυθμίζουν τη συμπεριφορά του πληρώματος του σκάφους. Περισσότερο γνωστή είναι η Πρωταρχική Οδηγία που αφορά τη μη παρέμβαση σε άλλες μορφές ζωής, αλλά υπάρχουν και πολλές άλλες.

Chokhmah

      Είναι δύσκολο να βρεθούν κατάλληλα σύμβολα για το Chokhmah, αλλά έχω επιλέξει τη σφραγίδα της Ενωμένης Ομοσπονδίας Πλανητών. Εάν υπάρχει κάτι που εξουσιοδοτεί το Enterprise "θαρραλέα να ταξιδεύει", είναι αυτό.  www.neoastro.gr