ΑΛΦΑΒΗΤΟ ΟΓΚΧΑΜ ΚΑΙ ΟΙ ΡΟΥΝΟΙ [Κέλτες Μέρος Δ΄]

ΑΛΦΑΒΗΤΟ ΟΓΚΧΑΜ
To κελτικό έτος διαιρείται σε 13 σεληνιακούς μήνες. Κάθε μήνας συνδέεται με ένα ιερό δέντρο στην παράδοση των Δρυίδων. Οι Δρυίδες πίστευαν πως η ανθρώπινη φυλή προήλθε αρχικά από τα δέντρα και κάθε δέντρο κατείχε ιδιαίτερες μαγικές ιδιότητες. Κωδικοποίησαν αυτά τα μυστήρια σε ένα μυστικό σαμανικό αλφάβητο, γνωστό ως Όγκχαμ, (Ogham προφέρεται 'oh-um'), και ογαμικό κατά τους έλληνες μεταφραστές του όρου, η προέλευση του οποίου αποδίδεται στον Όγκμα, τον Κελτικό θεό της Ποίησης. Ο Όγκμα είναι επίσης θεός της ευγλωττίας και της μάθησης. Είναι ο γιος της θεάς Ντάνου και του θεού Ντάγκντα και ένα από τα κύρια μέλη των Τουάθα ντε Ντανάν, ενώ το αλφάβητο που του αποδίδεται χρησιμοποιήθηκε από τους πρώιμους Ιρλανδούς συγγραφείς. Οι 13 μήνες του κελτικού σεληνιακού ημερολογίου έχουν ως σύμβολά τους γράμματα του αλφάβητου του Όγκχαμ, ένα ιερό δένδρο, έναν τοτεμικό φύλακα του ζωικού βασιλείου και έναν Κελτικό θεό.

 Η προέλευση του κελτικού Όγκχαμ

Σε πρώτη εμφάνιση, το Όγκχαμ φαίνεται να είναι φαινόμενο των κελτικών νήσων: τα ονόματα είναι στην ιρλανδική γλώσσα -και πολλά είναι ακόμα σε χρήση για τα ίδια δέντρα- και ουσιαστικά όλες οι επιγραφές Όγκχαμ έχουν βρεθεί στην Ιρλανδία ή τη Βρετανία. Ο Ρόμπερτ Γκρέιβς R. Graves (1966) θεώρησε ότι έχει πολύ παλαιότερη προέλευση, και τα στοιχεία του, ένα μεγάλο μέρος των οποίων αμφισβητείται από τους ακαδημαϊκούς ερευνητές, συνέδεαν το Όγκχαμ με πολιτισμούς της ανατολικής Μεσογείου. Άλλοι προσπάθησαν να συνδέσουν το Όγκχαμ με τον πολιτισμό της Θεάς στην νεολιθική Ευρώπη.
Σε ό,τι αφορά στις γλωσσολογικές μαρτυρίες, υπάρχουν τρία συνώνυμα μεταξύ των ονομάτων Όγκχαμ και των αγγλικών ονομάτων για τα ίδια δέντρα: beith, birch, (σημύδα), sail, sallow (αρχαϊκό όνομα για την ιτιά) και iodhadh, yew, (τάξος). Τα επιστημονικά ονόματα βασίστηκαν στα αρχαία ρωμαϊκά ονόματα αυτών των δέντρων, δίνοντας κάποια συνώνυμα ακόμη: beith-Betula, sail-Salix, coll-Corylus και úr-Erica. Δύο επίσης από τα δέντρα Όγκχαμ βρίσκονται στο γερμανικό ρουνικό αλφάβητο: Η σημύδα, birch (berkana) και το γκι, yew (eihwaz). Πολλά από αυτά τα ονόματα των δέντρων μπορούν επίσης να επισημανθούν σε άλλες ινδοευρωπαϊκές γλώσσες. O Πάουλ Φρήντριχ (P. Friedrich) (1970) συζητά τα ινδοευρωπαϊκά ονόματα των δέντρων με μεγάλη λεπτομέρεια. Έτσι, φαίνεται πως αρχικά το αλφάβητο Όγκχαμ είναι ινδοευρωπαϊκής προέλευσης.
Σε ό,τι αφορά στη βοτανική μαρτυρία, δηλαδή την παρουσία αυτών των δέντρων στο μέγεθος της διασποράς που υποδεικνύουν οι ερευνητές τα πράγματα είναι διαφορετικά. Οι αρχαιολογικές μαρτυρίες δείχνουν πως οι Ινδοευρωπαίοι ήλθαν από τις στέππες Βόρεια της Κασπίας και της Μαύρης Θάλασσας, περιοχές δηλαδή στις οποίες τα δέντρα και ιδιαίτερα τα δέντρα του αλφάβητου Όγκχαμ δεν ήταν συνηθισμένα. Ο Tutin και άλλοι, (1964), ταξινομούν την ευρωπαϊκή χλωρίδα σε γεωγραφικές περιοχές, που αντιστοιχούν στις χώρες της Ευρώπης κατά το 1960. (Αυτό δεν είναι επιστημονικά ορθό, βέβαια, δεδομένου ότι η χλωρίδα δεν υπακούει σε εθνικά όρια). Όταν εξετάζουμε τον πλήρη κατάλογο των είκοσι δέντρων Όγκχαμ, μαζί με το κοινό γκι, ανακαλύπτουμε πως μόνο τέσσερις χώρες τα έχουν όλα και κατά σύμπτωση είναι εκείνες στις οποίες αναπτύχθηκε η δρυϊδική παράδοση: Η Γαλλία, η Γερμανία, η Ελβετία και η Ιταλία.
Η Βρετανία στερείται του ασημένιου έλατου και του σταφυλιού (αν και το τελευταίο είναι καλλιεργημένο), και η Ιρλανδία στερείται, επιπλέον, του γκι. Ο αρχαίος ευρωπαϊκός πολιτισμός αναπτύχθηκε επίσης στη βαλκανική χερσόνησο, από την οποία λείπουν γηγενή φυτά όπως η σημύδα και το σπάρτο και πολύ περισσότερο από την ανατολική Μεσόγειο. Εάν χρειαζόταν να επιλέξει κανείς μια περιοχή στην οποία αντιπροσωπευόταν καλύτερα το σύνολο των δέντρων του αλφάβητου Όγκχαμ, αυτή η περιοχή θα ήταν η κοιλάδα του ποταμού Ρήνου, κέντρο του πολιτισμού La Tène στην εποχή του Σιδήρου, που θεωρείται μάλιστα προγονικός πολιτισμός των Κελτών.
Αν θεωρήσουμε το Quercus ilex αντί του Ilex aquifolia ως ελαιόπρινο, και το Loranthus europaeus αντί του Viscum album ως γκι, η Ιταλία είναι η μόνη χώρα με όλα τα είδη, ενώ η Βρετανία και η Ιρλανδία έχουν ακόμη λιγότερα. Έτσι, το παραδοσιακό σύνολο των δέντρων Όγκχαμ φαίνεται να είναι αποκλειστικά Κελτικό, αν και όχι απαραιτήτως κληρονομιά των πρωτο-Ινδοευρωπαίων.
[[[==Κείμενα και δομή του αλφάβητου==]]]
Περίπου 500 επιγραφές Όγκχαμ βρέθηκαν στην Ιρλανδία, τη Σκωτία, την Ουαλλία και την Αγγλία χρονολογημένες από τον 4ο έως τον 7ο αιώνα Κ.Ε. Υπάρχουν επιγραφές σε αρχαϊκές μορφές της Γαελικής και της Πικτικής γλώσσας, οι οποίες ωστόσο δεν έχουν αποκρυπτογραφηθεί. Επίσης έχουν ανακαλυφθεί στήλες με παράλληλα στοιχεία γραφής Όγκχαμ και λατινικού αλφάβητου.
Παρόλο που οι υπάρχουσες ενδείξεις αυτής της γραφής βρίσκονται μόνο χαραγμένες σε λίθους σήμερα, το πιθανότερο είναι ότι εκείνη την εποχή χαράσσονταν σε ράβδους και δένδρα. Στις επιγραφές απαντώνται συνήθως ονόματα και τοπωνύμια και είναι πιθανό πως χρησιμοποιούνταν ως ορόσημα. Αξιοσημείωτα στοιχεία της γραφής Όγκχαμ είναι τα εξής:

• Κάθε γράμμα παίρνει το όνομά του από ένα δέντρο ή φυτό και έχει έναν αριθμό σημαινόντων.
• Τα γράμματα συνδέονται με μια γραμμή, που συμβολίζει τον κορμό του δένδρου, ενώ τα ίδια τα γράμματα απεικονίζουν κλαδιά.
• Η γραφή Όγκχαμ γράφεται στις επιγραφές κάθετα, από την βάση προς την κορυφή, και στα χειρόγραφα οριζόντια (από αριστερά προς τα δεξιά).
• Τα σύμβολα Eite (φτερό) και Eite thuathail (ανεστραμμένο φτερό) χρησιμοποιούνται στην αρχή και το τέλος της παραγράφου αντίστοιχα.

 Το αλφάβητο Όγκχαμ

Αλφάβητο Όγκχαμ

Μπέιθ Σημύδα (24 Δεκεμβρίου - 20 Ιανουαρίου): Για τους Δρυΐδες, η Σημύδα συμβόλιζε την ανανέωση και την αναγέννηση καθώς είναι το πρώτο δέντρο που γεμίζει φύλλα μέσα στην καρδιά του χειμώνα. Ο Κέλτης πολεμιστής θεός Λουγ, εφευρέτης όλων των τεχνών, κυβερνά το σημείο. Τοτεμικό δρυιδικό ζώο το λευκό αρσενικό ελάφι.
Λουΐς, Σορβιά (21 Ιανουαρίου - 17 Φεβρουαρίου): Οι Σορβιές φυτεύονταν κοντά στις πόρτες και στις πύλες ως προστασία κατά του βασκανού οφθαλμού και του κακού γενικότερα. Πιστευόταν επίσης που φύλαγαν τις πύλες του πνευματικού κόσμου. Η Μπρίγκιντ, η θεά της γονιμότητας και της ποίησης, κυβερνά αυτό το γράμμα και τοτεμικό ζώο είναι ο Δράκοντας.
Νίον, Μελία (18 Φεβρουαρίου - 17 Μαρτίου): Η Μελία ήταν το ιερό δέντρο της λάμψης και ήταν αφιερωμένη στην αστραπή. Το ξύλο της θεωρείτο γητεμένο και χρησιμοποιείτο για τις ράβδους και τις λόγχες των Δρυΐδων. Ο Μάγος, παραμυθάς και Κατεργάρης Γκύντιον κυβερνά αυτό το σημείο του αλφάβητου. Τοτεμικό δρυϊδικό Ζώο εδώ είναι η Έχιδνα.
Φερν, Κλήθρα ή Σκλήθρο (18 Μαρτίου - 14 Απριλίου): Η Σκλήθρα είναι ανθεκτική στο νερό και χρησιμοποιείτο στη γεφυροποιΐα, τη ναυπηγική και την κατασκευή υδροδοχείων και γαλακτοδοχείων. Ήταν έγκλημα το κόψιμο της σκλήθρας, δεδομένου ότι το θυμωμένο πνεύμα του δέντρου θα έκαιγε κατοικίες. Ο Θεός του κόσμου των πνευμάτων, ο Μπραν, κυβερνά το συγκεκριμένο γράμμα και τοτεμικό δρυϊδικό ζώο είναι η Αλεπού.
Σέιλ, Ιτιά, (15 Απριλίου - 12 Μαΐου): Η Ιτιά ήταν ιερό δέντρο, αφιερωμένο στη Σελήνη και στον κελτικό μύθο ο κόσμος εκκολάφθηκε από δύο αυγά κρυμμένα στα μεγάλα κλαδιά της ιτιάς. Η κελτική θεά της Σελήνης Κέριντγουεν κυβερνά αυτό το σημείο και τοτεμικός φύλακας είναι ο Λαγός.
Ουάθ, Κράταιγος (Μουμουτζελιά), (13 Μαΐου - 9 Ιουνίου): Ο Κράταιγος, ήταν ένα σύμβολο της ψυχικής προστασίας εξαιτίας των αιχμηρών αγκαθιών του. Τα ξωτικά λέγεται πως ζούσαν σε φράκτες καμωμένους από κράταιγους, που φυτεύονταν ως προστατευτικές ασπίδες γύρω από χωράφια, σπίτια και αυλές εκκλησιών. Η κυρά των καλοκαιρινών λουλουδιών Όλβεν προΐσταται στο συγκεκριμένο γράμμα και τοτεμικό ζώο είναι η κουκουβάγια.
Ντούϊρ, Δρυς (Βελανιδιά), (10 Ιουνίου - 7 Ιουλίου): Η Βελανιδιά ήταν ιερό δέντρο για τους Δρυίδες και συμβόλιζε την αλήθεια και την ακλόνητη γνώση. Οι πόρτες καμωμένες από βελανιδιά θεωρείτο ότι απομάκρυναν το κακό. Στο γράμμα προΐσταται ο πατέρας όλων των θεών, ο Ντάγκντα. Τοτεμικό ζώο είναι ο Τρυποκάρυδος, ο κελτικός βασιλιάς των πουλιών.
Τάινι, Ελαιόπρινος (8 Ιουλίου - 4 Αυγούστου): Όταν οι Κέλτες αρχηγοί διάλεγαν διάδοχο, τον στεφάνωναν με στέφανο ελαιόπρινου. Ο αιειθαλής Ελαιόπρινος θεωρείτο ότι απωθούσε τους εχθρούς, και οι πολεμιστές έφεραν ιερά ξύλινα ρόπαλα, καμωμένα από το ξύλο του. Ο σιδηρουργός θεός Γκόβανον κυβερνά το σημείο και δρυιδικό ζώο είναι ο Μονόκερως.
Κολ, Φουντουκιά, (5 Αυγούστου - 1 Σεπτεμβρίου): Στην κελτική παράδοση θεωρείτο ότι οι μαγικές ικανότητες και η γνώση μπορούσε να κερδηθεί απλά με τη βρώση φουντουκιών. Ο θαλάσσιος θεός Μανάνναν Μακ Λιρ, ο κύριος της μεταμόρφωσης, ανάλογος του ελληνικού Νηρέα, προΐσταται στο συγκεκριμένο γράμμα, ενώ τοτεμικό σύμβολο είναι το αρχαιότερο και σοφότερο για τους Κέλτες ζώο, ο Σολομός.
Μούιν, Άμπελος, (2 Σεπτεμβρίου - 29 Σεπτεμβρίου): Η άμπελος χρειάζεται προσοχή για να φέρει καρπούς στο κρύο κελτικό κλίμα και έτσι έγινε σύμβολο της ιερής γνώσης και της πνευματικής μύησης. Οι θεοί του Φωτός Τουάθα ντε Ντανάν κυβερνούν αυτό το σημείο και δρυϊδικό ζώο είναι ο Κύκνος.
Γκορτ, Κισσός (30 Σεπτεμβρίου - 27 Οκτωβρίου): Η δύναμη του Κισσού να αναρριχάται και να υφαίνει το φύλλωμά του, τον έκαναν ένα ισχυρό σύμβολο του πεπρωμένου και της μαγικής δύναμης. Ο κισσός μπορεί να αφαιρέσει τη ζωή από κάποιο δέντρο και έμεινε γνωστός ως οιωνός θανάτου και της πνευματικής αναγέννησης. Η νεράιδα Γκουΐνιβερ προΐσταται σε αυτό το γράμμα, ενώ τοτεμικό δρυιδικό ζώο είναι η Πεταλούδα.
Νγκέταλ, Κάλαμος (28 Οκτωβρίου - 24 Νοεμβρίου): Οι Δρυίδες πίστευαν ότι ο Κάλαμος ήταν δέντρο εξαιτίας του πυκνού ριζικού του συστήματος. Κομμένα καλάμια χρησιμοποιούνται ως γραφίδες και συμβόλιζαν τη σοφία και την έρευνα. Ο Κελτικός θεός του κάτω κόσμου, ο Πβυλ προΐσταται εδώ και τοτεμικός φύλακας είναι ο σκύλος.
Ρουΐς, Κουφοξυλιά (Σαμπούκος), (25 Νοεμβρίου - 23 Δεκεμβρίου): Ο Σαμπούκος ήταν αφιερωμένος στα ξωτικά και τα κλαδιά του κρέμονταν στους σταύλους ως προστασία των αλόγων από τα κακά πνεύματα. Θεωρείτο ατυχία το κάψιμο του Σαμπούκου και η είσοδός του στο σπίτι θεωρείτο οιωνός θανάτου. Η εστεμμένη και φυλετική μητέρα των Κέλτών Κάλιαχ Βερ συνδέεται με αυτό το γράμμα, που έχει ως τοτεμικό φύλακα το Κοράκι

ΡΟΥΝΟΙ

Ρούνοι ή ρούνες οναμάζεται το αρχαίο αλφαβητικό σύστημα γραφής των βόρειων λαών της Ευρώπης, το οποίο η μυθολογική παράδοση αποδίδει στους θεούς και είναι κελτικής καταγωγής. Το χρησιμοποιούσαν οι Γερμανικοί λαοί, πριν αποκτήσουν το δυτικό αλφάβητο, οι Τεύτονες, οι Βίκινγκς και φυσικά οι Κέλτες. Η λέξη ρούνος (rune), με βάση την ινδοευρωπαϊκή ρίζα ru, σημαίνει ψίθυρος, μυστικό. Αυτό συνεπάγεται και από την πρωταρχική χρήση που είχαν: η παράδοσή τους ήταν προφορική και μεταδιδόταν από το σαμάνο ή το δρυίδη στο μαθητευόμενο και μόνο. Έτσι η χρήση των ρουνικών συμβόλων ως μέσο απομνημόνευσης των εννοιών και των δοξολογιών παρέμενε σε έναν κλειστό ιερατικό κύκλο. Ακόμη, εικάζεται ότι οι ρούνοι γράφονταν σε ξύλο, το οποίο, πέρα της φθαρτότητός του σε σχέση με την πέτρα και τον πάπυρο, καίγονταν κατά το τέλος της τελετής. Έτσι τα στοιχεία που έχουμε για αυτούς είναι κατά πολύ νεώτερα της χρήσης τους (περίπου στα 200 μ.Χ), ενώ ασαφή αποσπάσματα έχουμε σε πέτρες της Νορβηγίας ανάγουν τη χρήση του περί το 1300 π.Χ.

 Προέλευση

Είναι άγνωστη η προέλευσή τους, ωστόσο υπάρχει μύθος που εξηγεί την δημιουργία τους. Λέγεται πως ο πατέρας των θεών και ανθρώπων Οντίν, αντίστοιχος του Δία στην ελληνική μυθολογία, θυσιάστηκε στο Δέντρο του Κόσμου, το Yogdrasil (προφέρεται Υγκντράσιλ), για να αποκτήσει όλη την συμπαντική σοφία, διαπερνώντας με το ακόντιό του τον εαυτό του. Για εννιά μέρες και εννιά νύχτες αιωρείτο ώστε να μάθει τη σοφία αυτή μέσα από τους ρούνους. Όταν το κατάφερε, κατέβηκε από το δένδρο και τους χάραζε, με το δόρυ του Γκούνγκνιρρ, σε όσα μέρη περνούσε.

Ρουνικό αλφάβητο

Το ρουνικό αλφάβητο ονομάζεται Φούθαρκ, λόγω των έξι πρώτων ρούνων. Χωρίζεται σε τρία είδη :

1. το Αρχαίο, που αποτελείται από 24 γράμματα ή σύμβολα.
2. το Γερμανικό, που έχει 22 χαρακτήρες - σύμβολα, και
3. το Αγγλοσαξονικό, αποτελούμενο από 33 γράμματα ή σύμβολα.

Αυτή η διαφοροποίηση εξυπηρετούσε περισσότερο ανάγκες φωνητικές,προσαρμοσμένες στον κάθε λαό, παρά τυχόν φθορά ή αλλοίωση της αλφαβήτου. Είναι σαφές πως το επικρατέστερο ήταν το αρχαίο, αυτό που χρησιμοποιούσε το ιερατείο. Το αρχαίο ρουνικό αλφάβητο διαβαζόταν από αριστερά προς τα δεξιά, κατά το αρχαϊκό πρότυπο ανάγνωσης που διέπει πολλές αρχαίες γλώσσες. Οι χαρακτήρες που το απαρτίζουν είναι χωρισμένοι σε τρεις οικογένειες (ættir, προφέρεται άττερ) και είναι οι εξής, κατά οικογένεια :

• Οικογένεια Φρέυρ - FREYRS ÆTT

1) Φέοχ - Fe
2) Ουρ - Ur
3) Θορν - Thorn
4) Άνζουρ - Ansur
5) Ραντ - Reid
6) Κεν - Kaun
7) Γκιφού - Gifu
8) Γουίν - Wynn

• Οικογένεια Χέιμνταλλ - HEIMDALLRS ÆTT

9) Χάγκαλ - Hagall
10) Νιντ - Naudr
11) Ις - Is
12) Γιάρα - Ar
13) Υρ - Yr
14) Πέορθ - Peorth
15) Έολχ - Eolh
16) Σίγκελ - Sol

• Οικογένεια Τυρ - TYRS ÆTT

17) Τιρ - Tyr
18) Μπέοργκ - Bjarkan
19) Έοχ - Eoh
20) Μαν - Madr
21) Λάγκου - Logr
22) Ίνγκ - Ing
23) Ντάεγκ - Dæg
24) Όθελ - Othel
Υπάρχει και ένα τελευταίο γράμμα - σύμβολο, το Γουίρντ (Wyrd), που φέρει ως σύμβολο το κενό (δηλαδή δεν απεικονίζει τίποτα) και αντιπροσωπεύει το πεπρωμένο. Αυτός ο ρούνος είναι η αρχή όλων των άλλων και δεν ανήκει σε καμία οικογένεια.
Οι ρούνοι ως σύμβολα πληροφορίας μπορούν να αναπαριστούν κάποιο φυσικό φαινόμενο, να έχουν το όνομα ενός ζώου ή αντικειμένου, πόσο μάλλον ενός Θεού.
Είναι φανερό πως χρησιμοποιούνταν για υπερφυσικούς σκοπούς (μαντεία, μαγεία) στην αρχή. Όταν επικράτησε ο χριστιανισμός άρχισε και η, μεθοδευμένη από τους φανατικούς χριστιανούς ιερείς, αλλοίωση της πρωταρχικής τους σημασίας (11ος αιώνας μ.Χ). Άρχισαν να χρησιμοποιούνται στην συγγραφή κειμένων, σώζοντας τη βόρεια μυθολογική παράδοση, και να παίρνουν έτσι την μορφή ενός συνηθισμένου, και όχι πλέον ιερατικού, αλφαβήτου, χάνοντας ένα μέρος του απόκρυφου περιεχομένου τους. Η Ισλανδία διατήρησε επίσημα την χρήση των ρούνων μέχρι το 1639, οπότε και απαγορεύτηκε. Ανεπίσημα όμως, ο λαός της υπαίθρου των σκανδιναβικών και γερμανικών περιοχών τους χρησιμοποιεί ακόμη και ως σήμερα
ΠΗΓΉ Βικιπαιδεία                          Συνεχίζεται..