Άρθρο από τα Παμπάλαια με προσθήκες του Γεώργιου Ε. Γεωργά
Είμαστε στην άνοιξη του 1571, δυο Οθωμανικές φούστες αποβίβασαν πολεμιστές στη Ζάκυνθο και έκαναν επιδρομή στις Βολίμες. Οι Ζακυνθινοί stratioti που φύλαγαν το νησί έχασαν το πλεονέκτημα τους διότι η περιοχή που έκαναν επιδρομή οι Οθωμανοί ήταν κακοτράχαλη και τα άλογα ήταν σχεδόν άχρηστα. Παράλληλα ένα μεγάλο μέρος των stratiοti βρίσκονταν στη Κύπρο υπερασπίζοντας τη Φαμαγκούστα. Έτσι την υπεράσπιση του νησιού την ανέλαβαν οι τσέρνιδοι που ήταν χωριάτες πολιτοφύλακες της ορεινής ζώνης κάτω από τις διαταγές των ευγενών Γεώργιου Μινώτου και Κωνσταντίνου Βλαστού.
Οι δυο φούστες δεν ήταν παρά αναγνωρίστηκα πλοία. Το καλοκαίρι ο Οθωμανικός στόλος έφτασε στο νησί. Μια δύναμη 300 πλοίων από τα οποία τα 200 ήταν γαλέες. Ο αρχηγός του στόλου ήταν ο Αλή Πασάς. Ήταν σχετικά νέος και άπειρος, άσχετος με τη θάλασσα, αλλά παντρεμένος με μια από τις κόρες του Σουλτάνου Σελίμ του Μέθυσου. Μαζί του είχε τον Μεχμέτ Σουλούκ, Μπέη της Αλεξάνδρειας, κουρσάρο πασίγνωστο στους Χριστιανούς με το όνομα Σιρόκο. Επιπλέον είχε τον Uluç Ali ,Πασά του Αλγερίου, ένα εξισλαμισμένο πρώην αιχμάλωτο από την Κάτω Ιταλία που χρώσταγε τη μετεωρική του άνοδο στις ικανότητες του και μόνο. Από τη στεριά κατέβαινε με μεγάλο στρατό να τους ενισχύσει ο Περτέβ Πασάς, φίλος και μάλλον συμπατριώτης του Σερβικής καταγωγής Μεγάλου Βεζίρη Σοκολού Μεχμέτ Πασά.
Η αρμάδα πριν φτάσει στη Ζάκυνθο είχε καταλάβει το Ρέθυμνο αλλά είχε αναγκαστεί να εγκαταλείψει την Κρήτη λόγω σοβαρών απωλειών σε έμψυχο υλικό. Κατόπιν είχε λεηλατήσει τα Κύθηρα. Στις 21 Μαΐου μία μοίρα 20 πλοίων υπό τον Uluç Ali είχε χτυπήσει τα μικροσκοπικά νησιά των Στροφάδων, 30 μίλια νότια της Ζακύνθου, παίρνοντας σκλάβους 35 μοναχούς και δόκιμους.
Οι Τούρκοι και οι Βορειοαφρικανοί αποβιβάστηκαν στη Ζάκυνθο στις 5 Ιουλίου και προχώρησαν στο εσωτερικό καίγοντας και λεηλατώντας. Ήταν πάνω από 12.000 με επικεφαλής τον Uluç Ali. Οι Ζακυνθινοί αποσύρθηκαν σε οχυρές τοποθεσίες, κυρίως στην Terra, την καστρόπολη, αφήνοντας το Borgo della Marina και το Porto, δηλαδή τη σημερινή πόλη και το λιμάνι, στους επιτιθέμενους.
Οι Τούρκοι περικύκλωσαν το κάστρο και στα βατά σημεία του λόφου στήσανε πυροβολαρχίες και πρόχειρες οχυρώσεις. Στον Αρίγκο φτιάξανε ένα ξυλόκαστρο. Ζήτησαν, όπως συνηθιζόταν, από τον πρεβεδούρο (provveditor) Paolo Contarini να παραδοθεί το κάστρο υπό όρους αλλά αυτός αρνήθηκε και τους αντιμετώπισε κυρίως με τοξότες!
Οι Βενετοί αναγνώριζαν τη χρησιμότητα του τόξου και ήταν η μόνη Δυτική δύναμη που χρησιμοποιούσε ακόμα μεγάλο αριθμό τοξοτών στο στρατό και το στόλο τους. Οι τοξότες αυτοί προέρχονταν από τις κτήσεις τους στα Βαλκάνια και ιδιαίτερα την Κρήτη, όπου διατηρούνταν ακμαία μια παράδοση τοξοβολίας δύο χιλιετηρίδων. Ο John Locke είπε το 1553:
‘Οι Κρητικοί είναι δυνατοί άντρες, και πολύ καλοί τοξότες, είναι καλοί στο σημάδι.’
Ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα είναι η περιγραφή Κρητών τοξοτών του πλοιάρχου Roger Bodenham τo 1551 (από το ίδιο βιβλίο, σσ. 75-76) ενώ παρέπλεε τις ακτές της Κρήτης μια Οθωμανική αρμάδα 250 πλοίων στο δρόμο για τη Μάλτα. Ταιριάζει σχεδόν απόλυτα με αυτή την απεικόνιση του ζωγράφου Cesare Vecellio ο οποίος απεικόνισε ένα Σφακιανό τοξότη σε Βενετική υπηρεσία το 16ο αιώνα.
‘Γίνανε προετοιμασίες σαν να είχαν πάει οι Τούρκοι εκεί. Υπάρχουν σε αυτό το νησί της Κρήτης πολλοί ξεκομμένοι άνθρωποι, που ζουν συνέχεια στα βουνά, ήρθαν κάτω να υπηρετήσουν (στο στρατό), σε αριθμό τέσσερες ή πέντε χιλιάδες, είναι καλοί τοξότες, ο καθένας με το τόξο και τα βέλη του, ένα σπαθί και ένα εγχειρίδιο, με μακριά μαλλιά, και μπότες που φτάνουν μέχρι τους βουβώνες τους, και ένα πουκάμισο αλυσιδωτής πανοπλίας, με το ένα μισό να κρέμεται μπροστά , και το άλλο μισό πίσω, τους στείλανε πίσω μόλις πέρασε ο στρατός (Τουρκικός στόλος). Πίνανε κρασί πέρα από κάθε μέτρο.’
Πίσω στη Ζάκυνθο τώρα, δεν είναι γνωστό πόσο αναπτυγμένη ήταν η τοξοβολία στη Ζάκυνθο εκείνη την εποχή και πόσοι τοξότες υπήρχαν. Όπως φαίνεται ήταν αρκετοί για να παρενοχλούν σοβαρά τους εισβολείς. Κάθε κάτοικος πρόσφερε τότε όπως μπορούσε, με το όπλο, τη σκαπάνη, το κουπί ή το πουγκί του. Ανάμεσα σ’ αυτούς που ξεχώρισαν, πραγματικά αξεπέραστοι, ήταν οι Κουτουβαλαίοι.
Η οικογένεια Κουτούβαλη σχεδόν ξεκληρίστηκε στην πτώση της Μεθώνης το 1500. Μόνο δύο αγόρια γλίτωσαν, ο Ιωάννης, 20 χρονών, και ο αδελφός του Δημήτριος, μόλις 10. Εγκαταστάθηκαν στην νεοκατακτημένη από τους Βενετούς Κεφαλονιά και έγιναν και οι δύο σημαντικοί καπεταναίοι των Stratioti με δράση στην Ιταλία και τη Δαλματία. Το 1540 οι δύο αδελφοί στάλθηκαν από τους Βενετούς στη Ζάκυνθο για την ενίσχυση της άμυνας της και εγκαταστάθηκαν εκεί.
Μία αναφορά του Paolo Contarini στις 28 Αυγούστου 1571 εξιστορεί ένα κατόρθωμα του Νικολάου Κουτούβαλη, γιού του Δημητρίου κατά το Λεωνίδα Ζώη. Ο Νικόλαος, ηλικίας τότε 51 χρόνων, μαζί με το γιό του Δημήτριο και έξι άλλους Stratioti, βγήκαν ξαφνικά έφιπποι από το κάστρο, χωρίς καμιά υποστήριξη, και οπλισμένοι με λόγχες και ξίφη (a cavallo con lanza e spada) όρμησαν πάνω σε ένα πλήθος Τούρκων στον Άγιο Ηλία, περίπου στο σημερινό Σταυρό στο Ψήλωμα. Σκότωσαν εφτά Τούρκους τρέποντας τους υπόλοιπους σε φυγή, ενώ ο Νικόλαος έφερε στον Contarini το κεφάλι αυτού που σκότωσε μια μέθοδο που έκαναν όλοι οι Stratioti για να πάρουν αμοιβή.
Το παράξενο είναι πως ο ορμητικός καβαλάρης που έκοβε κεφάλια τουλάχιστον ημιεπαγγελματικά, ήταν ιερωμένος (prete Nicola Cuttuvali). Παπάς ήταν και ο μεγαλύτερος αδελφός του, ο Κωνσταντίνος, ο οποίος αναφέρεται ότι είχε δράση και στη θάλασσα σαν επικεφαλής στολίσκου.
Δεν πρέπει όμως να παραξενευόμαστε. Η κοινωνία της Ζακύνθου ήταν ακριτική και ζούσε με το όπλο παρά πόδα. Επιπλέον οι ιερείς εκλέγονταν από τις ενορίες ή τις σκόλες (συντεχνίες). Επόμενο είναι οι Stratioti να διαλέγανε δικούς τους παπάδες. Κάτω από αυτές τις συνθήκες η ψαλτική θα ήταν αρκετά χαμηλά στον πίνακα των απαιτουμένων προσόντων και η πραότητα του χαρακτήρα μάλλον έκοβε μόρια.
Μια μέρα μετά το κατόρθωμα του Κουτούβαλη ο ίδιος ο Contarini εξόρμησε από το κάστρο επικεφαλής 130 Stratioti ανατρέποντας τους εχθρούς. Οι πεζοί χωρικοί πολιτοφύλακες ξεχύθηκαν προς το Γαϊτάνι, όπου βρισκόταν το κεντρικό στρατόπεδο των Οθωμανών, και τους σκόρπισαν στον κάμπο. Κατάφεραν όμως να ανασυγκροτηθούν και να αναγκάσουν τους πολιορκημένους να κλειστούν πάλι στο κάστρο. Βλέποντας ο αρχηγός των Οθωμανών πως έχανε σε αυτόν τον πόλεμο φθοράς αναγκάστηκε να προχωρήσει σε έφοδο εναντίον των τειχών. Απέτυχε και αυτή και οι εισβολείς αποχώρησαν για να κάνουν τα ίδια στην Κεφαλονιά. Από τα δύο νησιά πήραν 6.000 αιχμαλώτους και προκάλεσαν τεράστιες καταστροφές. Η κατάληξη θα μπορούσε να ήταν πολύ χειρότερη όμως. Ο Contarini και οι άρχοντες γιόρτασαν με χορό και ανέβασμα των ‘Περσών’ σε Ιταλική μετάφραση.
Δεν υπήρχε Βενετική φρουρά στελεχωμένη από Βενετούς τότε στη Ζάκυνθο. Το νησί το υπερασπίζονταν Ρωμιοί. Αυτοί οι ‘Μεταβυζαντινοί’ πολεμιστές που διακρίθηκαν σε όλη την Ευρώπη. Είναι προφανώς ότι η τέχνη τους, δηλαδή η ιππασία, η χρήση της λόγχης και του σπαθιού πέρασαν στους Ιταλούς και Γερμανούς δασκάλους της εποχής που έγραφαν τότε τα εγχειρίδια οπλομαχίας τους καταγράφοντας πια τεχνική είναι καλύτερη για να πολεμήσεις. https://byzantineoplomachia.files.wordpress.com
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου