Η ΠΑΡΑΚΜΗ ΕΛΛΑΔΑΣ ΜΕΤΑ ΤΟΝ 4ον ΑΙΩΝΑ[.....ΕΠΕΙΔΗ Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΕΠΑΝΑΛΑΜΒΑΝΕΤΑΙ...]

παρακμή

Αθήνα, 4ος αιώνας π.Χ.
Η βιομηχανία ανθούσε. Τα λατομεία της Πεντέλης και οι αγγειοπλάστες του Κεραμεικού είχαν παραγγελίες από όλο τον κόσμο του Αιγαίου. Η ανάπτυξη του εμπορίου και η συσσώρευση πλούτου σε χρήμα αντί γης, πολλαπλασίασε τον αριθμό των τραπεζών στην Αθήνα.Καθώς προχωρούσε ο 4ος αιώνας π.Χ. αναπτύχθηκε πραγματικό πιστωτικό σύστημα. Οι τραπεζίτες, αντί να δίνουν ρευστό χρήμα, εκδίδανε πιστωτικές επιστολές, εντολές πληρωμής ή επιταγές. Ο πλούτος μπορούσε τώρα να μεταβιβαστεί από τον ένα πελάτη στον άλλο με απλές εγγραφές στα βιβλία του τραπεζίτη. Οι χρεοκοπίες τραπεζών δεν ήταν σπάνιες και συχνά γινόταν λόγος για «πανικούς» κατά τους οποίους έκλειναν τις θύρες τους η μία τράπεζα μετά την άλλη.

Η μεταβολή από τον ακίνητο πλούτο στον κινητό δημιούργησε πυρετό του χρήματος. Οι περιουσίες σχηματίζονταν και χάνονταν με μεγάλη ταχύτητα και σπαταλούνταν σε επιδείξεις. Οι νεόπλουτοι έχτιζαν επιδεικτικές κατοικίες, αγόραζαν για τις γυναίκες τους πολύτιμα κοσμήματα και ενδύματα και είχαν πολυπληθές υπηρετικό προσωπικό.

Εν μέσω αυτού του πλούτου αυξήθηκε η φτώχεια. Στη νέα οικονομία οι φτωχοί έγιναν ακόμη φτωχότεροι. Στην ύπαιθρο οι χωρικοί δούλευαν όλη τη μέρα για λίγο λάδι ή κρασί. Στις πόλεις τα ημερομίσθια των ελεύθερων εργατών ήταν πολύ χαμηλά λόγω του ανταγωνισμού των δούλων. Ο βιοπορισμός αρκετών πολιτών στηριζόταν στην αμοιβή που εισέπρατταν για τις παραστάσεις τους στην Εκκλησία του Δήμου ή στα δικαστήρια.

Ισοκράτης (436-338 π.Χ.)

Για την Εκκλησία του Δήμου, στα χρόνια του 4ου αιώνα π.Χ., ο Ισοκράτης έλεγε χαρακτηριστικά πως οι συμμετέχοντες θα έπρεπε να πληρώνονται από τους εχθρούς της Αθήνας αφού έπαιρναν τόσες λανθασμένες αποφάσεις.

Η μεσαία τάξη, που άλλοτε κρατούσε ισορροπία μεταξύ αριστοκρατίας και λαού, είχε χάσει μέγα μέρος της περιουσίας της και δεν μπορούσε πλέον να μεσολαβήσει μεταξύ πλούσιων και φτωχών.

Οι πολιτικοί προσπαθούσαν να βρουν νέες πηγές δημόσιου εισοδήματος. Διπλασίασαν τους έμμεσους φόρους, τους εισαγωγικούς και εξαγωγικούς δασμούς και το ένα εκατοστό επί των μεταβιβάσεων ακίνητης περιουσίας.

Τα αποτελέσματα αυτών των μέτρων ήταν μια ομαδική απόκρυψη πλούτου και εισοδήματος. Η φοροδιαφυγή γενικεύτηκε και έγινε τόσο ευφυής όσο και η φορολογία. Το 355 π.Χ. ο Ανδροτίων διορίστηκε αρχηγός ενός αστυνομικού σώματος το οποίο είχε δικαίωμα να αναζητά τα κρυφά εισοδήματα, να εισπράττει καθυστερημένους φόρους και να φυλακίζει τους φοροφυγάδες. Παραβιάζονταν σπίτια, κατάσχονταν εμπορεύματα και άνθρωποι πήγαιναν φυλακή. Αλλά ο πλούτος εξακολουθούσε να κρύβεται ή να εξαφανίζεται.

Σε άλλες πόλεις παρόμοια προβλήματα οδήγησαν την κρίση στα άκρα. Στη Μυτιλήνη οι χρεώστες έσφαξαν ομαδικά τους πιστωτές τους, ενώ το 370 π.Χ. οι δημοκρατικοί του Άργους επιτέθηκαν αιφνίδια στους πλούσιους δολοφονώντας 1.200 από αυτούς και κατάσχοντας τις περιουσίες τους.

Δημοσθένης (384-322 π.Χ.)

Ο Δημοσθένης θεωρούσε πως το δημόσιο ταμείο δεν έπρεπε να χρησιμοποιείται για να πληρώνονται οι πολίτες προκειμένου να συχνάζουν σε θεατρικές τελετές και θεατρικά έργα αλλά για την οργάνωση καλύτερης στρατιωτικής δύναμης. 

Στην Αθήνα η άνεση, ο οικιακός βίος, το εμπόριο και η μελέτη είχαν αντικαταστήσει τη ζωή των σωματικών ασκήσεων και της στρατιωτικής πειθαρχίας. Οι πολίτες αντί να συχνάζουν στις παλαίστρες και τα γυμνάσια τώρα παρακολουθούσαν επαγγελματικές επιδείξεις. Οι ενήλικες έβρισκαν τρόπους να αποφεύγουν τη στρατιωτική υπηρεσία. Και ο πόλεμος τώρα είχε γίνει επαγγελματική υπόθεση. Οι πολίτες στρατιώτες είχαν αντικατασταθεί από μισθοφόρους. Οι Έλληνες μισθοφόροι πουλούσαν τον εαυτό τους αδιακρίτως σε Έλληνες ή «βαρβάρους» στρατηγούς και πολεμούσαν το ίδιο συχνά κατά της Ελλάδας όσο και υπέρ αυτής. Οι περσικοί στρατοί που αντιμετώπισε ο Αλέξανδρος ήταν πλήρεις Ελλήνων. Οι στρατιώτες τώρα έχυναν το αίμα τους όχι για την πατρίδα αλλά για την καλύτερη πληρωμή που μπορούσαν να βρουν.

Η πολιτική διαφθορά που ακολούθησε τον θάνατο του Περικλή συνεχίστηκε κατά τον 4ο αιώνα π.Χ. Σύμφωνα με τον νόμο η δωροδοκία τιμωρούνταν με θάνατο. Κατά τον Ισοκράτη «αμειβόταν με στρατιωτική και πολιτική προτίμηση». Η Περσία δωροδοκούσε εύκολα τους Έλληνες πολιτικούς για να κάνουν πόλεμο εναντίον άλλων ελληνικών πολιτειών ή της Μακεδονίας.

Καθένα από τα κόμματα οργάνωνε επιτροπές, εφεύρισκε συνθήματα, διόριζε πράκτορες και μάζευε χρήματα. Εκείνοι που πλήρωναν για όλα αυτά ομολογούσαν ειλικρινά ότι περίμεναν να αποζημιωθούν στο διπλάσιο. Όσο η πολιτική γινόταν περισσότερο εμπαθής τόσο υποχωρούσε ο πατριωτισμός.

Η πόλη κράτος αποδείχθηκε ανίκανη να λύσει τα προβλήματα της διακυβέρνησης. Δεν κατόρθωσε να τηρήσει την εσωτερική τάξη και την εξωτερική άμυνα. Ο ταξικός πόλεμος είχε γίνει οξύτατος και είχε μεταβάλει τη δημοκρατία σε στίβο νομοθετικής λεηλασίας.

Η Εκκλησία του Δήμου, η οποία υπήρξε κάποτε ευγενές σώμα, τώρα είχε εκφυλιστεί σε όχλο που μισούσε κάθε ανωτερότητα και απέρριπτε κάθε συγκράτηση. Ψήφιζε χαριστικά υπέρ του εαυτού της και φορολογούσε την ιδιοκτησία, τη βιομηχανία και την οικονομία. Ο Φίλιππος, ο Αλέξανδρος και ο Αντίπατρος δεν κατέστρεψαν την ελληνική ελευθερία. Καταστράφηκε μόνη της.

αποσπάσματα από το βιβλίο του ΓΟΥΙΛ ΝΤΥΡΑΝ «ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ»

Το θέατρο της αρχαίας ΜιλήτουΈνα άλλο αποτέλεσμα της πτώσης των μισθών ήταν ο περιορισμός της οικογένειας. Λίγοι μπορούσαν να συντηρήσουν πάνω από ένα παιδί. Από επιγραφές σε νεκροταφείο της Μιλήτου (200 π.Χ.) διαπιστώνουμε ότι 79 οικογένειες είχαν συνολικά 118 γιους και μόλις 28 κόρες. Κάτι που σημαίνει πρώτον ότι λιγότερες από τις μισές οικογένειες είχαν τουλάχιστον δυο γιους και δεύτερον ότι τα νεογέννητα κορίτσια ήταν ανεπιθύμητα. «Ακόμη και ο πλούσιος  πάντοτε εκθέτει τας θυγατέρας του» έγραφε ο Ποσείδιππος. Αλλά και ο Πολύβιος έγραφε: «Κατά την εποχή μας ολόκληρη η Ελλάς έχει τόσο χαμηλό αριθμό γεννήσεων ώστε οι πόλεις έχουν ερημωθεί και η γη έπαψε να αποδίδει καρπούς».

Ο Ναός του Δία στη Νεμέα (330 π.Χ.)Αποτέλεσμα της χρεοκοπίας της πόλης κράτους ήταν και ο μαρασμός της παλιάς θρησκείας. Οι θεοί της πόλης κράτους είχαν αποδειχθεί ανίκανοι να την υπερασπίσουν. Η Αθήνα του 3ου αιώνα π.Χ. είχε κατακλυστεί από εξωτικές θρησκείες που όλες υπόσχονταν τον ουρανό και απειλούσαν με την κόλαση. Η παλιά θρησκεία υπήρξε αριστοκρατική και είχε αποκλείσει ξένους και δούλους. Τα νέα ανατολικά δόγματα δέχονταν όλους τους άντρες και τις γυναίκες, δούλους ή ελεύθερους και υπόσχονταν σε όλους την αιώνια ζωή. 

Αφροδίτη της Μήλου (2ος αιώνας π.Χ.)Δεν υπάρχει κανένα στοιχείο που να μαρτυρεί πως, μετά τον θάνατο του Αλέξανδρου, οι Έλληνες είχαν αποκτήσει συνείδηση της επερχόμενης παρακμής. Αντίθετα μάλιστα η υλική ευμάρεια τούς έδινε την εντύπωση μιας λαμπρής ακμής. Η άνοδος των νέων ελληνομακεδονικών δυναστειών στους θρόνους της Σελεύκειας, της Αιγύπτου κλπ., άνοιξε τις αγορές των χωρών αυτών, που χρειάζονταν λίγο απ’ όλα: ποτέ άλλοτε το μεσογειακό εμπόριο δεν είχε ανθίσει σε τέτοιο βαθμό.
Η μεγάλη εμπειρία που είχαν αποκτήσει οι Αθηναίοι τραπεζίτες από την εποχή του Περικλή, τους εξασφάλιζε την υπεροχή. Άνοιξαν υποκαταστήματα στις καινούριες πρωτεύουσες και μονοπωλούσαν όλες τις υποθέσεις. Ένας απ’ αυτούς, ο Αντιμένης, οργάνωσε στη Ρόδο την πρώτη ασφαλιστική εταιρεία, που αρχικά ασφάλιζε μόνο περιπτώσεις απώλειας σκλάβων, αργότερα όμως επεκτάθηκε και σε περιπτώσεις ναυαγίων ή επιδρομής πειρατών. Το ασφάλιστρο ήταν 8%. Οι θησαυροί που βρέθηκαν στα ταμεία των ηττημένων κρατών και των σατραπειών, μπήκαν μαζικά στην κυκλοφορία προκαλώντας πληθωριστικές τάσεις. Σιγά σιγά οι οικονομικές αποστάσεις που χώριζαν τους φτωχούς πολίτες από τους σκλάβους άρχισαν να εκμηδενίζονται και οι δύο αυτές τάξεις συγχωνεύτηκαν σε ένα ανώνυμο και εξαθλιωμένο προλεταριάτο.
ΙΝΤΡΟ ΜΟΝΤΑΝΕΛΙ «ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ»

Οι πλούσιοι γίνονταν κάθε μέρα περισσότερο πλούσιοι και οι φτωχοί περισσότερο φτωχοί. Για να βγει η μη χρυσή νεολαία της Ελλάδας από τη μιζέρια και την ανεργία της δεν υπήρχε καμιά άλλη διέξοδος: να καταταχτούν στον στρατό, που τους έταζε το χρυσάφι της Ασίας, να γίνουν μισθοφόροι, να πουληθούν σ’ όποιον έδινε τα περισσότερα. Οι διάδοχοι και οι επίγονοι του Αλέξανδρου θα βρουν όλους τους στρατιώτες που είχαν ανάγκη ανάμεσα σ’ αυτούς. Με την κατάκτηση της εσωτερικής Ασίας, της Συρίας και ιδιαίτερα της Φοινίκης, με την κυκλοφορία τεράστιων ποσών από νομίσματα, ο ελληνικός κόσμος πέρασε από μια οικονομία αποθησαύρισης, σε μια οικονομία που στηρίζεται στο πιστωτικό σύστημα. Οι ανθρώπινες ομάδες απόθεταν τα συμφέροντά τους στους τραπεζίτες και οι βασιλιάδες στους επιχειρηματίες, στους ενοικιαστές των φόρων που τους προκατέβαλλαν χρήματα και οι οποίοι -στην πραγματικότητα- τους καταδυνάστευαν.
PAUL FAURE «Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΖΩΗ ΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΜΕΓΑΛΟΥ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ»
Εκδόσεις ΠΑΠΑΔΗΜΑ  https://logomnimon.wordpress.com/2016/05/23/%cf%80%ce%b1%cf%81%ce%b1%ce%ba%ce%bc%ce%ae/