ΗΠΑ: ΝΕΑ ΣΕΛΙΔΑ. ΤΙ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟΊ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΙ;

Π. Ήφαιστος, ΗΠΑ: ΝΕΑ ΣΕΛΙΔΑ. ΤΙ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟΊ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΙ; Η νίκη του πολίτη; Ποιες προϋποθέσεις των Αμερικανικών στρατηγικών επιλογών που έχουν ως άξονα την έννοια της ισορροπίας εντός του αναδυόμενου πολυπολικού διεθνούς συστήματος 

By ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑ

Όποιος χωρίς ιδεολογικές παρωπίδες διάνυσε τα περίπλοκα ιστορικά, κοινωνιολογικά και στρατηγικά γνωστικά πεδία που αφορούν τις ΗΠΑ  από την Ανεξαρτησία τους το 1776 μέχρι σήμερα και όποιος έχει βασανιστεί με τις αναρίθμητες αντιφάσεις, πλεονεκτήματα, μειονεκτήματα και ελλείματα της ισχυρότερης σύγχρονης δύναμης του πλανήτη, σίγουρα δεν μπορεί να άγεται και να φέρεται από μέσα παραπληροφόρησης των ΗΠΑ, και όχι μόνο.
Τι κατάντια! Θα διερωτόμασταν ως πρώτο σχόλιο, εάν μια υπερδύναμη επηρεάζεται δραστικά από παντελώς αδιαφανείς και κοινωνικοπολιτικά ανεξέλεγκτους και γι’ αυτό θηριώδεις δρώντες της ιδιωτείας των διεθνικών παρασκηνίων, δηλαδή των διεθνικών τοκογλύφων, κερδοσκόπων και τραπεζών. Επειδή ακριβώς νομικά, πολιτικά και κοσμοθεωρητικά ο κόσμος είναι εδώ και πολλούς αιώνες κρατοκεντρικός –και το 1945 νομικά και από κάθε άλλη άποψη επικυρωμένο– ο πολιτικός, πολιτικοοικονομικός και στρατηγικός ορθολογισμός της σύγχρονης διεθνούς πολιτικής συναρτάται με τον πολιτικό ορθολογισμό κάθε κράτους, ιδιαίτερα εάν αυτό είναι πανίσχυρο και ακόμη πιο ιδιαίτερα όταν πρόκειται για τις ΗΠΑ που από άποψη ισχύος υπερέχουν συντριπτικά.


Πολιτικός ορθολογισμός όπως δεν υπάρχει ή είναι ελλειμματικός εάν τόσο ενδοκρατικά όσο και διακρατικά υπερισχύει η ιδιωτεία και μάλιστα η παντελώς ανεξέλεγκτη και γι’ αυτό παντελώς ανορθολογική διεθνική ιδιωτεία των παντελώς ανεξέλεγκτων χρηματοοικονομικών δρώντων και όχι μόνο. Μιλάμε για την «παγκοσμιοποίηση», την αλληλεξάρτηση και την ιδιωτεία που θα ένωναν δήθεν τον πλανήτη.
Ιδεολογήματα τα οποία προορίζονταν για έλεγχο των ιθαγενών αδύναμων κρατών του υπόλοιπου πλανήτη (η γνωστή στρατηγική του soft power που κατά τα άλλα καλά κρατάει). Πλην επειδή η ύβρις είναι Νέμεσις, έπληξε τους ίδιους τους πρωταγωνιστές και η προεκλογική εκστρατεία ανέδειξε την διάβρωση του ίδιου του Αμερικανικού πολιτικού συστήματος από παντελώς ανεξέλεγκτους δρώντες των χρηματοοικονομικών παρασκηνίων, και όχι μόνο. Έτσι, παρ’ ολίγο να εκλεγεί Πρόεδρος μια εμφανέστατα ανεπαρκής πρώην σύζυγος Προέδρου και από όσες αποκαλύψεις διέρρευσαν ένα αποδεδειγμένα αξιοθρήνητο υποχείριο αδιαφανών πρωταγωνιστών της ιδιωτείας.
Και η ιδιωτεία ως γνωστό είναι το αντίθετο της εξόχως ορθολογιστικής φιλοπάτριδας στάσης που (λογικά τουλάχιστον μιλώντας) απαιτείται να διέπει την στάση και την λογική των ηγετών και όλων των πολιτών όλων των κρατών.


Σε αυτό ενδεχομένως αντέδρασαν οι Αμερικανοί πολίτες στις Αμερικανικές εκλογές της 8^ης Νοεμβρίου 2016.
Ο πλανήτης ασφαλώς δεν θα ενωθεί λόγω πλανητικοποίησης ποικίλων πολιτικών και οικονομικών φαινομένων (πλανητικοποίηση έχουμε, ακριβώς, και όχι παγκοσμιοποίηση) όπως και ποτέ δεν θα μπορούσε ποτέ να ενωθεί μελλοντικά μιας και αποτελείται από πολλές και διαφορετικά ιστορικά διαμορφωμένες κοινωνίες διαφορετικών κοσμοθεωριών, διαφορετικών πολιτικών παραδόσεων, διαφορετικών(λογικά τουλάχιστον μιλώντας) πολιτισμών και πολιτικών ηθικών κριτηρίων. Το ζήτημα εδώ είναι ότι διεθνικά θηρία της ιδιωτείας φάνηκαν να ελέγχουν ακόμη και σημαντικούς πολιτικούς συντελεστές της μεγαλύτερης δύναμης του πλανήτη. Αυτό φαίνεται ότι, επαναλαμβάνουμε, έκανε τους Αμερικανούς πολίτες να αποφασίσουν ερήμην της επικοινωνιακά πολύ καλά στημένης παραπληροφόρησης.
Παρενθετικά σημειώνεται ότι η διακυβερνητική εποπτεία των διεθνικών φαινομένων, όπως σωστά πολιτικοί στοχαστές μεγάλης εμβέλειας όπως ο Robert Gilpin, είναι ζήτημα τόσο πολιτικού όσο και στρατηγικού ορθολογισμού. Η διακυβερνητική διακυβέρνηση όσο προβληματική και να είναι λόγω διαφορών των κρατών είναι ζωτικής σημασίας και αφορά τα εθνικά πολιτικά συστήματα, τις πολιτικοοικονομικές τους δραστηριότητες, την
διανεμητική τους δικαιοσύνη, τον διεθνή οικονομικό και όχι μόνο ανταγωνισμό και ασφαλώς τον πόλεμο.

Είναι λοιπόν ένα πράγμα ο εγγενώς συγκρουσιακός χαρακτήρας του διεθνούς συστήματος και άλλο οι στρατηγικές που είναι πολιτικοοικονομικά και στρατηγικά προσανατολισμένες. Είναι επίσης ένα πράγμα τα αίτια πολέμου που προκαλούν ανισορροπίες και αστάθεια και άλλο η (όντως ατελής για εγγενείς λόγου) προσπάθεια των κρατών να συνεννοηθούν διαμέσου της διπλωματίας, στο πλαίσιο των διεθνών θεσμών και με στρατηγικές που συντείνουν στην σταθερότητα, δηλαδή με αναζήτηση ισορροπίας δυνάμεων και συμφερόντων.
Το ζήτημα ήταν και συνεχίζει να είναι –και πολύ περισσότερο μετά την «ανατροπή» που προκαλεί η εκλογή του Trump ως προέδρου των ΗΠΑ– ο πολιτικός, ο πολιτικοοικονομικός και ο στρατηγικός ορθολογισμός των ΗΠΑ ως της ισχυρότερης σήμερα δύναμης του πλανήτη. Μια διόλου απλή υπόθεση πλην ο κυρία Κλίντον με τίποτα δεν έδειχνε να είναι το κατάλληλο πρόσωπο να ηγηθεί της μεγαλύτερης δύναμης του πλανήτη. Το κατά πόσο ο κ Trump είναι ερωτύλος αποτελεί ζήτημα άλλης τάξης πλην στα πεδία των στρατηγικών αποφάσεων δεν θα κριθεί από τις ερωτικές του προτιμήσεις (και να μην ξεχνούμε τον κ Κλίντον αλλά και πολλούς άλλους).


Στο πλαίσιο μιας δεδομένης διεθνούς κατάστασης τον νέο πρόεδρο θα τον δούμε και θα τον κρίνουμε ανάλογα με τους πολιτικούς και στρατηγικούς προσανατολισμούς που θα ακολουθήσει. Θλίβει όμως η κατάντια εκατομμυρίων που αντίθετα με την πλειονότητα των Αμερικανών ψηφοφόρων που λειτούργησαν αυτεξούσια, άγονταν και φέρονταν υιοθετώντας πολιτικές εκτιμήσεις εξαιρετικά χαμηλού επιπέδου και κυρίως συναισθηματικά φορτισμένες σύμφωνα με ιδεοληψίες, ιδεολογήματα και ατομικούς υποκειμενισμούς.
Έτσι, μαζί με το παρόν σύντομο σχόλιο –μετά από μια αναγκαστική σιωπή λόγω οχλαγωγίας περί τα προεκλογικά των ΗΠΑ– προχωρώ στην παρούσα πρώτη σύντομη παρέμβαση. Θα επανέλθουμε πλέον συστηματικά γύρω από ένα προσφιλές επιστημονικό πεδίο.
Προς το παρόν, μετά την αποκρυστάλλωση της νίκης του Trump καλό είναι να θυμηθούμε εξόφθαλμες πτυχές  μιας κυριολεκτικά θηριώδους Κλίντον που χαριεντιζόταν ακούγοντας για τον θάνατο του Καντάφι στο βίντεο που παρεμβάλλεται στο κείμενο της παρούσης ανάρτησης. Για τον θάνατο μιας ανθρώπινης οντότητας δεν χαριεντίζονται οι πολιτισμένοι άνθρωποι. Κανείς δεν γελάει χαιρέκακα λέγοντας μάλιστα ασυνάρτητες αστειότητες, εκτός και αν θηριώδη ένστικτα κυριαρχούν στην ψυχή του (της). Δεν είχε την στοιχειώδη επάρκεια –μαζί και πολλοί άλλοι– να καταλάβει ότι δολοφονώντας κράτη και ηγέτες δεν είναι πολιτική αλλά άκρατη θηριωδία στρατηγικά ανορθολογική. Φαντάζει ειδική στους σκηνικούς θεατρινισμούς παρά στην λήψη μεγάλων αποφάσεων για τα μεγάλα προβλήματα του 21 αιώνα. Ανεξαρτήτως άλλων κριτηρίων και θέσεων για τον ανθυποψήφιό της, μόνο και μόνο αυτό το βίντεο καταμαρτυρεί την ανεπάρκειά της και την ακαταλληλότητά της να ήταν πρόεδρος της ισχυρότερης δύναμης του πλανήτη. Εκτός και εάν δεν θα αποφάσιζε αυτή, οπότε ποιος θα αποφάσιζε!
Τώρα ο νέος Πρόεδρος Trump;
Κατά πρώτον, κατά την διάρκεια του προεκλογικού αγώνα ήταν άπειρος, ολοφάνερα παρορμητικός, αθυρόστομος και επικοινωνιακά απρόσεκτος. Ως πρόεδρος όμως αυτά δεν μετράνε γιατί όποιος ξέρει το Αμερικανικό πολιτικό σύστημα στοιχειωδώς γνωρίζει πως ο Πρόεδρος και οι επιτελείς που θα επιλέξει, αποφασίζουν με πολύ βάσανο και για πολλά πράγματα εν μέσω πλήθους πληροφοριών, εκτιμήσεων και σχεδίων που διαρκώς τρέχουν (βλ. πιο κάτω). Πολύ σημαντική είναι η καθαρότητα μυαλού του προέδρου και μια από τις χαρακτηριστικές περιπτώσεις είναι ο πρώην πρόεδρος Ρήγκαν για τον οποίο πολλά λέγονταν πριν την εκλογή του.
Από την στιγμή που αποφασιστεί ένας προσανατολισμός ο Πρόεδρος εάν είναι ισχυρή και ξεκάθαρη ηγετική προσωπικότητα, το ζήτημα που τίθεται εν μέσω μιας δεδομένης διεθνούς κατάστασης είναι οι στρατηγικοί προσανατολισμοί που θα ακολουθήσει. Εάν λειτουργήσει αποτελεσματικά και ορθολογιστικά ο πρόεδρος θα αποτελεί, κατά κάποιο τρόπο, «εκφωνητή» και ο «επικοινωνιακό παίχτη» της εκάστοτε στρατηγικής επιλογής εν μέσω πλήθους εναλλακτικών αποφάσεων. Ακόμη και οι πολύ καλά μελετημένοι μορφασμοί του προσώπου του θα μετρούν στην αξιοπιστία της Αμερικανικής στρατηγικής. Γράφεται μάλιστα ότι σε αυτό ακριβώς το πλαίσιο ο εκάστοτε πρόεδρος των ΗΠΑ (αλλά και άλλων κρατών που χαράσσουν και εφαρμόζουν στρατηγικά σχέδια), κάνει και πολλές πρόβες μπροστά στον καθρέπτη υπό την καθοδήγηση επικοινωνιολόγων, πριν εκφέρει δημόσια την θέση του κράτους. Δεν θα είναι ο αθυρόστομος και απρόσεκτος Trump και εάν έτσι συμβεί θα είναι σκόπιμος θεατρινισμός για την αποτύπωση παραστάσεων στο πλαίσιο των στρατηγικών παιγνίων.
Προηγείται λοιπόν ο προσανατολισμός του εκάστοτε προέδρου ο οποίος ανά πάσα στιγμή θα αποφασίζει εν μέσω πολλών εναλλακτικών στρατηγικών σχεδίων. Το κεντρικό ερώτημα είναι το εξής: Ενόψει του αναδυόμενου πολυπολικού συστήματος θα είναι επεκτατικός και μάλιστα καταχρηστικά και με άκρατο τρόπο όπως ήταν πολλοί πρόεδροι λειτουργούσαν μετά το 1990, ή με όρους ισορροπίας και σταθερότητας; Αυτό είναι το μέγα ερώτημα και από αυτό θα κριθεί ο νέος Αμερικανός πρόεδρος αλλά και από αυτό θα επηρεαστεί με τον ένα ή άλλο τρόπο η διεθνής πολιτική τα επόμενα χρόνια και τις επόμενες δεκαετίες.


Δεν υποτιμούμε και αντίθετα θεωρούμε βάσιμη την ανάλυση του John Mearsheimer για την «τραγωδία» πολλών αποφάσεών τους. Πλην εν μέσω ενός πυρηνικοποιημένου διεθνούς συστήματος πολλών μεγάλων δυνάμεων η τυπολογία του Mearsheimer είναι ένας ακόμη λόγος για προσδοκίες μιας στρατηγικά ορθολογιστικής Θουκυδίδειας Αμερικανικής στρατηγικής που θα χαρακτηρίζεται από κριτήρια και παράγοντες ισορροπίας. Πιο συγκεκριμένα, αν και δεν είναι του παρόντος, η ανάλυση του John Mearsheimer υποδηλώνει ότι οι αντί-ηγεμονικοί άξονες είναι το κύριο κριτήριο στην προσπάθεια παρεμπόδισης των περιφερειακών ηγεμονιών και όχι η ανέφικτη πλανητική ηγεμονία. Το κείμενο αυτό, βέβαια, όπως και ελάχιστα άλλα, είναι αξονικής σημασίας για την διεθνή πολιτική του κοντινού και απώτερου μέλλοντος σε ένα πλανήτη πολλών πλέον μεγάλων δυνάμεων.
Αυτά λέγοντας δεν έχουμε καμιά αμφιβολία ότι το αναδυόμενο πολυπολικό διεθνές σύστημα θα είναι ρευστό, αστάθμητο, γεμάτο πολέμους και με τον κίνδυνο πυρηνικού πολέμου να παραμονεύει σε κάθε γωνιά της διεθνούς πολιτικής εάν και όταν οι διενέξεις μεταξύ μεγάλων δυνάμεων οδηγούνται στα όρια της σύγκρουσης. Αυτή την ανάλυση εξάλλου κάναμε σταθερά μετά το 1990 και αυτή θα συνεχίσουμε να κάνουμε. Τα θεωρήματα, τα ιδεολογήματα και την προπαγάνδα τα χαρίζουμε σε άλλους.


Αυτό που εδώ υπογραμμίζουμε είναι τον ρόλο της ισορροπίας δυνάμεων. «Δυνάμεων» για τις οποίες οι ασθενείς και γι’ αυτό επικίνδυνες ψυχές πάσχουν από αλλεργία. Η ισχύς όμως από καταβολής πολιτικού πολιτισμού αποτελούσε τον κύριο παράγοντα των πολιτικά οργανωμένων κοινωνιών. Ενδοκρατικά η ισχύς αυτή θεσπίζεται, διακρατικά όμως δεν θεσπίζεται εξ ου και η ισορροπία δυνάμεων είναι το κύριο κριτήριο σταθερότητας ή αστάθειας. [βλ. ΗΘΙΚΗ και ΔΙΕΘΝΕΣ ΣΥΣΤΗΜΑ, Η μη θεσπισμένη ισχύς στην διεθνή πολιτική. Πολιτική θεολογία versus πολιτική θεωρία και η σημασία της αξιολογικά ελεύθερης περιγραφής και ερμηνείας των διεθνών φαινομένων ­– http://wp.me/p3OlPy-1bH – http://wp.me/p3OqMa-13c]
Δεύτερον, για το ηθικό υπόβαθρο του νέου προέδρου και τις γνώμες του για το άλλο φύλο δεν μου πέφτει λόγος γιατί απλά μεγαλώνοντας κατάλαβα πόσο αβέβαιες και ασταθείς είναι οι κρίσεις για το είδος και τις κυμάνσεις των ηθικών στάσεων των ανθρώπων. Οι κυμάνσεις αυτές κρίνονται και σταθεροποιούνται από το κοινωνικοπολιτικό σύστημα κάθε κράτους. Όλοι κρίνονται και όλοι  κρινόμαστε καθημερινά αλλά κανενός τα ενδότερα της ψυχής και των ενστίκτων δεν είναι γνωστά.
Τρίτον, λοιπόν, οι ΗΠΑ είναι και θα συνεχίσει να είναι η συντριπτικά  ισχυρότερη δύναμη του πλανήτη. Τα εξής είναι σχετικοί, αναγκαίοι και μη εξαιρετέοι συλλογισμοί:

1. Ήδη από τον 19^ο αιώνα το Αμερικανικό πολιτικό σύστημα κινούνταν αμφίπλευρα μεταξύ «απομονωτισμού» (δεν ήταν κατ’ ακρίβειαν ουδετερότητα, όπως συμπεράναμε στο «Αμερικανική Εξωτερική πολιτική από την Ιδεαλιστική Αθωότητα στο πεπρωμένο του έθνους 1776-1917») και παρεμβατισμού.
2. Ο «παρεμβατισμός» τον 18ο και 19ο αιώνα εξελίχθηκε σε ένα είδος ιδεαλισμού που «αιτιολόγησε» την ασύλληπτων με ιστορικά δεδομένα επέκταση στην Βόρεια Αμερική, τις γενοκτονίες των αυτοχθόνων και ασφαλώς ο εμφύλιος πόλεμος δεν ήταν άσχετος με την διαρκή αντιπαράθεση των ιδεαλιστικών και των Θουκυδίδειων (ρεαλιστικών) στάσεων και αποφάσεων.
3. Παρακάμπτοντας πολλά σπεύδουμε στην μετά το 1945 περίοδο. Έχοντας πολύ μελετήσει αυτή την φάση συνάμα και την Αμερικανική στρατηγική σκέψη και την εθνική της στρατηγική, συνοψίζουμε ότι ιδιαίτερα μετά την κρίση της Κούβας την ανάγκη φιλοτιμία ποιούμενοι λόγω κινδύνου πυρηνικού πολέμου οι Αμερικανοί με αποκορύφωση τους Νίξον, Κίζινγκερ κινήθηκαν με όρους ισορροπίας δυνάμεων. Ας μην νομίσει κανείς, λέμε ξανά, ότι ωραιοποιούμε οτιδήποτε και ο ενδιαφερόμενος μπορεί να ανατρέξει στα κείμενά μας. Λέμε και υπογραμμίζουμε, όμως, ότι υπό το πρίσμα του κινδύνου έκρηξης ενός πυρηνικού πολέμου μέχρι και το 1990 η ισορροπία δυνάμεων ήταν λίγο πολύ η Αμερικανική προτεραιότητα.

4. Μετά το 1990, για να παραφράσουμε επίσημα χείλη, «προσπάθησαν να φτάσουν μέχρι εκεί που φτάνουν τα όπλα τους» γεμίζοντας τα κενά ισχύος που δημιούργησε η γιγαντιαία ανακατανομή ισχύος λόγω κατεδάφισης της ΕΣΣΔ. Αυτό βασικά συνεχίστηκε μέχρι και τις μέρες μας. Πλην αυτή η υπερεπέκταση φτάνει στα όριά της για δύο κυρίως λόγους:
   1. Υποτιμήθηκε η κατάσταση των πολλών πλέον ανεξάρτητων κοινωνιών στην μετα-αποικιακή εποχή. Μετά-αποικιακή εποχή που όπως γράψαμε ουσιαστικά αρχίζει, συμβολικά, το 1990 [βλ. εκτενές δοκίμιο Τα κράτη επιδιώκουν να αποκτήσουν «ισχύ», η οποία είναι το κύριο «νόμισμα» στη διεθνή πολιτική (Waltz) http://wp.me/p3OlPy-AA].
   2. Οι Αμερικανοί ολοφάνερα, έγραψαν πολλοί υπερεξαπλώθηκαν εν μέσω ενός κατά τα άλλα γνωστού υποκριτικού ιδεαλισμού. Ήδη η υπερεξάπλωση αυτή προκαλεί αρνητικές αποδόσεις τις οποίες ο νέος πρόεδρος καλείται να διαχειριστεί.
   3. Η πλέον άμεση προτεραιότητα, όπως εύστοχα υποστήριξαν οι Κίζινγκερ και Μέαρχάιμερ πρόσφατα, είναι ακριβώς, η διαχείριση των σχέσεων με την Ρωσία για να μην υπάρξει μια στρατηγική προσέγγιση Κίνας – Ρωσίας που θα είχε μεγάλες προεκτάσεις.
5. Αυτό δεν σημαίνει ότι το «Πεντάγωνο» ανεξαρτήτως προέδρου δεν γνωρίζει. Γνωρίζει προς τα πού κινείται ο κόσμος τον 21 αιώνα πλην οι προσανατολισμοί της εθνικής στρατηγικής των ΗΠΑ είναι απόφαση του εκάστοτε προέδρου και του επιτελείου που επιλέγει.
6. Θα κινηθεί λοιπόν προς μια διαρκή υπερεξάπλωση ή θα κινηθεί με άξονα το κριτήριο της ισορροπίας σε ένα πυρηνικό πολυπολικό κόσμο μέσα στον οποίο ο ανταγωνισμός θα είναι ολοένα πιο έντονος πλην διαχειρίσημος; Διαχειρίσιμος με την έννοια ότι η ισχυρότερη δύναμη θα φέρει την κύρια ευθύνη διαχείρισης των διαρκών ανακατανομών ισχύος με κριτήριο να αναζητείται διαρκώς ισορροπία και σταθερότητα.

7. Ανακατανομές συμφερόντων πάντα θα συντελούνται όταν λαμβάνουν χώρα ανακατανομές ισχύος. Ποιος όμως και πως επιδεικνύει ηγετική ικανότητα για σταθερότητα με διαρκή αναζήτηση της ισορροπίας; Μόνο οι ΗΠΑ μπορεί να το κάνει καθότι είναι ισχυρότερο κράτος και θα συνεχίσει να είναι επί μακρόν. Εξ ου και ο νέος Πρόεδρος θα κριθεί από τους προσανατολισμούς που θα ακολουθήσει. Τον νέο πρόεδρο θα τον δούμε και κρίνουμε ολοφάνερα όμως η κυρία Κλίντον καταμαρτυρούμενα δεν επέδειξε ικανότητες στοιχειωδώς ορθολογιστικών πλανητικών στρατηγικών.
8. Κλείνοντας, μια μόνο λέξη για ζητήματα που αναλύθηκαν αλλού εκτενέστερα.
   1. Τις Αμερικανικές υπηρεσίες παρακολούθησης, ανάλυσης, στάθμισης, εκτίμησης και χάραξης εναλλακτικών στρατηγικών αποφάσεων ανάλογα με τους προσανατολισμούς των σχέσεων ισχύος τις εποπτεύει ο εκάστοτε πρόεδρος.
      1. Φανταστείτε τις ως μια πυραμίδα με αναρίθμητους εσωτερικούς ομόκεντρους κύκλους που όσο κινούνται προς τα πάνω μικραίνουν για να καταλήξουν στον στενό σχετικά μικρό κύκλο του Συμβουλίου Εθνικής Ασφαλείας και του Προέδρου.
   2. Το εκάστοτε επιτελείο αφού λοιπόν κατανοήσει την κατάσταση των πραγμάτων και την κίνηση των πραγμάτων σε συνάρτηση με τα Αμερικανικά εθνικά συμφέροντα, καλείται να επιλέξει εναλλακτικούς προσανατολισμούς στρατηγικής. Βρίσκεται πάντα μπροστά σε ένα μεγάλο φάσμα εναλλακτικών αποφάσεων λεπτομερώς επεξεργασμένων από τις υπηρεσίες του κράτους εντός του προσανατολισμού που τελικά θα επιλεγεί (με πολιτικά, κοσμοθεωρητικά και στρατηγικά κριτήρια).
   3. Εντός του προσανατολισμού που επιλέγεται υπάρχουν βραχυχρόνιες αποφάσεις (εβδομάδων ή μηνών), μεσοπρόθεσμες (ετών) και μακροπρόθεσμες (δεκαετιών). Τα τρία επίπεδα είναι αλληλένδετα και οι αποφάσεις απαιτείται να είναι ενταγμένες σε ορθολογιστικά πλαίσια που θα κρατάει τους βραχυπρόθεσμους, μεσοπρόθεσμους και μακροχρόνιους σκοπούς και αποφάσεις σε αρμονία και συμβατότητα.
   4. Γι’ αυτό οι επιλογές των προσανατολισμών ορίζουν και τις προϋποθέσεις των αποφάσεων εάν όχι και τις ίδιες τις αποφάσεις.
   
   5. Ισορροπία λοιπόν ή άκρατος και καταχρηστικός παρεμβατισμός;
   6. Χωρίς να παραγνωρίζουμε την ανάλυση του Kenneth Waltz και τον ρόλο της δομικής ισορροπίας ή ανισορροπίας ή την τυπολογία του Mearsheimer για τις μεγάλες δυνάμεις –αντίθετα, κατά κάποιο τρόπο τις θεωρούμε συμπληρωματικές– παραθέτουμε μερικές σκέψεις ενός ταγού της Αμερικανικής πολιτικής σκέψης, του Hans Morgenthau, το εμβληματικό έργο του οποίου –Η πολιτική μεταξύ των Εθνών, ο αγώνας για ισχύ και ειρήνη από τις εκδόσεις Ποιότητα– διαμορφώθηκε μια μεγάλη μερίδα διπλωματών και πολιτικών:

Αναφερόμενος σε θεμελιώδεις στάσεις των φιλειρηνικών κρατών τονίζει
α) το εθνικό συμφέρον ως υπέρτατο και έσχατο κριτήριο των διεθνών συναλλαγών και διαπραγματεύσεων,
β) τις διπλωματικές στάσεις και συμπεριφορές που διέπονται από σύνεση, αυτοσυγκράτηση, σωφροσύνη, υπευθυνότητα και προνοητικότητα,
γ) τις εκατέρωθεν εκτιμήσεις των  εθνικών συμφερόντων και όχι τις αισθητικές ή συναισθηματικές στάσεις,
δ) την μέριμνα για ισορροπία ως προϋπόθεση εφαρμογής των συνθηκών και των υποσχέσεων αλλά και ως προϋπόθεση διαπραγματεύσεων,
ε) ορθολογιστική συνεκτίμηση όταν χαράσσεται μια στρατηγική των θέσεων, απόψεων και των εθνικών συμφερόντων των άλλων κρατών (που είναι, ασφαλώς, συμβατά με την διεθνή νομιμότητα) και
στ) ετοιμότητα να ικανοποιήσεις, υπό ορισμένες προϋποθέσεις, τα συμφέροντα των άλλων κρατών που είναι συμβατά με το διεθνές δίκαιο.
Ο Morgenthau σταθεροποίησε τέσσερα κριτήρια διπλωματίας μεταξύ των κρατών^[13]:
1) Η διπλωματία πρέπει να στερείται ιεραποστολικής και ιδεαλιστικής προαίρεσης.
2) Η διπλωματία πρέπει να ορίζεται με όρους εθνικού συμφέροντος και να στηρίζεται σε επαρκή ισχύ.
3) Η διπλωματία πρέπει να αναλύει την διεθνή πολιτική χωρίς να παραλείπει να συμπεριλάβει τις παραστάσεις εθνικού συμφέροντος των άλλων κρατών.
4) Τα κράτη πρέπει να είναι έτοιμα να συμβιβαστούν επί όλων των θεμάτων που δεν θίγουν τα ζωτικά συμφέροντα.

Επιπλέον, οι πέντε προϋποθέσεις συμβιβασμού, όπως συμπεραίνει ο Morgenthau, είναι:
1) Αποφυγή νομικίστικων και προπαγανδιστικών θέσεων ή άσκοπων για την διεθνή πολιτική εκκλήσεων για δίκαια και δικαιοσύνη.
2) Ποτέ μην βάλεις τον εαυτό σου σε θέση από την οποία δεν μπορείς να υποχωρήσεις χωρίς να χάσεις την αξιοπρέπειά σου και την οποία δεν μπορείς να εκπληρώσεις χωρίς να διατρέξεις θανάσιμους κινδύνους (Παρενθετικό σχόλιο για την Ελλάδα: Γι’ αυτό έπρεπε στο πλαίσιο μιας αξιόπιστης στρατηγικής να «πείσουμε» την Τουρκία μέσα από μια συνδυαστική χρήση διπλωματικών μέσων και αποτρεπτικών αμυντικών μέσων).
3) Ποτέ μην επιτρέπεις σε ένα αδύναμο σύμμαχο να λαμβάνει τις (στρατηγικές) αποφάσεις για εσένα. (Παρενθετικό σχόλιο για την Ελλάδα και την Κύπρο: Γι’ αυτό και σε όλες τις ακαδημαϊκής αναλύσεις για την σύζευξη Ελλάδας-Κύπρου αναφερόταν ότι απαιτείται το στρατηγικό πρόσταγμα να το έχει η Αθήνα όπως και την στρατηγική ευθύνη – ο από κοινού προσδιορισμός των σκοπών είναι άλλη υπόθεση  – αυτή την στιγμή στο πλαίσιο του ανεύθυνου και ανάλγητου «δόγματος» «η Κύπρος είναι μακριά και η Κύπρος αποφασίζει και η Αθήνα συμπαρίσταται» η Κύπρος αυτοκτονεί και η Ελλάδα με παγερή σιωπή … συμπαρίσταται).
4) Οι Ένοπλες δυνάμεις είναι το μέσο και όχι ο αφέντης της πολιτικής (γι’ αυτό ο «πόλεμος είναι η συνέχεια της πολιτικής με άλλα μέσα», σύμφωνα με την Κλαουζετζιανή ρήση, και όχι το αντίθετο) 5) Η κυβέρνηση είναι ο επί κεφαλής της δημόσιας γνώμης όχι ο σκλάβος της.
Αυτά προς το παρόν και η νέα αφετηρία των ΗΠΑ με τον ένα ή άλλο τρόπο αξίζει να τύχει διαρκούς προσοχής. Μιλάμε για την ισχυρότερη κράτος και την ισχυρότερη διαμορφωτική δύναμη του πλανήτη την στρατηγική της οποίας απαιτείται να γνωρίζουμε. Να γνωρίζουμε για να

1. Αποφεύγουμε τις Συμπληγάδες
2. Να συνάπτουμε διαρκώς πελατειακές σχέσεις [«Πελατειακές σχέσεις» (patron-clientrelations) μεταξύ ισχυρών και λιγότερο ισχυρών κρατών στο σύγχρονο… http://wp.me/p3OlPy-wB ]
3. Να επηρεάζουμε τις επιλογές της όσον αφορά τα συμφέροντά μας και ιδιαίτερα την κρατική επιβίωσή μας
4. Ως προς το τελευταίο κύρια πτυχή είναι κατά πόσο ένα κράτος και η κοινωνία του θεωρεί τους εαυτούς τους αναλώσιμους οπότε και εάν αυτό ισχύει οδηγείται στην κλίνη του Προκρούστη των στρατηγικών παιγνίων. Και ούτως ή άλλως στρατηγικά παίγνια τα χρόνια και τις δεκαετίες που έρχονται θα έχουμε πολλά.

Συμπεραίνουμε λοιπόν ότι το στοίχημα στο μέλλον είναι το κατά πόσο οι ΗΠΑ που για καιρό ακόμη θα συνεχίσουν να είναι η δεσπόζουσα δύναμη με δυνατότητα προβολής πλανητικής ισχύος θα κινηθεί με όρους και προϋποθέσεις ισορροπίας και θα διαχειριστεί την μετάβαση από τον μονοπολικό στον πολυπολικό κόσμο. Μπροστά έχουμε πολύ δρόμο  να διανύσουμε και το ταξίδι θα είναι Οδύσσεια.  Το κράτος και η πατρίδα ήταν, είναι και θα παραμείνει το μέσο συλλογικής ελευθερίας, ασφάλειας και αυτοσυντήρησης / επιβίωσης. Για όσους βέβαια έτσι κινούνται προς την Ιθάκη. Για όσους κινούνται προς τον αντίθετο προσανατολισμό οι συνέπειες είναι αυτονόητες.
Π. Ήφαιστος – P. Ifestoswww.ifestos.edu.gr / www.ifestosedu.gr – info@ifestosedu.gr