Ιάσων – μέρος α’ 1
πη!… Μυθολογία!… Δραματουργία!… Ιστοριογραφία!…
Όσα κείμενά τους έφτασαν μέχρι τις μέρες μας (έστω καί κουτσουρεμένα), είναι τόσο γοητευτικά, που μας παρασέρνουν σε μιά ουτοπική θεώρηση του κόσμου. Θεωρούμε, δηλαδή, πως, εφ’ όσον οι ήρωες περάτωσαν τους άθλους τους, μετεβλήθησαν σε …αγάλματα!
Όπως στα ευρωπαϊκά μουσεία περπατάει κανείς σε μακρές στοές με ατέλειωτες κιονοστοιχίες, καί βλέπει διαρκώς (έως χασμουρητικής βαρεμάρας) αγάλματα διαφόρων «μεγάλων ανδρών» εκατέρωθεν, κάπως έτσι θεωρούμε κι εμείς ότι -ξέρω ‘γώ- οι Αργοναύτες γύρισαν πίσω, πάρκαραν την Αργώ, καί μετά ανέβηκαν σε βάθρα, καί… μαρμάρωσαν!
Κι όμως! Αυτοί οι άνθρωποι ήταν ζωντανοί – κι είχαν ζωή καί πρίν, καί μετά τους άθλους τους. Ούτ’ υπήρξαν πολύ διαφορετικοί από εμάς. Κάποτε γεννήθηκαν, πέρασαν βρεφική / νηπιακή / παιδική ηλικίες, πήραν μόρφωση, έκαναν φιλίες (κι έχθρες), έκαναν κάποιο επάγγελμα, πήγαιναν εκδρομές, μπεκρόπιναν σε γλέντια καί ταβερνεία, ερωτεύτηκαν, παντρεύτηκαν, τεκνοποίησαν, γέρασαν, πέθαναν. Είναι σίγουρο, μάλιστα, πως πήγαιναν καί προς νερού τους.
Αλλά, τα ωραία λόγια των ποιητών εστιάζουν στους άθλους, προσπερνώντας το πριν καί το μετά – εξ ού καί η κάπως «ουρανοκατέβατη» εικόνα που έχουμε γιά τους ήρωες εκείνους.
Μη νομίζετε, καί οι πλησιέστεροι σ’ εμάς αρχαίοι ημών (του Χρυσού Αιώνα) διέπρατταν παρόμοιο σφάλμα: είχαν κι αυτοί μιά εξιδανικευμένη εικόνα γιά τους παλιότερους ήρωες προγόνους μας. Τα δε κείμενα των σχετικών τραγωδιών πολλές φορές εισάγουν μη πραγματικά στοιχεία στην εξιστόρηση.
Παρ’ όλ’ αυτά, τα «πριν» καί τα «μετά» των άθλων είναι εξ ίσου ενδιαφέροντα με (αν όχι περισσότερο από) τους άθλους. Βλέπετε, η (κάθε μορφής) Ιστορία δεν είναι μονάχα όμορφες αφηγήσεις. Είναι πρωτίστως η μελέτη των αιτίων καί των αποτελεσμάτων του κοινωνικού γίγνεσθαι.
Εμείς εδώ θα ρίξουμε φώς (όσο κι όπως μπορούμε) στην ιστορία του Ιάσονα προ καί μετά χρυσομάλλου δέρατος. Οι ιστορίες των υπολοίπων Αργοναυτών είναι εξ ίσου ενδιαφέρουσες, αλλά όχι του παρόντος. (Πρέπει να συγγράψουμε τόμο ολόκληρο, γιά να τις καταθέσουμε γραπτώς!) Οπότε, θ’ ασχοληθούμε μ’ αυτές μόνον εφ’ όσον το επιβάλλει η «οικονομία» της αφήγησής μας.
Λοιπόν, κόκκινη κλωστή δεμένη!
Κάποτε, σε μιά πόλη που τη λέγανε Ιωλκό, ζούσε ένας καλός βασιλιάς ονόματι Αίσων. (Που μάλλον σημαίνει «αισιόδοξος».) Αυτός είχε παντρευτεί την Πολυμήδη. (Ήγουν, η πολλή σοφία / επινοητικότητα.) Κι όπως γίνεται μ’ όλα τα ζευγάρια, μέσα στο παλάτι δεν άργησε ν’ ακουστεί το κλάμμα ενός νεογέννητου αγοριού, μιά γλυκειά μέρα του Μαΐου του…
«- Κάτ!!!», φωνάζει ο σκηνοθέτης. «Δεν προχωράμε! Εμπόδιο!»
…Φαίνεται πως τα ηρωϊκά μωρά της εποχής εκείνης αντιμετώπιζαν πολλά προβλήματα από γεννησημιού τους. Νά, αίφνης, ο Ηρακλής έπνιξε δυό φίδια. Ετούτο εδώ (όπως κι άλλα συνομήλικά του), όμως, είχε άλλου είδους προβλήματα. Τέρατα αναπήδησαν στο δρόμο του, υπό τη μορφή γιγάντιων θεριεμένων τσουκνίδων! Δάσος ολόκληρο σχημάτισαν οι τσουκνίδες αυτές!
Αλλά εμείς δεν πτοούμαστε. Θα ξηγηθούμε μασέτα! :-) Είναι το ελάχιστο δώρο, που μπορούμε να κάνουμε στο μωρό.
1. Αρχαία εμπόδια της έρευνας
Ετούτα συνίστανται στο ανακάτεμα εποχών, προσώπων, περιστατικών στο ίδιο «μυθολογικό» κείμενο.
Αυτό το ενοχλητικό φαινόμενο αναλύεται σε (εξ ίσου ενοχλητικά) υποφαινόμενα, με τις αντίστοιχες αιτολογήσεις. Ως εξής:
α. Λογοκρισία / αλλοίωση κειμένου σε μεταγενέστερες του κειμένου εποχές.
Πράγματι, έλαβε χώρα κατά κόρον, κυρίως εφ’ όσον άλλαξαν τα κόζα στους συσχετισμούς γεωπολιτικής ισχύος. Άρα, «έπρεπε» να κολακευτούν οι νέοι άρχοντες, μη βρίσκοντας στα κείμενα τίποτε καλύτερο της αφεντιάς τους. (Πχ Ρωμαίοι, κρυπτο-ιουδαίοι «Βυζαντινοί», καί λοιποί.) Ή, μη βρίσκοντας τίποτε «ενοχλητικό».
Νά, ας πούμε ο «Προμηθεύς πυρφόρος»: στα σοβαρά σας, περιμένετε ένα τέτοιο κείμενο να είναι σήμερα διαθέσιμο στον καθένα, εφ’ όσον μιλάει στα ίσα γιά το ποιές φυλές είναι τεχνητές (βιολογικά σκουπίδια, παναπεί), κι εφ’ όσον οι σημερινοί κρατούντες αναγνωρίζουν στην αφήγηση …τους εαυτούς τους; Οπότε, οι μεν κρατούντες εξαφανίζουν απ’ την πιάτσα τα «ενοχλητικά» αντίτυπα του «Πυρφόρου» γιά ευνόητους λόγους, οι δε …κρατούμενοι επίσης εξαφανίζουν τα «ενοχλητικά» αντίτυπα του «Πυρφόρου», γιά να μη μεταβληθούν σε …δεσμώτες!
Την κακόβουλη επέμβαση στα κείμενα συνήθως εξουδετερώνουμε με τη βοήθεια της σημερινής τεχνολογίας. Πχ σ’ έναν πάπυρο, φαίνεται καθαρά (καί χωρίς τη βοήθεια φιλολογικών αναλύσεων) το ότι κάποιες σελίδες είναι παρέμβλητες. Πώς; Επειδή δύο διαφορετικοί γραφείς ποτέ δεν έχουν τον ίδιο τρόπο γραψίματος. Ακόμη κι αν ένας ικανός πλαστογράφος αλλοιωτής κειμένου ξεγελάει το μάτι, δεν ξεγελάει το μικροσκόπιο.
Επίσης, οι νεώτερες ιστορικές έρευνες αποδεικνύουν την άγνοια τέτοιων παρεμβολέων γιά θέματα εποχών παλαιοτέρων τους. (Άρα, το αταίριαστο ενός παρέμβλητου κειμένου.)
β. Ποιητική ελευθεριότητα.
Διαχρονικό χαρακτηριστικό των ποιητάδων αυτό. Ακόμη καί σήμερα (ανεξάρτητα από την ύπαρξη της καραεβραίϊκης εφεύρεσης του «κοπυράϊτ») ζούμε πχ κλοπές στίχων καί μουσικής στα πανηγύρια, αλλαγές καί προσθήκες στο σώμα του τραγουδιού, ή πλαστοπροσωπεία του δημιουργού του. Φυσικά, με κάτι τέτοια η ρεαλιστική (τραγουδιστική, εννοείται) περιγραφή της πραγματικότητας πάει περίπατο.
Κάπαρη στη σαλάτα των ποιητών αποτελεί το ανακάτεμα των κατορθωμάτων τυχόν ομωνύμων ηρώων. Υπ’ αυτή την οπτική, δεν είναι ασυνήθιστο να διαβάζουμε στους αρχαίους χοντρές παραδοξότητες. Πχ ότι -κατ’ αναλογίαν-, εάν υπήρχε επί Κατοχής αντάρτης με το ψευδώνυμο -ξέρω ‘γώ- «καπετάν Καραϊσκάκης», κατά τους σαλατοποιούς ποιητάδες ο Καραϊσκάκης (Ο Καραϊσκάκης, λέμε!) θα πολέμησε καί στην Εθνεγερσία του 1821, αλλά καί στην Εθνική Αντίσταση, 120 χρόνια μετά!!!
Όμως, γιά να πούμε καί του στραβού το δίκιο, δεν είναι μόνον οι ποιητές υπεύθυνοι γι’ αυτό το μπάχαλο. Είναι καί οι νεώτεροι ήρωες, που αντέγραφαν ονόματα παλαιοτέρων. (Όπως οι αντάρτες της Κατοχής, που λέγαμε πριν.) Γιά παράδειγμα, εάν κάποιος εξεστράτευε εναντίον της Ασίας, έπαιρνε από μόνος του το προσωνύμιο πχ «Νέος Διόνυσος». Ως συνέπεια, με τον καιρό έφευγε το «νέος», καί μας έμενε ένας …κλώνος του αυθεντικού Διονύσου! :-) Άντε τώρα εμείς, οι απόγονοι, ν’ αποκαταστήσουμε την αλήθεια, ξανακοτσάροντας το «νέος» στην ταμπέλα!
Γίνεται, όμως. Δεν πρέπει ν’ απελπιζόμαστε.
γ. Φόβος να μην επαναληφθούν δυσάρεστες καταστάσεις του απωτάτου παρελθόντος.
Χμ, εδώ πρέπει να διευκρινίσω.
Οι πανέξυπνοι αρχαίοι ημών γνώριζαν άριστα ότι ο πολιτισμός (η πορεία της ανθρωπότητας) δεν ήταν γραμμικός. Δηλαδή, δεν ξεκίνησε απ’ το μηδέν, γιά ν’ ανέβει στα ύψη – καί μάλιστα μία φορά καί μοναδική, όπως πιστεύεται σήμερα. Γνώριζαν πως ο πολιτισμός ανέβηκε αρκετές φορές ψηλά, ψηλότερα καί του σημερινού επιπέδου, κι άλλες τόσες έπεσε κάτω κι έσκασε σαν καρπούζι. (Όντως ισχύει αυτό.)
Οι αρχαίοι ημών γνώριζαν επίσης άριστα πως τα ίδια αίτια παράγουν τα ίδια αποτελέσματα.
Συνεπώς, οι αρχαίοι ημών συνειδητά μπέρδεψαν αίτια κι αιτιατά, γιά να μη δώσουν ανεξέλεγκτα στον οποιονδήποτε παπάρα την ευκαιρία να ξαναφέρει την ανθρωπότητα μπροστά στον ίδιο γκρεμό. Του υψηλού, αλλά γαϊδουρινώς εγωϊστικού «πολιτισμού» τον γκρεμό, παναπεί.
(Ναί, ο άμετρος εγωϊσμός κάποιων ήταν πάντα η αιτία, που ο πολιτισμός γκρεμίστηκε καί σκοτώθηκε. Όπως στον Φαέθωνα καί την Ατλαντίδα – γιά ν’ αναφέρω δύο παραδείγματα, που τά ‘ψαξα εκτενώς.)
Αντιθέτως, η εγωϊστική υπερ-βεβαιότητα κάποιων πως βρήκαν πράγματα, που δεν τα βρήκαν οι «δήθεν» πάνσοφοι Έλληνες, οδήγησε στο να κατέχουν «κλειδιά» πυρηνικών όπλων οι γίγαντες του μυαλού Ρήγκαν καί Θάμνος τζούνιορ. Όθεν, μονάχα να ξανακούσω κανέναν να λέει πως οι αρχαίοι Έλληνες ήσαν φιλοσοφούντες τεμπελχανάδες, αλλά εντελώς ανίκανοι γιά πειραματική επιστήμη, καί θα τον γιαουρτώσω με σκατά!
δ. Οι οδηγίες …δημιουργικής γραφής του ιερατείου (αρχαίου καί χριστιανικού)
Υποθέτω, το ιερατείο θα είχε τους λόγους του να επέμβει στα κείμενα – αν καί δεν μ’ αρέσει η πράξη αυτή. Κι όχι μόνο το αρχαίο ιερατείο, αλλά καί οι διάδοχοί του στους χριστιανικούς αιώνες.
Αλήθεια, τα βιβλία των τεραστίων βιβλιοθηκών της Αλεξάνδρειας, της Περγάμου, του «Γέρου του βουνού»… πού πήγαν; Καί γιατί οι ορθόδοξοι χριστιανοί καλόγεροι (της -υποτίθεται- αυστηρής ηθικής) αντέγραψαν επιμελώς μέχρι καί τις βωμολοχίες του Αριστοφάνη, αλλά έκαναν την πάπια γιά τα υπόλοιπα;
(Ορθόδοξοι χριστιανοί καλόγεροι της «αυστηρής» ηθικής – καί δη, κάτω απ’ τη μύτη των κρυπτοϊουδαίων αρχόντων. Μην τα ξεχνάτε ποτέ αυτά. Ουδέποτε σταμάτησε η συνέχεια του έθνους μας, επειδή αλλάξαμε εξωτερικό τύπο θρησκείας.)
Σα να μην έφταναν τα παραπάνω, έχουμε καί τις μοντέρνες πληγές του Φαραώ. Ακολουθεί η πρώτη.
2α. Ο φιλολογικός ταλιμπανισμός.
Οι φιλόλογοι, ενενηνταεννέα φορές στις εκατό (γιά να μην πω περισσότερες) «κάνουν κράτει», επειδή πλέουν στα βαλτώδη (καί δύσοσμα) νερά της ακαδημαϊκής κοινότητας, όπου κάθε νεωτερισμός αποκεφαλίζεται. Κι όποτε τυγχάνει χοντρόλαιμος καί δε λέει να κάτσει ν’ αποκεφαλιστεί ν’ …αγιάσει, χλευάζεται «ακαδημαϊκώς» πως. (Όσο γιά την ακαδημαϊκή καριέρα του νεωτερίζοντος… Αυτή, πάπαλα. Οριστικώς.)
Έτσι, η φιλολογική έρευνα περιορίζεται πχ στο αν ο Σοφοκλής χρησιμοποιούσε περισσότερους ανάπαιστους στα έργα της ωριμότητάς του, κτλ παρόμοια. Ενδιαφέροντα όλ’ αυτά, δε λέω, αλλά όχι τόσο ενδιαφέροντα! :-) (Όσο θα θέλαμε, εννοώ.)
Εφ’ όσον, τώρα, ο φιλόλογος δεν πάει κόντρα στο κατεστημένο, αν του πεις τίποτε θα γυρίσει καί θα σου πεί ότι «- Έτσι γράφει το κείμενο!» (Συνεπώς, αν έχεις αντιρρήσεις, καλά θα κάνεις να σκάσεις. Σου πουλάει καί μούρη, διότι πώς θα κρίνεις κείμενο που δεν διάβασες; )
Φυσικά, αυτό δεν είναι σοβαρό επιχείρημα. Δεν είναι κάν επιχείρημα! Διότι, αν πχ ο Πεόθριξ ο Ακραγαντίνος γράφει πως πατέρας του Ηρακλή ήτανε ο Μενέξενος, κι απ’ την άλλη ο -ξέρω ‘γώ- Αγαθαρχίδας ο Σικυώνιος γράφει πως πατέρας του Ηρακλή ήτανε ο Φιλόξενος, εμείς τί θα κάνουμε; Θα συμπεράνουμε πως πατέρας του Ηρακλή ήτανε ο …Ξένος; (Γιά να μη χαλάσουμε καρδιές; )
Δεν είναι σοβαρά πράγματα αυτά. Η τυφλή παραπομπή στα σωζόμενα γραπτά δεν μας οδηγεί πουθενά.
Το κακό είναι πως, οι μεν φιλόλογοι έχουν συντηρητικώτατες απόψεις, οι δε μη φιλόλογοι ακολουθούν …τους φιλολόγους! Οι δεύτεροι έχουν κι άλλα βάσανα στη ζωή τους (την εφορία, την πεθερά τους, καί δε συμμαζεύεται) – κι εφ’ όσον δεν γνωρίζουν οι «ειδικοί» (που είναι η δουλειά τους να γνωρίζουν), τότε ποιός έχει χρόνο γιά ξόδεμα, να ξελασπώσει τους «ειδικούς»; Έ;
Το δεύτερο κακό είναι πως το κενό της φιλολογικής άγνοιας απέναντι σ’ έναν πνευματικά διψασμένο λαό πετάγονται να γεμίσουν οι διάφοροι Εψιλοφουκαράκηδες καί μπατιροψώρρες.
πη!… Μυθολογία!… Δραματουργία!… Ιστοριογραφία!…Όσα κείμενά τους έφτασαν μέχρι τις μέρες μας (έστω καί κουτσουρεμένα), είναι τόσο γοητευτικά, που μας παρασέρνουν σε μιά ουτοπική θεώρηση του κόσμου. Θεωρούμε, δηλαδή, πως, εφ’ όσον οι ήρωες περάτωσαν τους άθλους τους, μετεβλήθησαν σε …αγάλματα!
Όπως στα ευρωπαϊκά μουσεία περπατάει κανείς σε μακρές στοές με ατέλειωτες κιονοστοιχίες, καί βλέπει διαρκώς (έως χασμουρητικής βαρεμάρας) αγάλματα διαφόρων «μεγάλων ανδρών» εκατέρωθεν, κάπως έτσι θεωρούμε κι εμείς ότι -ξέρω ‘γώ- οι Αργοναύτες γύρισαν πίσω, πάρκαραν την Αργώ, καί μετά ανέβηκαν σε βάθρα, καί… μαρμάρωσαν!
Κι όμως! Αυτοί οι άνθρωποι ήταν ζωντανοί – κι είχαν ζωή καί πρίν, καί μετά τους άθλους τους. Ούτ’ υπήρξαν πολύ διαφορετικοί από εμάς. Κάποτε γεννήθηκαν, πέρασαν βρεφική / νηπιακή / παιδική ηλικίες, πήραν μόρφωση, έκαναν φιλίες (κι έχθρες), έκαναν κάποιο επάγγελμα, πήγαιναν εκδρομές, μπεκρόπιναν σε γλέντια καί ταβερνεία, ερωτεύτηκαν, παντρεύτηκαν, τεκνοποίησαν, γέρασαν, πέθαναν. Είναι σίγουρο, μάλιστα, πως πήγαιναν καί προς νερού τους.
Αλλά, τα ωραία λόγια των ποιητών εστιάζουν στους άθλους, προσπερνώντας το πριν καί το μετά – εξ ού καί η κάπως «ουρανοκατέβατη» εικόνα που έχουμε γιά τους ήρωες εκείνους.
Μη νομίζετε, καί οι πλησιέστεροι σ’ εμάς αρχαίοι ημών (του Χρυσού Αιώνα) διέπρατταν παρόμοιο σφάλμα: είχαν κι αυτοί μιά εξιδανικευμένη εικόνα γιά τους παλιότερους ήρωες προγόνους μας. Τα δε κείμενα των σχετικών τραγωδιών πολλές φορές εισάγουν μη πραγματικά στοιχεία στην εξιστόρηση.
Παρ’ όλ’ αυτά, τα «πριν» καί τα «μετά» των άθλων είναι εξ ίσου ενδιαφέροντα με (αν όχι περισσότερο από) τους άθλους. Βλέπετε, η (κάθε μορφής) Ιστορία δεν είναι μονάχα όμορφες αφηγήσεις. Είναι πρωτίστως η μελέτη των αιτίων καί των αποτελεσμάτων του κοινωνικού γίγνεσθαι.
Εμείς εδώ θα ρίξουμε φώς (όσο κι όπως μπορούμε) στην ιστορία του Ιάσονα προ καί μετά χρυσομάλλου δέρατος. Οι ιστορίες των υπολοίπων Αργοναυτών είναι εξ ίσου ενδιαφέρουσες, αλλά όχι του παρόντος. (Πρέπει να συγγράψουμε τόμο ολόκληρο, γιά να τις καταθέσουμε γραπτώς!) Οπότε, θ’ ασχοληθούμε μ’ αυτές μόνον εφ’ όσον το επιβάλλει η «οικονομία» της αφήγησής μας.
Κάποτε, σε μιά πόλη που τη λέγανε Ιωλκό, ζούσε ένας καλός βασιλιάς ονόματι Αίσων. (Που μάλλον σημαίνει «αισιόδοξος».) Αυτός είχε παντρευτεί την Πολυμήδη. (Ήγουν, η πολλή σοφία / επινοητικότητα.) Κι όπως γίνεται μ’ όλα τα ζευγάρια, μέσα στο παλάτι δεν άργησε ν’ ακουστεί το κλάμμα ενός νεογέννητου αγοριού, μιά γλυκειά μέρα του Μαΐου του…
«- Κάτ!!!», φωνάζει ο σκηνοθέτης. «Δεν προχωράμε! Εμπόδιο!»
…Φαίνεται πως τα ηρωϊκά μωρά της εποχής εκείνης αντιμετώπιζαν πολλά προβλήματα από γεννησημιού τους. Νά, αίφνης, ο Ηρακλής έπνιξε δυό φίδια. Ετούτο εδώ (όπως κι άλλα συνομήλικά του), όμως, είχε άλλου είδους προβλήματα. Τέρατα αναπήδησαν στο δρόμο του, υπό τη μορφή γιγάντιων θεριεμένων τσουκνίδων! Δάσος ολόκληρο σχημάτισαν οι τσουκνίδες αυτές!
Αλλά εμείς δεν πτοούμαστε. Θα ξηγηθούμε μασέτα! :-) Είναι το ελάχιστο δώρο, που μπορούμε να κάνουμε στο μωρό.
1. Αρχαία εμπόδια της έρευνας
Ετούτα συνίστανται στο ανακάτεμα εποχών, προσώπων, περιστατικών στο ίδιο «μυθολογικό» κείμενο.
Αυτό το ενοχλητικό φαινόμενο αναλύεται σε (εξ ίσου ενοχλητικά) υποφαινόμενα, με τις αντίστοιχες αιτολογήσεις. Ως εξής:
α. Λογοκρισία / αλλοίωση κειμένου σε μεταγενέστερες του κειμένου εποχές.
Πράγματι, έλαβε χώρα κατά κόρον, κυρίως εφ’ όσον άλλαξαν τα κόζα στους συσχετισμούς γεωπολιτικής ισχύος. Άρα, «έπρεπε» να κολακευτούν οι νέοι άρχοντες, μη βρίσκοντας στα κείμενα τίποτε καλύτερο της αφεντιάς τους. (Πχ Ρωμαίοι, κρυπτο-ιουδαίοι «Βυζαντινοί», καί λοιποί.) Ή, μη βρίσκοντας τίποτε «ενοχλητικό».
Νά, ας πούμε ο «Προμηθεύς πυρφόρος»: στα σοβαρά σας, περιμένετε ένα τέτοιο κείμενο να είναι σήμερα διαθέσιμο στον καθένα, εφ’ όσον μιλάει στα ίσα γιά το ποιές φυλές είναι τεχνητές (βιολογικά σκουπίδια, παναπεί), κι εφ’ όσον οι σημερινοί κρατούντες αναγνωρίζουν στην αφήγηση …τους εαυτούς τους; Οπότε, οι μεν κρατούντες εξαφανίζουν απ’ την πιάτσα τα «ενοχλητικά» αντίτυπα του «Πυρφόρου» γιά ευνόητους λόγους, οι δε …κρατούμενοι επίσης εξαφανίζουν τα «ενοχλητικά» αντίτυπα του «Πυρφόρου», γιά να μη μεταβληθούν σε …δεσμώτες!
Την κακόβουλη επέμβαση στα κείμενα συνήθως εξουδετερώνουμε με τη βοήθεια της σημερινής τεχνολογίας. Πχ σ’ έναν πάπυρο, φαίνεται καθαρά (καί χωρίς τη βοήθεια φιλολογικών αναλύσεων) το ότι κάποιες σελίδες είναι παρέμβλητες. Πώς; Επειδή δύο διαφορετικοί γραφείς ποτέ δεν έχουν τον ίδιο τρόπο γραψίματος. Ακόμη κι αν ένας ικανός πλαστογράφος αλλοιωτής κειμένου ξεγελάει το μάτι, δεν ξεγελάει το μικροσκόπιο.
Επίσης, οι νεώτερες ιστορικές έρευνες αποδεικνύουν την άγνοια τέτοιων παρεμβολέων γιά θέματα εποχών παλαιοτέρων τους. (Άρα, το αταίριαστο ενός παρέμβλητου κειμένου.)
β. Ποιητική ελευθεριότητα.
Διαχρονικό χαρακτηριστικό των ποιητάδων αυτό. Ακόμη καί σήμερα (ανεξάρτητα από την ύπαρξη της καραεβραίϊκης εφεύρεσης του «κοπυράϊτ») ζούμε πχ κλοπές στίχων καί μουσικής στα πανηγύρια, αλλαγές καί προσθήκες στο σώμα του τραγουδιού, ή πλαστοπροσωπεία του δημιουργού του. Φυσικά, με κάτι τέτοια η ρεαλιστική (τραγουδιστική, εννοείται) περιγραφή της πραγματικότητας πάει περίπατο.
Κάπαρη στη σαλάτα των ποιητών αποτελεί το ανακάτεμα των κατορθωμάτων τυχόν ομωνύμων ηρώων. Υπ’ αυτή την οπτική, δεν είναι ασυνήθιστο να διαβάζουμε στους αρχαίους χοντρές παραδοξότητες. Πχ ότι -κατ’ αναλογίαν-, εάν υπήρχε επί Κατοχής αντάρτης με το ψευδώνυμο -ξέρω ‘γώ- «καπετάν Καραϊσκάκης», κατά τους σαλατοποιούς ποιητάδες ο Καραϊσκάκης (Ο Καραϊσκάκης, λέμε!) θα πολέμησε καί στην Εθνεγερσία του 1821, αλλά καί στην Εθνική Αντίσταση, 120 χρόνια μετά!!!
Όμως, γιά να πούμε καί του στραβού το δίκιο, δεν είναι μόνον οι ποιητές υπεύθυνοι γι’ αυτό το μπάχαλο. Είναι καί οι νεώτεροι ήρωες, που αντέγραφαν ονόματα παλαιοτέρων. (Όπως οι αντάρτες της Κατοχής, που λέγαμε πριν.) Γιά παράδειγμα, εάν κάποιος εξεστράτευε εναντίον της Ασίας, έπαιρνε από μόνος του το προσωνύμιο πχ «Νέος Διόνυσος». Ως συνέπεια, με τον καιρό έφευγε το «νέος», καί μας έμενε ένας …κλώνος του αυθεντικού Διονύσου! :-) Άντε τώρα εμείς, οι απόγονοι, ν’ αποκαταστήσουμε την αλήθεια, ξανακοτσάροντας το «νέος» στην ταμπέλα!
Γίνεται, όμως. Δεν πρέπει ν’ απελπιζόμαστε.
γ. Φόβος να μην επαναληφθούν δυσάρεστες καταστάσεις του απωτάτου παρελθόντος.
Χμ, εδώ πρέπει να διευκρινίσω.
Οι πανέξυπνοι αρχαίοι ημών γνώριζαν άριστα ότι ο πολιτισμός (η πορεία της ανθρωπότητας) δεν ήταν γραμμικός. Δηλαδή, δεν ξεκίνησε απ’ το μηδέν, γιά ν’ ανέβει στα ύψη – καί μάλιστα μία φορά καί μοναδική, όπως πιστεύεται σήμερα. Γνώριζαν πως ο πολιτισμός ανέβηκε αρκετές φορές ψηλά, ψηλότερα καί του σημερινού επιπέδου, κι άλλες τόσες έπεσε κάτω κι έσκασε σαν καρπούζι. (Όντως ισχύει αυτό.)
Οι αρχαίοι ημών γνώριζαν επίσης άριστα πως τα ίδια αίτια παράγουν τα ίδια αποτελέσματα.
Συνεπώς, οι αρχαίοι ημών συνειδητά μπέρδεψαν αίτια κι αιτιατά, γιά να μη δώσουν ανεξέλεγκτα στον οποιονδήποτε παπάρα την ευκαιρία να ξαναφέρει την ανθρωπότητα μπροστά στον ίδιο γκρεμό. Του υψηλού, αλλά γαϊδουρινώς εγωϊστικού «πολιτισμού» τον γκρεμό, παναπεί.
(Ναί, ο άμετρος εγωϊσμός κάποιων ήταν πάντα η αιτία, που ο πολιτισμός γκρεμίστηκε καί σκοτώθηκε. Όπως στον Φαέθωνα καί την Ατλαντίδα – γιά ν’ αναφέρω δύο παραδείγματα, που τά ‘ψαξα εκτενώς.)
Αντιθέτως, η εγωϊστική υπερ-βεβαιότητα κάποιων πως βρήκαν πράγματα, που δεν τα βρήκαν οι «δήθεν» πάνσοφοι Έλληνες, οδήγησε στο να κατέχουν «κλειδιά» πυρηνικών όπλων οι γίγαντες του μυαλού Ρήγκαν καί Θάμνος τζούνιορ. Όθεν, μονάχα να ξανακούσω κανέναν να λέει πως οι αρχαίοι Έλληνες ήσαν φιλοσοφούντες τεμπελχανάδες, αλλά εντελώς ανίκανοι γιά πειραματική επιστήμη, καί θα τον γιαουρτώσω με σκατά!
δ. Οι οδηγίες …δημιουργικής γραφής του ιερατείου (αρχαίου καί χριστιανικού)
Υποθέτω, το ιερατείο θα είχε τους λόγους του να επέμβει στα κείμενα – αν καί δεν μ’ αρέσει η πράξη αυτή. Κι όχι μόνο το αρχαίο ιερατείο, αλλά καί οι διάδοχοί του στους χριστιανικούς αιώνες.
Αλήθεια, τα βιβλία των τεραστίων βιβλιοθηκών της Αλεξάνδρειας, της Περγάμου, του «Γέρου του βουνού»… πού πήγαν; Καί γιατί οι ορθόδοξοι χριστιανοί καλόγεροι (της -υποτίθεται- αυστηρής ηθικής) αντέγραψαν επιμελώς μέχρι καί τις βωμολοχίες του Αριστοφάνη, αλλά έκαναν την πάπια γιά τα υπόλοιπα;
(Ορθόδοξοι χριστιανοί καλόγεροι της «αυστηρής» ηθικής – καί δη, κάτω απ’ τη μύτη των κρυπτοϊουδαίων αρχόντων. Μην τα ξεχνάτε ποτέ αυτά. Ουδέποτε σταμάτησε η συνέχεια του έθνους μας, επειδή αλλάξαμε εξωτερικό τύπο θρησκείας.)
Σα να μην έφταναν τα παραπάνω, έχουμε καί τις μοντέρνες πληγές του Φαραώ. Ακολουθεί η πρώτη.
2α. Ο φιλολογικός ταλιμπανισμός.
Οι φιλόλογοι, ενενηνταεννέα φορές στις εκατό (γιά να μην πω περισσότερες) «κάνουν κράτει», επειδή πλέουν στα βαλτώδη (καί δύσοσμα) νερά της ακαδημαϊκής κοινότητας, όπου κάθε νεωτερισμός αποκεφαλίζεται. Κι όποτε τυγχάνει χοντρόλαιμος καί δε λέει να κάτσει ν’ αποκεφαλιστεί ν’ …αγιάσει, χλευάζεται «ακαδημαϊκώς» πως. (Όσο γιά την ακαδημαϊκή καριέρα του νεωτερίζοντος… Αυτή, πάπαλα. Οριστικώς.)
Έτσι, η φιλολογική έρευνα περιορίζεται πχ στο αν ο Σοφοκλής χρησιμοποιούσε περισσότερους ανάπαιστους στα έργα της ωριμότητάς του, κτλ παρόμοια. Ενδιαφέροντα όλ’ αυτά, δε λέω, αλλά όχι τόσο ενδιαφέροντα! :-) (Όσο θα θέλαμε, εννοώ.)
Εφ’ όσον, τώρα, ο φιλόλογος δεν πάει κόντρα στο κατεστημένο, αν του πεις τίποτε θα γυρίσει καί θα σου πεί ότι «- Έτσι γράφει το κείμενο!» (Συνεπώς, αν έχεις αντιρρήσεις, καλά θα κάνεις να σκάσεις. Σου πουλάει καί μούρη, διότι πώς θα κρίνεις κείμενο που δεν διάβασες; )
Φυσικά, αυτό δεν είναι σοβαρό επιχείρημα. Δεν είναι κάν επιχείρημα! Διότι, αν πχ ο Πεόθριξ ο Ακραγαντίνος γράφει πως πατέρας του Ηρακλή ήτανε ο Μενέξενος, κι απ’ την άλλη ο -ξέρω ‘γώ- Αγαθαρχίδας ο Σικυώνιος γράφει πως πατέρας του Ηρακλή ήτανε ο Φιλόξενος, εμείς τί θα κάνουμε; Θα συμπεράνουμε πως πατέρας του Ηρακλή ήτανε ο …Ξένος; (Γιά να μη χαλάσουμε καρδιές; )
Δεν είναι σοβαρά πράγματα αυτά. Η τυφλή παραπομπή στα σωζόμενα γραπτά δεν μας οδηγεί πουθενά.
Το κακό είναι πως, οι μεν φιλόλογοι έχουν συντηρητικώτατες απόψεις, οι δε μη φιλόλογοι ακολουθούν …τους φιλολόγους! Οι δεύτεροι έχουν κι άλλα βάσανα στη ζωή τους (την εφορία, την πεθερά τους, καί δε συμμαζεύεται) – κι εφ’ όσον δεν γνωρίζουν οι «ειδικοί» (που είναι η δουλειά τους να γνωρίζουν), τότε ποιός έχει χρόνο γιά ξόδεμα, να ξελασπώσει τους «ειδικούς»; Έ;
Το δεύτερο κακό είναι πως το κενό της φιλολογικής άγνοιας απέναντι σ’ έναν πνευματικά διψασμένο λαό πετάγονται να γεμίσουν οι διάφοροι Εψιλοφουκαράκηδες καί μπατιροψώρρες.
(συνεχίζεται
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου