Ο «κεντρισμός» ως οικονομικο-πολιτικός μονόλογος και η πολιτιστική αυτοχθονία ως πολιτική πολυφωνία. Εισαγωγή στις έννοιες του πολιτικού και πολιτιστικού «προστατευτισμού».
Ο «κεντρισμός» ως οικονομικο-πολιτικός μονόλογος
Ο «κεντρισμός» του Giddens ή/και η -ανισοβαρής- συγχώνευση «αριστεράς και δεξιάς» δεν συμβαίνει δίχως λόγο ή επειδή το έγραψαν ορισμένα εγχειρίδια. Οι τάσεις αυτές είναι μεν παγκόσμιες λόγω της σύγκλισης των αναπτυξιακών προτύπων, ενισχύονται όμως και γίνονται ιδιαίτερα αισθητές εντός της Ε.Ε λόγω της δομής της (στην Ευρωζωνη είναι ακόμα πιο αισθητό το φαινόμενο) και της έντονης αλληλεπίδρασης των επιπέδων του κάθετου άξονα (υπερεθνικό, εθνικό και υποεθνικό). Η τάση αφομοίωσης των πάντων σε αυτό το «κέντρο» είναι εμφανής, την αναδεικνύουν και την πρεσβεύουν «αριστεροί και δεξιοί». Εκείνο που δεν αναδεικνύεται ή τεχνηέντως παραλείπεται, όμως, είναι κάτι εξόχως σημαντικό.
Ως στρατηγική βάση αυτής της σύγκλισης μπορεί να θεωρηθεί η πρώτη μεταδιπολική περίοδος του διεθνούς συστήματος και η λεγόμενη «μονοπολική στιγμή» (unipolar moment) των Η.Π.Α. Οι Ηνωμένες Πολιτείες, ως πυρήνας της «Δύσης», θα ήταν ο πλανητικός ηγεμόνας-κοσμοκράτορας στο διεθνές σύστημα και όλα τα υπόλοιπα κράτη θα ιεραρχούνταν και θα οργανώνονταν γύρω απ' αυτήν την παγκόσμια ηγεμονία (global hegemony) πάνω σε παρόμοια και ενιαία ιδεολογική βάση.
Τα προηγούμενα οδήγησαν πολλούς -επικοινωνιολόγους, πολιτικούς αναλυτές, οικονομολόγους κ.α- να εξαρτούν την πορεία των εθνικών πολιτικών συστημάτων και των ιδεολογικών περιεχομένων και προσανατολισμών των κομμάτων από τις πολιτικές εξελίξεις στο εσωτερικό των Η.Π.Α. Έτσι «κεντρισμός», σοσιαλφιλελευθερισμός, δημοκρατικο-ρεπουπλικανισμός και «Δύση» (υπό τις Η.Π.Α) έγιναν ένας πόλος ο οποίος εσωτερικευόταν στα εθνικά πολιτικά συστήματα. Ούτως ή άλλως, η αντιπαράθεση ανάμεσα σε φιλελεύθερα ή χριστιανοδημοκρατικα κόμματα από τη μια μεριά και σοσιαλδημοκρατικά και αριστερά από την άλλη, καταλάμβανε σχεδόν ολόκληρο το πολιτικό φάσμα. Όλοι οι προηγούμενοι όμως, «αριστεροί και δεξιοί», κατά τη δεκαετία του 1990, περίοδο της -φαινομενικής λόγω του διεθνοπολιτικού κενού- παντοδυναμίας των Η.Π.Α μετεβλήθησαν σε συνιστώσες του «αμερικανισμού». Για να το γράψω πιο απλά: όπως λέμε πως το πολιτικό φάσμα έχει μετακινηθεί προς τα «δεξιά» σε πανευρωπαϊκή κλίμακα, έτσι, το πολιτικό φάσμα εκείνη την περίοδο μετακινήθηκε προς τις Η.Π.Α σε πλανητική κλίμακα.
Αυτή η κατάσταση πλέον έχει τελειώσει σε πλανητικό επίπεδο (έχει απομείνει σε διάφορες ημιαποικίες στις οποίες γίνεται προσπάθεια -από επικοινωνιολόγους και πολιτικούς κυρίως- να επανεισαχθεί με δύο δεκαετίες καθυστέρηση).
Η πολιτιστική αυτοχθονία ως πολιτική πολυφωνία
Αυτό που κυριαρχεί πλέον είναι το εξής: Δεξιός και αριστερός «κεντρισμός», σοσιαλφιλελευθερισμός και «Δύση», από τη μια πλευρά, και αναβίωση της ιθαγενούς κουλτούρας ή αυτόχθονα πολιτισμικά ρεύματα τα οποία τροφοδοτούν πολιτικά κινήματα, από την άλλη: το βλέπουμε σε χώρες όπως η Ινδία, η Τουρκία, η Ρωσία, στην ευρύτερη γεωγραφία του Ισλάμ, ακόμα και στις ίδιες τις Ηνωμένες Πολιτείες και τη Γερμανία (όπου σαφώς το μείγμα χριστιανοδημοκρατίας και ορντολιμπεραλισμού έχει αντιφιλελεύθερα/αγγλοσαξονικά/«δυτικά» πρόσημα. Διαφορετικά πράγματα σημαίνει ο όρος «Δύση» στη Γερμανία, στη Γαλλία και στις Η.Π.Α - πολυμέρεια).
Πιο συγκεκριμένα. Στις 9/5/2015 έγραφα:
Η σύγκλιση των αναπτυξιακών προτύπων και η διάδοση της τεχνολογίας σε πλανητική κλίμακα, παράλληλα με το φαινόμενο το οποίο ονομάζουμε -κάπως γενικά και αόριστα- παγκοσμιοποίηση, αντί να δημιουργήσουν έναν «επίπεδο», ομοιόμορφο και ομοιογενή ΚόσμοΧώρο (όπως προέβλεπαν πολλοί), τροφοδότησαν την αναβίωση πολιτισμικών, θρησκευτικών και νεοπαραδοσιακών μορφών και ταυτοτήτων. Αυτό συμβαίνει διότι ο οικονομικός ή/και δημογραφικός δυναμισμός παράλληλα με τη διάδοση των τεχνολογικών μέσων τροφοδοτούν την πολιτιστική, πολιτική και στρατιωτική αυτοεπιβεβαίωση της ιθαγενούς κουλτούρας (όπου δεν κυριαρχεί ο πολιτιστικός ιμπεριαλισμός).
ΝεοΚομφουκιανισμός στην Κίνα, ΝεοΟθωμανισμός στην Τουρκία, ΝεοΙνδουισμός στην Ινδία, «αναβιώσεις» σε όλη τη γεωγραφία του Ισλάμ (κεντρικού ή μη), ΝεοΣυντηρητισμός (; - ή όπως αλλιώς θέλετε) στη Ρωσία και στις Η.Π.Α. Το υπόβαθρο της Ε.Ε κατά κάποιους θεωρείται ως νεοπαραδοσιακή αντίδραση, αν και γενικότερα η Ε.Ε έχει πρόβλημα τόσο ταυτότητας όσο και στρατηγικής. Αυτό είναι το νέο πλανητικό σκηνικό.αυτές οι εκφάνσεις πνευματικής αυτοχθονίας γίνεται προσπάθεια να στοιβαχτούν -μέσω του αγγλοσαξονικού πολιτικού δυισμού- και να κατηγοριοποιηθούν υπό την ετικέτα «νεοσυντηρητισμός» - με τον άλλο πόλο βέβαια να είναι ο «νεοφιλελεύθερισμος». Υπάρχουν και ιδιαίτερες περιπτώσεις χωρών, όπως η Βραζιλία, όπου η λέξη «φιλελεύθερισμος» είναι τόσο απεχθής που τα πάντα υπάγονται στον όρο «σοσιαλισμός». Αυτός ο «σοσιαλισμός» έχει τόσο νόημα όσο η υπαγωγή όλων των προηγούμενων ρευμάτων στον όρο «νεοσυντηρητισμός».
Απαρχαιωμένο λεξιλόγιο και η «οικονομία» ως κύριο πεδίο αντιπαράθεσης
Η υπαγωγή σε αυτούς τους γνώριμους όρους φανερώνει την αγωνιώδη προσπάθεια του κλασικού οικονομιστικού-ιδεολογικού λόγου να συνεχίσει να περιγράφει και να επικαλύπτει φαινόμενα τα οποία αναβλύζουν από εντελώς διαφορετικές πηγές από αυτές που αντλούσε το λεξιλόγιο του ο σοσιαλισμός και ο φιλελευθερισμός. Έχουμε ένα απαρχαιωμένο λεξιλόγιο το οποίο χρησιμοποιεί απαρχαιωμένες έννοιες προκειμένου να παραμείνει το οικονομικό ως το κύριο πεδίο πολιτικού προσδιορισμού και αντιπαράθεσης (έτσι τα πάντα είναι και καπιταλισμός και κρατισμός και σοσιαλδημοκρατία και δεξιά κ.λπ).
Στην «αριστερά» υπαγάγουν όλα αυτά τα τοπικά-αυτόχθονα πολιτικά ρεύματα στον «νεοσυντηρητισμό» και εν συνεχεία -ενστερνιζόμενοι τον αγγλοσαξονικό πολιτικό δυισμό- υποτιμούν τη διαφορά ανάμεσα σε αυτό που οι ίδιοι βαφτίζουν ως «νεοσυντηρητισμό» και στον «νεοφιλελευθερισμό» από μια έξωθεν «αριστερή-αρχιμήδεια» σκοπιά. Δεν είναι καθόλου παράξενο, λοιπόν, που η «αριστερά» ή/και η «κεντροαριστερά» επειδή δεν επιθυμούν να είναι «νεοσυντηρητικές» -με την έννοια της πνευματικής και πολιτιστικής αυτοχθονίας- καταλήγουν εν τέλει να είναι «νεοφιλελεύθερες» (άλλωστε οι σοσιαλδημοκράτες λόγω μιας κάποιας «ντροπής» και «ανασφάλειας» τον «νεοφιλελευθερισμό» τον βάφτισαν «εκσυγχρονισμό». Στην περίπτωση της Ελλάδας μάλιστα, όπου κυριαρχεί ένα διαπλεκόμενο ιδιωτικοδημόσιο, ο «νεοφιλελευθερισμός» εισηχθεί υπό κρατική θαλπωρή και κατάλληλα προσαρμοσμένος σε έναν «ιδιωτικό» τομέα που ήταν δανειοδοτούμενος και κρατικοδίαιτος).
Ερμηνευτική γέφυρα
Η ισχυρότερη δομή είναι αυτή του διεθνούς συστήματος. Ουσιαστικά μπορούμε να δούμε αυτή την «αντιπαράθεση» ως εσωτερίκευση στα εθνικά πολιτικά συστήματα της αντίθεσης μονοπολικού και πολυπολικού διεθνούς συστήματος (τίποτα από τα δύο δεν έχουμε ξεκάθαρα, έχουμε μιας περίεργη κατάσταση μεταξύ Μη Πολικότητας, G-Zero World, Multiplex ή ενός αναδυόμενου G2 - αρκετοί στην Ευρώπη θα επιθυμούσαν να είναι G3). Ουσιαστικά δεν έχουμε αντιπαλότητα ανάμεσα σε «νεοφιλελευθερισμό» και «νεοσυντηρητισμό», αλλά εσωτερίκευση της διαμάχης The West and the Rest (Δύσης και Υπολοίπων) και διάσπαση όλων των ανθρωπογεωγραφιών σε «Westerners» και «Resterners» με τους «Υπολοίπους» να είναι τα αυτόχθονα πνευματικά ρεύματα.
Το ουσιώδες είναι το εξής: Κατά τη διάρκεια του ψυχρού πολέμου οι πολιτισμοί υπάγονταν στην ιδεολογία. Η μεγάλη αλλαγή που έχει επισυμβεί είναι ακριβώς αυτή. Το πολιτισμικό υπόβαθρο δεν υπάγεται πλέον στο οικονομικό-ιδεολογικό ή αναπτυξιακό πρότυπο αλλά αποκτά υπόσταση τροφοδοτώντας πολιτικά ρεύματα.
Πολιτικός και πολιτιστικός «προστατευτισμός»
ΝεοΚομφουκιανισμός λοιπόν, και ΝεοΟθωμανισμός, και ΝεοΙνδουισμός, και ΝεοΙσλαμισμοί, και «ΝεοΣυντηρητισμοί», και Χριστιανοδημοκρατίες σε Ευρώπη και Λατινική Αμερική (έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον να εξεταστούν οι διαφορές ανάμεσα σε δυτικο/βορειοευρωπαϊκή και λατινοαμερικάνικη χριστιανοδημοκρατία από την οπτική γωνιά του πολιτισμικού υποβάθρου της κάθε περιοχής).
Κατ' ουσίαν, όλα τα προηγούμενα μπορούν να ιδωθούν και ως εκφάνσεις «πολιτιστικού προστατευτισμού». Πέρα από την πασίγνωστη έννοια του οικονομικού προστατευτισμού θα πρέπει να εισαγάγουμε και τις έννοιες του πολιτικού και πολιτιστικού προστατευτισμού προκειμένου να αντιληφθούμε ορισμένες εξελίξεις. Για παράδειγμα, ο πολιτικός προστατευτισμός εντός της Ε.Ε μπορεί να εκφραστεί μέσω της προάσπισης και της διαφύλαξης της κυριαρχίας και του πολιτεύματος μιας χώρας ή/και μέσω της αντίστασης στην αποδόμηση των εθνικών πολιτικών συστημάτων. Βέβαια εντός της Ε.Ε δεν διαμορφώνονται ιδιαίτερα υγιείς μορφές πολιτικού και πολιτιστικού «προστατευτισμού» (σε αντίθεση με άλλα μέρη του πλανήτη).
Η «μικρή Ευρώπη» με πυρήνα τα παλαιά εδάφη της Αγίας ΡωμαιοΓερμανικής Αυτοκρατορίας, είναι μια μορφή πολιτιστικού προστατευτισμού με οικονομικά -και ηθικολογικά στην περίπτωση της Γερμανίας- επιχειρήματα. Η Αυστρία δεν έχει βαθιά και μεγάλης έκτασης «οικονομική κρίση». Ο «αντιμεταναστευτισμός» του FPÖ είναι έκφραση πολιτιστικού και όχι οικονομικού προστατευτισμού. Στην συγκεκριμένη χώρα ο αντι-Ισλαμισμός είναι, σε όχι αμελητέο βαθμό, αντι-Τουρκισμός (σε αντίθεση με τη Γαλλία όπου ο αντι-Ισλαμισμός είναι περισσότερο αντι-Αραβισμός). Το FPÖ στην Αυστρία πρεσβεύει ένα είδος πολιτιστικού προστατευτισμού, ο Συ.Ριζ.Α -ρητορικά όπως αποδείχτηκε- εξέφραζε ένα είδος πολιτικού προστατευτισμού με άξονα την προάσπιση της «κυριαρχίας» και της «δημοκρατίας» (δηλαδή την άμυνα του εθνικού έναντι του υπερεθνικού επιπέδου), ενώ το Front National στη Γαλλία πρεσβεύει τόσο πολιτικό και πολιτιστικό, όσο και οικονομικό προστατευτισμό. Σε χώρες όπως το Ηνωμένο Βασίλειο και η Δανία ο πολιτιστικός προστατευτισμός είναι default κατάσταση την οποία πρεσβεύουν ακόμα και τα καθεστωτικά κόμματα.
Όμως το θέμα αυτού του σημειώματος δεν είναι η ερμηνεία και τα αίτια της ανόδου του -σκληρού ή μαλακού, ακροδεξιού ή άλλου- «ευρωσκεπτικισμού». Αυτό είναι θέμα μελλοντικού κειμένου. Μπορεί να διαπιστωθεί, πάντως, παράλληλη πορεία ανόδου των «ακροδεξιών» τάσεων στη δυτική Ευρώπη και των «ισλαμιστικών» κινημάτων στην ευρύτερη γεωγραφία του Ισλάμ, αρχικά από τη δεκαετία του 1970-80 και με εντονότερους ρυθμούς από τη δεκαετία του 1990 και ύστερα.
Πολλές μουσουλμανικές κοινωνίες χαρακτηρίζονται από νομικό πλουραλισμό ο οποίος είναι έκφραση και κατοχύρωση πολιτιστικής δημοκρατίας, δεν έχουν όμως πολιτική δημοκρατία. Η Γαλλία είναι χαρακτηριστική περίπτωση πολιτικής δημοκρατίας και πολιτιστικού μονισμού (ίσως γι' αυτό να απωθείται τόσο έντονα ο λεγόμενος «πολυπολιτισμός» ο οποίος οδηγεί σε έναν νομικό πλουραλισμό που σε συνδυασμό με την υπερεθνικότητα πιέζει έξωθεν και άνωθεν, κάτωθεν και έσωθεν το γαλλικό εθνοκράτος). Οι «δυτικοί», μετά από αιώνες καθυστέρησης, έρχονται αντιμέτωποι με τα πολυεθνοτικά και πολυθρησκευτικά «προβλήματα» που επιλύθηκαν μεσώ λεπτεπίλεπτων τρόπων διοικήσεως στους χώρους περίξ της ανατολικής μεσογείου. Πάντα ακολουθούν με καθυστέρηση αιώνων αλλά πάντα «προηγούνται».
Το πιθανότερο είναι πως θα αντιληφθούν, έστω και με καθυστέρηση, ότι ο συγκερασμός υπερεθνικότητας, νομικού πλουραλισμού, αντιπροσώπευσης και «rule of law» δεν είναι τόσο εύκολος όσο υποθέτουν (ο «ευρωσκεπτικισμός» δεν πηγάζει από τις πολιτικές «λιτότητας» και άλλες τέτοιες φαιδρότητες, έχει πολύ βαθύτερα μη οικονομικά αίτια). Όπως και να 'χει. Συγκρατείστε τις έννοιες του πολιτικού και πολιτιστικού προστατευτισμού και της πολιτιστικής δημοκρατίας, στις οποίες θα επανέλθω.
Επίλογος
Σε αυτό το νέο θαυμαστό παγκόσμιο περιβάλλον της αναγεννημένης ιθαγενούς κουλτούρας και της πολιτιστικής αυτοχθονίας, όσοι έχουν να κομίσουν κάτι αυθεντικό ως νόημα και ως τρόπο ζωής στην ανθρωπότητα θα έχουν και λόγο ύπαρξης, όσοι δεν έχουν θα κινούνται μεταξύ οικονομικής, πολιτικής και πολιτισμικής αποδόμησης, εκποίησης, πολτοποίησης, περιφερειοποίησης, κηδεμόνευσης και αποικιοποίησης. Εκτός εάν ορισμένοι πιστεύουν πως ο ΕλλαδοΓορίλισμός και ο ΛατινΧιμπατζήδισμος είναι αυτόχθονα πνευματικά και πολιτιστικά ρεύματα. Δεν είναι. Είναι αποτελέσματα «αριστεροδεξιού» πολιτιστικού ιμπεριαλισμού, πολιτιστικής αποικιοποίησης και .cosmoidioglossia.blogspot.
Ο «κεντρισμός» του Giddens ή/και η -ανισοβαρής- συγχώνευση «αριστεράς και δεξιάς» δεν συμβαίνει δίχως λόγο ή επειδή το έγραψαν ορισμένα εγχειρίδια. Οι τάσεις αυτές είναι μεν παγκόσμιες λόγω της σύγκλισης των αναπτυξιακών προτύπων, ενισχύονται όμως και γίνονται ιδιαίτερα αισθητές εντός της Ε.Ε λόγω της δομής της (στην Ευρωζωνη είναι ακόμα πιο αισθητό το φαινόμενο) και της έντονης αλληλεπίδρασης των επιπέδων του κάθετου άξονα (υπερεθνικό, εθνικό και υποεθνικό). Η τάση αφομοίωσης των πάντων σε αυτό το «κέντρο» είναι εμφανής, την αναδεικνύουν και την πρεσβεύουν «αριστεροί και δεξιοί». Εκείνο που δεν αναδεικνύεται ή τεχνηέντως παραλείπεται, όμως, είναι κάτι εξόχως σημαντικό.Τα προηγούμενα οδήγησαν πολλούς -επικοινωνιολόγους, πολιτικούς αναλυτές, οικονομολόγους κ.α- να εξαρτούν την πορεία των εθνικών πολιτικών συστημάτων και των ιδεολογικών περιεχομένων και προσανατολισμών των κομμάτων από τις πολιτικές εξελίξεις στο εσωτερικό των Η.Π.Α. Έτσι «κεντρισμός», σοσιαλφιλελευθερισμός, δημοκρατικο-ρεπουπλικανισμός και «Δύση» (υπό τις Η.Π.Α) έγιναν ένας πόλος ο οποίος εσωτερικευόταν στα εθνικά πολιτικά συστήματα. Ούτως ή άλλως, η αντιπαράθεση ανάμεσα σε φιλελεύθερα ή χριστιανοδημοκρατικα κόμματα από τη μια μεριά και σοσιαλδημοκρατικά και αριστερά από την άλλη, καταλάμβανε σχεδόν ολόκληρο το πολιτικό φάσμα. Όλοι οι προηγούμενοι όμως, «αριστεροί και δεξιοί», κατά τη δεκαετία του 1990, περίοδο της -φαινομενικής λόγω του διεθνοπολιτικού κενού- παντοδυναμίας των Η.Π.Α μετεβλήθησαν σε συνιστώσες του «αμερικανισμού». Για να το γράψω πιο απλά: όπως λέμε πως το πολιτικό φάσμα έχει μετακινηθεί προς τα «δεξιά» σε πανευρωπαϊκή κλίμακα, έτσι, το πολιτικό φάσμα εκείνη την περίοδο μετακινήθηκε προς τις Η.Π.Α σε πλανητική κλίμακα.
Αυτή η κατάσταση πλέον έχει τελειώσει σε πλανητικό επίπεδο (έχει απομείνει σε διάφορες ημιαποικίες στις οποίες γίνεται προσπάθεια -από επικοινωνιολόγους και πολιτικούς κυρίως- να επανεισαχθεί με δύο δεκαετίες καθυστέρηση).
Η πολιτιστική αυτοχθονία ως πολιτική πολυφωνία
Αυτό που κυριαρχεί πλέον είναι το εξής: Δεξιός και αριστερός «κεντρισμός», σοσιαλφιλελευθερισμός και «Δύση», από τη μια πλευρά, και αναβίωση της ιθαγενούς κουλτούρας ή αυτόχθονα πολιτισμικά ρεύματα τα οποία τροφοδοτούν πολιτικά κινήματα, από την άλλη: το βλέπουμε σε χώρες όπως η Ινδία, η Τουρκία, η Ρωσία, στην ευρύτερη γεωγραφία του Ισλάμ, ακόμα και στις ίδιες τις Ηνωμένες Πολιτείες και τη Γερμανία (όπου σαφώς το μείγμα χριστιανοδημοκρατίας και ορντολιμπεραλισμού έχει αντιφιλελεύθερα/αγγλοσαξονικά/«δυτικά» πρόσημα. Διαφορετικά πράγματα σημαίνει ο όρος «Δύση» στη Γερμανία, στη Γαλλία και στις Η.Π.Α - πολυμέρεια).
Πιο συγκεκριμένα. Στις 9/5/2015 έγραφα:
Η σύγκλιση των αναπτυξιακών προτύπων και η διάδοση της τεχνολογίας σε πλανητική κλίμακα, παράλληλα με το φαινόμενο το οποίο ονομάζουμε -κάπως γενικά και αόριστα- παγκοσμιοποίηση, αντί να δημιουργήσουν έναν «επίπεδο», ομοιόμορφο και ομοιογενή ΚόσμοΧώρο (όπως προέβλεπαν πολλοί), τροφοδότησαν την αναβίωση πολιτισμικών, θρησκευτικών και νεοπαραδοσιακών μορφών και ταυτοτήτων. Αυτό συμβαίνει διότι ο οικονομικός ή/και δημογραφικός δυναμισμός παράλληλα με τη διάδοση των τεχνολογικών μέσων τροφοδοτούν την πολιτιστική, πολιτική και στρατιωτική αυτοεπιβεβαίωση της ιθαγενούς κουλτούρας (όπου δεν κυριαρχεί ο πολιτιστικός ιμπεριαλισμός).
ΝεοΚομφουκιανισμός στην Κίνα, ΝεοΟθωμανισμός στην Τουρκία, ΝεοΙνδουισμός στην Ινδία, «αναβιώσεις» σε όλη τη γεωγραφία του Ισλάμ (κεντρικού ή μη), ΝεοΣυντηρητισμός (; - ή όπως αλλιώς θέλετε) στη Ρωσία και στις Η.Π.Α. Το υπόβαθρο της Ε.Ε κατά κάποιους θεωρείται ως νεοπαραδοσιακή αντίδραση, αν και γενικότερα η Ε.Ε έχει πρόβλημα τόσο ταυτότητας όσο και στρατηγικής. Αυτό είναι το νέο πλανητικό σκηνικό.αυτές οι εκφάνσεις πνευματικής αυτοχθονίας γίνεται προσπάθεια να στοιβαχτούν -μέσω του αγγλοσαξονικού πολιτικού δυισμού- και να κατηγοριοποιηθούν υπό την ετικέτα «νεοσυντηρητισμός» - με τον άλλο πόλο βέβαια να είναι ο «νεοφιλελεύθερισμος». Υπάρχουν και ιδιαίτερες περιπτώσεις χωρών, όπως η Βραζιλία, όπου η λέξη «φιλελεύθερισμος» είναι τόσο απεχθής που τα πάντα υπάγονται στον όρο «σοσιαλισμός». Αυτός ο «σοσιαλισμός» έχει τόσο νόημα όσο η υπαγωγή όλων των προηγούμενων ρευμάτων στον όρο «νεοσυντηρητισμός».
Απαρχαιωμένο λεξιλόγιο και η «οικονομία» ως κύριο πεδίο αντιπαράθεσης
Η υπαγωγή σε αυτούς τους γνώριμους όρους φανερώνει την αγωνιώδη προσπάθεια του κλασικού οικονομιστικού-ιδεολογικού λόγου να συνεχίσει να περιγράφει και να επικαλύπτει φαινόμενα τα οποία αναβλύζουν από εντελώς διαφορετικές πηγές από αυτές που αντλούσε το λεξιλόγιο του ο σοσιαλισμός και ο φιλελευθερισμός. Έχουμε ένα απαρχαιωμένο λεξιλόγιο το οποίο χρησιμοποιεί απαρχαιωμένες έννοιες προκειμένου να παραμείνει το οικονομικό ως το κύριο πεδίο πολιτικού προσδιορισμού και αντιπαράθεσης (έτσι τα πάντα είναι και καπιταλισμός και κρατισμός και σοσιαλδημοκρατία και δεξιά κ.λπ).
Στην «αριστερά» υπαγάγουν όλα αυτά τα τοπικά-αυτόχθονα πολιτικά ρεύματα στον «νεοσυντηρητισμό» και εν συνεχεία -ενστερνιζόμενοι τον αγγλοσαξονικό πολιτικό δυισμό- υποτιμούν τη διαφορά ανάμεσα σε αυτό που οι ίδιοι βαφτίζουν ως «νεοσυντηρητισμό» και στον «νεοφιλελευθερισμό» από μια έξωθεν «αριστερή-αρχιμήδεια» σκοπιά. Δεν είναι καθόλου παράξενο, λοιπόν, που η «αριστερά» ή/και η «κεντροαριστερά» επειδή δεν επιθυμούν να είναι «νεοσυντηρητικές» -με την έννοια της πνευματικής και πολιτιστικής αυτοχθονίας- καταλήγουν εν τέλει να είναι «νεοφιλελεύθερες» (άλλωστε οι σοσιαλδημοκράτες λόγω μιας κάποιας «ντροπής» και «ανασφάλειας» τον «νεοφιλελευθερισμό» τον βάφτισαν «εκσυγχρονισμό». Στην περίπτωση της Ελλάδας μάλιστα, όπου κυριαρχεί ένα διαπλεκόμενο ιδιωτικοδημόσιο, ο «νεοφιλελευθερισμός» εισηχθεί υπό κρατική θαλπωρή και κατάλληλα προσαρμοσμένος σε έναν «ιδιωτικό» τομέα που ήταν δανειοδοτούμενος και κρατικοδίαιτος).
Ερμηνευτική γέφυρα
Η ισχυρότερη δομή είναι αυτή του διεθνούς συστήματος. Ουσιαστικά μπορούμε να δούμε αυτή την «αντιπαράθεση» ως εσωτερίκευση στα εθνικά πολιτικά συστήματα της αντίθεσης μονοπολικού και πολυπολικού διεθνούς συστήματος (τίποτα από τα δύο δεν έχουμε ξεκάθαρα, έχουμε μιας περίεργη κατάσταση μεταξύ Μη Πολικότητας, G-Zero World, Multiplex ή ενός αναδυόμενου G2 - αρκετοί στην Ευρώπη θα επιθυμούσαν να είναι G3). Ουσιαστικά δεν έχουμε αντιπαλότητα ανάμεσα σε «νεοφιλελευθερισμό» και «νεοσυντηρητισμό», αλλά εσωτερίκευση της διαμάχης The West and the Rest (Δύσης και Υπολοίπων) και διάσπαση όλων των ανθρωπογεωγραφιών σε «Westerners» και «Resterners» με τους «Υπολοίπους» να είναι τα αυτόχθονα πνευματικά ρεύματα.
Το ουσιώδες είναι το εξής: Κατά τη διάρκεια του ψυχρού πολέμου οι πολιτισμοί υπάγονταν στην ιδεολογία. Η μεγάλη αλλαγή που έχει επισυμβεί είναι ακριβώς αυτή. Το πολιτισμικό υπόβαθρο δεν υπάγεται πλέον στο οικονομικό-ιδεολογικό ή αναπτυξιακό πρότυπο αλλά αποκτά υπόσταση τροφοδοτώντας πολιτικά ρεύματα.
Πολιτικός και πολιτιστικός «προστατευτισμός»
ΝεοΚομφουκιανισμός λοιπόν, και ΝεοΟθωμανισμός, και ΝεοΙνδουισμός, και ΝεοΙσλαμισμοί, και «ΝεοΣυντηρητισμοί», και Χριστιανοδημοκρατίες σε Ευρώπη και Λατινική Αμερική (έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον να εξεταστούν οι διαφορές ανάμεσα σε δυτικο/βορειοευρωπαϊκή και λατινοαμερικάνικη χριστιανοδημοκρατία από την οπτική γωνιά του πολιτισμικού υποβάθρου της κάθε περιοχής).
Κατ' ουσίαν, όλα τα προηγούμενα μπορούν να ιδωθούν και ως εκφάνσεις «πολιτιστικού προστατευτισμού». Πέρα από την πασίγνωστη έννοια του οικονομικού προστατευτισμού θα πρέπει να εισαγάγουμε και τις έννοιες του πολιτικού και πολιτιστικού προστατευτισμού προκειμένου να αντιληφθούμε ορισμένες εξελίξεις. Για παράδειγμα, ο πολιτικός προστατευτισμός εντός της Ε.Ε μπορεί να εκφραστεί μέσω της προάσπισης και της διαφύλαξης της κυριαρχίας και του πολιτεύματος μιας χώρας ή/και μέσω της αντίστασης στην αποδόμηση των εθνικών πολιτικών συστημάτων. Βέβαια εντός της Ε.Ε δεν διαμορφώνονται ιδιαίτερα υγιείς μορφές πολιτικού και πολιτιστικού «προστατευτισμού» (σε αντίθεση με άλλα μέρη του πλανήτη).
Η «μικρή Ευρώπη» με πυρήνα τα παλαιά εδάφη της Αγίας ΡωμαιοΓερμανικής Αυτοκρατορίας, είναι μια μορφή πολιτιστικού προστατευτισμού με οικονομικά -και ηθικολογικά στην περίπτωση της Γερμανίας- επιχειρήματα. Η Αυστρία δεν έχει βαθιά και μεγάλης έκτασης «οικονομική κρίση». Ο «αντιμεταναστευτισμός» του FPÖ είναι έκφραση πολιτιστικού και όχι οικονομικού προστατευτισμού. Στην συγκεκριμένη χώρα ο αντι-Ισλαμισμός είναι, σε όχι αμελητέο βαθμό, αντι-Τουρκισμός (σε αντίθεση με τη Γαλλία όπου ο αντι-Ισλαμισμός είναι περισσότερο αντι-Αραβισμός). Το FPÖ στην Αυστρία πρεσβεύει ένα είδος πολιτιστικού προστατευτισμού, ο Συ.Ριζ.Α -ρητορικά όπως αποδείχτηκε- εξέφραζε ένα είδος πολιτικού προστατευτισμού με άξονα την προάσπιση της «κυριαρχίας» και της «δημοκρατίας» (δηλαδή την άμυνα του εθνικού έναντι του υπερεθνικού επιπέδου), ενώ το Front National στη Γαλλία πρεσβεύει τόσο πολιτικό και πολιτιστικό, όσο και οικονομικό προστατευτισμό. Σε χώρες όπως το Ηνωμένο Βασίλειο και η Δανία ο πολιτιστικός προστατευτισμός είναι default κατάσταση την οποία πρεσβεύουν ακόμα και τα καθεστωτικά κόμματα.
Όμως το θέμα αυτού του σημειώματος δεν είναι η ερμηνεία και τα αίτια της ανόδου του -σκληρού ή μαλακού, ακροδεξιού ή άλλου- «ευρωσκεπτικισμού». Αυτό είναι θέμα μελλοντικού κειμένου. Μπορεί να διαπιστωθεί, πάντως, παράλληλη πορεία ανόδου των «ακροδεξιών» τάσεων στη δυτική Ευρώπη και των «ισλαμιστικών» κινημάτων στην ευρύτερη γεωγραφία του Ισλάμ, αρχικά από τη δεκαετία του 1970-80 και με εντονότερους ρυθμούς από τη δεκαετία του 1990 και ύστερα.
Πολλές μουσουλμανικές κοινωνίες χαρακτηρίζονται από νομικό πλουραλισμό ο οποίος είναι έκφραση και κατοχύρωση πολιτιστικής δημοκρατίας, δεν έχουν όμως πολιτική δημοκρατία. Η Γαλλία είναι χαρακτηριστική περίπτωση πολιτικής δημοκρατίας και πολιτιστικού μονισμού (ίσως γι' αυτό να απωθείται τόσο έντονα ο λεγόμενος «πολυπολιτισμός» ο οποίος οδηγεί σε έναν νομικό πλουραλισμό που σε συνδυασμό με την υπερεθνικότητα πιέζει έξωθεν και άνωθεν, κάτωθεν και έσωθεν το γαλλικό εθνοκράτος). Οι «δυτικοί», μετά από αιώνες καθυστέρησης, έρχονται αντιμέτωποι με τα πολυεθνοτικά και πολυθρησκευτικά «προβλήματα» που επιλύθηκαν μεσώ λεπτεπίλεπτων τρόπων διοικήσεως στους χώρους περίξ της ανατολικής μεσογείου. Πάντα ακολουθούν με καθυστέρηση αιώνων αλλά πάντα «προηγούνται».
Το πιθανότερο είναι πως θα αντιληφθούν, έστω και με καθυστέρηση, ότι ο συγκερασμός υπερεθνικότητας, νομικού πλουραλισμού, αντιπροσώπευσης και «rule of law» δεν είναι τόσο εύκολος όσο υποθέτουν (ο «ευρωσκεπτικισμός» δεν πηγάζει από τις πολιτικές «λιτότητας» και άλλες τέτοιες φαιδρότητες, έχει πολύ βαθύτερα μη οικονομικά αίτια). Όπως και να 'χει. Συγκρατείστε τις έννοιες του πολιτικού και πολιτιστικού προστατευτισμού και της πολιτιστικής δημοκρατίας, στις οποίες θα επανέλθω.
Επίλογος
Σε αυτό το νέο θαυμαστό παγκόσμιο περιβάλλον της αναγεννημένης ιθαγενούς κουλτούρας και της πολιτιστικής αυτοχθονίας, όσοι έχουν να κομίσουν κάτι αυθεντικό ως νόημα και ως τρόπο ζωής στην ανθρωπότητα θα έχουν και λόγο ύπαρξης, όσοι δεν έχουν θα κινούνται μεταξύ οικονομικής, πολιτικής και πολιτισμικής αποδόμησης, εκποίησης, πολτοποίησης, περιφερειοποίησης, κηδεμόνευσης και αποικιοποίησης. Εκτός εάν ορισμένοι πιστεύουν πως ο ΕλλαδοΓορίλισμός και ο ΛατινΧιμπατζήδισμος είναι αυτόχθονα πνευματικά και πολιτιστικά ρεύματα. Δεν είναι. Είναι αποτελέσματα «αριστεροδεξιού» πολιτιστικού ιμπεριαλισμού, πολιτιστικής αποικιοποίησης και .cosmoidioglossia.blogspot.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου