Η ΘΕΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΠΡΟΚΛΟΥ

 

Panagiotis Emmanuel

Η Θεολογία του Πρόκλου

Θα προσπαθήσω να ρίξω λίγο φως στη θεολογία του Πρόκλου και των Νεοπλατωνικών οι οποίοι είναι και οι πιο αγαπημένοι μου Δάσκαλοι. Δεν είναι τυχαίο ότι οι Νεοπλατωνικοί δεν θεωρούσαν τους εαυτούς τους ως φιλοσόφους αλλά ως Ιερείς της πιο υψηλής ιεροσύνης καθώς θεωρούσαν το γένος τους ως «το ιερόν γένος».

Εκείνο που είναι το εκπληκτικό με την θεολογία των νεοπλατωνικών είναι η απόλυτη ταύτιση και συνύπαρξη του Ενός Θεού με τις εκδηλώσεις του σε θείες Ιεραρχίες Θεών χωρίς να παραβιάζεται και να απειλείται καθόλου η μοναδικότητα του Ενός Θεού και παράλληλα να προστατεύεται και η ύπαρξη των πολλών θείων Ιεραρχιών που εκπορεύονται από αυτόν τον μοναδικό Θεό. Γι αυτό και η θεολογία των νεοπλατωνικών είναι ασύγκριτα υψηλότερη από κάθε άλλη θεολογία καθώς όλες οι άλλες θεολογίες είναι απόρροιες ενός μυστικιστικού τρόπου λατρείας που προωθούν τη τυφλή πίστη απορρίπτοντας τη γνώση.

Κατά το Πρόκλο η υπερούσια ύπαρξη του Θεού εκδηλώνεται μέσω των θείων Εννάδων οι οποίες ανήκουν εξ ολοκλήρου στο πεδίο του ανεκδήλωτου Σύμπαντος , είναι άρρητες και ανεξιχνίαστες, αμέθεκτες, άχρονες και αδιαίρετες . Ο κάθε Θεός αποτελεί μια Εννάδα και μια Μονάδα η οποία δίνει και την ποιότητα και την φύση της Εννάδας. Αυτή η Μονάδα που είναι η χαρακτηριστική ιδιότητα της Εννάδας αναλύεται σε άλλες Μονάδες που αποτελούν τους Θεούς οι οποίοι εκπορεύονται από τον κυρίαρχο Θεό της συνολικής Εννάδας. Από αυτές τις Μονάδες εκπορεύονται Ιεραρχίες Θεών , κάθε Ιεραρχία με τη δική της Μονάδα δηλαδή το δικό της κυρίαρχο Θεό και όλες οι Μονάδες αποτελούν εκπορεύσεις της αρχικής Μονάδας του Θεού που αποτελεί όλη την Εννάδα. Ο αρχικός Θεός ονομάζεται Πατέρας της Εννάδας και οι Θεοί στους οποίους αυτός αναλύεται είναι οι Πατέρες των δικών τους Ιεραρχιών. Με αυτό τον τρόπο ο αρχικός Θεός δεν διαχωρίζεται από τους Θεούς στους οποίους συνίσταται , ούτε οι Θεοί αυτοί αποτελούν ανεξάρτητους Νοες καθώς ο Θεός είναι οι Θεοί και οι Θεοί είναι ο Θεός σε μια υπερβατική και άρρητη σύνδεση που μόνο οι εξελιγμένοι Νόες μπορούν να συλλάβουν. Οπως ακριβώς τα κύματα ενός ωκεανού συνιστούν τον ίδιο τον ωκεανό. Οσο υψηλότερος ο Θεός τόσο περισσότερο καθολικός είναι, δηλαδή απλοειδής και εννιαίος , ενώ όσο χαμηλότερα προχωράμε τόσο πιο μερικός είναι Ο θεός και πιο πολυπληθής. Ο υψηλότερος Θεός και Πατέρας, δηλαδή η πρώτη Εννάδα του Πρώτου Λόγου, είναι απόλυτα υπερβατικός ενώνοντας στον Εαυτό του τις ανώτατες Ιεραρχίες σε ένα ενιαίο και αδιαίρετο σύνολο όπου δεν ξεχωρίζει ο Ενας Θεός και Πατέρας από τους πολλούς. Ο Θεός και Πατέρας του Δεύτερου Λόγου σχηματίζει μια πιο πολυπληθή Εννάδα με περισσότερες Ιεραρχίες Θεών ( από τον πρώτο Πατέρα εξέρχονται πολύ περισσότεροι από προηγουμένως) όπου και πάλι όμως όλες οι Ιεραρχίες ενώνονται σε ένα ενιαίο και αδιαίρετο σύνολο. Ακόμα περισσότερο πολυπληθής είναι ο Θεός και Πατέρας στο Τρίτο Λόγο όπου ενώνονται όλοι οι Θείοι Νόες σε έναν εννιαίο Θείο Νου που συλλαμβάνει από τους ανώτερους Νόες τη δομή του εκδηλωμένου Σύμπαντος.

Αυτή όμως η θεολογική υπέρβαση του μονοθεισμού και του πολυθεισμού σε έναν εκπληκτικό και ιδιοφυή Εν-θεισμό, δεν δίνει μόνο διέξοδο στην ταύτιση του Ενός Θεού με τους πολλούς , αφού κάθε Θεός είναι και μοναδικός και σύνολο, αλλά και στην σύνδεση του υπερβατικού και υπερούσιου με το εκδηλωμένο και υλικό. Κάθε Θεός είναι μια Εννάδα η οποία ανήκει στο πεδίο του υπερβατικού, του ανεκδήλωτου ή του «πνέυματος» θα μπορούσαμε να πούμε. Οι Εννάδες δεν έχουν υλική ύπαρξη είναι υπερούσιες και πέρα από χώρο και χρόνο. Η κάθε Εννάδα όμως, ο κάθε Θεός που συνιστά την Εννάδα, εξέρχεται της υπερβατικής και αδιαίρετης κατάστασης μετατρεπόμενος σε ένα Ον, δηλαδή μια εκδηλωμένη θεία Οντότητα στο πεδίο της ύλης. Ετσι μετά τις Εννάδες που είναι οι υπερούσιες υπερβατικές ανεκδηλωτες εκφάνσεις του Θεού έρχονται τα Οντα που είναι ο εκδηλωμένος Θεός μέσω της ύλης, έστω και αυτής της υπεραιθερικής ύλης των ανώτατων πεδίων . Από την πρώτη ανώτατη Εννάδα δηλαδή από τον πρώτο Θεό εισέρχεται στην εκδήλωση το πρώτο Ον, το ανώτατο όλων που είναι ο εκδηλωμένος πρώτος Θεός της ανεκδήλωτης πρώτης Εννάδας. Τα Οντα των νεοπλατωνικών αντιπροσωπεύουν τις υπερούσιες υπερβατικές Εννάδες στην εκδηλωμένη υλική μορφή τους. Κάθε Εννάδα αντιπροσωπεύεται και από ένα Ον και κάθε υπερβατική Ιεραρχία Θεών αντιπροσωπεύεται από μια αντίστοιχη ιεραρχία Οντων στο εκδηλωμένο σύμπαν.

«Ο Πρόκλος παρουσιάζει τις Εννάδες να αποτελούν τις οντολογικές προϋποθέσεις για την παραγωγή των όντως όντων , τα οποία με ιεραρχικές μεταξύ τους διαβαθμίσεις αντιστοιχούν στις κατώτερες εναντι των Εννάδων θεότητες. Στην προσπάθεια του να υποτάξει την Οντολογία στην Ενολογία καταρχάς θα αξιοποιήσει το σκεπτικό του σχετικά με εκείνο το σταδιο της πρώτης υπόθεσης του Παρμενίδη (το υπέρτατο Εν είναι υπερβατικό ως προς το Ον) το οποίο θα μπορούσε να ονομασθεί υπερβατική σύνθεση. Το Εν θεάται τον εαυτό του ως Ον και αυτόματα εκδηλώνεται το Ον. Το ίδιο και κάθε Εννάδα που θεάται τον εαυτό της ως κάποιο Ον. «Μετά την Μιαν των όλων Αρχήν , μονάδες ημιν αυτοτελείς εφάνησαν οι Θεοί, μετεχόμενοι μεν υπό των Οντων, αλλ οι μεν κατά την απλουστέραν των όντων ουσίαν, οι δε κατά την συνθετωτέραν την εις αυτά ποιησάμενοι πρόοδον»

«Κάθε τέλειο προχωρεί σε γεννήσεις όντων τα όποια είναι ικανό να παράγει, μιμούμενο με τη σειρά του την Μια Αρχή των όλων» Δηλαδή οι Εννάδες που είναι οι τέλειες εκφράσεις του Ενός μιμούμενες το Εν που παράγει τα πάντα. Παράγουν με τη σειρά τους τα Οντα.»-Από το βιβλίο Στοιχείωσις Θεολογική

Ετσι οι εκπληκτικοί συλλογισμοί της θεολογίας των Νεοπλατωνικών όχι μόνο μέσω της υπέρβασης και αποφατικής Θεολογίας ταύτισαν και συνέδεσαν αδιάρρηκτα και εννιαία το Εν με τα πολλά δημιουργώντας τη θεολογία του Εν-θεϊσμού, αλλά μπόρεσαν και έδωσαν και μια ιδιοφυή επιστημονική εξήγηση για την έξοδο του υπερβατικού και ανεξιχνίαστου Θεού στο δημιουργημένο σύμπαν μέσω της εκδήλωσης των υπερβατικών Εννάδων στην ύλη παράγοντας τα Οντα.

Τωρα είναι μεγάλο λάθος να συγκρίνουμε την Νεοπλατωνική Θεολογία με τη Χριστιανική. Οι δυο αυτές θεολογίες προκύπτουν από τελείως διαφορετικές γνωσιολογίες, η μία είναι καθαρός αποκρυφισμός, ενώ η άλλη καθαρός μυστικισμός. Εγω προσπαθώ να συνδυάσω και τους δυο δρόμους χωρίς όμως να αλλοιώσω ή να διαστρεβλώσω κανέναν από τους δυο αν και όπως έχω ήδη πει είμαι κατά 80% αποκρυφιστής και μόνο κατά 20% μυστικιστής. Ως άνθρωπος του Νου και λάτρης της γνώσης, δεν είμαι και πολύ της τυφλής λατρείας και της «αγάπης» αλλά προσπαθώ να ενσωματώσω και αυτά μέσα στον αποκρυφιστικό δρόμο......

Ο ΕΠΙΤΑΦΙΟΣ ΤΟΥ ΘΗΣΕΑ ΚΑΙ ΤΑ ΕΓΚΩΜΙΑ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΦΟΡΑ ΤΩΝ ΟΣΤΩΝ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ

 

Έρευνα και συγγραφή Ιωάννης Βαφίνης

  Στους αρχαϊκούς χρόνους, στην πόλη των Αθηνών, άρχισε να φυσάει ένας καινούριος αέρας. Ξεκινούσε μια εποχή αναπολήσεως παλαιών προτύπων της ελληνικής προϊστορίας. Πρόσωπα ηρωικά με πνεύμα αυτοθυσίας κι ανιδιοτέλειας άρχισαν να κυριαρχούν στις καθημερινές συζητήσεις των αγοραίων πολιτών του κλεινόν άστυ.
  Μάλιστα, ο άρχοντας Πεισίστρατος θεωρείται ο πρωταίτιος της εισαγωγής λατρευτικών εκδηλώσεων προς τον Αθηναίο ήρωα Θησέα. Υπενθυμίζοντας το χρέος της πόλης προς τον παλαιό βασιλέα των Αθηνών, που ένωσε όλες τις κώμες εις μίαν δημιουργούντας τα συνοίκια, οι Αθηναίοι συναίνεσαν ομαδόν.
 Κατά το πέρας της αρχαϊκής περιόδου, το έτος 475 π.Χ. ο Κίμων εξεστράτευσε στο κεντρικό Αιγαίο εναντίον της νήσου Σκύρου και κατάφερε να την κατακτήσει. Τότε, ο Αθηναίος στρατηγός άρχισε να ψάχνει στο νησί δια να αποκαλύψει τον τόπο ενταφιασμού του Θησέα. Όταν πια είχε φτάσει στο τέρμα κάθε απέλπιδα προσπάθεια, ξάφνου από το πουθενά είδαν να ξεπροβάλλει ένας αετός του οποίου η προσγείωση κατέληξε στην κορυφή ενός λόφου, ομοιάζοντα με τυμβικό μνημείο. Ο αετός άρχισε ευθύς να σκαλίζει το χωμάτινο επιστέγασμα με τα νύχια του και να το τρυπά με το ράμφος του.
 Βλέποντας ο Κίμων το υπερβατικό γεγονός το αναγνώρισε ως θεϊκό σημάδι,  δια τούτο άρχισε άμεσα την αποχωμάτωση. Δεν παρήλθε ολίγος χρόνος και βρέθηκε έμπροσθεν μιας μεγάλης εκπλήξεως. Στο σημείο της ανασκαφής ξεχώρισε εκ των χρωμάτων μία παλαιότατη και μεγάλη σαρκοφάγο. Πλησίον της ευρίσκονταν η αιχμή μιας χάλκινης λόγχης και ένα ξίφος με ελεφαντοστέινη λαβή. Τα οστά της σαρκοφάγου ήταν υπερμεγέθης και έμοιαζαν να ανήκουν σε γίγαντα. Τότε εννόησε ότι πρόκειται για τα οστά του ανδρίου άνακτος των Αθηνών Θησέα και έσπευσε ταχέως να τα μετέφερε με την τριήρη του στην Αθήνα, θεωρώντας το εαυτόν του ευλογημένο. 

Ο Αθηναίος στρατηγός Κίμωνας βρίσκει την

σαρκοφάγο του Πολέμαρχου Θησέα στην Σκύρο.

  Όταν προσάραξε στο Φάληρο, το πρώτο λιμάνι των Αθηνών, οι Αθηναίοι τον υποδέχθηκαν με μία λαμπροτάτη τελετή άνευ προηγουμένου. Έπειτα, εναπέθεσαν το ιερόν λείψανο με περισσή ευλάβεια στο νεόδμητο περίπτερο ναό που έκτισε εκείνη την περίοδο ο Κίμων. 
 Το ηρώο, το οποίον ονομάστηκε Θησείον, οικοδομήθηκε πάνω σ' ένα λόφο – τύμβο της αγοράς των Αθηνών, στην περιοχή του Αγοραίου Κολωνού.  Ο Πλούταρχος γράφει ότι το ηρώο το οικοδόμησαν «...ἐν μέσῃ τῇ πόλει παρὰ τὸ νῦν γυμνάσιον.», δηλαδή στην καρδιά του κλεινόν άστυ. Εκεί, λέγουν τα μυθολογικά σχόλια είχε το εργαστήριο του κι ο μεταλλουργός Ήφαιστος. Ίσως γι' αυτό ο ναός αργότερα να αφιερώθηκε και στο Ήφαιστο συνλατρευόμενος μαζί με την Αθηνά Εργάνη.
  Συμφώνως με το ιστορικό της νικητήριας επιστροφής του ήρωα από την Κρήτη καθόρισαν την ογδόη Πυανεψιώνος ως επετειακή ημερομηνία της μέγιστης λατρευτικής προσφοράς. Παράλληλα, εκάστην όγδοη του μηνός, δηλαδή στις 8 του κάθε μήνα, θεσπίστηκε να τιμάται η μνήμη του. Ιδιαιτέρως όμως εορτάζονταν τα θησεία κατά την ογδόη Εκατομβαιώνος, διότι, υπήρχε συνταύτιση με την έλευση του ήρωα εις στην Αθήνα, δεκαεξαετής όντας εκ Τροιζήνος).
  Ο Θησέας, μετά την λήξη της αρχαϊκής περιόδου, είχε κιόλας αναγνωριστεί ως εθνικός ήρωας της πόλεως των Αθηνών. Η μετατροπή του σε αντικείμενο λατρείας δεν φαίνεται να ήταν μόνο ανθρώπου έργο αλλά ουράνιας θελήσεως. Έτσι, συνεκδοχικά, εξελίχθηκαν δύο εορτασμοί, τα Θήσεια και τα Επιτάφια. Τα Θήσεια τελούνταν με την πρώτη μέρα με πομπή, θυσία και τέλος διανομή τροφίμων στους πένητες. Την επομένη εκτελούνταν λαμπαδηδρομία, στρατιωτικές ασκήσεις και κατά την νύκτα συμπόσιο δείπνον. Την Τρίτη ημέρα γίνονταν αθλητικοί αγώνες με εννέα γυμνικά αγωνίσματα: δόλιχος, στάδιον, δίαυλος, πάλη, πυγμή, παγκράτιον, οπλίτης δρόμος, οπλομαχία κι ακοντισμό. Στην αθλητική εορτή λάμβαναν μέρος έφηβοι και παιδιά γιατί θεωρούνταν γιορτή των νέων. Την τετάρτη ημέρα γίνονταν οι θρυλικές αρματοδρομίες.
  Μετά τα Θήσεια ξεκινούσαν τα Επιτάφια που ήταν γιορτή των νεκρών. Στην εορτή των Επιταφίων οι ιερείς του Θησέα απάγγελαν το εγκώμιο του ήρωος και συνάμα όλων εκείνων των Αθηναίων πολιτών που έπεσαν στη μάχη. 
  Το εγκώμιο φαίνεται να είναι μια αρχαία συνήθεια συνδεδεμένη με την λατρεία του Θησέως. Η απαγγελία του εγκωμίου πραγματοποιούνταν κωμαστικά δηλαδή εν πομπή χορού. Οι στίχοι του ύμνου θα πρέπει να άδονταν με έναν τρόπο αφηγηματικό(ρετσιτατίβο) όπως και τα εγκώμια της Παναγίας Θεοτόκου και του Επιταφίου του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού. 
  Η λέξης Επιτάφιος είναι συνθέτη κι αποτελείται από τις Ελληνίδες λέξεις ἐπί και τάφος, τουτέστιν επί του τάφου. Η έννοια συσχετίζεται με την τοποθέτηση εντός του κουβούκλιου ενός χρυσοκέντητο ύφασμα με την εικόνα του νεκρού τιμώμενου προσώπου. 

Ο επιτάφιος του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού, της ελληνορθόδοξης

 χριστιανικής εκκλησίας, με την χρυσοκέντητη μορφή του

Θεανθρώπου εντός του ανθοστόλιστου κουβούκλιου.

  Ένας ύμνος προς τιμή του Θησέα ήταν τα εγκώμια που εγκωμίαζαν τις παναθρώπινες ευεργετικές πράξεις του. Εικάζεται, ότι η συνήθεια του Επιταφίου του Θησέα με την περιφορά των οστών του αδομένων εκ χορού μεταφέρθηκε κατά ένα μέρος της στην χριστιανική παράδοση. 
   Είναι εφικτό να εννοήσουμε την μετάβαση τους έθους μιας εορτής, για έναν ήρωα που πίστευαν ότι μετά θάνατον πήγε στα νησιά των μακάρων ήτοι τον χριστιανικό παράδεισο, σε μια άλλη μορφή εκείνη του Θεανθρώπου Κυρίου ημών Ιησού Χριστού. 
  Ο αφηρωισμός του Θησέα, ξεκινάει με την απαρχή μιας νέας πολιτιστικής περιόδου, την οποία οι νεότεροι ερμηνευτές της ιστορίας την ονόμασαν κλασσική. Άλλωστε, δεν είναι τυχαίο το γεγονός της εκκίνησης του καθαρώς Αθηναϊκού φιλοσοφικό ρεύματος που θα επιφέρει και την ίδρυση της πρώτης ακαδημαϊκής σχολής. Τα θεμέλια της πνευματικής ανάπτυξης των Αθηνών συμπορεύονται με την απαρχή μιας προγονικής λατρείας ενός ήρωα που τοποθέτησε ψηλά τον πήχη του ανθρωπισμού. 
  Η κληρονομικότητα της ανθρωποκεντρικής σκέψης των Αθηναίων επιδρά θετικά στην επαφή της με τον επερχόμενο Σωτήρα Χριστό δια τον οποίο είχε γίνει λόγος, ήδη, από τον Σωκράτη κι από τον Πλάτωνα. Έτσι, τα δρώμενα προς τιμήν του Θησέα που δεν ήταν Θεός αλλά μετά θάνατον μεταφέρθηκε στα Ηλύσια πεδία ή νησιά των μακάρων συνεχίστηκαν στην λειτουργία του πάθους του εσταυρωμένου Θεανθρώπου Χριστού που νίκησε τον θάνατο.
  Είναι πασίδηλη η εθιμοτυπική συνήθεια της περιφοράς του επιταφίου από τα αρχαία χρόνια στην Αθήνα χωρίς να θεωρείται ότι υπήρξε επιρροή από τον πολιτισμό της Ανατολής. Ο Θησέας ήταν ένας Έλληνας ήρωας, εκπρόσωπος της Ιωνικής φυλής, όπου η "αγιοποίηση" του οδήγησε τους Αθηναίους στην δημιουργία ποικιλίας δρωμένων πριν να εισαχθούν ορισμένα εξ ανατολάς, όπως τα Αδώνια. 
 Συνελλόντι ειπείν, το δρώμενο της επιτάφιας περιφοράς, που σήμερα διατηρούμε στην αληθινή πίστη του ελληνορθόδοξου χριστιανισμού, μεταγγίσθηκε, αυτούσιο, από την αρχαία Αθηναϊκή Δημοκρατία. Είναι το ίδιο δρώμενο, ως προς την περιφορά του νεκρού, σε επιτάφιας πομπή. Η περιφορά των οστών του δικαίου ήρωος Θησέα, που έθεσε τα θεμέλια των ανθρώπινων δικαιωμάτων, παρουσιάζε την ίδια τιμή, με την περιφορά του Δίκαιου Κριτή και Πλάστη των όλων Κύριον και Σωτήρα ημών Ιησού Χριστόν αλλά και σε ορισμένες περιοχές και την Μήτηρ Αυτού την Θεοτόκο Μαρία την Παναγία Παρθένο.             
 Ωστόσο, θα μπορούσαμε να ισχυριστούμε ότι, η περιφορά των οστών του Θησέα θυμίζει σήμερα περισσότερο την λιτάνευση ιερών λειψάνων χριστιανών πολιούχων Αγίων. Μάλιστα, στην εκδοχή που προσάπτει ο Πλούταρχος, στον βίο του Θησέα, γίνεται φανερή η ανακήρυξη του παλαιού άνακτα Θησέα Αιγεΐδη ως πολιούχου της πόλεως των Αθηνών. Δια τούτο ανοικοδομήθηκε και ναός προς τιμήν του. Ο Θησέας θα μπορούσε να είναι ένας προ Χριστού Άγιος, όπου πίστεψε στο κήρυγμα του Χριστού εις τον Άδη και μετέβει μετ' Εκείνου εις τους Ουρανούς.
  Ο Θησέας ως υμνωδός – λυρωδός είναι πιθανόν να συγκαταλέγεται ανάμεσα στους δώδεκα εθνικούς πρεσβύτερους – βασιλείς εκ των εικοσιτεσσάρων συγκαθήμενων πέριξ του θρόνου του αρνίου της ουρανίου βασιλίας(δες Αποκάλυψη του Ιωάννου).

Γιάννης Βαφίνης

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

-ΠΑΠΥΡΟΣ LAROUSSE BRITANNICA, τόμος 23

-Πλούταρχου, βίοι Παράλληλοι, Θησέας

-Αποκάλυψη του Ιωάννου

Η ΕΞΕΛΙΚΤΙΚΗ ΠΟΡΕΙΑ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΜΥΣΤΗΡΙΩΝ[Μέρος Η΄]

ΜΕΡΟΣ Η΄
Ο ΠΛΑΤΩΝΑΣ ΩΣ ΕΙΣΗΓΗΤΗΣ ΤΗΣ ΑΣΤΡΙΚΉΣ ΘΡΗΣΚΕΙΑΣ

«Ο άνθρωπος θέλει να είναι ευτυχισμένος»·

Όσο διάστημα η πόλη είναι αυτοδύναμη και ελεύθερη η δράση του κάθε πολίτη, του κάθε ανθρώπου, είναι στραμμένη προς την υπηρεσία της πόλης. Ο πολίτης είναι και οπλίτης. Μπορεί ο Αριστοφάνης να ξεφωνίζει τον "ξεμωραμένο Δήμο" αλλά ο Έλληνας πολίτης μέσα στην άκαμπτη εφαρμογή του Νόμου, νιώθει ελεύθερος. Είναι αυτός που μίλησε γι' αυτόν τον Νόμο ή τουλάχιστον τον ψήφισε. Η ευτυχία του ανθρώπου μέσα στα όρια της πόλης είναι δεδομένη και αυτονόητη.

Τα πράγματα διαφοροποιούνται δραματικά κατά την Ελληνιστική εποχή. Τώρα ο πολίτης δεν νιώθει ελεύθερος. Οι νόμοι δεν ορίζονται από αυτόν αλλά από κάποιον που βρίσκεται πολύ μακριά του. Ούτε έχει και την δυνατότητα να πει την γνώμη του, να τον ψηφίσει ή να τον καταψηφίσει. Απλά μόνο υπακούει σ' αυτόν. Δεν νιώθει οπλίτης. Η ελευθερία επιλογής του έχει δραματικά μειωθεί.

Για να είναι τώρα πια ευτυχισμένος ο άνθρωπος πρέπει να μπορεί να βρίσκει την ελευθερία μέσα του, εφαρμόζοντας το αξίωμα του «Καθ' ημάς Αδέσποτου», και όχι στα πλαίσια της πόλης - κράτους, που νιώθει πως δεν είναι πια ελεύθερη.

(Ας θυμηθούμε τις Θεϊκές τιμές που υποδέχθηκαν οι Αθηναίοι τον Δημήτριο τον Πολιορκητή όταν αυτός μπήκε στην Αθήνα διώχνοντας τον Δημήτριο τον Φαληρέα που ασκούσε την διοίκηση στο όνομα του Κάσσανδρου από την Μακεδονία.)

Η νέα κατάσταση των πραγμάτων τον σπρώχνει να καταφύγει και να αναζητήσει νέες απαντήσεις στην παλιά όμως θρησκεία της πόλης. Πολύ γρήγορα ανακαλύπτει ότι η θρησκεία της πόλης δεν μπορεί να του δώσει νέες και αξιόπιστες απαντήσεις πάνω σε αιώνια και καίρια ερωτήματα όπως :

1.      Της προέλευσης και διάταξης του Σύμπαντος

2.      Της σχέσης των θεών και του Δικαίου, του πως δηλαδή είναι δυνατόν ο

άδικος άνθρωπος να θριαμβεύει και ο δίκαιος να καταστρέφεται διατυπώνοντας το

πρόβλημα του "Ενάρετου που Υποφέρει".

3.   Της ύπαρξης της ψυχής και του ΠΕΠΡΩΜΕΝΟΥ που ξεκίνησε με την

θρησκευτική ομάδα των Ορφικών και θεμελιώθηκε από τον Πυθαγόρα.

Στα ερωτήματα αυτά δεν μπορεί να απαντήσει η θρησκεία της πόλης,  με  έναν τρόπο νέο και πειστικό.

Αυτές οι απορίες ξεκίνησαν βέβαια πολύ πριν την Ελληνιστική εποχή. Ήταν ερωτήματα του κάθε τότε σκεπτόμενου ανθρώπου και βγήκαν στην  επιφάνεια από τα μισά του 5ου αιώνα αναγκάζοντας τον Πλάτωνα να διατυπώσει τότε το δόγμα της "Ατομικής Θρησκείας", στην προσπάθεια του πρώτον να αντικρούσει τους σοφιστές στα τελευταία 30 χρόνια του 5ου αιώνα και δεύτερο να διορθώσει τις ασθένειες του πολιτικού σώματος. Στην διάρκεια όμως της Ελληνιστικής εποχής αποχτούν δραματική έξαρση και η εύρεση απαντήσεων καθίσταται επιτακτική για την πνευματική ελίτ της εποχής.

Το πρόβλημα λοιπόν της αναζήτησης της Ελευθερίας, καθιστά στην Ελληνιστική εποχή, επιτακτική την ανάγκη ψηλάφησης και προσδιορισμού του «Καθ' ημάς Αδέσποτου».

Και από δω και πέρα αρχίζει μια έντονη διαφοροποίηση στις φιλοσοφικές σχολές.

Από τη μια οι θετικοί Ίωνες φιλόσοφοι με προεξάρχοντα τον Επίκουρο, και από την άλλη οι Νεοπλατωνικοί με του Στωικούς.

Η Ελευθερία, μας λένε οι Νεοπλατωνικοί και οι Στωικοί, είναι ιδέα, και ως ιδέα βρίσκεται στον κόσμο των ιδεών, στον ιδεατό κόσμο, σ' αυτόν τον κόσμο που με έναν θαυμάσιο τρόπο μίλησε ο Πλάτωνας στον μύθο του σπηλαίου.

Ο Πλάτωνας πριν χρόνια είχε διατυπώσει την άποψη ότι η υπεροχή της Ιδεατής πραγματικότητας οφείλεται στο αμετάβλητο της. Η κατωτερότητα της ορατής πραγματικότητας οφείλεται στην αέναη αλλαγή της.

Ωστόσο υπάρχει μια συγκεκριμένη ορατή πραγματικότητα που αλλάζει πάντα και αιώνια με τον ίδιο τρόπο, που η κίνηση της είναι απόλυτα σταθερή. Και αυτή η πραγματικότητα είναι ο ουράνιος θόλος και τα ουράνια σώματα. Μια τέτοια αρμονική, συμμετρική, σταθερή, αιώνια και αμετάβλητη κίνηση προϋποθέτει σίγουρα μια Κινούσα Ψυχή προικισμένη με Διάνοια. Υπάρχει λοιπόν μια Θεϊκή Διάνοια που κινεί τους ουρανούς και αυτή η Διάνοια είναι ο Θεός που θέει τα αστέρια.

Οι Νεοπλατωνικοί λοιπόν παίρνουν το κληροδοτημένο δόγμα του Πλάτωνα που λέει πως ο άνθρωπος για να είναι ευτυχισμένος πρέπει να ζει σύμφωνα με την φύση του. Και ποια είναι η ανθρώπινη φύση; Η απάντηση του Πλάτωνα των Νέο -Πλατωνικών και των Στωικών αργότερα είναι πως η ανθρώπινη λογική είναι ένα θραύσμα της θείας και Συμπαντικής λογικής, Του Υπέρτατου Αγαθού, Της Υπέρτατης Διάνοιας. Συνεπώς και «το καθ` ημάς Αδέσποτον» είναι μέρος της θείας Ελευθερίας.

Άρα το να ακολουθείς τη φύση σου ως άνθρωπος είναι το ίδιο πράγμα με το να ακολουθείς τη φύση του Θείου Όλου, τη Συμπαντική Φύση. Συνεπώς : Αρετή σημαίνει να είσαι πάντα συμβατός με την Συμπαντική Διάνοια. Αρετή σημαίνει

δηλαδή αποδοχή της Συμπαντικής τάξης, με άλλα λόγια Αρετή είναι ΥΠΟΤΑΓΗ στην Συμπαντική Διάνοια, ή αλλιώς αποδοχή του ΠΕΠΡΩΜΕΝΟΥ.

Ο Σοφός, ένα με τα αστέρια, στοχάζεται την τάξη του Σύμπαντος και σ' αυτόν τον στοχασμό βρίσκει την ελευθερία του, γιατί ενώνεται με το Πρώτο Κινούν τα αστέρια, των οποίων η αέναη και πάντα σταθερή κίνηση τους ρυθμίζεται από την Συμπαντική Διάνοια, την αιώνια και Θεία εσωτερική Συμπαντική Αρχή. Ο Σοφός απόλυτα πεπεισμένος πως η θέληση του βρίσκεται σε πλήρη αρμονία με την συμπαντική θέληση, νιώθει ικανός να κυβερνήσει άλλους ανθρώπους. Βασίζεται στην αρετή του και δεν υπολογίζει τίποτα άλλο. Από το συλλογισμό αυτό πηγάζει το πλατωνικό αξίωμα : "Οι σοφοί να κυβερνούν ή οι κυβερνώντες να φιλοσοφούν".

Σχόλια

1. Ο Πλάτωνας λοιπόν και οι Πλατωνιστές αργότερα μιλώντας για Ιδεατό κόσμο και για κόσμο των Ιδεών διαχωρίζουν τον ΔΙΑ - ΛΟΓΙΣΜΟ, σε διαλογισμό

2 Η Αδράστεια είναι το Αναπόφευκτο, αυτή δε φρουρεί τον Δημιουργό των πάντων, διότι ο Δημιουργός τρέφεται από την Αδράστεια, συνυπάρχει δε με την ανάγκη και γεννά την Ειμαρμένη (το μοιραίο). Όταν δε λέμε Ειμαρμένη εννοούμε όσα είναι επακόλουθα εκείνων που προηγήθηκαν.

Και αφού σκέψεις ή πράξεις έχουν προηγηθεί και δεν είναι δυνατόν να ακυρωθούν, τα επακόλουθα τους είναι αναπόφευκτα.

Συνεπώς η Ειμαρμένη δεν είναι ότι μοιραίως "μέλλει γενέσθαι" αλλά το επακόλουθο των σκέψεων ή πράξεων του παρελθόντος. (Βλ. λέξη τετρακτύς, Ζωογονικό τρίγωνο κ.τ.λ.) πάνω στις αξίες ενός Ιδεατού κόσμου και σε διαλογισμό πάνω στον πιο βαρύ και διαφορετικής ποιότητας κόσμο της ύλης. Διαλογίζομαι όμως θα πει σκέφτομαι και σκέφτομαι θα πει πράττω. Και επειδή δεν μπορώ να πράττω σε έναν ιδεατό κόσμο, σε έναν κόσμο ιδεών, ότι είναι να πράξω, θα το πράξω στον κόσμο της ύλης. Σκέψη λοιπόν χωρίς πράξη για τον ιδεατό κόσμο, και σκέψη και πράξη για τον κόσμο της ύλης.

Ο Διαχωρισμός  της θεωρίας και πράξης έχει συντελεστεί. Οι χτίστες Στωικοί και νέο - Πλατωνιστές έχτισαν ένα λαμπερό οικοδόμημα στα θεμέλια της Πλατωνικής θεωρίας όπως διατυπώθηκε αυτή χρόνια πριν.

2.  Η θέση του θείου μετατοπίζεται. Η Θρησκεία της πόλης τοποθετούσε το θείο μέσα στη φύση. Η Φύση ήταν κάτι το θεϊκό, κάτι το Ιερό. Τώρα το «Πρώτο Κινούν», η Συμπαντική Διάνοια βρίσκεται έξω από τη φύση, ο Θεός έξω από το δημιούργημα του, το οποίο δημιούργημα ελέγχει, καθοδηγεί, και κάποιος θα μας πει πως το χαρίζει όπου θέλει. Το δημιούργημα είναι κάτι προς εκμετάλλευση. Έχει χάσει την ιερότητα του, Σημασία δεν έχει το δημιούργημα αλλά ο Δημιουργός, η Συμπαντική Δύναμη και Διάνοια που κινεί το δημιούργημα. Δεν υπάρχουν μέσα σ' αυτό ούτε Νύμφες Ναϊάδες, ούτε Πάν, ούτε ιερές δρύες, ούτε ψίθυροι φυλλωμάτων, ούτε ιερές πηγές.

3.   Και το πιο  σημαντικό  :  Αυτήν την Κινούσα Διάνοια ο  καθένας την οραματιζόταν και την φανταζόταν όπως ήθελε. Συνεπώς η θρησκεία εδώ αποκτά έναν καθαρά προσωπικό χαρακτήρα έναν ατομικό χαρακτήρα, όπου το Ιερατείο είναι το μόνο υπεύθυνο να προσδιορίσει τις ιδιότητες του θείου και να μας Αποκαλύψει τη θεϊκή  βούληση του.

Οι ιδιότητες του θείου δεν μπορούν να αποτυπωθούν ούτε στο μάρμαρο σαν άγαλμα, ούτε στο μάρμαρο σαν ανάγλυφο. Η μύηση μέσα από τα αγάλματα και τα ανάγλυφα θα χαθεί για πάντα. Ο μύστης αδυνατεί να παρακολουθήσει τη Συμπαντική Διάνοια, αδυνατεί να την κατανοήσει, αδυνατεί να την οραματιστεί και αντί το Ιερατείο να τον βοηθήσει, τον παραμερίζει λέγοντας πως είναι πολύ μικρός για να συλλάβει το θείο. Ο μόνος τρόπος για να επικοινωνήσουμε μαζί του είναι ένα είδος πνευματικής επαφής που ΥΠΕΡΒΑΙΝΕΙ ΤΗΝ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ. Συνεπώς είναι δουλειά των απεσταλμένων του θείου, των απεσταλμένων του Θεού, είναι δουλειά του Ιερατείου.

Ο Δόλος στην πίστη έχει πλέον εισαχθεί και αρχίζει να ριζώνει.

Στα ρωτήματα

1. Ποια η δράση του Θείου στον κόσμο;

2.  Ποια η σχέση του θείου με την ηθική;

3. Ποια η σχέση του θείου με το ανθρώπινο πεπρωμένο;

Οι απαντήσεις έρχονται αποκλειστικά από το Ιερατείο. Τίποτα δεν βοηθά την μύηση, το πνευματικό πέταγμα του μύστη, την προσέγγιση του θείου μέσα από την φιλοσοφία δηλαδή μέσα από την Λογική που τόσο ύμνησε ο Έλληνας.

4.  Και δεν είναι τυχαίο πως αφού οι Νέο - Πλατωνιστές προετοίμασαν και έστρωσαν το χαλί για την επερχόμενη πανούκλα του Εβραιοχριστιανισμού, όταν αυτό το νέο εβραίο χριστιανικό δόγμα έγινε επίσημη θρησκεία και διαχειριστής εξουσίας, οι λεγόμενοι Νεοπλατωνιστές δεν προλάβαιναν να κλείνουν μια - μια τις σχολές τους για να ενταχθούν στην νέα θρησκεία που σάρωνε, ισοπέδωνε και λήστευε τα πάντα στο πέρασμα της από τη μια και μοίραζε τις σάρκες, το χρήμα και την εξουσία από την άλλη στους πρώτους πυρήνες της δικής της εξουσίας. Εξ άλλου οι θεωρίες των Νέο - Πλατωνιστών και του εβραιοχριστιανικού δόγματος απείχαν μόλις ένα βήμα, για να μην πούμε πως ο Παυλιανισμός είναι σχεδόν το σύνολο των Πλατωνικών θεωριών χτυπημένες στο μίξερ της   εβραϊκής   τοκογλυφίας. Και μόνο η Ακαδημία του Πλάτωνα με τα τόσο γερά στηρίγματα της Αθηναϊκής φιλοσοφικής παράδοσης έμεινε πιστή στην ελληνική πνευματικότητα ώσπου το «εις έδαφος φέρειν του Θεοδοσίου» την ισοπέδωσε και αυτήν.

Και βέβαια η ζωή δεν χαρίζει κάστανα. Μόλις οι Νέο - Πλατωνιστές φορώντας τα ράσα αξιωματούχων της νέας θρησκείας τολμούσαν να διατυπώσουν μια λογική ή λογικοφανή θέση πάνω στον ιμπεριαλισμό της νέας θρησκείας γινόταν εκείνα τα θρησκευτικά πραξικοπήματα των οικουμενικών συνόδων και τους έστελναν στο «πυρ το εξώτερον».

Ένα ερώτημα σαν επίλογος :

Σήμερα η επιστήμη έδωσε απάντηση στην αέναη κίνηση των ουρανίων σωμάτων διατυπώνοντας τη θεωρία της παγκόσμιας έλξης. Έτσι ο Επιστήμων Πλάτων πήγε περίπατο και μας έμεινε αμανάτι η αστρική θρησκεία της κινούσας Διάνοιας. Μας έμεινε αμανάτι η θεωρία ενός Θεού που άλλη δουλειά δεν έχει από το να ασχολείται με την κίνηση των ουρανίων σωμάτων.

Αν λοιπόν στον Πλάτωνα ήταν γνωστή η σημερινή γνώση θα μιλούσε για Συμπαντική Διάνοια και για Κινούσα Αρχή; Θα μιλούσε για Συμπαντική Δικαιοσύνη και για τόσες άλλες αφηρημένες και μεταφυσικές έννοιες, απόρροια άγνοιας και έλλειψης ΓΝΩΣΗΣ που τις πήραν οι Νέο - Πλατωνιστές και τις έκαναν ροδοπέταλα στον επερχόμενο Παυλιανισμό...

Το πνευματικό κίνημα που ξεκίνησε με τον Πλατωνισμό είναι μια απόδραση, μια πτήση προς την αιωνιότητα μήπως και βρεθούν τα χαμένα στηρίγματα.

Το μήνυμα του Επίκουρου είναι διαμετρικά αντίθετο.

Και εδώ συναντάμε τη διαπίστωση ότι:

"Ο άνθρωπος θέλει να είναι ευτυχισμένος".

Δύο πράγματα όμως εμποδίζουν την ευτυχία του ανθρώπου :

1.  Η Επιθυμία ( Επιθυμία για ζωή) και

2. Ο φόβος. ( Ο φόβος του θανάτου)

1. Περιορισμός λοιπόν της Επιθυμίας. Εγκράτεια και Αυτάρκεια.

 Να οι πρώτες Αρετές για τον Επίκουρο.

Η Αρετή για τον Επίκουρο δεν έχει τίποτα το μεταφυσικό. Είναι απόλυτα γήινη και έχει να κάνει αποκλειστικά και μόνο με τη λογική. Η λογική είναι το μόνο εργαλείο τιθάσευσης της Επιθυμίας. Από τη λογική ξεκινά η κατηγοριοποίηση των Επιθυμιών και αναγκών για να φτάσει στο πρώτο δόγμα της τετραφάρμακου που μεταξύ άλλων λέει πως ότι πραγματικά χρειαζόμαστε μπορούμε εύκολα να το αποκτήσουμε, εννοώντας τις φυσικές και αναγκαίες ανάγκες. Όλες οι υπόλοιπες υποθάλπονται από την κοινωνική ζωή.

Όσο για το Φόβο αυτός είναι αποτέλεσμα άγνοιας, έλλειψης γνώσης, έλλειψης λογικής.

ΤΕΛΟΣ

ΠΗΓΗ.http://inioxosiolkos.blogspot.gr

Η ΕΞΕΛΙΚΤΙΚΗ ΠΟΡΕΙΑ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΜΥΣΤΗΡΙΩΝ[Μέρος Ζ΄]

ΜΕΡΟΣ Ζ΄
ΜΥΗΣΗ

Ο Πρώτος Θρονισμός

Ο χώρος της μύησης έχει μεταμορφωθεί ήδη σε μια λαμπρή αίθουσα θρόνου.  Εισέρχεται  ο Ιεροφάντης, ο οποίος υποδύεται σε αυτή τη φάση τον ίδιο το Δία. Συνοδεύεται από όλους τους Ολύμπιους θεούς. Μια άλλη πομπή ακολουθεί. Ηγείται σε αυτόν η Ιέρεια, η οποία συνοδεύει το «νήπιο» Διόνυσο, στο πρόσωπο του υποψηφίου. Τους ακολουθεί τιμητικά ένα απόσπασμα  Κουρητών. Ο Δίας, ενώ όλοι περιμένουν να καταλάβει το μεγαλοπρεπή θρόνο του, έχει σταματήσει μπροστά του. Καλεί τώρα την Ιέρεια να ανεβάσει και να τοποθητήσει πάνω του, το Διόνυσο. Μπροστά στα έκπληκτα μάτια όλων των θεών και ιδιαίτερα της ‘Ήρας , ο πατέρας των θεών και των ανθρώπων,  τους καλεί όλους να αναγνωρίζουν σαν κυρίαρχο θεό τους πια, αυτό το νήπιο. Ο Δίας μετά την ανακοίνωση αυτή αποχωρεί κοφτά, αφού αφήσει σαν προστατευτική φρουρά του στην αίθουσα, τους Κουρήτες, οι οποίοι πανευτυχείς για το γεγονός επιδίδονται στους εντυπωσιακούς και θορυβώδεις χορούς τους.

Ο νήπιος Διόνυσος περιβάλλεται από τα παιγνίδια του, που βρίσκονται σε μία μυστική κίστη. Καθώς τα ανακαλύπτει, παραδίδεται ολοκληρωτικά στην ψυχαγωγία του.

Ο Διαμελισμός και η Ανάσταση


Ακολουθεί μία σκηνή που μας την περιγράφει κάπως περίεργα ο Αρποκρατίωνας: «Μιμούνται τα αναφερόμενα από μερικούς στη μυθολογία, ότι τάχα οι Τιτάνες κατασπάραξαν το Διόνυσο βάζοντας ένα κατάπλασμα από γύψο (στο πρόσωπό τους) γιά να μην αναγνωρισθούν. Και καθώς αυτό το είδος έχει εκλείψει, έβαζαν αργότερα κατάπλασμα από πηλό γιά να τηρηθεί απλά η παράδοση" (Εκμιμούμενοι τα μυθολογουμενα παρ' ενίοις ως άρα οι Τιτάνες τον Διόνυσον ελυμήναντο γύψω καταπλασάμενοι επί τω μη γνώριμοι γίνεσθαι. Τούτο μεν ουν το έθνος εκλιπείν, πηλώ δε ύστερον καταπλάτεσθαι νομίμου χάριν) Αρποκρατίων Περί Απομάτων.

Πραγματικά μετά από λίγο, εισέρχονται συνωμοτικά σε μια γωνιά της αίθουσας η ‘Ήρα και οι επτά Τιτάνες. Μετά από μια συνεννόηση παντομίμα, η ‘Ήρα αποχωρεί. Τότε εκείνοι με μάσκες στο πρόσωπό τους από γύψο προχωρούν στο μέσον του δαπέδου και χορεύουν μακάβρια γύρω από το θεό, κρατώντας ένα μεγάλο καθρέφτη, και σε κάποια στιγμή όταν ο θεός τον θαυμάζει, κάνουν δήθεν ότι του τον προσφέρουν, ενώ τον θαμπώνουν κυριολεκτικά με αυτόν. Γίνεται γρήγορα συμβολικά βέβαια και θεατρικά ο φόνος του και ο διαμελισμός του σε εφτά κομμάτια. Στην πραγματικότητα σχίζουν το βασιλικό του μανδύα και καλύπτουν τον ίδιο το δόκιμο με ένα μαύρο δικό τους ύφασμα.

Οι Τιτάνες αποχωρούν. Ακούγεται ο τρομερός κεραυνός και οι βροντές του Δία, που υπενθυμίζουν τη σκληρή τιμωρία των Τιτάνων για το έγκλημα.

Αμέσως μετά εισέρχονται στην αίθουσα ο Απόλλωνας και η Αθηνά, οι οποίοι ξεσκεπάζουν το μυούμενο και του δίνουν να πιει από ένα κάνθαρο άκρατο οίνο. Ο Διόνυσος συνέρχεται και ανασταίνεται. Τον παίρνουν και αποχωρούν.

Η Μετάληψη

Στο σημείο αυτό λάβαινε χώρα μία κύρια τελετή μετάληψης από όλους τους Ορφικούς, η οποία αποτελούσε εξέλιξη των παλαιών Διονυσιακών "οργίων", όπου οι πιστοί αλληγορικά φυσικά και ανάλογα με το βαθμό της μύησής τους, έπαιρναν μέρος σε αυτή τη μαγική διαδικασία που είχε σα σκοπό να τους μεταμοσχεύσει (μόσχος;) ένα μέρος από τις ιδιότητες του ίδιου του πάτρωνα θεού. Γιατί έπρεπε πέρα από τις μυστικές μεταλλακτικές διαδικασίες και τη δυνατότητα χειραγώγησης από μέρους των Μυστών, των δυνάμεων και ενεργειών του νοητικού επιπέδου, να επιβεβαιωθεί και με αυτό τον ορατό και συμβολικό τρόπο, η μέθεξη των πιστών σε αυτό το Μυστήριο της άμεσης κοινωνίας τους με το θείο.

Οι Κρήτες όπως είδαμε έτρωγαν και αυτοί συμβολικά ωμό κρέας ταύρου (Ευριπίδης: Κρήτες - 111-2, βλ. σελ. ΧΧ). Εδώ απλά έπιναν κατακόκκινο κρασί σαν αίμα του Βρώμιου, όπως διατήρησε το τέλεσμα αυτό ο άλλος παγκόσμιος θεατρικός πρωταγωνιστής, ο Θέσπις. Και μαζί με τον οίνο, προσφερόταν ένα είδος άρτου-γλυκίσματος σε κάθε έναν. «Στα Βακχικά Μυστήρια, η ίδια η ευτυχία, η Μακαρία, παρουσιαζόταν στο μυημένο με τη μορφή ενός γλυκίσματος» (Αρποκρατίων, Burkert, 1994, Συναρπ. Εμπειρίες).

Η ωμοφαγία έτσι εδώ γίνεται εντονότατα Μυστική και το αίμα και το σώμα του Διόνυσου υποκαθίσταται με τον άρτο και τον οίνο που προσφέρει ο Τελετάρχης σε όλους τους παριστάμενους. Η τελετή αυτή επαναλαμβανόταν περιοδικά και σε άλλες ευκαιρίες από μέρους των Ορφικών.

Η ΔΙΑΒΑΣΗ

«Eυτυχισμένε συ που πέρασες δοκιμασίες προηγούμενα που είναι ασήκωτες»

«Πέταξες μακριά από το βαρύ και θλιβερό κύκλο του πόνου»

«Με γρήγορα πόδια μπήκες (στο χώρο που έλαβες) τον πολυπόθητο στέφανο»

«Βυθίστηκες στον κόλπο της Κυράς, της χθόνιας Βασίλισσας»

«Θεός θα γίνεις από άνθρωπος»

Χρυσές πινακίδες από το Θούριο

Μετά από αυτή την ενδυνάμωση μέσω της κοινωνίας, είναι σε θέση ο υποψήφιος να πραγματοποιήσει το μεγάλο άλμα που χωρίζει το μύστη από το βέβηλο, τη σαμσάρα από τη νιρβάνα, τη γήινη από την ουράνια φύση μας. Πρέπει να βγει έξω από τον τροχό της ζωής, το φαύλο κύκλο των γεννήσεων και των θανάτων και να στοχεύσει στην αιωνιότητα, την αθανασία και τη θέωση.

Αυτή η διάβαση έπρεπε να υπογραμμίζεται και σκηνικά ενδεχόμενα κατά τη διαδικασία της μύησης με περιστρεφόμενους τροχούς μέσα από τους οποίους έπρεπε να περάσει ο υποψήφιος, ή να του επιβαλλόταν και κάποια ακροβατική δοκιμασία της επιδεξιότητας του, δηλαδή έπρεπε να περάσει πάνω από ένα είδος τάφρου ή γέφυρας

Αλλά στο τέλος θριαμβευτικά έθραυε με το θύρσο του στα δύο αυτό το Γόρδιο δεσμό, αυτό τον κλειστό τροχό, και έτσι ο αέναος και φαύλος κύκλος των γεννήσεων και των θανάτων μέσα στην Τιτάνια εμπλοκή θα αποκτούσε με τη θραύση του αρχή και τέλος, επιτρέποντας τη σωτηρία και τελική υπέρβαση.

ΕΠΟΠΤΕΙΑ

Ο Δεύτερος Θρονισμός

Στο τρίτο και τελευταίο στάδιο της μύησης ο χώρος και πάλι αλλάζει ατμόσφαιρα. Είναι αίθουσα θρόνου και ιερό μαζί. Τον κεντρικό ρόλο  έχει εδώ πια η θεά Περσεφόνη, την οποία υποδύεται η Ιέρεια. Ακολουθεί κάτι παρόμοιο σαν την σκηνή της μεγάλης μητέρας στην Κνωσό. Η Κόρη κάθεται στο θρόνο της και μία μεγάλη επιγραφή προειδοποιεί ότι μπορεί να εισέλθουν στο ιερό της μόνο εκείνοι που η καταγωγή τους το επιτρέπει. 'Έτσι μόνο αν αποδείξει ο επισκέπτης την ιδιότητά του,  δηλαδή ότι μυήθηκε μπορεί να βυθισθεί στον κόλπο της θεάς.

Ο νεόφυτος εισέρχεται μόνος του στην αίθουσα, ντυμένος σαν ο νεαρός Διόνυσος, στεφανωμένος με κληματίδες και σανδάλια, αλλά πάντα με το θύρσο του στο χέρι. ,

Ακολουθεί μια στιχομυθία παρόμοια με εκείνη που παρακολουθήσαμε να αναγράφεται στις χρυσές πινακίδες: Ποιος είσαι και γιατί έρχεσαι εδώ, τον ερωτά ο Μεγάλος Κούρος που βρίσκεται μπροστά  στην είσοδο του ιερού. Και ο νέος Μύστης με εμπιστοσύνη, αλλά και σεβασμό του απαντά. Είμαι τέκνο της γης και του έναστρου ουρανού. Όμως η πραγματική, η πρωταρχική φύση μου είναι ουράνια. Και βεβαιώνω ότι απότισα όλες τις ποινές για τις άδικες πράξεις των ανθρώπων που οφείλονται στην τιτάνια φύση τους. Και πέταξα έξω από το βαρύ και  θλιβερό τροχό της δυστυχίας και με γοργό ρυθμό φθάνω εδώ μπροστά στο άντρο της Μητέρας μου θεάς, ποθώντας να λάβω και εγώ το στέφανο της νίκης, από τα ίδια της τα χέρια.

Μετά από αυτή την επιτυχή παρουσίαση ο Μεγάλος Κούρος του επιτρέπει την είσοδο και ακολουθεί η συγκινητική στιγμή της αναγνώρισης του Διόνυσου από τη Μητέρα του την Περσεφόνη και η σκηνή είναι παρόμοια σε φόρτιση με εκείνη της Δήμητρας όταν συνάντησε την Κόρη της καθώς ανέβαινε ξανά στο φως του ήλιου. Ζουν όλοι την αναπαράσταση μιάς άμωμης σύλληψης. και επαναγέννησης, όπως επιβίωσε εξωτερικά από τη συμβολική επαναγέννηση του «δευτρόποτμου». Το νεόφυτο  αποδέχεται η ίδια η θεά Σα γιο της και αυτός βυθίζεται στον κόλπο της, τον παίρνει και τον σφίγγει θερμά στην αγκαλιά της. Τον καλύπτει με τον ίδιο το χιτώνα της. Ο νεοφώτιστος αναγεννιέται έτσι μέσα στη μήτρα της πρωταρχικής μητέρας σαν ο Χθόνιος πια Διόνυσος. Είναι ο τρεις φορές γεννημένος. Ακολουθεί ο στέφανος της νίκης. που εδώ είναι φτιαγμένος από κισσό. Και ο νέος μύστης πλέον κάθεται σε ένα θρόνο δίπλα στη θεά.

Ο ΜΑΚΑΡΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΤΑ ΠΡΟΝΟΜΙΑ

Στο τέλος γίνεται ο Μακαρισμός που είναι ο εκθειασμός της ευλογημένης εκείνης κατάστασης που έχουν βιώσει αυτοί στους οποίους έχουν αποκαλυφθεί τα Ορφικά Μυστήρια. Είναι η στιγμή που ο νεόφυτος γίνεται δεκτός σαν ίσος προς ίσους. Και επευφημείται από το σύνολο των παρευρισκομένων στην τελετή μυστών, που έχουν περάσει από τις ίδιες εμπειρίες.. Αλλά αυτή η ευδαιμονία είναι απλός προϊδεασμός. Η ουσιαστική του ποιότητα βρίσκεται στην προσδοκία της βίωσης της ίδιας της θέασης του Ευβουλέα, του Ευκλή και της Κόρης Φερσεφόνειας, σε ένα άλλο αχειροποίητο επίπεδο. Εκεί όπου όπως προϊδεάζει ο Εμπεδοκλής μπορεί να καθίσει με τους άλλους θεούς στο ίδιο τραπέζι.

ΣΥΣΤΑΣΕΙΣ
Στο τέλος περνούν όλοι σε ένα πιο οικογενειακό και απλό χώρο. Ο Προεστός της Ορφικής Κοινότητας παραδίδει στο νέο Μύστη μια χρυσή πινακίδα, την ΄ποία θα φέρει από δω και πέρα επάνω του, η οποία αναφέρεται στη μεταθανάτια πορεία του. Του υπόσχεται ότι πολύ σύντομα θα του εξηγήσει το περιεχόμενό της, γιατί ο θάνατος είναι ακαταμάχητος και απρόβλεπτος και όλοι ανεξάρτητα από την ηλικία μας πρέπει να είμαστε προετοιμασμένοι για αυτή την αναπόφευκτη και γεμάτη παγίδες, πορεία. Μετά απαριθμούνται οι κανόνες βίου που πρέπει να τηρεί από τώρα και στο εξής ο νεοφώτιστος. Η δίαιτα που πρέπει να υιοθετήσει, παίρνοντας μόνο καθαρή τροφή, τα ρούχα που επιβάλλεται να φορεί, το αυστηρό πρόγραμμα που πρέπει να προσδιορίζει τις δραστηριότητες της κάθε ημέρας του. Το πρώτο πράγμα που πρέπει να κάνει κάθε πρωί είναι να ελέγχει τις προθέσεις του, στο τέλος της κάθε ημέρας να ελέγχει τις πράξεις του. Πως πρέπει να σηκώνεται πριν από την ανατολή του ήλιου, τον οποίο πρέπει να μάθει να χαιρετά. Πρέπει να μπαίνει στους ιερούς χώρους ανυπόδητος, να διαβάζει ποίηση ιερή, να ασκείται στη Μουσική, να προσέχει και να προστατεύει το σώμα του, αλλά ποτέ να μην αφήνει τις ορμές του να τον κυβερνούν.

ΜΟΥΣΙΚΗ ΚΑΙ ΧΟΡΟΣ
Μετά στο τέλος υπήρχαν χαρούμενες διασκεδάσεις και χοροί, αυτές που αναφέρονται και από τον Πλάτωνα στην Πολιτεία, και τις οποίες έχω αποδώσει ορθά εκεί "με θυσίες και εκστάσεις", αλλά που εκείνος ονομάζει με τη γεροντική του σοβαρότητα "δια θυσιών και παιδιάς ηδονών" (με τις θυσίες των και με κάτι τέτοια ξεφαντώματα, μεταφράζει ο Γρυπάρης).

Οι χαρούμενες αυτές διασκεδάσεις είναι που τις αποστρέφεται παρεξηγημένα βέβαια ο αγαπημένος μαθητής του Σωκράτη και δεν μπορούν να γίνουν κατανοητές από τους εξωτικούς ερευνητές, που είναι προϊδεασμένοι ότι μύηση και μυστήρια σημαίνει κατήφεια, ενοχές και αμαρτία.

Στην πραγματικότητα είναι ένα αίσθημα ανακούφισης που φθάνει μέχρι την ευδαιμονία Και στο σημείο αυτό ξαναθυμόμαστε ένα μέρος από τον αφορισμό του Λουκιανού: «Μπορώ να πω ότι είναι αδύνατο να βρεις μια αρχαία τελετή μύησης χωρίς να υπάρχει σε αυτή χορός. Και η εξήγηση είναι ότι τόσο ο Ορφέας, όσο και ο Μουσαίος που καθιέρωσαν αυτές τις τελετές, ήσαν οι καλλίτεροι χορευτές (και μουσικοί) του καιρού τους»

ΤΑ ΚΟΙΝΑ ΔΕΙ ΠΝΑ 
Αλλά αυτό δεν εμποδίζει, αντίθετα επιβάλλει να ακολουθήσει ένα χαρούμενο επίσης κοινό δείπνο, για να επιβεβαιώσει την προσδοκία του Ορφικού για την ουράνια πανδαισία και να υπογραμμίσει παράλληλα τον κοινοβιακό και ήρεμο χαρακτήρα που είχαν οι Ορφικοί θίασοι στην καθημερινότητα.

Τα επί μέρους στοιχεία που συνθέτουν την Ορφική τελετή μύησης, οδηγούν σε μια αδαμάντινη και καθαρή συμπύκνωση, που η  ουσία της είναι πάντα η ίδια: η φώτιση και η απελευθέρωση, μέσα από την ισχυρή, και θετική ανάταξη της προσωπικότητας του μυουμένου που θα του επιτρέψει μετά από αυτή να ασκείται συστηματικά και υπεύθυνα και να είναι έμπλεος από ευδαιμονία και χάρη. Αυτά προσφέρουν οι ιερές τελετές

Αυτό το οικουμενικό μήνυμα των μυστικών διδαγμάτων μεταδίδει με τρόπο βαθύ και απλό το παραπάνω ανάγλυφο, γνωστό σαν "Ο Ορφέας ανάμεσα στους Σατύρους" που βρίσκεται στο Μουσείο του Λίβερπουλ.

Είναι Ρωμαϊκό αντίγραφο Ελληνιστικού πρωτοτύπου που πιθανόν να ήταν και ζωγραφικός πίνακας. Το γλυπτό έχει υποστεί μεγάλες φθορές προφανώς γιατί έμεινε πολύ χρόνο κάτω από ένα ρεύμα νερού. Και πέρα από αυτή την απολέπτιση είναι σπασμένο και σε πολλά μέρη.

Η κακή κατάσταση έτσι στην οποία βρίσκεται, δημιουργεί πρόσθετες δυσκολίες στην ερμηνεία του, πέρα βέβαια από το γεγονός ότι κυριαρχείται από έντονο συμβολισμό και μεταφυσική ατμόσφαιρα. Αυτό έχει οδηγήσει τους ερευνητές σε ένα πλήθος από αντιφατικές εξηγήσεις. Αλλά αυτή είναι, όπως είπαμε και η γοητεία που έχει η ερμηνεία των συμβόλων.

Η περιγραφή: Η σκηνή αναπαριστά προφανώς μία τελετή μέσα σε δάσος. Ο Ορφέας κάθεται στην κλασική του στάση, παίζοντας τη λύρα του. Μία ομάδα από γυμνούς Σατύρους βρίσκεται μπροστά του αναμένοντας. Μόνο ένας μικρός το δέμας από αυτούς κάθεται στη βάση ενός δέντρου προσηλωμένος στο τύλιγμα ενός κουβαριού. Ο Σάτυρος που βρίσκεται στην πρώτη γραμμή, εκτείνει το δεξί του χέρι προς τον Ορφέα, προσφέροντας ή περιμένοντας να πάρει κάτι από αυτόν. Τον ακολουθούν άλλοι δύο. 'Eνας άλλος αφύσικα ψηλός Σάτυρος στο δεξιό μέρος κάνοντας μία υπεροπτική χειρονομία, δείχνει εντυπωσιακός. Στο ανώτερο μέρος του γλυπτού εμφανίζονται τρεις όψεις διαφορετικού χαρακτήρα από τους Σατύρους, μία ανδρική και δύο γυναικείες. Μισοφαίνονται μέσα από τα πέπλα που φέρουν, καθώς κοιτάζουν προς τα κάτω. Ανάμεσά τους υπάρχει ένα κυκλικό αντικείμενο, ένα είδος δίσκου. Οι όψεις που κινούνται στο κατώτερο επίπεδο δεν φαίνεται να έχουν αντιληφθεί την παρουσία των όντων του ανώτερου επιπέδου, ενώ εκείνα δείχνουν να παρακολουθούν τα τεκταινόμενα στο κάτω.

Οι ερμηνείες: Η σκηνή ερμηνεύεται από όλους ότι ταυτίζεται με μια μυστική τελετουργία. Υπάρχει ισχυρή επιχειρηματολογία (η εικόνα του Ορφέα που κυριαρχεί στην εικόνα το επιβάλει) ότι το ανάγλυφο είχε τοποθετηθεί σε κτίριο στο οποίο ελάμβαναν χώρα Ορφικές τελετές (Henry, 79). Το κυκλικό σχήμα ο Kerenyi πιστεύει ότι είναι η σελήνη. Μια άλλη ερμηνεία είναι ότι οι τρεις πάνω μορφές αντιστοιχούν στους τρεις κύριους μυούμενους και αποτελούν ένα είδος προτύπων ή εκφράζουν τη συνείδησή τους, όπως δηλαδή θα είναι όταν εξελιχθούν μετά τη μύηση και την άνοδό τους σε μια ανώτερη σφαίρα. Η σελήνη μπορεί να συμβολίζει ένα είδος ενδιάμεσου σταθμού στην πορεία της συνείδησης του μυουμένου ανάμεσα στην τελική του ενσάρκωση και την επιστροφή του στην κοσμική πηγή του φωτός, όπως το θέλει ο Πλούταρχος και ο Πλάτωνας.

Οι δικές μας παρατηρήσεις: Οι Σάτυροι όντα τερατόμορφα και ημιανθρώπινα, συμβολίζουν εδώ τη σύνθετη, τη μικτή - τιτάνια κατάσταση του αμύητου ανθρώπου, που εκφράζεται τόσο παραστατικά στην Ορφική Κοσμογονία, πέρα από το ότι σαν ακόλουθοι του χαρούμενου και θαλοφόρου Διονύσου, αποτελούσαν και στοιχεία σκηνικά της πρωτόγονης οργιαστικής του λατρείας. Οι τρεις Σάτυροι του κέντρου με το  κανονικό ανάστημα, είναι οι υποψήφιοι οι οποίοι επειδή δεν έχουν εκτραπεί σε ακρότητες, στη σύγχυση και στα μεγάλα πάθη, έχουν τη δυνατότητα να πάρουν ενεργό μέρος στη μύηση, να την παρακολουθήσουν συνειδητά και σε κατάσταση εγρήγορσης, και να ανατάξουν έτσι την προσωπικότητά τους. Το ότι είναι τρεις επίσης, μπορεί να ερμηνευθεί ότι εκφράζουν σαν μία ενιαία παρουσία, τα τρία διαφορετικά επίπεδα, το πνεύμα, το λόγο και το σώμα του μυουμένου, ο οποίος οφείλει να μετέχει και με τα τρία αυτά στην τελετουργία, με μεγάλη δηλαδή συγκέντρωση. Επειδή τα πεδία έκφρασης αυτά βρίσκονται τις περισσότερες φορές διασπασμένα στα κοινά άτομα, επιτρέπουν στον πόνο, τα πάθη και το χρόνο να είναι καταλυτικά γιά αυτά. Ο μικρός το ανάστημα (φυσικά και πνευματικά) Σάτυρος, αποδεικνύεται κατώτερος των περιστάσεων, καθώς είναι τόσο αφοσιωμένος σε εγκόσμιες και αυτός δραστηριότητες (στο τύλιγμα ενός κουβαριού) που δεν του επιτρέπουν να αντιληφθεί την αξία και τη σημασία της τελετής, που εξελίσσεται ακριβώς μπροστά του. Το ίδιο ισχύει και γιά τον υπερμεγέθη Σάτυρο ο οποίος φαντάζει μεγαλόσχημος και έχει και αυτός παρασυρθεί από την αλαζονεία του και την εξωστροφή και αισθάνεται τόσο ανώτερος από αυτά τα οποία τελούνται εκεί.κα τα οποία στην ουσία υποτιμά. Η αδιαφορία και η υποτίμηση είναι προσωποποιημένες εδώ εντυπωσιακά. Είναι αδυναμίες οι οποίες κανονικά αποκλείουν αυτόν που τις έχει να γίνει δεκτός σε ένα ανθεκτικό και επιτυχημένο μυητικό σύστημα. Όμως εδώ είναι παρών, και αυτός είναι ένας πικρότατος αλλά και καυστικός μαζί συμβολισμός. 'Όσοι έχουν εμπειρία μυητικών τελετών και αληθινή αγάπη για τα Μυστήρια, έχουν κυριολεκτικά υποφέρει από τους δύο αυτούς ακατάλληλους τύπους μυουμένων, που εμφανίζονται σε αυτή την έξοχη εικόνα, οι οποίοι στην εποχή μας αποτελούν την πλειοψηφία των μελών τους και βαρύνουν κυριολεκτικά και ασπόνδυλα τις στήλες τους.

Τα όντα του ανώτερου επιπέδου πιστεύουμε ότι ταυτίζονται με το Διόνυσο, τη Δήμητρα και την Κόρη. Αλλιώς δεν θα μπορούσε να εξηγηθεί γιατί το ένα μόνο είναι άντρας, αφού οι Σάτυροι από τη φύση τους είναι αρσενικοί. Τα πέπλα εξ άλλου στα Ορφικά και τα Ελευσίνια υποδηλώνουν Θείες μορφές. Ο κύκλος πρέπει να ταυτίζεται με τον Ορφικό κύκλο των χρυσών πινακίδων, στον οποίο επανειλημμένα έχουμε αναφερθεί, που τον βρίσκουμε να αιωρείται και στα ανάκτορα της Περσεφόνης. Και αν είναι ουράνιο σώμα, πάλι στηριγμένοι στην ίδια εικονογραφία, περισσότερο έχει πιθανότητες να είναι ήλιος παρά σελήνη. Τυχόν ακτίνες του ή άλλα ηλιακά σύμβολα και αν υπήρχαν, είναι αδύνατο λόγω της κατάστασης του γλυπτού, να διακριθούν.ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ...

Η ΕΞΕΛΙΚΤΙΚΗ ΠΟΡΕΙΑ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΜΥΣΤΗΡΙΩΝ[Μέρος ΣΤ΄]

ΜΕΡΟΣ ΣΤ΄
Απόπειρα Αναπαράστασης της Ορφικής Μύησης

Η ανθρώπινη εμπειρία, από τη μυστική έκσταση μέχρι τη γεύση ενός εξωτικού φρούτου, είναι άφατη, ανεπανάληπτη και ελλειπτική. Προσωποποιείται όμως τόσο στο χώρο, όσο και στο χρόνο της και. εναποτίθεται περιπαικτική στα αρχεία της μνήμης της. Αλλά όσο διατηρεί τη στιλπνότητά της, έχει ανάγκη να επικοινωνήσει, να αντικατοπτριστεί, να χορέψει.

Όταν αναφερόμαστε στα προφητικά όνειρά μας, όταν αναπολούμε τα πανηγύρια που πήγαμε σαν παιδιά, όταν αναμασούμε τις ερωτικές μας περιπέτειες, όταν ξαναπροσκυνάμε τους ιερούς μας τόπους, υπηρετούμε αυτή την ανέξοδη και πικρή επιστροφή στους χαοτικούς νόμους της απροσδιοριστίας.

Με αυτή την ένοχη εξομολόγηση, που είναι και χορός και όνειρο και έρωτας μαζί, και με την ανοχή όλων των αληθινά μυημένων θα ανοίξουμε αυτό το  ιερό κεφάλαιο που είναι προσφορά στη θεία Μνημοσύνη.

Γιατί η μεταφυσική εμπειρία, που είναι το αποκορύφωμα του υποκειμενικού μέσα στο αντικειμενικό, μπορεί από ένα σπινθήρα ευοίωνης αλήθειας και μόνο, να γίνει από άφατη, μεγαφωνικά και στερεοηχητικά συμπαντική.

Προετοιμασία

Στην περίπτωση των Ορφικών, η δοκιμασία του υποψηφίου και η τελική επιλογή του, κρατούσε αρκετό χρόνο. Αν δεν προερχόταν από οικογένεια Ορφικών, ιδιαίτερη βαρύτητα είχαν οι συστάσεις που θα είχαν δοθεί γι’ αυτόν από ένα καταξιωμένο μέλος της κοινότητας. Κατά κανόνα επίσης είχε ανατεθεί σε μια μικρή ομάδα πιστών η διακριτική παρακολούθηση της καθημερινής συμπεριφοράς του υποψηφίου. Αν όλα εξελίσσονταν σύμφωνα με τις προσδοκίες τους, άρχιζε μια περίοδος κατήχησης του υποψηφίου από τον Ανάδοχό του, πάνω στις βασικές αρχές της Ορφικής κοσμοθεωρίας. Και με κάθε ευκαιρία του τονιζόταν ότι η εισδοχή του ήταν μια πολύ σοβαρή πράξη και μπορούσε όσο ήταν καιρός να την ανακαλέσει.

Αν αυτή η περίοδος της κατήχησης είχε θετική ανταπόκριση, προσδιοριζόταν τελικά η ημερομηνία της τελετής της μύησής του από τον Ιεροφάντη, σε μια ημέρα η οποία εθεωρείτο ευνοϊκή (ανύσιμη) προσδιορισμένη κυρίως από τις φάσεις της σελήνης. Η ημερομηνία της συνήθως οριζόταν μέσα στις δέκα πέντε πρώτες ημέρες της νέας σελήνης, μέχρι δηλαδή την πανσέληνο. (Αλλά και η ανάληψη οποιαδήποτε νέας αξιόλογης δραστηριότητας από τους Ορφικούς έπρεπε να ξεκινάει μέσα σε αυτό το διάστημα).

Τις παραμονές της μύησης, επιβαλλόταν στον υποψήφιο μία απομόνωση σε ένα ερημικό μέρος της περιοχής, συνήθως πάνω στα βουνά, όπου παράμενε σε μια πρόχειρη καλύβη κατασκευασμένη από φρέσκο ξύλο. Η απομόνωση αυτή ήταν συνδυασμένη και με μια ειδική κάθαρση και αυστηρή νηστεία που κρατούσε συνήθως 10 ημέρες. (Ύμνος Δήμητρας 51, Λίβιος, 39, 9).Και μόνο μετά από αυτές τις προϋποθέσεις εθεωρείτο εξωτερικά καθαρός και έτοιμος για τη μύησή του ο δόκιμος

Την ημέρα της μύησης, ο υποψήφιος, συνοδευόμενος από το Δοκιμαστή του, που έφερε τον τίτλο του Μυσταγωγού, έφθανε ενωρίτερα από την προσδιορισμένη για τους λοιπούς Ορφικούς εσπερινή ώρα, στον Ιερό Οίκο. Εκείνος τον παρέδιδε σε έναν αναμένοντα αξιωματούχο που απεκαλείτο Ιακχαγωγός. Ο αξιωματούχος αυτός οδηγούσε τον υποψήφιο εν σιωπή σε ένα σκοτεινό θάλαμο, στον οποίο παρέμεναν και οι δύο μέχρι την έναρξη της τελετής, διαλογιζόμενοι, εν σιωπή.

Όλα τα άλλα μέλη της κοινότητας με την άφιξή τους άφηναν στον προθάλαμο κάθε προσωπικό αντικείμενο που είχε σχέση με τον κοινό βίο, ή που δεν επιτρεπόταν η είσοδός του στο ιερό, όπως τους μάλλινους επενδύτες τους, τα υποδήματα (έπρεπε να είναι μέσα στο ναό ανυπόδητοι), τα μεταλλικά αντικείμενα, ράβδους, εργαλεία, νομίσματα κλπ. Μετά από αυτό έπρεπε να υποστούν όλοι μία συμβολική σωματική κάθαρση, πλένοντας τα χέρια τους και πίνοντας νερό.

Τέτοιες καθαρτήριες συνήθειες εντοπίζονται βέβαια σε κάθε επικοινωνία μας με το ιερό και το μυστικό. Συνήθως αναφέρονται σε ένα λουτρό σώματος πριν επισκεφθεί κανείς ένα ιερό χώρο, στη χρήση καθαρών και εορταστικών ενδυμάτων από τον επισκέπτη, ανάλογων βέβαια με την περίπτωση, γιατί είναι σχεδόν κανόνας να αποφεύγονται οι εντυπωσιακοί στολισμοί, τα δυνατά αρώματα και οι βαφές του προσώπου σε τέτοιες περιπτώσεις. Πριν από την είσοδο, αν ήταν, δυνατό έπινε κανείς  λίγο νερό από μία παρακείμενη πηγή και τέλος επιβαλλόταν το πλύσιμο τουλάχιστον των χεριών από ένα νιπτήρα,ο οποίος από το σκοπό του απεκαλείτο «χέρνιψ» ή ένα είδος σημερινού αγιασμού, δηλαδή ένα ράντισμα από ένα θεράποντα που τον αποκαλούσαν Υδρανό. Για το σκοπό αυτό χρησιμοποιούσε θαλλούς που τους εμβάπτιζε  σε ένα αγγείο που το έλεγαν περιρραντήριο. Ο ραντισμός αυτός λάβαινε χώρα αμέσως πριν από την είσοδο στον ιερό Οίκο.

Στις Ορφικές τελετές, πριν από το ξεκίνημά τους, κλείνονταν οι πόρτες και απαγορευόταν πλέον αυστηρά σε όλους η είσοδος και γινόταν μιά ανάλογη επίσημη διακήρυξη από τον υπεύθυνο αξιωματούχο: «Φθέγξομαι οις θέμις εστι. Θύρας δ’ επίθεσθε βέβηλοι πάντες ομώς», κάτι ανάλογο δηλαδή με το Ελευσίνιο "εκάς οι βέβηλοι" ή το Χριστιανικό "τας θύρας, τας θύρας εν σοφία πρόσχωμεν".

Το περιεχόμενο της μυητικής τελετής

Προϊδεασμοί

Οσον αφορά το σκηνικό περιεχόμενο της ίδιας της μύησης έχουν γίνει αρκετές επισημάνσεις από αξιόλογους ερμηνευτές, ορισμένες από τις οποίες είναι πράγματι επιτυχείς και τις οποίες άμεσα ή έμμεσα θα ενσωματώσουμε στη σχετική περιγραφή μας. Αλλά θα προτάξουμε τα σχόλια ενός σύγχρονου και μερικών αρχαίων μελετητών.

Εν προκειμένω ο Burkert συνοψίζοντας πηγές, από το Διόδωρο, τον Αρποκρατίωνα, τον Κλήμη και τον Παυσανία, μας λέει:

Η "εισαγωγή" στα Μυστήρια του Διονύσου έπρεπε ειδικότερα να περιείχε το μύθο του διαμελισμού του. Στο τυπικό της μύησης, θα πρέπει να περιλαμβανόταν σε κάποιο σημείο τον, ο "ενθρονισμός" του Διόνυσου από το Δία, μία επίδειξη των παιγνιδιών και του καθρέφτη, και πιθανά του λίκνου και του φαλού. 'Ενα στεφάνωμα επίσης από στεφάνι από ιτιά ή λεύκα, του δέντρου που φυτρώνει στον κάτω κόσμο, όπου ανήκει ο χθόνιος Διόνυσος θα έπρεπε να λάβαινε χώρα κατά τη διάρκειά της (Burkert, 1994, 98).

Ο Κλήμης αναλυτικότερα παρατηρεί: «Στις τελετές έπρεπε να περιέχεται  μια παράσταση της σκηνής που το νήπιο παίζει με τα παιγνίδια του και που παρ’ όλο ότι προστατεύεται από τους Κουρήτες, αιφνιδιάζεται από τους Τιτάνες και συμβολικά ακολουθεί ο φόνος του, ο διαμελισμός του και η ωμοφαγία»(Προτρ. 17.2).

Ο Πλούταρχος, εξειδικεύει: «Είναι πρέπον να δεχτούμε, ότι στις οργιαστικές τελετές προς τιμήν του Διονύσου, ένα αυγό πρέπει να ήταν ανάμεσα στις ιερές προσφορές, καθώς ήταν σύμβολο αυτού που γεννάει όλα τα πράγματα και μέσα του περιέχει όλα τα πράγματα».

Το Κύριο μέρος της Τελετής

Η μύηση λάβαινε χώρα σε ένα ευρύχωρο και σωστά διαρρυθμισμένο οίκο όπως είδαμε και μόνο οι μυημένοι και οι υποψήφιοι επιτρεπόταν να πάρουν μέρος σε αυτή.

Οι κύριοι χώροι της μύησης έπρεπε να ήταν τρεις, κάθε ένας τους με διαφορετική λειτουργική, διακόσμηση και ατμόσφαιρα. Αυτό βέβαια αν ο Οίκος παρείχε τέτοια ευχέρεια, άλλως ο ίδιος χώρος με σκηνικά ευρήματα, άλλαζε κάθε φορά όψη, ή η ίδια η μύηση γινόταν διαδοχικά σε τρεις διαφορετικές ημέρες.

ΚΑΘΑΡΣΗ

Η πρώτη αίθουσα είχε λιτό και πένθιμο διάκοσμο και σε αυτή βρισκόταν ο πρώτος θίασος των Ορφικών, καθισμένος σε δύο αντικριστές στήλες. Πριν αρχίσει η τελετή, εισέρχεται σε αυτή ο Ιεροφάντης, ο οποίος εισαγωγικά συνιστά στους παριστάμενους να μετάσχουν στην τελετή όχι μόνο εξωτερικά και τυπικά, αλλά και με την κατάλληλη εσωτερική διάθεση και έμπνευση, διότι κάθε ένας από αυτούς παριστά τον πνευματικό γιο του Ορφέα, το Μουσαίο. Απευθύνεται με αυτά περίπου τα λόγια:

«Θα ακούσετε απόψε εκείνα που είναι θεμιτό σύμφωνα με την παράδοσή μας και τα αξιώματά σας, να ακουστούν. Θα τα παρακολουθήσετε σαν απόγονοι της θεάς Μήνης και κάθε ένας από σας θα αισθάνεται ότι παριστά το φωτοδότη Μουσαίο. Θα σας παρουσιάσω απόψε την αλήθεια και πάλι. Και όλα αυτά τα οποία μέχρι τώρα είχατε γνωρίσει, θα αποκτήσουν ένα άλλο, ένα εντονότερο  για σας νοερό φέγγος». Μετά από αυτή την προτροπή, ο Ιεροφάντης καταλαμβάνει την έδρα του, πίσω ακριβώς από το βωμό.

Με την κρούση ενός χάλκινου κυμβάλου, εισέρχεται ο υποψήφιος συνοδευόμενος από τον Ιακχαγωγό του. Αυτός τον καθοδηγεί με αληθινή πατρική φροντίδα να καθίσει σε ένα χαμηλό σκίμποδα, που βρίσκεται μπροστά στο βωμό, καθώς είναι καλυμμένη η κεφαλή του με ένα λευκό πέπλο. Εχει δηλαδή προηγηθεί ο αποκαλούμενος «σινδονισμός» του. Στο αριστερό του χέρι του έχουν τοποθετήσει ένα θύρσο (ή δαυλό). Μπροστά από το βωμό έχει απλωθεί το «κώδιον» ένα δέρμα κριού, του οποίου οι πόκοι των μαλλιών έχουν την ικανότητα να απομυζούν κάθε μίασμα. Σε αυτό φέρουν όρθιο τον υποψήφιο, και τοποθετούν πάνω του το αριστερό του πόδι (Ησύχιος, Harrison, 1980, 23).

Ο Ιεροφάντης εξηγεί στον υποψήφιο ότι η βασική αιτία του πόνου και της δυστυχίας των ανθρώπων είναι η διπλή τους, η Τιτανική και Διονυσιακή μαζί φύση. Στο προσκήνιο εμφανίζεται ακολούθως η Ιέρεια Λικνοφόρος, η οποία μεταφέρει τελετουργικά ένα λίκνο. ‘Ερχεται και το κρατά πάνω από το κεφάλι του. Το λίκνο περιέχει τίτανο, σε σκόνη, με το οποίο τον πασπαλίζει. Ακολούθως τον ραντίζει με καθαρό νερό, το οποίο της προσφέρει μέσα σε ένα αγγείο ένας άλλος θεράποντας ο οποίος την ακολουθεί. Ένας άλλος κατώτερος αξιωματούχος, ο Φαιδρυντής, προστρέχει μετά και περισυλλέγει τα «καθάρματα» αυτά του τίτανου που έχουν πέσει πάνω στο κώδιον, καθώς και την ίδια την μουσκεμένη προβιά. Μετά την απαγγελία των κατάλληλων εξορκισμών από μέρος του Ιεροφάντη και την επανάληψή τους από το χορό των Ορφικών, (μετά τας εθίμους επαοιδάς), ο Φαιδρυντής αποστρέφοντας από αυτά το πρόσωπό του, τα απομακρύνει τάχιστα από το χώρο και τα απορρίπτει σε ένα προς τούτο προσδιορισμένο βόθρο που είναι γεμάτος κάρβουνα, μακριά από τον Ιερό Οίκο. Επιστρέφει σε αυτόν χωρίς να στρέψει τον πρόσωπό του προς τα πίσω (Ευστάθιος, σε Οδυσ. λβ’ 481 παρ. 1934-5).

Και με τη βροχή αυτή επάνω στον υποψήφιο του τιτάνιου υλικού και με την απόπλυση, ομοιοπαθητικά, είναι που παρασύρεται το αρνητικό τιτάνιο στοιχείο και ο υποψήφιος υφίσταται μια βαθιά υπαρξιακή κάθαρση, χάρις στην υπερβατική λειτουργία του μυητικού τελέσματος.

Ο Ιεροφάντης από τη θέση του, εξηγεί τη σημασία και το αποτέλεσμα που έχει αυτή η κάθαρση, στην περαιτέρω ζωή του υποψηφίου, η οποία του παρέχει τη δυνατότητα πλέον με τη συνεπή άσκησή του, να αποβάλλει ριζικά και ολοκληρωτικά την Τιτανική του φύση. Η Ιέρεια επιθεματίζει με ένα εξωτερικό τελεστικό συμβολισμό, καθώς αφαιρεί τώρα τον πέπλο από τον υποψήφιο και του χαρίζει και πάλι το υλικό φως. Ο Ιεροφάντης τότε του αποκαλύπτει τα αντικείμενα τα οποία περιέχει μια κίστη που βρίσκεται πάνω στο βωμό. Με αφορμή ένα αυγό που βρίσκεται μέσα σε αυτή, του ανακοινώνει περιληπτικά το πρώτο μέρος της Ορφικής Κοσμογονίας φθάνοντας μέχρι τη βασιλεία του Δία και του ανακοινώνει, ότι τώρα έχει το προνόμιο μετά την Κάθαρσή του, να υποδυθεί το νήπιο Διόνυσο.

Ο υποψήφιος με τη συνοδεία του Ιακχαγωγού και της Ιέρειας, αποσύρεται στα ενδότερα διαμερίσματα και εκεί στα παρασκήνια τον περιβάλλον πλέον με τα σύμβολα και τα ενδύματα του ‘Ίακχου-Διονύσου. Το σκηνικό και η ατμόσφαιρα αυτού του προπαρασκευαστικού διαλείμματος και  της πομπής που θα ακολουθήσει, έχουν επιβιώσει μερικά στην τελετή των κατ’ Άστυ Διονυσίων.

ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ..