Του
Ο Πλάτωνας έχει χαρακτηριστεί άδικα εδώ και καιρό ως ο πνευματικός πρόγονος του ολοκληρωτισμού . Αν και η πιο επιδραστική κριτική προέρχεται από την πένα του Πόπερ στο έργο του «Η Ανοιχτή Κοινωνία και οι Εχθροί της» ( Πόπερ, 1945 ), οι προϋποθέσεις από τις οποίες ο αυστριακής καταγωγής φιλόσοφος ξεκινά προέρχονται από μια κυριολεκτική και αναχρονιστική ανάγνωση της Πολιτείας του Πλάτωνα , από την οποία εξάγει συμπεράσματα που του επιτρέπουν να εντάξει την κριτική του στο παράδειγμά του για την ανοιχτή κοινωνία. Στην ουσία, ο Πόπερ το αντιλαμβάνεται ως ένα σύστημα όπου η πρόοδος της γνώσης και η βελτίωση των κοινωνικών συνθηκών επιτυγχάνονται μέσω της κριτικής και της αντίκρουσης των ιδεών μέσω μιας διαψευστικής προσέγγισης που εφαρμόζεται στην κοινωνιολογία.
Στο όραμα του Popper για την ανοιχτή κοινωνία, τα άτομα αναμένεται να ασκούν δημιουργικότητα, κριτική ορθολογικότητα και ανοχή, επιτρέποντας έτσι στις ιδέες να αμφισβητούνται και να βελτιώνονται διαρκώς, αντί να γίνονται αποδεκτές δογματικά. Με άλλα λόγια, μια κοινωνία θεωρείται ανοιχτή όταν οι θεσμοί της ενθαρρύνουν την κριτική και την ρεαλιστική αναζήτηση λύσεων σε κοινωνικές και πολιτικές προκλήσεις, βασισμένες στο πλαίσιο της σύγχρονης φιλελεύθερης δημοκρατίας. Ο Popper αντιπαραβάλλει αυτό το μοντέλο με αυτό που αντιλαμβάνεται ως ολισμό του Πλάτωνα (σαν το φιλελεύθερο πλαίσιο του Hayek να μην ήταν εξίσου ολιστικό), το οποίο, σύμφωνα με τον αυστριακής καταγωγής φιλόσοφο, οδηγεί στο ολοκληρωτικό και αντιδραστικό όραμα της ιδανικής πολιτείας που περιγράφεται από τον Έλληνα στην Πολιτεία . Ο Popper καταδικάζει αυτό το όραμα ως ουτοπικό, στατικό και ανέφικτο. Αντίθετα, υποστηρίζει την αντιμετώπιση των κοινωνικών προβλημάτων σταδιακά, ρεαλιστικά και ευρετικά, για να διευκολύνει ένα πλαίσιο για το είδος της σταδιακής κοινωνικής μηχανικής που είναι εμποτισμένη με τις επιστημονικές φιλοδοξίες που απαιτεί η έννοια της προόδου.
Ωστόσο, όπως σημειώθηκε στην αρχή, παρά την ευρεία αποδοχή της προκατειλημμένης κριτικής του Πόπερ για τον Πλάτωνα στον αγγλοσαξονικό ακαδημαϊκό κόσμο και τους πολιτιστικούς του δορυφόρους, η αλήθεια είναι ότι οι ενδιαφέρουσες διαστρεβλώσεις του Πλάτωνα έχουν μια μακρά ιστορία, που ανάγεται στις ίδιες τις πολιτικές συνθήκες που περιβάλλουν τη ζωή του Αθηναίου φιλοσόφου ( Άννας, 1981 ). Από αυτή την οπτική γωνία, μια λιγότερο απλοϊκή ανάλυση μας επιτρέπει να ρίξουμε μια σημαντικά διαφορετική ματιά στην εικόνα του Πλάτωνα.
Ο κεντρικός άξονας αυτής της πολιτικής παρέμβασης περιστρεφόταν γύρω από τη λατρεία του Απόλλωνα, η οποία ξεκίνησε στην Ανατολή υπό το ιερατείο του Μαρντούκ στη Βαβυλώνα, η οποία διατηρούσε στενούς δεσμούς με την Περσία, της οποίας τα πολιτικά συμφέροντα εξυπηρετούσε. Μεταξύ των επιτευγμάτων της, μπορεί κανείς να σημειώσει την καταστροφή του λυδικού βασιλείου, την αποδυνάμωση της ιωνικής αντίστασης και την υπονόμευση των αθηναϊκών συμφερόντων κατά τους Περσικούς Πολέμους και τον Πελοποννησιακό Πόλεμο ( Ηρόδοτος, 2003 ). Οι ναοί του Απόλλωνα λειτουργούσαν ως ισχυρά οικονομικά κέντρα και κόμβοι για την ανταλλαγή εμπιστευτικών πληροφοριών και οδηγιών, τα οποία διαχειρίζονταν σύμφωνα με τα περσικά συμφέροντα μέσω ενός εκτεταμένου κληρικού δικτύου. Οι κρυπτικές προφητείες του Απόλλωνα, που μεταδίδονταν από την Πυθία, ερμηνεύονταν από ιερείς και χρησιμοποιούνταν για να επηρεάσουν τις ενέργειες όσων συμβουλεύονταν το μαντείο ( Parke &; Wormell, 1956 ).
Αυτό κατέστη δυνατό με την πτώση της Βαβυλωνιακής Αυτοκρατορίας στον Πέρση Κύρο τον Μέγα, ο οποίος, με τη συνενοχή των Βαβυλωνίων ιερέων, εδραίωσε τον περσικό έλεγχο στην Εγγύς Ανατολή ( Ηρόδοτος, 2003 ). Αν και αυτό σηματοδότησε το τέλος της Βαβυλωνιακής Αυτοκρατορίας, το ολιγαρχικό ιερατείο συνέχισε να κυβερνά μέσω της Περσικής Αυτοκρατορίας: με την πτώση των Ιωνικών πόλεων-κρατών, η Περσία έλεγχε τα εμπορικά κέντρα της Μικράς Ασίας. Το δημοκρατικό κίνημα στην Ελλάδα, επηρεασμένο από την Περσία, έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην καταστολή της Ιωνικής Εξέγερσης, με επικεφαλής τον Αρισταγόρα από τη Μίλητο, ο οποίος ζήτησε ελληνική υποστήριξη για αντίσταση κατά της Περσίας. Η παρέμβαση της δημοκρατικής παράταξης, η οποία τάχθηκε εναντίον των Ιώνων ηγετών και της παραδοσιακής αθηναϊκής ελίτ, αποδείχθηκε αποφασιστική στην παρεμπόδιση της ελληνικής υποστήριξης στην εξέγερση.
Πράγματι, η άνοδος του Κλεισθένη, του πρώτου δημοκρατικού ηγέτη της Αθήνας, δεν επιτεύχθηκε μέσω ενός λαϊκού κινήματος ή κοινωνικής αντιπαράθεσης, αλλά μέσω των ανακτορικών μηχανορραφιών των ιερέων του Απόλλωνα στους Δελφούς, οι οποίοι εξασφάλισαν την παρέμβαση της πόλης-κράτους της Σπάρτης για την εγκατάσταση του Κλεισθένη στην εξουσία. Κατά συνέπεια, η οικογένεια των Αλκμεωνιδών του Κλεισθένη κυριάρχησε στην αθηναϊκή δημοκρατία για σχεδόν έναν αιώνα, με την υποστήριξη των ιερέων των Δελφών. Ο Κλεισθένης έστειλε παραδοσιακά σύμβολα υποταγής στην Περσία, σφραγίζοντας έτσι την πρώτη επίσημη επαφή μεταξύ του περσικού ιμπεριαλισμού και της ελληνικής δημοκρατίας, κάτι που υποδήλωνε την προσωρινή υποτέλεια της Αθήνας στον Δαρείο ( Ηρόδοτος, 2003 ). Με αυτά τα θεμέλια, ο γαμπρός του Δαρείου, Μαρδόνιος, ηγήθηκε ενός στόλου περίπου εξακοσίων πλοίων σε μια «απελευθερωτική εκστρατεία» εναντίον της Ιωνίας, εγκαθιδρύοντας επίσημες δημοκρατίες που γιόρταζαν τη νεοαποκτηθείσα ελευθερία τους, αν και, στην πράξη, παρέμειναν πολιτικά υποταγμένες στην Περσία.
Εν τω μεταξύ, οι Αθηναίοι δημοκράτες προώθησαν το πολιτικό τους πρόγραμμα ως τη μόνη εναλλακτική λύση ικανή να αποδώσει δικαιοσύνη στον πληθυσμό. Συνεπώς, επέκριναν τις πρακτικές γαιοκτησίας και την εξωτερική πολιτική της αριστοκρατίας των γαιοκτημόνων, κατηγορώντας την ότι συνωμότησε με τη Σπάρτη για την εγκαθίδρυση ενός τυραννικού καθεστώτος στην Αθήνα. Επιδίωξαν επίσης να αφοπλίσουν την αγροτιά, να κατασχέσουν τις γαίες τους, να κατακερματίσουν την ιδιοκτησία και να επιτεθούν στην πολιτική ελίτ ως πρώτο βήμα στον δημοκρατικό αγώνα.
Ένας άλλος πρωταρχικός στόχος της νέας αθηναϊκής εξουσίας ήταν η εγκαθίδρυση δημοκρατιών σε όλα τα ελληνικά κράτη, δημιουργώντας μια επαναστατική εξωτερική πολιτική με στόχο την απελευθέρωση. Στην πράξη, αυτό σήμαινε την εγκατάσταση φιλικών προς την Αθήνα δημοκρατιών σε όλες τις ελληνικές πόλεις-κράτη, σχηματίζοντας μια πανελλήνια συμμαχία δημοκρατιών για την αποδόμηση των παραδοσιακών δομών εξουσίας.
Παρ' όλα αυτά, μετά την ήττα των Ιώνων, η Αθήνα έγινε στρατηγική προτεραιότητα για την Περσία. Ο Δαρείος έστειλε πρεσβεία στην Αθήνα, υπενθυμίζοντας στους δημοκρατικούς τον όρκο πίστης τους μέσω του Κλεισθένη και απαιτώντας άνευ όρων υποταγή. Η Αθήνα απάντησε ενισχύοντας τη θέση της έναντι της Περσίας και ξεκινώντας την κατασκευή ενός νέου στόλου. Το 492 π.Χ., ο περσικός στόλος, που αποτελούνταν από αιγυπτιακές και φοινικικές τριήρεις, κατέκτησε τη Θράκη και τη Μακεδονία, αλλά αναγκάστηκε να υποχωρήσει λόγω μιας καταιγίδας που βύθισε πολλά πλοία. Ο Θεμιστοκλής, ηγέτης του αθηναϊκού δημοκρατικού κόμματος, είχε εκπαιδευτεί με διασυνδέσεις στους Δελφούς και είχε επηρεαστεί από τα περσικά συμφέροντα, και η οικογένειά του επωφελήθηκε από την πτώση των αρχαίων αριστοκρατιών ( Κέιγκαν, 1987 ). Φυσικά, για τους Πέρσες, η δημοκρατία ήταν μέσο παρά σκοπός, και επομένως αναποτελεσματική για τα σχέδιά τους αν δεν μπορούσαν να ελέγξουν τον πληθυσμό κατά βούληση.
Οι δημοκράτες βασίζονταν σε ναύτες και στρατιώτες, ωφελώντας τους με αγροτικές μεταρυθμίσεις και επιχορηγήσεις που παρείχε το δημοκρατικό κόμμα, με αποτέλεσμα να υποστηρίζουν τους δημοκράτες από οικονομικό συμφέρον, χρησιμοποιώντας το στόλο ως βάση για να ευθυγραμμιστούν την Αθήνα με τα συμφέροντα των Δελφών και της Περσίας. Ένα εντυπωσιακό παράδειγμα αυτής της διπροσωπίας είναι η μάχη του Μαραθώνα, η οποία χρησίμευε ως στρατηγικός πολιτικός θρίαμβος για τη δημοκρατική παράταξη. Στη μάχη, ένας περσικός στρατός με 600 πλοία αντιμετώπισε μια συνδυασμένη δύναμη Ελλήνων οπλιτών με επικεφαλής την Αθήνα και τις Πλαταιές, με ελάχιστη συμμετοχή των Σπαρτιατών. Η στρατηγική του Θεμιστοκλή, βασισμένη στην ενέδρα των περσικών δυνάμεων, είχε ως αποτέλεσμα την ήττα του περσικού στρατού και όχι την εξόντωση των οπλιτών (Ηρόδοτος, 2003).
Η στρατιωτική νίκη στον Μαραθώνα χάρισε στον Θεμιστοκλή και τους δημοκρατικούς έναν πολιτικό θρίαμβο, επιτρέποντάς τους να καταλάβουν τον έλεγχο της Αθήνας, όπου εφάρμοσαν ριζικές μεταρρυθμίσεις που εδραίωσαν την κυριαρχία της δημοκρατικής παράταξης και εξάλειψαν τις αρχαίες αριστοκρατίες. Η νίκη στον Μαραθώνα και η περσική κατοχή ξεκίνησαν μια περίοδο λανθάνουσας περσικής κυριαρχίας στην τύχη της Ελλάδας, αλλά σηματοδότησαν επίσης την έναρξη της ελληνικής αντίστασης. Αυτή η αντίσταση κορυφώθηκε με τη νίκη των Ελλήνων στους Περσικούς Πολέμους, με τις μάχες της Σαλαμίνας και των Πλαταιών να ξεχωρίζουν, οδηγώντας στην οριστική εκδίωξη των περσικών δυνάμεων και στην έναρξη της πολιτιστικής και πολιτικής άνθησης της κλασικής ελληνικής περιόδου. Οι Έλληνες ανέλαβαν την πρωτοβουλία, σχηματίζοντας τη Δηλιακή Συμμαχία με την Αθήνα ως ηγετική δύναμη και τη Σπάρτη για να απελευθερώσουν την Ιωνία και τη Μικρά Ασία και να εξαλείψουν την περσική απειλή μια για πάντα ( Meiggs, 1972 ).
Και πάλι, μεταξύ 457 και 445 π.Χ., υπό την ηγεσία του Περικλή, η Αθήνα είδε την ελευθερία και την ευημερία της να απειλούνται. Αξίζει να σημειωθεί ότι, παρά τη μυθοποίηση της μορφής, ο Περικλής διέβρωσε την πρόοδο της πόλης-κράτους διαλύοντας την παραδοσιακή της ηγεσία και μετατρέποντας τη Δηλιακή Συμμαχία, αρχικά μια αμυντική συμμαχία εναντίον της Περσίας, σε όργανο του αθηναϊκού επεκτατισμού ( Meiggs, 1972 ). Αυτό επιδείνωσε τις σχέσεις με τους συμμάχους και κατά συνέπεια προκάλεσε αντιπαράθεση με τη Σπάρτη. Ο Περικλής αύξησε επίσης τους φόρους υποτέλειας των μελών της Συμμαχίας και μετέφερε το ταμείο της στην Αθήνα, συγχωνεύοντάς το με το τοπικό ταμείο για τη χρηματοδότηση φιλόδοξων έργων, όπως η ανοικοδόμηση της Ακρόπολης ( Κέιγκαν, 1987 ).
Αν και σημαντικές από αρχιτεκτονικής άποψης, αυτές οι προσπάθειες συνέβαλαν στην οικονομική και κοινωνική παρακμή της Αθήνας. Η πόλη γέμισε με χρεωμένους αγρότες που εγκατέλειψαν την ύπαιθρο, οδηγώντας σε γεωργική κατάρρευση και αυξανόμενη εξάρτηση από τις εισαγωγές τροφίμων από τη Μαύρη Θάλασσα. Η αθηναϊκή οικονομία περιορίστηκε σε κάτι περισσότερο από την παραγωγή κεραμικής και την εξόρυξη αργύρου, με σημαντική μείωση στις τεχνικές και εμπορικές συναλλαγές υπέρ του αυτοκρατορικού εξορυκτικού ρατσισμού ( Meiggs, 1972 ). Ο Περικλής υποστήριξε επίσης το κίνημα των Σοφιστών, το οποίο είχε βαθιά αρνητικές συνέπειες για την αθηναϊκή ηθική και γνώση. Υπό την αιγίδα του, προωθήθηκε μια ρητορική και σοφιστική εκπαίδευση, διδάσκοντας πώς να παρουσιάζονται τα αδύναμα επιχειρήματα ως ισχυρά και να υποτιμάται η αξία των μαθηματικών και των φυσικών επιστημών. Σοφιστές όπως ο Γοργίας, ο Θρασύμαχος και ο Πρωταγόρας προώθησαν μια σχετικιστική άποψη για την ηθική, υποστηρίζοντας ότι το σωστό και το λάθος ήταν απλώς ζητήματα σύμβασης, ευκολίας και περιστάσεων ( Κέρφερντ, 1981 ).
Η Αθήνα και η Σπάρτη είχαν ήδη πολεμήσει στη δεκαετία του 460-445 π.Χ., περιοριζόμενες σε αψιμαχίες στις αποικίες τους και ολοκληρώνοντας με μια συνθήκη ειρήνης πριν κλιμακωθούν. Ωστόσο, το 431 π.Χ., οι ηγέτες και των δύο παρατάξεων, μιμούμενοι τον Περικλή, δεν αισθάνθηκαν καμία ευθύνη να αποτρέψουν μια νέα σύγκρουση. Οι νέοι δημαγωγοί βάσισαν την έκκλησή τους προς τους ψηφοφόρους στην καταστολή των παραδόσεων συνεργασίας μεταξύ Αθήνας και Σπάρτης και κανένας από τους πολιτικούς δεν ήταν πρόθυμος να ξεκινήσει διαπραγματεύσεις από φόβο μήπως βλάψει την καριέρα τους. Οι Αθηναίοι τελικά σώθηκαν από την εισβολή των Σπαρτιατών χάρη στην περσική οικονομική βοήθεια. Η πολιτική του Αρταξέρξη ήταν απέναντι στην Αθήνα και τη Σπάρτη απλή: να κρατήσει ζωντανή τη χώρα του πολέμου. Καθώς η Περσία χρηματοδοτούσε τώρα και τους δύο διεκδικητές, είχε τη δύναμη να παρατείνει ή να τερματίσει τη σύγκρουση κατά τη βούληση. Ο πόλεμος, στην πραγματικότητα, συνεχίστηκε για άλλη μια δεκαετία. Το 404 π.Χ., η Σπάρτη διαπραγματεύτηκε μια μυστική συνθήκη με την Περσία και ξεκίνησε μια εισβολή στις αποικίες της Μαύρης Θάλασσας της Αθήνας, την πηγή των προμηθειών τροφίμων της Αθήνας. Αυτή η εισβολή τερμάτισε τον πόλεμο και την ηγεμονία της Αθήνας στην Ελλάδα.
Σε αυτό το σημείο, πρέπει να εισαγάγουμε τη μορφή του Σωκράτη, στενά συνδεδεμένη με τον οικογενειακό κύκλο του Πλάτωνα και του οποίου η διαρκής επιρροή είναι για τη σωστή κατανόηση της πλατωνικής σκέψης. Ο χαρακτήρας του Πλάτωνα διαμορφώθηκε σημαντικά υπό την αιγίδα των φιλοσοφικών συζητήσεων που διεξήγαγε ο Σωκράτης στο σπίτι του πατριού του, Πυριλάμπη, όπου σύχναζαν πολιτικοί, σοφιστές και φιλόσοφοι (Άννας, 1981). Ωστόσο, ο Σωκράτης ήταν ταπεινής καταγωγής. Η μητέρα του ήταν μαία, ο πατέρας του γλύπτης και ο ίδιος εκπαιδεύτηκε σε αυτό το άγγελμα πριν το εγκαταλείψει για τη φιλοσοφία. Αυτό που δίδασκε ο Σωκράτης ήταν ότι η πραγματική αντίληψη της πραγματικότητας επιτυγχάνεται μέσω της διατύπωσης, της εξέτασης και της συζήτησης των προβλημάτων, τονίζοντας ότι η αυθεντία της γνώσης πρέπει να προέρχεται από τις νοητικές διαδικασίες του ίδιου του μαθητή και όχι από δόγματα που επιβάλλονται από τον δάσκαλο ( Βλαστός, 1991 ). Έτσι, αντί να καθοδηγεί νέους άνδρες από οικογένειες με επιρροή προς δημόσια αξιώματα, ο Σωκράτης προσπάθησε να τους κάνει να αμφισβητήσουν την καταλληλότητά τους να κυβερνήσουν, προωθώντας τον κριτικό προβληματισμό σχετικά με την άσκηση της εξουσίας.
Το 406 π.Χ., κατά τη διάρκεια του Πελοποννησιακού πολέμου, ο Σωκράτης, ως πρυτάνης της αθηναϊκής συνέλευσης, απέκλεισε μια κατηγορία εναντίον του αθηναϊκού γενικού επιτελείου για αποτυχία διάδοσης στρατιωτών μετά τη μάχη των Αργινουσών, θεωρώντας την παράβαση των αθηναϊκών. νόμον (Ξενοφώντας, 2002). Ωστόσο, το δημοκρατικό κόμμα καταδίκασε τους στρατηγούς σε θάνατο, διευκολύνοντας τη νίκη των Σπαρτιατών. Μετά τον πόλεμο, η αθηναϊκή παράταξη που εκπροσωπήθηκε από τον Σωκράτη αντιτάχθηκε στη σπαρτιατική κυριαρχία, οδηγώντας σε δημοκρατική αποκατάσταση το 403 π.Χ. υπό τον Θρασύβουλο και τον Κόνωνα. Ωστόσο, οι φατρίες που υποστήριξαν τη Σπάρτη σχημάτισαν ένα δημοκρατικό μέτωπο υπό τον Κριτία, με αποτέλεσμα έναν άλλο κύκλο εμφυλίου πολέμου και την κατηγορία εναντίον του Σωκράτη για διαφθορά της νεολαίας ( Ξενοφώντας, 2002 ).
Ωστόσο, τίποτα στους διαλόγους του Πλάτωνα, που γράφτηκε κατά τη διάρκεια της παραμονής του στα Μέγαρα, δεν υποδηλώνει μια τέτοια κατηγορία για τον Σωκράτη. Αντίθετα, όπως σημειώνεται, ο Σωκράτης επεδίωξε να εκπαιδεύσει μελλοντικούς αξιωματούχους με βάση τις αρχές του σωκρατικού λόγου (Βλαστός, 1991). Στην Απολογία, ο Σωκράτης εμφανίζεται να επικρίνει την αθηναϊκή δημοκρατία από τη σκοπιά του παγκόσμιου δικαίου, υποστηρίζοντας ότι η εξέταση της οικουμενικής εξουσίας από τους δημοκρατικούς θεσμούς οδηγεί στην ανίκανη χρήση των παραδόσεων από εκείνους που βρίσκονται στην εξουσία, νομιμοποιώντας νομικές σοφιστείες ( Πλάτωνας, 2002 ). Δεν φαίνεται πιθανό ότι αυτές οι θέσεις θα αντιμετωπίσουν ευνοϊκά από τους συνεργάτες της Περσικής Αυτοκρατορίας εντός της Αθήνας και, κατά συνέπεια, δεν είναι τραβηγμένο να υποθέσουμε ότι η θέση του Σωκράτη ήταν στην πρώτη γραμμή της αντιπερσικής παράταξης αποφασιστικής. παράγοντας μεταξύ εκείνων που τον καταδίκασαν σε θάνατο.
Σύμφωνα με τον Πλάτωνα, ο Σωκράτης εισήγαγε μια νέα αντίληψη της αλήθειας. Σε αντίθεση με τους σοφιστές και μερικούς από τους οπαδούς του Αριστοτέλη, οι οποίοι προσπάθησαν να επαγρυπνήσουν τη φιλοσοφία για ψευδείς σκοπούς, ο Σωκράτης αφοσιώθηκε στο να αμφισβητήσει και να προκαλέσει τους συνομιλητές του μαθηματικά, καθιερώνοντας μια ηθική προσέγγιση. θεμέλιο της μεθοδικής γνώσης (Vlastos, 1991). Μπορεί επίσης να υποστηριχθεί ότι ο Πλάτωνας, ως επίγονος του Σωκράτη, έγινε ο πρώτος επιστήμονας της πολιτικής.
Μετά το θάνατο του Σωκράτη, ο κύκλος του αναδιοργανώθηκε στα Μέγαρα, σύμμαχος της Σπάρτης, και συνέχισε να αντιστέκεται στην Περσική Αυτοκρατορία (Άννας, 1981). Λίγο αργότερα, ο Πλάτωνας ταξίδεψε στην Αίγυπτο, μια περιοχή υπό περσικό έλεγχο από την κατάκτηση του Καμβύση το 525 π.Χ. Ωστόσο, η Αίγυπτος φιλοξενούσε μια αντι-ολιγαρχική ελίτ που συνδεόταν με το ιερατείο του Άμμωνα, η οποία διατηρούσε επαφές με την ελληνική παράταξη που αντίθετο στην Περσία ( Λόιντ, 1975 ). Κατά τη διάρκεια της πιθανής παραμονής του για λίγα χρόνια στην Αίγυπτο, γύρω στο 390-388 π.Χ., ο Πλάτων συμμετείχε σε πολιτικές δραστηριότητες εναντίον των Περσών ολιγαρχικών, αναδεικνύοντας τον ηγέτη στον διεθνή αγώνα κατά της περσικής κυριαρχίας (Lloyd, 1975). Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, η Περσία είχε υποτάξει τη Σπάρτη και την Αθήνα, χρησιμοποιώντας αυτές τις πόλεις-κράτη για να εφαρμόσει τις πολιτικές της εξουσίας στη Μεσόγειο. Στη Σπάρτη, ο Λύσανδρος, πράκτορας του Αρταξέρξη, είχε εκθρονίσει τον νόμιμο Σπαρτιάτη κληρονόμο, αντικαθιστώντας τον με τον Αγησίλαο, έναν χειραγωγημένο μονάρχη που εξαρτιόταν από τον Λύσανδρο ( Cartledge, 1987 ). Αν και ο Αγησίλαος ήταν βετεράνος στρατιώτης, επέδειξε ικανές αλλά όχι εξαιρετικές ηγετικές ικανότητες.
Ωστόσο, σε έναν απροσδόκητο πολιτικό ελιγμό, ο Αγησίλαος, μόλις ανέβηκε στο θρόνο, ανακοίνωσε την πρόθεσή του να ηγηθεί προσωπικά των Δέκα Χιλιάδων στην Ιωνία εναντίον της Περσίας. Αυτή η απόφαση έθεσε τον Λύσανδρο στον περιθωριοποιημένο στρατό και κινητοποίησε τη Σπαρτιατική στρατιωτική δύναμη εναντίον της Περσικής Αυτοκρατορίας ( Cartledge, 1987 ). Αφού ανέλαβε τη διοίκηση του σπαρτιατικού στρατού, ο Αγησίλαος αντικατέστησε τον Λύσανδρο και βάδισε προς την Ιωνία με τα στρατεύματά του. Το 395 π.Χ., ο Αγησίλαος, επικεφαλής των Δέκα Χιλιάδων, προκάλεσε μια αποφασιστική ήττα στον περσικό στρατό του Αρταξέρξη, ανοίγοντας τον δρόμο προς τις Σάρδεις, τη διοικητική πρωτεύουσα της Μικράς Ασίας που ελέγχονταν από τους Πέρσες ( Cartledge, 1987 ). Ωστόσο, οι Πέρσες ενορχήστρωσαν ελιγμούς για να αντιμετωπίσουν την σπαρτιατική προέλαση. Ο Λύσανδρος χειραγώγησε τη λατρεία του Απόλλωνα στους Δελφούς για να προωθήσει προφητείες που υποδήλωναν την παραίτηση των Σπαρτιατών βασιλιάδων και την εκλογή ενός νέου βασιλιά, με στόχο να τοποθετηθεί ο ίδιος στο θρόνο ( Parke & Wormell, 1956 ). Ταυτόχρονα, ο Αθηναίος ναύαρχος Κόνων προετοίμασε μια ναυτική επίθεση στην Ιωνία για να διακόψει την επικοινωνία του Αγησίλαου με την Ελλάδα.
Εν τω μεταξύ, ο Πλάτωνας, στην Αίγυπτο, έπαιξε ηγετικό ρόλο στην υποστήριξη της Σπάρτης. Ο Αιγύπτιος βασιλιάς Νεφερίτης Α΄ προμήθευσε υλικά για τη ναυπήγηση πλοίων και προμήθειες, ενισχύοντας τον σπαρτιατικό στόλο εναντίον του Κόνωνα ( Lloyd, 1975 ). Επιπλέον, οι Αιγύπτιοι ιερείς του Άμμωνα κατήγγειλαν τον Λύσανδρο και τον Ναό του Απόλλωνα ως συνωμότες, αναγκάζοντάς τους στην απέλασή τους και εξουδετερώνοντας την επιρροή τους στη Σπάρτη ( Parke & Wormell, 1956 ).
Η συμμετοχή και η συνεργασία του Πλάτωνα με τον μαθηματικό Εύδοξο από την Κνίδο ήταν καθοριστικές στην προετοιμασία της τελικής εκστρατείας εναντίον της Περσίας. Ο Εύδοξος, ειδικός στην εμπειρική επιστήμη και την αστρονομία, και ο Πλάτωνας, με τις γνώσεις του στην πολιτική και φιλοσοφική στρατηγική, έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στις πολεμικές προετοιμασίες ( Lasserre, 1966 ). Το 387 π.Χ., ο αθηναϊκός στόλος υπό τον Κόνωνα πέτυχε μια αποφασιστική νίκη επί της σπαρτιατικής μοίρας του Λύσανδρου και των Περσών συμμάχων της ( Κέιγκαν, 1987 ). Παρά τις νίκες του Αγησίλαου στη Μικρά Ασία, οι ναυτικοί και διπλωματικοί ελιγμοί των Περσών στην Ελλάδα είχαν ακυρώσει τα επιτεύγματά του, αποδυναμώνοντας τη θέση της Σπάρτης και οδηγώντας σε μια συνθήκη ειρήνης. Αυτή η συνθήκη, γνωστή ως η Ανταλκίδειος Ειρήνη, κάλυψε τις άμεσες ανάγκες της Περσικής Αυτοκρατορίας, αλλά αποδυνάμωσε τις ελληνικές πόλεις-κράτη και διευκόλυνε την περσική επέκταση. Παρά την περσική ηγεμονία, η κληρονομιά του Σωκράτη και του Πλάτωνα συνέχισε να εμπνέει την ελληνική αντίσταση, ανοίγοντας το δρόμο για μελλοντικές συγκρούσεις και την εμφάνιση νέων δυνάμεων. Η περσική ήττα ήταν αποτέλεσμα της ηγεσίας του Αγησίλαου, της επιρροής του Πλάτωνα στην Αίγυπτο και της σθεναρής ελληνικής αντίστασης. Κατά την επακόλουθη ελληνική επέκταση, ιδρύθηκε η πόλη του Τάρεντου στη Μεγάλη Ελλάδα. Υπό την ηγεσία του Αρχύτα, ο Τάρεντος ίδρυσε την Ταρεντινή Συμμαχία, μια συνομοσπονδία ελληνικών πόλεων που λειτουργούσε σχεδόν ως έθνος-κράτος. Ο Αρχύτας προώθησε την πρόοδο στη βιομηχανία, το εμπόριο, τις κατασκευές και την ευημερία, διατηρώντας παράλληλα στενούς δεσμούς με τις αρχαίες ελληνικές και αιγυπτιακές παραδόσεις ( Χάφμαν, 2005 ).
Ο Πλάτων και ο Αρχύτας συνεργάστηκαν στον Τάραντο για να σχεδιάσουν μια νέα επίθεση εναντίον της περσικής ολιγαρχίας. Θεωρούσαν τις Συρακούσες στη Σικελία ως την βάση για αυτή την εκστρατεία δεδομένης της ανεπαρκούς επιρροής του Τάραντου και των εντάσεων με άλλες ελληνικές πόλεις που θεωρούσαν τη σύνδεση με τους Πυθαγόρειους ως ανατρεπτική (Huffman, 2005). Ο Πλάτων συνέχισε αυτή την εκστρατεία μέχρι τις τελευταίες ημέρες του, όπως είναι εν μέρει γνωστό μέσω της αλληλογραφίας του. Οι Συρακούσες, υπό τον τύραννο Διονύσιο Α ́, είχαν αποκτήσει μεγάλο πλούτο και κύρος, ξεχωρίζοντας ως την πλούσια πόλη της Ελλάδας. Αν επηρεάστηκε από πολέμους και εξηγήσεις, είχε μια επισφαλή ειρήνη με την Καρχηδόνα και διατήρησε μια αντιπερσική στάση, υποστηρίζοντας τους στόχους της εκστρατείας του Αγησίλαου ( Φίνλεϊ, 1979 ).
Ο Πλάτων και ο Αρχύτας είδαν τις Συρακούσες ως την τελευταία ελληνική δύναμη ικανή να ηγηθεί μιας νέας μεγάλης συμμαχίας εναντίον της Περσίας. Ωστόσο, δεν επιθυμούσαν να ξεκινήσουν μια απλή στρατιωτική εκστρατεία που θα μπορούσε να υπονομευθεί από την περσική εξήγηση. Ο πλούτος και η στρατιωτική δύναμη των Συρακουσών ήταν απαραίτητη αλλά ανεπαρκής από μόνα τους. προηγούμενες προσπάθειες εναντίον της Περσίας είχαν αποτύχει λόγω δωροδοκιών και ανατροπής (Finley, 1979). Μεταξύ 388 και 385 π.Χ., ο Πλάτων και ο Αρχύτας προσπάθησαν να ανυψώσουν τον ελληνικό στο απαραίτητο επίπεδο για να αντιμετωπίσουν την Περσία, προτείνοντας τον Διονύσιο Α ́ των Συρακουσών ως φιλόσοφο-βασιλιά. Ο Διονύσιος, τύραννος γνωστός για την τάση του για πολυτέλεια και εξουσία, φιλοδοξούσε να γίνει προστάτης των τεχνών και των επιστημών. Ωστόσο, οι σχέσεις του με τον Πλάτωνα ήταν δυσμενείς. Ο Διονύσιος τον αντιλήφθηκε ως εισβολέα που παρεμβαίνει στα έθιμα των Συρακουσών ( Φίνλεϊ, 1979 ). Κατά συνέπεια, ο Πλάτων εγκατέλειψε τις Συρακούσες, επιστρέφοντας στην Αθήνα αποφασισμένος να συνεχίσει το φιλοσοφικό του έργο.
Εκεί ίδρυσε την Ακαδημία, αφοσιώθηκε στη διδασκαλία, στη συγγραφή φιλοσοφικών διαλόγων και στη συμμετοχή σε διπλωματικές αποστολές (Annas, 1981). Πιθανότατα λόγω αυτής της διπλωματικής εργασίας και παρά την αποτυχία των σχεδίων του για τις Συρακούσες, ο Διονύσιος Α', πεπεισμένος ότι ο Πλάτων συνωμοτούσε εναντίον του, τον φυλάκισε και τον πούλησε ως σκλάβο ( Φίνλεϊ, 1979 ). Παρά αυτές τις αποτυχίες, ο Πλάτων είχε σχεδιάσει να εκπαιδεύσει τον Διονύσιο και να τον καθοδηγήσει προς μεταρυθμίσεις που θα προετοίμαζαν τις Συρακούσες για έναν παρατεταμένο αγώνα εναντίον της Περσίας. Μέρος του σχεδίου περιελάμβανε επίθεση στο μαντείο του Απόλλωνα στους Δελφούς για να αποδυναμώσει τη θηβαϊκή συμμαχία εναντίον της Σπάρτης και να επιτρέψει στη Σπάρτη, υποστηρίζεται από το στόλο των Συρακουσών και χρυσό των Δελφών, να συνεχίσει τον αγώνα κατά των περσικών. δικτύων εξουσίας (Parke &; Wormell, 1956).
Το 385 π.Χ., ο Διονύσιος Α΄ ανέλαβε ένα αποικιακό έργο στην Αδριατική για να ελέγξει το πέρασμα μεταξύ Ιταλίας και Ελλάδας και να δημιουργήσει μια βάση για μια εισβολή στην Ήπειρο, οι λεπτομέρειες του οποίου είναι αβέβαιες. Φαίνεται ότι ο κλήρος του Απόλλωνα στους Δελφούς αποκάλυψε τα σχέδια και ματαίωσε την εκτέλεσή τους, πιθανώς με τη βοήθεια του Φιλίστου, τότε έμπιστου συνεργάτη του Διονυσίου ( Φίνλεϊ, 1979 ). Παρ' όλα αυτά, ο Δίων, κουνιάδος του Διονυσίου, έσωσε τον Πλάτωνα από τη δουλεία και τον επέστρεψε στην Αθήνα. Εκεί, ο Πλάτωνας ίδρυσε την Ακαδημία (μαζί με τον Εύδοξο) χρησιμοποιώντας κεφάλαια που παρείχαν οι μεσάζοντες του Δίωνα ( Άννας, 1981 ). Ήταν κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου που ο Πλάτωνας έγραψε την Πολιτεία , ένα έργο στο οποίο συνθέτει τις εμπειρίες και τις σκέψεις του σχετικά με τις αποτυχημένες προσπάθειές του στις Συρακούσες. Σε όλο αυτό το έργο, ο Πλάτωνας εξετάζει την ηγεσία που είναι απαραίτητη για την απελευθέρωση και τη διακυβέρνηση του κόσμου, εισάγοντας την έννοια του φιλοσόφου-βασιλιά και ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα βασισμένο στο Τρίβιο (γραμματική, μουσική και γεωμετρία). Αυτό το πρόγραμμα στόχευε στην εκπαίδευση ατόμων ικανών να κατανοήσουν τους νόμους του νου και να καθοδηγήσουν τις κοινωνίες τους προς μια δίκαιη και παραγωγική ζωή ( Πλάτων, 2004 ).
Ο Πλάτωνας παρουσιάζει το εκπαιδευτικό του πρόγραμμα μέσω του Σωκράτη και, πράγματι, το βιβλίο του θα πρέπει να γίνει κατανοητό ως μια οργανωτική πρόταση και όχι ως μανιφέστο πολιτικής δράσης ή ως ολοκληρωτικό εγχειρίδιο, όπως υποστηρίζει ο Πόπερ ( Άννας, 1981 ). Σε αντίθεση με τις θέσεις του αυστριακής καταγωγής φιλοσόφου, η Πολιτεία πρέπει να ερμηνευθεί ως μια ενσωματωμένη απεικόνιση της έννοιας του φιλοσόφου-βασιλιά και της πλατωνικής μεθόδου.
Από το 367 π.Χ., μετά τον θάνατο του Διονυσίου Α΄ και την άνοδο στον θρόνο του διαδόχου του, Διονυσίου του Νεότερου, ο Πλάτωνας ανέλαβε στρατηγικές προσπάθειες στη Μεσόγειο για να προωθήσει τον αγώνα κατά του περσικού δεσποτισμού. Η διάλυση της περσικής συμμαχίας μεταξύ Θηβών, Αθήνας και Άργους επέτρεψε τη δημιουργία μιας νέας συμμαχίας μεταξύ Αθήνας και Σπάρτης, με την υποστήριξη της Ακαδημίας. Η παρέμβαση του Πλάτωνα και των συμμάχων του ήταν κρίσιμη, καθώς το 369 π.Χ., Αθηναίοι στρατιώτες που στρατοπέδευσαν στο έδαφος της Ακαδημίας ενώθηκαν με τις σπαρτιατικές δυνάμεις σε μια επίθεση εναντίον της Θήβας. Η άμεση συμμετοχή του Πλάτωνα και της Ακαδημίας ολοκληρώθηκε το 360 π.Χ. με την αποχώρηση των Περσών ηγετών και το τέλος της ανοιχτής διπλωματίας. Η στρατιωτική επέμβαση της Ακαδημίας έθεσε τέλος στην περσική ηγεμονία στη Μεσόγειο, εγκαινιάζοντας μια περίοδο εμφυλίου πολέμου στην περιοχή, με την αγωνία μεταξύ των πλατωνικών πολιτικών και των φιλοπερσικών παρατάξεων ως την κυρίαρχη δυναμική μέχρι την άνοδο του Μεγάλου Αλεξάνδρου (προσηλωμένου στον πολιτικό πλατωνισμό και αντίθετου στο περσικό μοντέλο) και την εφεύρεση του Ελληνισμού, η άνοδος του οποίου έθεσε τις προϋποθέσεις για την κρυστάλλωση του αποστολικού Χριστιανισμού σε όλη τη Μεσόγειο ( Ταρν, 1951 ).
Συνοψίζοντας, ο Πλάτωνας, έχοντας δει τη δημοκρατία να καταδικάσει τον Σωκράτη, ανέπτυξε έναν βαθύ φιλοσοφικό σκεπτικισμό απέναντι στην αθηναϊκή δημοκρατία – όχι από αριστοκρατικό ελιτισμό, όπως ισχυρίζεται ο Popper, αλλά λόγω της τάσης της να υποθάλψει μια τυραννία της ψυχής (pleonexia). Είδε πώς η δημαγωγία και η λαϊκή προκατάληψη θα μπορούσαν να καταστρέψουν τόσο τους ευγενείς άνδρες όσο και τη χρηστή διακυβέρνηση. Σε απάντηση, οι διάλογοι του Πλάτωνα φαντάζονται κυβερνήτες – φιλόσοφους-βασιλιάδες – να κυβερνούν όχι με φιλοδοξία ή θέληση πλειοψηφίας, αλλά με γνώση του καλού ( Πολιτεία , 473D-480a).
Αν και η Δημοκρατία περιλαμβάνει λογοκρισία, ιεραρχία και σταθερούς κοινωνικούς ρόλους, αυτά είναι φιλοσοφικά τεχνάσματα – όχι πρακτική νομοθεσία. Η Καλλίπολη είναι ένας εννοιολογικός μύθος για την εξερεύνηση της δικαιοσύνης στην ψυχή και την πόλη, συχνά ειρωνικός και δραματικός. Ο Πόπερ σφάλλει διαβάζοντας την κριτική του Πλάτωνα στην ελαττωματική δημοκρατία και τα φιλοσοφικά του μοντέλα ως σχέδια δεσποτισμού. Ο Πλάτων επεδίωξε να τους βγάλει ανθρώπους από το σπήλαιο, να τους απελευθερώσει από την άγνοια, τη σοφία και τα εσωτερικά πάθη, πλέκοντας την πολιτική φιλοσοφία με την άνοδο προς ηθικούς σκοπούς ( ψυχοαγωγή ), όπου η πολιτική είναι μια πράξη θυσίας, γεφυρώνοντας την υψηλότερη αλήθεια και τον ελαττωματικό κόσμο.
https://www-thepostil-com.
**Τό ιστολόγιο δέν συμφωνει απαραίτητα με τις απόψεις των αρθρογράφων
