Τι είναι το Κακό;

 

Από τον WO Munce

Σκεφτείτε τα εξής: Αν ο Θεός είναι τέλειος, αγαθός και παντοδύναμος, γιατί υπάρχει κακό στον κόσμο;

Η γρήγορη απάντηση θα μπορούσε να είναι, επειδή υπάρχει ένας Διάβολος. Λοιπόν, από πού προήλθε ο Διάβολος; Η απάντηση οδηγεί και πάλι στον Θεό. Επομένως, το κακό πρέπει να είναι και αυτό δημιούργημα του Θεού. Αυτό είναι ένα αίνιγμα που έχει αντιμετωπιστεί από πολλούς θεολόγους και φιλοσόφους .

Αλλά τι σημαίνει «κακό»; Αν επισημάνουμε τις μυριάδες περιπτώσεις σκληρότητας του ανθρώπου προς τον άλλον, τότε η αιτία όλων αυτών είναι ο ίδιος ο άνθρωπος. Ο φόνος, η βαρβαρότητα, η αγριότητα είναι όλα προϊόντα ανθρώπινης βούλησης, ανθρώπινης απόφασης και ανθρώπινης δράσης.

Δεν χρειάζεται να φτάσουμε μέχρι τον Θεό για να ανακαλύψουμε γιατί τέτοια βαρβαρότητα εκδηλώνεται πάντα στον κόσμο.

Αυτή η αγριότητα ανθρώπου προς άνθρωπο είναι κοινώς γνωστή ως « ηθικό κακό », όπου άνθρωποι ή κυβερνήσεις κάνουν απαίσια πράγματα σε άλλους.

Αν αναφέρουμε σεισμούς, τσουνάμι και ασθένειες, που σκοτώνουν ανθρώπους εξίσου καλά με τους ανθρώπους, τότε μιλάμε για « φυσικό κακό

Αλλά ισχύει όντως κάποια από αυτές τις «περιγραφές»; Υπάρχει όντως «ηθικό κακό» και «φυσικό κακό»;

Ίσως οι φιλόσοφοι και οι θεολόγοι αρπάζονται από τα άχυρα. Ίσως δεν γνωρίζουν πραγματικά τι είναι το κακό και δεν έχουν ιδέα πώς να το περιγράψουν.

Ο Αυγουστίνος πιθανότατα έχει δίκιο όταν λέει ότι το φυσικό κακό απλώς δεν υπάρχει. Οι τυφώνες και οι κατολισθήσεις δεν συμβαίνουν για να σκοτώσουν ανθρώπους. Αντίθετα, συμβαίνουν επειδή όλη η δημιουργία κάνει αυτό που κάνει, ακόμα και όταν τα ζώα σκοτώνουν για να φάνε. Οι άνθρωποι βλάπτονται μόνο όταν παρεμποδίζουν τα έργα της φύσης.

Για το λόγο αυτό, όλη η φύση είναι εγγενώς καλή. Τίποτα δεν υπάρχει στη φύση με πρόθεση να κάνει κακό. Εδώ πρέπει να έχουμε κατά νου τηΜεγάλη Αλυσίδα της Ύπαρξης, όπως περιγράφεται για πρώτη φορά από τον Πλάτωνα – από το τίποτα, μέχρι τα υλικά αντικείμενα, τα ανθρώπινα μόνο και στη συνέχεια προς τον Θεό.

Storer, για παράδειγμα, αναβάθμισε αυτή την ιδέα στο βιβλίο του,The Web of Life, στο ότι όλα τα πράγματα συνδέονται και εξαρτώνται το ένα από το άλλο.

Πουθενά σε αυτόν τον ίδιο, σε αυτή την αλυσίδα, δεν βλέπουμε τη λειτουργία του κακού – πράξεις που γίνονται αποκλειστικά για να τους βλάψουν άλλους. Ο Ακινάτηςπροτείνειότι ακόμη και ένα βότσαλο γνωρίζει την αγάπη του Θεού, επειδή διατηρείται στη δημιουργία και δεν εξαφανίζεται απλά. Όλα τα πράγματα στη φύση υπάρχουν επειδή χρειάζονται και είναι καλά. Αυτό είναι το αντίθετο του κακού – το οποίο δεν χρειάζεται ποτέ.

Το να δείχνουμε το «ηθικό κακό» σημαίνει να δείχνουμε κάποιο είδος «ηθικής ανεπάρκειας» που επιτρέπει σε ένα άτομο να βλάψει ένα άλλο. Αλλά τι σημαίνει αυτό σε μια κοινωνία πουδεν πιστεύει πλέον ότιο Χριστιανισμός είναι μια βιώσιμη εξήγηση για οτιδήποτε στη ζωή;

Μπορούμε να ξεθάψουμε τον Χιουμ και να δηλώσουμε ότι το «κακό» είναι αυτό που φέρνει «δυστυχία», ενώ το «καλό» είναι το αντίθετο. Αλλά αυτό δεν είναι καθόλου ικανοποιητικό. Ή, όπως το θέτει ο Βιτγκενστάιν , «Ο κόσμος του ευτυχισμένου ανθρώπου είναι διαφορετικός από αυτόν του δυστυχισμένου ανθρώπου».

Έτσι, ζούμε σε δύο διαφορετικούς κόσμους. Υπάρχει όντως κάποια σοφία στο να λέμε, όπως λέει ο Χιουμ, «να αποφεύγουμε τη δυστυχία» ή «να επιδιώκουμε την ευτυχία», αν δεν γνωρίζουμε τι είναι η «ευτυχία» και η «δυστυχία», πόσο μάλλον από πού προέρχονται;

Τι παράγει αυτή την «ευτυχία» που ο Χιουμ θέλει να αποκτήσουμε;

Σίγουρα όχι πράξεις, γιατί οι άνθρωποι κάνουν κάθε είδους ευχάριστα πράγματα, αλλά αυτό δεν τους κάνει απαραίτητα ευτυχισμένους. Μπορεί ακόμη και να κάνουν καλά πράγματα, αλλά αυτό δεν τους κάνει ευτυχισμένους, ούτε καν δυστυχισμένους.

Αν επιδιώκουμε μόνο την ευτυχία, ποιον έχουμε να κάνουμε δυστυχισμένο; Τι γίνεται αν το ίδιο το κακό μπορεί να είναι πηγή ευτυχίας για κάποιους;

Το επιχείρημα του Χιουμ εξαφανίζεται όταν εξετάζουμε το βάθος του κακού που πράγματι κάνει κάποιους ανθρώπους ευτυχισμένους, όπως η παιδοφιλία, η νεκροφιλία, και η λίστα φτάνει μέχρι τα χαμηλότερα βάθη της Κόλασης.

Αυτό σημαίνει ότι όταν μιλάμε για κακό, μπορούμε να μιλάμε μόνο για βλάβη που συμβαίνει στους ανθρώπους (συμπεριλαμβανομένου του ίδιου του δράστη του κακού). Τραυματισμός, βία, προδοσία, πόνος, τραύμα, οργή, φρικαλεότητα, εξαχρείωση, βασανιστήρια και δολοφονία - αυτές, και άλλες, είναι οι παράμετροι του κακού.

Με άλλα λόγια, το κακό είναι αδρανές χωρίς ανθρώπινη βούληση και ανθρώπινη επιθυμία. Όταν μιλάμε για κακό, δεν μιλάμε πραγματικά για αμαρτία, επειδή η αμαρτία είναι αυτή η κατάσταση που χαρακτηρίζει περισσότερο τους ανθρώπους;

Η αμαρτία είναι κάτι περισσότερο από πρόθεση – είναι δράση εντελώς απαλλαγμένη από καλοσύνη, και είναι δράση που εκτρέπεται προς το τίποτα σε αυτή την αλυσίδα της ύπαρξης, γι' αυτό και το κακό είναι πάντα καταστροφικό.

Αυτό που αναγνωρίζουμε ως καλοσύνη, ή το καλό, είναι η φυσική κατάσταση του κόσμου, γι' αυτό βλέπουμε περισσότερη αρμονία και ειρήνη, παρότι η διαταγή και των δύο από την πονηρία μπορεί να φαίνεται συχνή. Ένα φως δεν μπορεί να δημιουργήσει σκοτάδι – μόνο η απουσία φωτός δημιουργεί σκοτάδι.

Για να το θέσω αλλιώς, το κακό είναι παρασιτικό – δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς τον ξενιστή του, το καλό, όπως ακριβώς ένα ψέμα δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς τον οικοδεσπότη του, την αλήθεια.

Το κακό χρειάζεται καλοσύνη για να υπάρξει, αλλά η καλοσύνη δεν χρειάζεται καθόλου το κακό, επειδή η ύπαρξη ή η ύπαρξη δεν μπορεί να είναι άλλη από αυτό που είναι – αρμονική και ειρηνική. Δεν μπορεί παρά να είναι καλό, γιατί δεν έχει ανάγκη από τίποτα.

Έτσι, το κακό είναι η εκδήλωση της αμαρτίας, που είναι αυτό το μικρό κομμάτι του τίποτα, το σκοτάδι, αυτή η κατάσταση ανεπάρκειας μέσα σε κάθε ανθρώπινο ον. Ποια είναι η πηγή της ανεπάρκειας, της αμαρτίας, είναι θέμα θεολογίας, γιατί ακόμη και η ψυχολογία δεν μπορεί πραγματικά να καταπιαστεί με το νου.

Πώς η ανεπάρκεια, ή η αμαρτία, αποκαλύπτεται στους άλλους ανθρώπους – εκεί βρίσκεται το κακό. Έτσι, μπορούμε τώρα να πούμε ότι το κακό είναι ο πόνος που προκαλούμε στον εαυτό μας και τον οποίο φέρνουμε στους γύρω μας.

Δεν είναι λοιπόν το κακό σαν μνησικακία που μόνο κακό μπορεί να κάνει; Έτσι πηγαίνουν πολλές από τις ενέργειές μας, έτσι πάει μεγάλο μέρος της πολιτικής μας.

Σκεφτείτε την ιστορία του Χένρι Τάντεϊ (αν είναι αληθινή ή όχι είναι ασήμαντο σε αυτή την περίπτωση), ο οποίος ήταν ο πιο παρασημοφορημένος στρατιώτης του Α' Παγκοσμίου Πολέμου.

Το 1918, στο γαλλικό χωριό Μαρκόινγκ , κατά τη διάρκεια μιας ανταλλαγής πυροβολισμών, ο Τάντεϊ είχε στο στόχαστρό του έναν νεαρό Γερμανό στρατιώτη. Ο στρατιώτης τραυματίστηκε και φαινόταν ζαλισμένος και αποπροσανατολισμένος.

Ο Τάντεϊ τον λυπήθηκε και κατέβασε το τουφέκι του. Οι δυο τους κοιτάχτηκαν, ο Γερμανός στρατιώτης έκανε μια χειρονομία ευχαριστίας και απομακρύνθηκε.

Το 1923, ο Φορτουνίνο Ματάνια ανέλαβε να φιλοτεχνήσει έναν αναμνηστικό πίνακα με τη  διασταύρωση Κρούισεκε , κοντά στο Μένιν . Απεικόνιζε μια σκηνή μετά από μια μάχη, με έναν στρατιώτη να κουβαλάει στην πλάτη του έναν σοβαρά τραυματισμένο σύντροφό του. Ο στρατιώτης που απεικονίζεται να κάνει αυτή την φιλανθρωπική πράξη είναι ο Τάντεϊ.

Αυτή η εικόνα έγινε δημοφιλής και ένα αντίγραφό της τελικά κατέληξε στη Γερμανία κάποια στιγμή μετά το 1936, όπου έφτασε στο Berghof, την υποχώρηση τουΑδόλφου Χίτλερ.

Λέγεται ότι όταν ο Χίτλερ είδε για πρώτη φορά τον πίνακα, αναγνώρισε αμέσως τον Tandey, ο οποίος κάποτε είχε σώσει τη ζωή ενός τραυματισμένου, ζαλισμένου Γερμανού στρατιώτη, επειδή αυτός ο στρατιώτης ήταν ο ίδιος ο Χίτλερ.

Τώρα, με το να μην διαπράξει μια κακή πράξη (σκοτώνοντας έναν τραυματισμένο, ζαλισμένο εχθρικό στρατιώτη) έκανε ο Tandey το σωστό;

Μπορεί κανείς μόνο να φανταστεί πώς ήταν ο κόσμος αν είχε τραβήξει τη σκανδάλη – αυτά τα 50 εκατομμύρια ζωές που είχαν σωθεί που τελικά χάθηκαν στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο και δεν υπήρχε Ολοκαύτωμα, στρατόπεδα συγκέντρωσης, καμία κακή κληρονομιά των Ναζί.

Αλλά πώς ήταν ο Tandey να ξέρει, στεκόμενος σε αυτό το μικρό γαλλικό χωριό το 1918, τι θα γινόταν αυτός ο Γερμανός στρατιώτης στο στόχαστρό του;

Πώς μπορεί κανείς να ξέρει τι επιφυλάσσει το μέλλον; Ο Tandey δεν τράβηξε τη σκανδάλη γιατί για λίγο μέσα στο απόλυτο σκοτάδι του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, τρεμόπαιξε ακόμα το φως της καλοσύνης μέσα του, το οποίο εκφράστηκε μέσα του κατεβάζοντας το τουφέκι του. Αυτό είναι το μόνο που μπορεί να γίνει από ανθρώπινο ανθρώπινο ον.

Το λάθος δεν βρίσκεται στον Tandey, αλλά στον Χίτλερ, ο οποίος δεν μπορούσε να χρησιμοποιήσει αυτή τη σύντομη συνάντηση με την καλοσύνη για να φωτίσει το μεγάλο σκοτάδι στην ψυχή του, ένα σκοτάδι που περίπου είκοσι χρόνια αργότερα απελευθέρωσε ανείπωτη φρίκη στον κόσμο.

Ο καθένας μας καλείται να ξεπεράσει τα ελαττώματα της ψυχής του, να υποτάξει το ενδεχόμενο της αμαρτίας – ενισχύοντας την καλοσύνη μέσα του.

Μόνο με την καλοσύνη μας μπορούμε να νικήσουμε το κακό, το οποίο δεν είναι παρά η εξωτερική εκδήλωση αυτού του «στραβού ξύλου της ανθρωπότητας», όπως τοπεριγράφειο Καντ.

Το κακό δεν μπορεί να συνυπάρχει με την καλοσύνη, γιατί δεν μπορεί να γνωρίσει, όπως το σκοτάδι δεν μπορεί να γνωρίσει το φως, ούτε η σιωπή μπορεί να κατανοήσει τη μουσική.

Η καλοσύνη βρίσκεται πέρα από τα λόγια, πέρα από το υλικό, γιατί ανήκει στο υπερβατικό, το οποίο είναι το ίδιο με το να λέμε την αιώνια ύπαρξη του Θεού.

Αυτό δεν είναι ένα κάλεσμα να είμαστε απερίσκεπτα μακάριοι, το οποίο είναι ανοησία. Αντίθετα, είναι ένα καλό να αποκτήσουμε τη συνήθεια να τοποθετήσουμε τη ζωή μας στο πλαίσιο της αιώνιας. Αυτή είναι η αληθινή καλοσύνη, που είναι πάντα η άνοδος πάνω από τα εγκόσμια, η αναζήτηση του φωτός στο βάθος του σκότους.

---

Ηφωτογραφίαδείχνει, Ο δρόμος των αιχμαλώτων πολέμου , 1877, από τον Vasily Vereshchagin.

https://www-thepostil-com

**Τό ιστολόγιο δέν συμφωνει απαραίτητα με τις απόψεις των αρθρογράφων