ΓΙΑ ΤΑ ΛΕΦΤΑ ΓΙΝΟΝΤΑΙ ΟΛΑ!!!![ΓΙΑΤΙ Ο ΤΣΟΡΤΣΙΛ ΕΜΠΟΔΙΖΕ ΤΗΝ ΔΙΑΦΥΓΗ ΤΩΝ ΕΒΡΑΙΩΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ;;;]

 

Με τη βοήθεια του EAM, περισσότεροι από 2.000 Έλληνες Εβραίοι κατέφυγαν διά θαλάσσης στο Γενί Τσεσμέ μέχρι το τέλος της γερμανικής κατοχής και περίπου 1.000 από αυτούς συνέχισαν προς την Παλαιστίνη μέχρι τα τέλη Ιουλίου 1944.Στις 21 Ιουλίου 1944, ο Βρετανός πρεσβευτής στην εξόριστη ελληνική κυβέρνηση στο Κάιρο, ο σερ Ρέτζιναλντ Λίπερ (Sir Reginald Leeper) έλαβε ένα τηλεγράφημα από το υπουργείο Εξωτερικών στο Λονδίνο, το οποίο έδινε εντολή να μην παρεμποδιστεί μέχρι νεωτέρας η διαφυγή των Εβραίων από την Ελλάδα.¹

Μέχρι σήμερα δεν είναι πολύ γνωστό το γεγονός ότι το Φόρεϊν Οφις στο Whitehall σκόπευε όντως να καταστήσει αδύνατα αυτά τα ταξίδια με πλοίο από την Εύβοια στο Γενί Τσεσμέ στην ακτή της Μικράς Ασίας, τα οποία είχε σχεδιάσει το κίνημα Αντίστασης EAM / ΕΛΑΣ από το τέλος του 1943 προκειμένου να διασωθούν οι Ελληνες Εβραίοι που δεν είχαν ακόμη απελαθεί στα στρατόπεδα εξόντωσης.

Το κίνητρο των Βρετανών: η οργή τους για τα υποτιθέμενα τεράστια χρηματικά ποσά που οι απειλούμενοι Εβραίοι πλήρωναν για τη διάσωσή τους. Αυτό μπορεί να συμπεράνει κάποιος από ένα υπόμνημα του Ουίνστον Τσόρτσιλ στον υπουργό Εξωτερικών του, Αντονι Ιντεν (Anthony Eden), όπως καταγράφεται μία δεκαετία αργότερα στα Απομνημονεύματα του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου του Βρετανού πρωθυπουργού.

Παραθέτουμε την (κάπως αινιγματική σ’ αυτή τη μορφή) διατύπωση, όπως αποτυπώθηκε εκεί υπό τον τίτλο «Διαφυγή Εβραίων από την Ελλάδα» («Escape of Jews from Greece»):

«Αυτό απαιτεί προσεκτικό χειρισμό. Είναι πολύ πιθανό οι πλούσιοι Εβραίοι να πληρώσουν μεγάλα χρηματικά ποσά για να αποφύγουν να τους δολοφονήσουν οι Ούννοι. Είναι ενοχλητικό το γεγονός ότι αυτά τα χρήματα θα καταλήξουν στα χέρια του ΕΛΑΣ, αλλά δεν αντιλαμβάνομαι για ποιο λόγο πρέπει να τσακωθούμε με τις Ηνωμένες Πολιτείες γι’ αυτό το ζήτημα. Ποιος είναι ο Χάμιλτον (Hamilton) και ποιος είναι ο Λόξλεϊ (Loxley); Θα επωμιζόμασταν μεγάλη ευθύνη εάν αποτρέπαμε τη διαφυγή των Εβραίων, ακόμη και όταν πρόκειται για πλούσιους Εβραίους. Γνωρίζω ότι σύμφωνα με τη σύγχρονη άποψη όλοι οι πλούσιοι θα πρέπει να θανατώνονται όπου κι αν βρεθούν, αλλά είναι κρίμα που πρέπει να υιοθετήσουμε μια τέτοια στάση αυτή τη στιγμή. Σε τελική ανάλυση, χωρίς καμία αμφιβολία έχουν πληρώσει για την απελευθέρωσή τους τόσο υψηλή τιμή που στο μέλλον θα είναι απλώς φτωχοί Εβραίοι και επομένως έχουν τα συνήθη δικαιώματα των ανθρώπινων όντων».²

Η καταγραφή του υπομνήματος στα Απομνημονεύματα του Τσόρτσιλ δεν περιλαμβάνει το ακόλουθο κυνικό εισαγωγικό απόσπασμα (το οποίο πιθανώς να βρισκόταν μόνο στο προσχέδιο): «Υποθέτω ότι θα ήταν πολύ καλύτερο για μας να παραμείνουν όλοι οι Ελληνες Εβραίοι, είτε πλούσιοι είτε φτωχοί, στα χέρια των Γερμανών».³

Παραμένει ανοιχτό το ερώτημα, ποια ήταν η άμεση αφορμή που προκάλεσε το αίτημα της Ντάουνινγκ Στριτ (Downing Street) για «προσεκτικό χειρισμό» του ζητήματος των προσφύγων. Επρόκειτο άραγε για ένα έγγραφο στρατηγικής από τον υπουργό Εξωτερικών Αντονι Ιντεν; Η ήταν οι συγκεκριμένες επιχειρησιακές προτάσεις από δυο συνεργάτες του Ιντεν στο Whitehall που ώθησαν τον πρωθυπουργό να υποβάλει το αίτημά του;

Εάν ναι, τότε είναι ακόμη μέχρι σήμερα άγνωστο με ποιον τρόπο θα εμποδιζόταν η Αντίσταση να βοηθά τη διαφυγή των Ελλήνων Εβραίων. Δεν έχουμε ανακαλύψει μέχρι σήμερα λεπτομέρειες σχετικά με αυτά τα σχέδια.

Και, πάνω απ’ όλα, τι ήταν αυτό που ώθησε τελικά τον Τσόρτσιλ να επιτρέψει (έστω και απρόθυμα) στην Ελληνική Αντίσταση να βοηθά τη διαφυγή των Εβραίων – λαμβάνοντας υπόψη ότι το κοινό ενδιαφέρον για τη μοίρα των Ευρωπαίων Εβραίων το 1944 ήταν εξαιρετικά χαμηλό στη Μεγάλη Βρετανία, χάρη κυρίως στην επιφυλακτικότητα των κορυφαίων μέσων ενημέρωσης, ειδικά του BBC (το οποίο ενθαρρύνθηκε από την κυβέρνηση να το πράξει).⁵

Παρόμοια «επιφυλακτικότητα» από τα μέσα ενημέρωσης υπήρχε επίσης στις ΗΠΑ⁶, αλλά μόνο μέχρι τις αρχές του 1944. Τότε ήταν που ο υπουργός Οικονομικών Χένρι Μόργκενταου (Henry Morgenthau) συγκρότησε υπό τον πρόεδρο Ρούζβελτ την Επιτροπή Προσφύγων Πολέμου (War Refugee Board, WRB) – και συνεργάτες του υπουργείου του, συμπεριλαμβανομένων των Τζον Πελ (John Pehle) και Ράντολφ Πολ (Randolph Paul), την υποστήριξαν σθεναρά. Ο σκοπός της Επιτροπής, που ιδρύθηκε στις 22 Ιανουαρίου 1944 και διέθετε ικανοποιητικά οικονομικά μέσα ήταν η «Αμεση διάσωση και ανακούφιση των Εβραίων της Ευρώπης και των άλλων θυμάτων από διώξεις του εχθρού». ⁷

«Too little and too late» («Πολύ λίγα και πολύ αργά»), θα εκφράσει τη θλίψη του αργότερα ο διευθυντής της Επιτροπής Τζον Πελ, αλλά θα μπορούσε τελικά να καυχηθεί ότι έσωσε 200.000 ζωές. Η πιο γνωστή και πιο σημαντική δράση που χρηματοδοτήθηκε από το WRB ήταν το πρόγραμμα διάσωσης του Ραούλ Βάλενμπεργκ (Raoul Wallenberg) στην Ουγγαρία.⁸

Για την Ελλάδα ήταν πράγματι αργά: οι Εβραίοι της Θεσσαλονίκης, στην πλειονότητά τους, πάνω από 45.000, είχαν ήδη απελαθεί.⁹

Και όμως, τον Ιούλιο του 1944, ένας Τσόρτσιλ μπορούσε να σκέφτεται κυνικές προτάσεις όπως αυτές που αναφέρθηκαν παραπάνω σχετικά με την πιθανή διάσωση των υπόλοιπων. Αλλά αυτό που προσπαθούσε να αποφύγει ήταν μια διαμάχη με τον Ρούσβελτ, εξαιτίας των Εβραίων, μετά τη μεταστροφή των απόψεων του προέδρου των ΗΠΑ. «Για ποιο λόγο πρέπει να τσακωθούμε με τις Ηνωμένες Πολιτείες γι’ αυτό το ζήτημα», ρωτούσε τον Ιντεν κι εκείνος υπάκουε. Το κίνητρο για το σχέδιο σαμποτάζ του Ιντεν ήταν σαφές: δεν έπρεπε να ρεύσει καθόλου εβραϊκό χρήμα στα ταμεία της ελληνικής αντιστασιακής οργάνωσης ΕΑΜ/ΕΛΑΣ που βοηθούσε τη διαφυγή.¹⁰

Κάτι τέτοιο θα ερχόταν σε σύγκρουση και με τον Τσόρτσιλ, εφόσον είχε ήδη τελειώσει η συμμαχία σκοπιμότητας μεταξύ του βρετανικού Γραφείου Στρατηγικών Υπηρεσιών (Special Operations Executive, SOE) και της αριστερής Αντίστασης της Ελλάδας και επέκειτο ο πόλεμος ενάντια στους κομμουνιστές μετά την ήττα της Γερμανίας.¹¹

Ο ιστορικός Richard Clogg περιγράφει «την ολοένα αυξανόμενη εμμονή του Τσόρτσιλ να αποτρέψει το ενδεχόμενο μιας μεταπολεμικής κομμουνιστικής κατάληψης της εξουσίας στην Ελλάδα», αναφέροντας τους χαρακτηρισμούς του Τσόρτσιλ για τον ΕΛΑΣ από έγγραφά του, ο οποίος ονομάζει τους αντάρτες «άθλιους Ελληνες κατσαπλιάδες» και «τα πιο ύπουλα, τα πιο σιχαμερά κτήνη».¹²

Αλλά ήταν το ποσόν των χρημάτων που δαπανούνταν για τη διάσωση των Εβραίων τόσο τεράστιο, ώστε η αυτοκρατορία θα έπρεπε να ανησυχεί γι’ αυτό; Οι νυχτερινές μεταφορές, κυρίως με φορτηγά, από την Αθήνα προς τη νοτιοανατολική ακτή του νησιού Εύβοια σήμαιναν υψηλό κίνδυνο για οδηγούς και επιβάτες, όχι υψηλό κόστος. Το κόστος αφορούσε τον διάπλου του Αιγαίου Πελάγους με καΐκια, εφόσον οι ψαράδες δεν παρείχαν τα σκάφη τους δωρεάν.

Και έτσι ο Αμερικανός πρόξενος στην Κωνσταντινούπολη, ο Μπέρτον Μπέρι (Burton Berry), ο οποίος παρακολουθούσε την προσπάθεια διαφυγής από το 1943, εξέφρασε πάνω από μια φορά την ανησυχία του προς την Ουάσινγκτον, λέγοντας ότι πολύ λίγοι Εβραίοι πρόσφυγες μπόρεσαν να περάσουν στη Μικρά Ασία λόγω του απαγορευτικού κόστους των αναγκαίων μεταφορικών μέσων.¹³

Βέβαια δεν είναι γνωστό αν ο ΕΛΑΣ θα είχε αρνηθεί το πέρασμα σε πρόσφυγες που δεν διέθεταν τον απαιτούμενο ναύλο.¹⁴ Ωστόσο, υπήρξαν αναφορές μεμονωμένων περιπτώσεων, στις οποίες «λαθρέμποροι» πήραν σημαντικά ποσά από πλούσιους Εβραίους και τα έβαλαν στις δικές τους τσέπες.¹⁵

Πάντως η βοήθεια διαφυγής μάλλον δεν αποτέλεσε μια πλούσια πηγή χρημάτων για το πολεμικό ταμείο του ΕΛΑΣ.

Αλλά δεν ήταν μόνο ο φόβος για εισροή χρημάτων στο αριστερό κίνημα Αντίστασης που παρακίνησε το Whitehall. Ηταν επίσης η θετική εικόνα που σχηματιζόταν για την Αντίσταση από τη βοήθειά της στη διάσωση και αυτό εξόργιζε ιδιαίτερα τον Βρετανό πρέσβη Λίπερ στο Κάιρο. Στις 10 Ιουλίου 1944 ο Λίπερ τηλεγράφησε στο Λονδίνο σχετικά με ένα ραδιοφωνικό ανακοινωθέν του ΕΛΑΣ, το οποίο ανέφερε μια ευχαριστήρια ομιλία του Αρχιραβίνου της Αθήνας Ηλία Μπαρζιλάι. Σύμφωνα με τον Μπαρζιλάι, όλοι οι Εβραίοι που είχαν διασωθεί από την Ελλάδα ή είχαν αποφύγει τη σύλληψη το όφειλαν στο EAM.¹⁶

Πράγματι, και τον ίδιο τον Μπαρζιλάι τον είχαν φυγαδεύσει λαθραία από την Αθήνα αντάρτες στις 22 Σεπτεμβρίου 1943 και τον μετέφεραν στην έδρα του ΕΑΜ στα βουνά, αφού πρώτα είχε καταστρέψει τα αρχεία που αφορούσαν τα μέλη της εβραϊκής κοινότητας.¹⁷

Ο Λίπερ προειδοποιούσε ότι εάν τέτοιες ειδήσεις αποκτούσαν μεγαλύτερη διάδοση στις ΗΠΑ, αυτό θα μπορούσε να έχει αρνητικό αντίκτυπο στη στάση του υπουργείου Εξωτερικών έναντι της βρετανικής πολιτικής για την Ελλάδα. Μια ανησυχία που δεν είναι εντελώς αδικαιολόγητη: σε μια έκθεση του Τμήματος Ερευνας και Ανάλυσης του Γραφείου Στρατηγικών Υπηρεσιών (OSS) που εξηγεί την πολιτική των Βρετανών για την Ελλάδα, γίνεται λεπτομερής λόγος για τα γεωπολιτικά τους συμφέροντα, για την ανάγκη κυριαρχίας τους στην Ανατολική Μεσόγειο, για τη στρατηγική αξία που ο Τσόρτσιλ απέδιδε στην Ελλάδα ως βρετανική σφαίρα επιρροής.

Ετσι εξηγείται επίσης -διαβάζουμε εκεί- για ποιο λόγο οι Βρετανοί υποστήριξαν τον ΕΔΕΣ αντί για τον ισχυρότερο και στρατιωτικά πιο αποτελεσματικό οργανισμό Αντίστασης ΕΑΜ/ΕΛΑΣ¹⁸ και όταν αυτή η πολιτική απέτυχε στηρίχτηκαν πλέον στην πολιτοφυλακή των συνεργατών, τα Τάγματα Ασφαλείας.¹⁹

Εδώ, σχετικά με τη διαφορετική μεταχείριση της βοήθειας διαφυγής για τους Ελληνες Εβραίους γίνονται ορατές δυο γραμμές της συμμαχικής πολιτικής απέναντι στην Ελλάδα – αυτές επρόκειτο αργότερα να αντικατοπτρίζονται και στις διαφορετικές εκτιμήσεις των ελληνικών οργανώσεων Αντίστασης στην αγγλοσαξονική ιστοριογραφία.²⁰

Μέχρι το τέλος του 1943 δεν είχε παρατηρηθεί ασυμφωνία μεταξύ των δυο δυτικών συμμάχων όσον αφορά τη βοήθεια στους διωκόμενους Εβραίους. Ως προς την υποδοχή Εβραίων προσφύγων υπήρξε συμφωνία. Ενώ το Ηνωμένο Βασίλειο είχε υποδεχτεί στην αρχή του ναζιστικού καθεστώτος σχετικά μεγάλο αριθμό Εβραίων, ιδίως παιδιά, σύντομα ακολούθησε μια πιο περιοριστική πολιτική για τους πρόσφυγες.

Και η Ουάσινγκτον αντιμετώπισε με παρόμοιο τρόπο το ρεύμα των προσφύγων. Ο αρμόδιος για θέματα προσφύγων στο Στέιτ Ντιπάρτμεντ Ρόμπερτ Μπόρντεν Ριμς (Robert Borden Reams), εξέφρασε σε υπόμνημα της 9ης Δεκεμβρίου 1942 τον φόβο ότι «εάν οι Γερμανοί αποφασίσουν να απελευθερώσουν Εβραίους, που ζουν υπό τον έλεγχό τους, το βάρος της φροντίδας τους θα βαρύνει τις Ηνωμένες Πολιτείες και τη Βρετανία».²¹

Τον Απρίλιο του 1943, οι Βρετανοί και οι Αμερικανοί συμφώνησαν σε διάσκεψη στο Χάμιλτον των Βερμούδων ότι το ζήτημα των προσφύγων πρέπει να αντιμετωπιστεί με επιφυλακτικότητα και ότι πρώτα πρέπει να κερδηθεί ο πόλεμος.²²

Η βρετανική απαγόρευση μετανάστευσης στους Εβραίους που αναζητούσαν καταφύγιο στην Παλαιστίνη δεν άρθηκε.

Ενώ οι γεωπολιτικές ανησυχίες συνέχιζαν να καθορίζουν τη βρετανική στρατηγική, οι διωκόμενοι Ελληνες Εβραίοι από τον Ιανουάριο του 1944 διαθέτουν στο πλευρό τους στην Ουάσινγκτον το Συμβούλιο Προσφύγων Πολέμου και αυτό το Συμβούλιο έχει ισχυρό προστάτη τον υπουργό Οικονομικών Χένρι Μόργκενταου. Το Τμήμα του OSS στην Ελλάδα, η Αποστολή «Περικλής» (Mission Pericles), η οποία αποτελούνταν σε μεγάλο βαθμό από Ελληνοαμερικανούς, συνεργάστηκε στενά με το ΕΑΜ/ΕΛΑΣ εφόσον πίστευε ότι ήταν η καλύτερα οργανωμένη αντιστασιακή οργάνωση (σε αντίθεση με τους εκπροσώπους της SOE υπό τον Κρίστοφερ Γούντχαουζ [Christopher Woodhouse]). Ο αρχηγός της Αποστολής «Περικλής», ο Κώστας Κουβαράς, περιγράφει επίσης την αυξανόμενη εχθρότητα μεταξύ του «Κρις» και της ηγεσίας του ΕΑΜ στο πολεμικό του ημερολόγιο.²³

Και ενώ ο Βρετανός πρεσβευτής στην εξόριστη ελληνική κυβέρνηση, σερ Ρέτζιναλντ Λίπερ, βλέπει ως κύριο καθήκον του την προετοιμασία της επιστροφής της ελληνικής μοναρχίας στην εξουσία, πράγμα που σήμαινε ταυτόχρονα και αγώνα ενάντια στον EAM/ΕΛΑΣ, ο Αμερικανός συνάδελφός του στο Κάιρο, Λίνκολν Μακβί (W. Lincoln Mac Veagh), διατηρούσε καλή συνεργασία με την αριστερή Αντίσταση, ακόμα και στο ζήτημα της βοήθειας στους Ελληνες Εβραίους.

Ετσι, τον Μάιο του 1944 το OSS στην κατεχόμενη Ελλάδα υποδείκνυε, μέσω του υπουργείου Πολέμου, να παρασχεθεί μεγαλύτερη υποστήριξη στη μεταφορά Εβραίων προσφύγων στην Τουρκία και να ενημερωθεί η Αντίσταση, ειδικά το ΕΑΜ, για το ενδιαφέρον των Ηνωμένων Πολιτειών σ’ αυτή τη βοήθεια. Επιπλέον, έπρεπε να σταλούν στην κατεχόμενη Ελλάδα χρυσές λίρες προκειμένου να βοηθήσουν τους Εβραίους στα κρησφύγετά τους.²⁴

Η συνεργασία με το EAM πραγματοποιήθηκε επίσης μέσω του αμερικανικού προξενείου στην Κωνσταντινούπολη.²⁵

Με τη βοήθεια του EAM, περισσότεροι από 2.000 Ελληνες Εβραίοι κατέφυγαν διά θαλάσσης στο Γενί Τσεσμέ μέχρι το τέλος της γερμανικής κατοχής.²⁶

Περίπου 1.000 από αυτούς συνέχισαν προς την Παλαιστίνη μέχρι τα τέλη Ιουλίου 1944.²⁷

Αυτό οφείλεται κυρίως στην αλλαγή γραμμής της αμερικανικής κυβέρνησης σχετικά με το ζήτημα των προσφύγων στις αρχές του 1944. Διαφορετικά, ο Ουίνστον Τσόρτσιλ δεν θα έπαιρνε αποστάσεις από την αρχική του στάση, ότι «θα ήταν πολύ καλύτερο να παραμείνουν οι Ελληνες Εβραίοι στα χέρια των Γερμανών». Υπήρχαν περίπου 8.500 Εβραίοι που κατάφεραν να επιβιώσουν σε κρησφύγετα, τα οποία τους παρείχαν φιλικές οικογένειες στην Αθήνα είτε αλλού (κυρίως με τη βοήθεια του EAM) ή ανάμεσα στους αντάρτες στα βουνά, όπου πολλοί από αυτούς πήραν μέρος σε μάχες κατά της ναζιστικής κατοχής.²⁸

Ομως σχεδόν 60.000 Ελληνες Εβραίοι δεν επέζησαν των ναζιστικών διώξεων.²⁹

Ωστόσο μέχρι και σήμερα η χώρα των δραστών αποφεύγει να παράσχει μια επαρκή αποζημίωση. Αλλά αυτή είναι μια άλλη ιστορία.³⁰

 ΙΕμπερχαρντ Ρόντχολτς Ιστορικός, συγγραφέας

Απο την εφημεριδα των συντακτών

ΟΙ ΚΑΡΑΛΙΒΑΝΑΙΟΙ ΚΙ Ο ΑΡΗΣ

Οι Καραλιβαναίοι και ο Άρης



Οι αετοί της Γκιώνας! 
Ο Δήμος Καραλίβανος (στην μέση) με την ομάδα του: Σαράντη, Κατσούτα, Καπούρο και Φουσέκη.

<<...Στις κορυφές της Γκιώνας ανθούν δυο τρεις ληστοομάδες, με κυριότερη των Καραλιβαναίων. Είναι στο Βουνό από το καλοκαίρι του 1941 και ούτε οι χωροφύλακες κατορθώνουν να τους συλλάβουν ούτε οι αντιστασιακές οργανώσεις να τους κερδίσουν, έχουν δικό τους μπαϊράκι. Τους Καραλιβαναίους κάπως έδειξε να τους συγκινεί η συνάντηση με τον Γιώργο Χουλιάρα στη στάνη του εξαδέλφου του Νίκου Χουλιάρα, τότε που γύρναγε μόνος στα χωριά για την προετοιμασία του αντάρτικου. Τη συνάντηση την περιγράφει ο ίδιος:  «τα πρόβατα σιγά σιγά πάνε βόσκοντας κατά το μαντρί. Από μακριά τα αρνιά, που ήταν κλεισμένα στο μαντρί, κατάλαβαν πως έρχονται οι μανάδες τους κι άρχισαν να βελάζουν, ενώ οι προβατίνες που τα άκουγαν σήκωσαν το κεφάλι και πάνε γρήγορα, σχεδόν τρέχοντας, κοντά στα παιδιά τους. Κοντεύαμε στο μαντρί. Έρχεται κοντά μου ο Νίκος και μου λέει:

-Περπάτα ίσια και μην κοιτάς πέρα δώθε.

Αυτοί ήρθαν και είναι κρυμμένοι εκεί μπροστά μας, αριστερά, πίσω από τη μεγάλη κοτρόνα.
-   Καλά, το λέω, και τα σκυλιά;
-    Ασ’ τα σκυλιά, μου λέει εκείνος. Τα καταφέρνουν αυτοί, τους γνωρίζουν γιατί τα ταΐζουν.

 Στο μαντρί ο Νίκος άνοιξε την αμπάρα, όρμησαν έξω τ’ αρνιά, και για κάμποση ώρα γινότανε χαλασμός από τρεξίματα, πατήματα και βελάσματα, μέχρι που να βρει το καθένα τη μάνα του, να κολλήσει σαν βεντούζα στο βυζί της και μετά ησυχία. Μετά ο Νίκος άρμεξε τις προβατίνες, άναψε φωτιά,  βάλαμε απάνω στο καζάνι με το γάλα, έπλυνε τις τσαντίλες κι όλο κάτι έφκιανε, πέρα δώθε, γύρω στο μαντρί, λες και κάτι να περίμενε.

-    Καλά, του λέω, που ‘ναι αυτοί, γιατί δεν έρχονται;

-    Θα’ρθουν, μ’απάντησε, όταν είναι η ώρα τους.

-    Δηλαδή έχουν δική τους ώρα; Του ξανάπα.

-   Ναι, μου λέει, πρέπει να πέσει η νύχτα, τόσο, έτσι την ώρα που θα κινούνται μες στη λάκκα, απ’την κοτρόνα που είναι κρυμμένοι μέχρι την καλύβα, να μην μπορεί ανθρώπινο μάτι να διακρίνει τίποτα, ό,τι και να γίνεται μέσα σε αυτή. Εσύ τώρα ετοιμάσου, πήγαινε κατούρα, να’σαι έτοιμος, γιατί όταν θα μπούμε μέσα στην καλύβα, δεν θα ξαναβγείς μέχρι να μας πάρει η μέρα.

Έτσι, συμμάζεψε κι αυτός ό,τι ήταν να βάλει μέσα: ξύλα για τη φωτιά, νερό, γάλα και μπήκαμε στην καλύβα.  Σε λίγο ήρθαν κι αυτοί.

Ήταν δύο. Αμέσως μόλις πάτησαν μέσα και μας χαιρέτησαν, ο Νίκος είπε τονίζοντας μια μια τις λέξεις:

-    Από δω ο ξάδερφός μου, κι ανέφερε τ’ όνομα και το επίθετο. Έχει γεννηθεί στο Καστέλλι, αλλά μένει στη Λαμία.

Και αμέσως πρόσθεσε:

-          Τώρα τον κυνηγάνε  κι αυτόν οι χωροφύλακες και οι Ιταλοί κι ήρθε εδώ να κρυφτεί κάμποσες μέρες.

Τους είδα όρθιους, μέσα στο φως που ‘δινε ο λαμπρός της φωτιάς, στη μέση της καλύβας, όση ώρα κράτησαν οι γνωριμίες. Κοντός, γεμάτος και μελαχρινός ο ένας. Αυτός ήταν ο Δήμος Καραλίβανος. Ψηλότερος, πιο αδύνατος και ξανθός ήταν ο άλλος. Αυτός ήταν ο Θεοχάρης Πολύχρονος. Είχαν κι οι δυο στο πρόσωπο μερικές τούφες εδώ κι εκεί, τρίχες που έμοιαζαν σαν γένια, αραιότερα ο ένας από τον άλλον. Και οι δυο φορούσαν σκούφιες στο κεφάλι, και στις πλάτες είχαν ανάριχτα ριγμένες από μια στρατιωτική χλαίνη. Στον ώμο, κάτω από τη χλαίνη, είχαν κρεμασμένη από μια αραβίδα με την κάννη στον κατήφορο και κρατούσαν από μια γκλίτσα στο χέρι. Από μέσα φορούσαν ντουλαμάδες, όπως οι εύζωνοι, αλλά σε πολύ σκούρο χρώμα. Χακί στρατιωτικές κιλότες και τσαρούχια στα ποδάρια. Είχαν στο στήθος σταυρωτές φυσιγγιοθήκες και στη μέση ήταν ζωσμένοι από μια στρατιωτική ζωστήρα, που από την αριστερή μεριά κρέμονταν από ‘να μαχαίρι μέσα σε θ’κάρι, ντυμένο με λαμαρίνα με πολλά κεντίδια. Κι από τη δεξιά είχαν εφαρμοσμένο από ένα πιστόλι. Δυο τρεις αλυσίδες κρέμονταν μπροστά στο στήθος τους, από την κουμπότρυπα του ντουλαμά, κάτω από τον λαιμό τους, μέχρι το τσεπάκι αριστερά, που’χαν μέσα το ρολόι. Αυτά ήταν όλα κι όλα τα τσαμπράζια τους. Ούτε πολλά ούτε φανταχτερά που είδα να’χουν άλλοι σαν κι αυτούς που γνώρισα αργότερα.

 

 

Μετά τις συστάσεις εκείνοι ρώτησαν γιατί με κυνηγάνε κι εγώ άρχισα να εξηγώ. Ο Νίκος στο μεταξύ μέσα σ’ ένα κούτλα έτριψε ψωμί, έριξε και γάλα και έφαγαν εκείνοι. Το ίδιο, μέσα σε ένα μικρό καρδάρι, φάγαμε κι εμείς. Εγώ έλεγα και μετά το φαΐ, αυτοί άκουγαν, χωρίς να μιλάνε. Μόνο κατσιλαφιάζονταν από κανα θόρυβο που κάναν πότε πότε τα πρόβατα όταν ανακατεύονταν από δίπλα στο μαντρί. Η ώρα περνούσε και σε κάποια στιγμή ο ένας από τους δύο είπε, και κάπως διακριτικά, ας γείρουμε τώρα και συνεχίζουμε την κουβέντα.

Σηκώθηκαν όρθιοι, τράβηξαν και έφεραν μπροστά τα ταγάρια τους, χωρίς να τα ξεκρεμάσουν από το λαιμό. Έριξαν τις χλαίνες αποπάνω τους στα μακριά, έτσι που, όταν έπεσαν, η μια φτερούγα έγινε στρώμα και η άλλη σκέπασμα. Ρίζωσαν καλά καλά και οι δυο την πλάτη τους στον τοίχο της καλύβας και ταίριασαν τα ταγάρια τους κάτω από το κεφάλι για προσκέφαλο. Μετά μάζεψαν τα γόνατα, έβαλαν τις αραβίδες ανάμεσα στα σκέλια και τις έπιασαν με το’να χέρι, ενώ ο ένας από τους δύο με το άλλο χέρι έπιασε τη λαβή του μαχαιριού του.

Αναρωτήθηκα αν μ’ακούνε κι αν πρέπει να συνεχίσω ή όχι. Μ’άκουγαν όμως γιατί όταν μιλούσα για τα παιδιά που πεθαίνουν κάθε μέρα από την πείνα και τα δεινά που τραβάει ο κόσμος από τους κατακτητές και τους προδότες, τη στιγμή που άλλοι πλουτίζουν, έβριζαν. Ενώ, όταν τους εξήγησα τι είναι το ΕΑΜ, από ποιους απαρτίζεται και ότι σκοπό έχει να ενώσει όλους τους Έλληνες, ανεξάρτητα από ό,τι έκανε ο ένας στον άλλο στο παρελθόν, και ν’αγωνιστούν όλοι μαζί να λευτερώσουν την Ελλάδα και να ζούνε καλά όλοι οι Έλληνες, έδειξαν ενδιαφέρον.

Ρώτησαν:

-          Στ’αλήθεια, μπορεί να γίνει αυτό που λες;

     Τώρα βρήκα την ευκαιρία να λέω μέχρι που είπαν, αν έτσι είναι, τότε μαζί σου είμαστε κι εμείς, αν μας χρειαστείς. Ναι, τους είπα, αλλά πρέπει να έχουμε και κάποια επαφή. Αυτό μπορεί να γίνει, όποτε μας χρειαστείς, τον τρόπο τον ξέρεις τώρα, είπαν εκείνοι.

 Το πρωί, όταν ξύπνησα, είχαν φύγει χωρίς να τους  πάρω είδηση>> (αφήγηση Γιώργου Χουλιάρα).

***

Στην πλατεία της Κουκουβίστας (Καλοσκοπής) έκπληκτοι οι κάτοικοι του χωριού  παρακολουθούν τους φοβερούς Καραλιβαναίους, τον Δήμο, τον Θεοχάρη, τον Μπάφα, τον Λούκα, τον Φυσέκη, τον Σαράντη, τον Κασούτα, να ορκίζονται με παπά και με σημαία. Και, σαν να μην ήταν αρκετό αυτό, ακούνε το θηρίο τον Δήμο Καραλίβανο να τους ζητάει συγνώμη και να υπόσχεται ότι δεν πρόκειται να αδικήσει ξανά κανέναν.

Πλάι τους ο Άρης παρακολουθεί μειδιών. Αυτοί οι τρομεροί πολεμιστές ανήκουν πια στον ΕΛΑΣ και όχι μόνο θα τιμήσουν τον όρκο τους, αλλά θα αποδειχτούν τιμή για τον στρατό που κατετάγησαν. Ο μόνιμος υπολοχαγός και συμπολεμιστής τους Γιώργος Κατσίμπας θα γράψει συνεπαρμένος: «δασωτά πουρνάρια τα μαλλιά, σπιθαμές τα γενιομούστακα, γεμάτοι άγρια μεγαλοπρέπεια. Αϊτοί. Κείνος ο Καραλίβανος έτοιμος για πέταμα. Πρώτη μου φορά έβλεπα άνθρωπο να περπατάει χωρίς ν’αγγίζει τη γης. Αστρίτης το μάτι του. Κάθε εκατό χρόνια τα δάσα με τα στοιχειά σκαρώνουν μες στη νύχτα από έναν Καραλίβανο για να τον καμαρώσουν» (Διονύσης Χαριτόπουλος, Άρης ο αρχηγός των ατάκτων, Αθήνα 2013, τόμ.Α’, σσ.60-3)

.http://leftmovementgreece.blogspot.gr/2013/09/blog-post_26.html

 

 

Ο ΔΗΜΟΣ ΚΑΡΑΛΙΒΑΝΟΣ

Μια ηρωική μορφή της Εθνικής Αντίστασης

Ο Δήμος (δεξιά) Καραλίβανος με τον αδελφό του

Μια τις πιό ηρωικές και λιγότερο αναγνωρισμένες μορφές τις Εθνικής Αντίστασης είναι και ο Δήμος Καραλίβανος. Ο Καραλίβανος δεν ήταν αυτό που λέμε αγνός αγωνιστής, τουλάχιστον σε ότι αφορά την προ της αντίστασης ζωή του, ήταν όμως εξαιρετικά γενναίος  και η συμμετοχή του στην πρώτη γραμμή του αγώνα ενέπνευσε πολλούς συναγωνιστές του.

Πριν την εισβολή των Γερμανών, ο Καραλίβανος ήταν ληστής στα βουνά. Έκλεβε απο χρήματα μέχρι ζώα και ζούσε με μιά ομάδα φυγόδικων κυνηγημένος και κρυβόμενος. Παρόλα αυτά δεν ανοίκε στην κατηγορία των βαρυποινητών, με την έννοια οτι δεν σκότωνε όσους λήστευε. Επίσης εδώ πρέπει να αναφέρουμε οτι η πτώχευση της ελληνκής οικονομίας, η λαίλαπα της δικτατορίας και οι μεγάλες ταξικές και κοινωνικές ανισότητες της εποχής ωθούσαν πολλούς ανθρώπους στην ζωή που έκανε ο Καρλίβανος.

Η συγκρότηση του αντάρτικου στρατού του  ΕΛΑΣ έφερε τον Καραλίβανο με την ομάδα του στα χνάρια του Άρη Βελουχιώτη. Ο Άρης στην αρχή δεν είχε πάρει με καλό μάτι τον Καραλίβανο, που ήταν ανυπότακτος και επιθετικός, δέχθηκε όμως να ενσωματώσει την ομάδα του στην δική του. Ο Άρης γνώριζε καλά το μητρώο του Καραλίβανου και φρόντιζε να τον κρατάει όσο πιό κοντά μπορούσε σε εκείνον και την διοίκηση του ΕΛΑΣ, για να μπορεί να τον ελέγχει. Με το πέρασμα του χρόνου ο Καραλίβανος απέδειξε την πολεμική του αξία πολλαπλά στον ΕΛΑΣ και ο Άρης τον ονόμασε καπετάνιο. Επίσης η συμπεριφορά του Καραλίβανου βελτιώθηκε και σε οτι αφορούσε τον προηγούμενο αξιόποινο βίο του. Ο Άρης δεν χρειάσθηκε να τον περάσει ποτέ στρατοδικείο, όμως φρόντιζε να τον κρατάει μακριά απο περιοχές που είχε βλάψει και να μην τον εμπλέκει σε διαπραγματεύσεις εξαιτίας του οξύθυμου χαρακτήρα του. Το 1945 ο Καραλίβανος έμεινε με τους αντάρτες του στο βουνό και δεν κατέβηκε. Είχε δει την λευκή τρομοκρατία και ήξερε οτι θα ήταν ένα απο τα σίγουρα θύματά της. Η ομάδα του ήρθαν πολλές φορές σε σύγκρουση με την Χωροφυλακή και παρακρατικούς. Τελικά σε μιά ηρωική μάχη στην Οίτη ο Καραλίβανος χάθηκε άδοξα. Αφού του είχαν τελειώσει οι σφαίρες πιάσθηκε στα χέρια με έναν χωροφύλακα και μαζί έπεσαν σε ένα γκρεμό.

Ο Καραλίβανος (μεση) με την ομάδα του

Χαρακτηριστική είναι η εικόνα του Καραλίβανου που περιγράφει ο Έλληνας σαμποτέρ Θεμιστοκλής Μαρίνος, που έφερε μαζί της η αποστολή του Μάγιερς για την ανατίναξη της γεφυρας. " Όταν πρωτοείδαμε τον σύνδεσμο του ΕΛΑΣ, Καραλίβανο, η εικόνα που παρουσίαζε ήταν αυτή ενός αρματολού του 1821. Φορούσε τσαρούχια, μια ζώνη με σπαθί και μαχαίρι και απο το στήθος του κρέμονταν φυλαχτά με λίρες. Στην αρχή τον περάσαμε για κανένα ληστή, όμως κατά την μάχη με τα φυλάκια των Γερμανών κοντά στην γέφυρα απέδειξε με το παραπάνω την μαχητική και ηγετική του αξία. Εγώ βρισκόμουν στην ομάδα του και έπρεπε μέσα στο σκοτάδι της νύχτας και τις βολές των γερμανικών πολυβόλων, να περάσουμε ένα συρματόπλεγμα για να βάλουμε τα εκρηκτικά. Κανείς δεν τολμούσε ομώς να το πλησιάσει λόγω του ότι δεν ξέραμε αν είναι ηλεκτροφόρο. Η αποστολή εξαρτούνταν απο αυτό καθώς αν δεν βρίσκαμε τρόπο να το περάσουμε δεν θα γίνονταν η ανατίναξη. Τότε ξέσπασε διαφωνία ως προς το τι να κάνουμε, όμως ο Καραλίβανως ρισκάροντας την ζωή του πλησίασε το συρματόπλεγμα και με τα γυμνά του χέρια το τράβηξε δυνατά και το ξεκόλλησε φωνάζοντας: "Ελάτε δεν έχει ρεύμα". Έτσι περάσαμε και κάναμε την ανατίναξη..."
Αυτός ήταν ο Καραλίβανος, με τα ελαττώματα και τα πάθη του (κάθε άνθρωπος έχει άλλωστε) και ότι και αν λέγεται για αυτόν (κυρίως οτι έκλεβε τις λίρες του ΕΛΑΣ, πράγμα που δεν ισχύει βέβαια)  υπήρξε γνήσιος αγωνιστής και μπροστάρης του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα. http://kokkinosfakelos.blogspot.gr/2010/12/blog-post_13.html




Ε.Α.Μ. 71 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΙΔΡΥΣΗ ΤΟΥ ΕΑΜ ΣΤΙΣ 27/9/1941[Μέρος Β΄]

Συμπληρώνονται 70 χρόνια από την ίδρυση του ΕΑΜ. Η ελληνική Αντίσταση ήταν μια από τις σημαντικότερες στην κατεχόμενη από τις δυνάμεις του Άξονα Ευρώπη. Και αυτό οφείλεται κατά πρώτο λόγο στο Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο. Το ιδρυτικό του το υπόγραψαν ο Λευτέρης Αποστόλου για το ΚΚΕ, ο Ηλίας Τσιριμώκος για την σοσιαλιστική ΕΛΔ (Ένωση Λαϊκής Δημοκρατίας) που είχε ιδρυθεί λίγο πριν από τα περισσότερα δημοκρατικά σοσιαλιστικά στελέχη της χώρας, τον Χρήστο Χωμενίδη για το Σοσιαλιστικό Κόμμα (τον Χωμενίδη, παππού του γνωστού συγγραφέα, τον κρέμασαν οι κατακτητές στην Πάτρα ενώ το ΣΚ ενοποιήθηκε τελικά με την ΕΛΔ) και τον Απόστολο Βογιατζή για το Αγροτικό Κόμμα που, αυτό, ήταν πολύ κοντά στο ΚΚΕ.

Η πρωτοβουλία για την ίδρυση του ΕΑΜ οφείλεται στο ΚΚΕ και στις προσωπικές ενωτικές, χωρίς πολιτικά σύνορα προσπάθειες του Λευτέρη Αποστόλου που αργότερα κατακρίθηκε και αντικαταστάθηκε. Και η αλήθεια είναι ότι κλήθηκαν να πάρουν μέρος στο ΕΑΜ όλα τα κόμματα. Τα παραδοσιακά κόμματα αρνήθηκαν. Οι περισσότεροι από τους ηγέτες τους πίστευαν ότι η ενεργός αντίσταση στους κατακτητές ήταν ανώφελη και πάντως υπόθεση των «μεγάλων». Επιπλέον δεν ήθελαν καμιά συνεργασία με τους κομμουνιστές. Είναι χαρακτηριστικό ότι οντικομμουνισμός (αλλά, αργότερα, και οι αναμφισβήτητες ακρότητες πολλών αριστερών αντιστασιακών) οδήγησαν και οδηγούν πάντα ορισμένους από αυτούς ως την στήριξη των εξοπλισμένων από τους χιτλερικούς «Ταγμάτων Ασφαλείας», των κοινώς αποκαλούμενων «γερμανοτσολιάδων».

Με κοινή ευθύνη ο αντιστασιακός αγώνας προσέλαβε πάντως στο τέλος και μορφή εμφυλίου ανάμεσα στις ένοπλες δυνάμεις του ΕΑΜ, δηλαδή τον ΕΛΑΣ, με την ηγεσία του Άρη και του Σαράφη, και τα άλλα αντάρτικα, όπως ο ΕΔΕΣ του Ζέρβα στην Ήπειρο και η ΕΚΚΑ του Ψαρού στη Στερεά. Στις πόλεις όμως μαχητικές δεξιές ομάδες, σε συντονισμό με τις διωκτικές αρχές, παράδειγμα η «Χ» του βασιλόφρονα Γρίβα, διέπρατταν τουλάχιστον τα ανάλογα.

Τα τελευταία χρόνια γίνεται μια μεγάλη προσπάθεια συστηματικής υποτίμησης του ρόλου των μικρών κομμάτων και ομάδων του ΕΑΜ και ταυτόχρονα αμφισβήτησης της συμβολής του στον εθνικό και συμμαχικό αγώνα. Κύριο επιχείρημα : το ΕΑΜ στόχο είχε όχι τους κατακτητές αλλά την εξουσία για το ΚΚΕ. Όμως, πρώτον, όλα τα στοιχεία (και των γερμανικών πηγών) αποδείχνουν την έκταση και τη σημασία της ΕΑΜικής αντίστασης τόσο στις πόλεις, με τις απίστευτες αντικατοχικές διαδηλώσεις, όσο και στα βουνά. Και, δεύτερον, το επιχείρημα για την επιδίωξη της εξουσίας μετά από την απελευθέρωση είναι κωμικό: τι άλλο επιδίωκαν, στηρίζοντας τις ελπίδες τους στην Αγγλία, ο Γεώργιος ο Β' και όλα τα χωρίς αντιστασιακή δράση πολιτικά κόμματα;

Το μέγα λάθος του ΚΚΕ, που συμπαράσυρε πολύ κόσμο που ήταν «εαμικός» αλλά όχι και κομμουνιστικός, ήταν ότι δεν κατάλαβε: πρώτον ότι οι «Μεγάλοι» είχαν μοιράσει τον κόσμο με την Ελλάδα να ανήκει στη Δύση· και, δεύτερον, ότι οι περισσότεροι Έλληνες ήθελαν καθεστώς ελευθερίας, ανεξαρτησίας και δικαιοσύνης και όχι εξαρτημένο μονοκομματικό κράτος όπως αυτά που δημιουργήθηκαν σε όλη την ανατολική Ευρώπη.

Έτσι, πιστεύω ότι η χώρα έχασε, με κοινή ευθύνη όσα οι τεράστιες θυσίες (Αλβανία, Αντίσταση μέσα και έξω από τη χώρα) θα έπρεπε να της είχαν εξασφαλίσει. Το πληρώνουμε αυτό πάντα.

πηγή TO BHMA

ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΛΗΣΤΕΙΑ ΣΤΟ ΑΝΤΑΡΤΙΚΟ ΚΑΙ ΤΟ Ε.Α.Μ......(Ο ΚΑΡΑΛΙΒΑΝΟΣ)[ΛΗΣΤΑΡΧΟΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΛΗΣΤΕΙΑΜέρος Ε΄]

από την κοινωνική ληστεία στο αντάρτικο

Στις αρχές της δεκαετίας του '30, η κοινωνική ληστεία είχε δεχτεί ιδιαίτερα σοβαρά πλήγματα από τους διωκτικούς μηχανισμούς ενός όλο και πιο οργανωμένου κράτους. Οι ελάχιστες εναπομείνουσες ομάδες είναι πλέον ολιγάριθες (από δύο έως δέκα το πολύ άτομα), αφού η μετακίνηση τους γίνεται μια υπόθεση ολοένα και πιο δύσκολη.

Ωστόσο, ενώ η ληστεία είχε περίπου εξαφανιστεί προς τα μέσα της δεκαετίας αυτής, στα χρόνια της Κατοχής αναζωπυρώθηκε ως κοι­νωνική πρακτική. Η σκληρή αντιπαράθεση με τις δυνάμεις κατοχής έσπρωξε αρκετά ανυπότακτα κεφάλια να πάρουν πρώτοι το δρόμο προς το βουνό. Οι πρώτοι αυτοί ένοπλοι ληστές (Κοντολαταίοι, Καραλιβαναίοι, Βελεντζαίοι, Στάθης και Ολγα Τζιβάρα. Πλιάτσικο-λούκας, κ.α.) έδρασαν κυρίως στην ορεινή περιοχή μεταξύ Λαμίας και Αμφισσας. Στην Ιδια περιοχή, λίγο αργότερα, εμφανίστηκαν και οι πρώτες οργανωμένες αντάρτικες δυνάμεις υπό την ηγεσία του Αρη Βελουχιώτη Οι αντάρτες πέρασαν από λαϊκό δικαστήριο τις ληστρικές συμμορίες και όσους προσχώρησαν ο' αυτές (Καραλιβαναίοι, Κο­ντολαταίοι, Πολύχρονοι) τους ενσωμάτωσαν, ενώ όσοι δεν το δέχτηκαν [Στάθης και Όλγα Τζιβάρα. Βλαχόγιαννος, κ.α.) τους εκτέλεσαν.

Πολύ ενδιαφέρουσα είναι η πρώτη συνάντηση του τακτικού αντάρ­τικου με τους ληστές και εξίσου αντάρτες στη συνέχεια Καραλι-βαναίους, όπως την περιγράφει ο Δ,Δημητρίου στο βιβλίο του Αντάρτης στα βουνά της Ρούμελης:

"Πιο μπρος ακόμα, ο ψηλός και πυκνός ελατός. Είχε μέρος καθαρό από κάτω και παχύ ίσκιο. Είδαμε ιότε εκεί, άλλους τέσοερεις-ηέντε νομαιαίους, οι δυο-τρεις κάθονταν σε μεγάλα λιθάρια. Οι Καραλιβαναίοι! Αναπηδήσαμε με δέος. Ήσαν άγριοι και απροσπέλαστοι. Σχεδόν δε γύρισαν ναμσς κοιτάξουν. Κύλη­σαν μόνο αργά ια ασπράδια των ματιών τους απάνω μας. Σου πιανόταν η ανάσα να τους βλέπεις.[στην φωτ/α οι Καραλιβαναίοι]

Ο Καραλίβανος, μαύρος σαν καψαλισμένος, κορμί σαν παλαι­στής, κοντός, το μάτι του έκοβε σαν ατσάλι, τα γένια ίου αριά και δίνανε μια διαβολική έκφραση στο μούτρο του. Τα μαλλιά αριά κι αυτά, μαύρα και ίαια έπεφταν μπροστά στα μούτρα του χωρισμένα στα δυο, σαν να τα είχε ρίξει επίτηδες αν γίνει πιο άγριος, και μας έριξε ένα βλέμμα μέσα ατϊαυτά. Κρατούσε το όπλο του οριζόντιο στο γύναια, φορούσε ντρίλινη καμιζόλα και χακί περιακελίδα, η ποδεσιά ιου τσαρούχι καουτοουκένιο με μια σπονούλσ φούντα μπροστά αριά κι αυτή σαν τα γένια του. Η αρματωσιά του, ούτε και μπορεί να περάσει οπό το νου ανθρώ­που, πόσα αλύσια και πόσα μπιχλιμπίδια, πούλιες και ασήμια είχε αρμάθα απάνω του. Οι φυοιγγοθ;ήκες του βαριές, σταυ­ρωτές, όλο μεράκι. Τρόμαξα με το βλέμμα του. σαν απολειφάδια μας είδεΟ Μπόφας. λίγο πιο πίσω. τελείως αλλιώπκος Καθότανε κι αυτός σ ενα λιθάρι. Πιο λαμπερός. Με πιο γούστο όλα απάνω του. ξανθος στα μαλιά, πυρρός σιο πλοόοια γένια του, καιαγά-λανα οον ουρανός τα ολάνοιχια μάτια του. Αστραφτε πάστρα κι απορούσες, πως μπορούσε να ναι έτσι ίσο κονιιού εδώ πάνω: Καθόταν ποζάτος σα νο' Λεγε. 'Καμαρώοτε με' Δεν είμαι σπου¬δαίος. " Κι αυτό ακριβώς τον χαλούσε, ότι το κανε επίδειξη. Με την πρώτη ματια πάθαινε πανωλεθρία από τον σκυθρωπό Καραλιβσνο,


Πιο πέρα ακόμα, πήρε το μάτι μου τον Θεοχαρη. Ένα ξανθό λιγνό παλικάρι, καλαρματωμένος παοτρικοτατος κι αυτός, μυτερό λιγοστό γενάκι έκοβε το γερό σαν γερακίοιο το ασυχαστο μάτι του. Και σβέλ Γος. ολόκληρος σαν γεράκι, έτοιμος να ορμήσει οου' ρχόταν Πήρε το μάτι μου και τον Πλιατσικολούκα. Ήταν ο πιο ογκώδης απ όλους. Σαν βουνό. Καθόταν κατάχαμα, αρματω¬μένος γερά κι αυτός, δεν τον ένοιαζε όμως τόσο η εμφάνιση. Λερός, γήινος.

0 Γιωργος Φουσέκης. σαν μόλις να χε ερθει κοντά και δεν είχε ταιριάξει ακόμα μαζί τους Ενα απλό χωριατόπουλο, όλο ντομπροσυνη και παιδική περιέργεια, -κάλο παλικάρι αυτό1• έλεγες Κι αληθεια. τέλειο κι ατρόμητο παλικάρι βγήκε-Οι ληστ αντάρτες που εντσχτηκαν στις οργανωμενες δυνάμεις του ΕΛΑΣ

'σίγουρα αποτέλεσαν τα στελέχη της μύησης, τους δασκάλους στον κλεφτοπόλεμο Ησαν τα αγρίμια του βουνού, γεννημένοι με σα σπς λαγκαδιές που γι αυτούς η βουνίσια ζωη από παρά¬δοση, ήταν ο τρόπος ζωής τους. Ορμητικοί και ατρόμητοι πολε¬μιστές, χωρίς να λογαριάζουν τον κίνδυνο, έπεσαν σχεδόν όλοι. δίνοντας ηρωικά τη ζωή τους στον αντάρτικο αγώνα". Οι λησταντάρτες αιποί θ' αποτελέσουν λοιπόν τον "συνδετικό κρίκο" μίας μακραίωνης παράδοσης ανταρσίας, της κλέφτικης και κατόπιν ληστρικής καΐ του βραχιβιου σχετικά αντάρτικου, δυο δηλαδη κοινω¬νικών πρακτικών βίαιης αντίθεσης με την αυτοκρατορική ή κρατική εξουσία που σημάδεψαν τα βουνά της ελλαδικής χερσονήσου για αωνες.

Ετσι διαβάζοντας κανείς τη βιβλιογραφία που υπάρχα σχετικά με το ζήτημα της κοτνωνικιΊς ληστείας στον ελλαδικό χώρο κατά τον 19 αιώνα και στις πρώτες τρεις δεκαετίες του εικοστού, σίγουρα θα βρει γραπτά αποσπάσματα, τα οποία θα ιτου φερουν αμέσως στο μυαλό περιστάσεις και γεγονΟτα που προηγήθηκαν ή έγιναν κατά τη διάρκεια του εμφυλίου Εδώ δε θα επιχειρηθεί μία ταυτηση των δύο αυτών ιστορικών ένοπλων ομόδων, των ληστών που εμφανίστηκαν μετά τον εθνικοαπελευθερωιικό αγώνα του 21 και ίτν ανταρτών που γέμισαν τα βουνά για άλλη Μ»α φορά λίγο καιρό μετά από τη λήξη του εθνι¬κοαπελευθερωτικού αγώνα ίου ΕΑΜ ΕΛΑΣ και τη διάλυση του. Απλά, θα γίνει ένας παραλληλισμός των μορφών δράσης των δύο αυτών ομάδων, αφού και οι δύο. αναπτύσσοντας τη δράση τους στο βουνό, αποτελούν τους κυριότερους ένοπλους γενεσιουργούς μιας ισχυρής παράδοσης ανταρσίας απέναντι στην εγκαθίδρυση και επιβολή του αστικού εθνικού κράτους και τη ολοκληρωτ ική διάλυση των κοινοτικών δομών.

Ασφαλώς δεν υπάρχει μία οχυρή σύνδεση μεταξύ της παράδοσης της κοινωνικής ληστείας και του αντάρτικου ίου εμφυλίου, δίχως αυτό να σημαίνει πως δεν υπάρχουν ορισμένα παροδείγμαια οικογενειών ή και μεμονωμένων ατόμων που είχανε αναπτύξει ληστρική δράση και στα χρόνια της κατοχής και του εμφυλίου εντάχθηκαν από τους πρώ¬τους κιόλας στις γραμμές του ΕΛΑΣ και του Δημοκρατικού Στρατού αντίστοιχα.

Η δράση των κοινωνικων ληστων απέβλεπε στην προσπάθεια διατηρησης των τοπικών σχέσεων εξουσιοκς που το εθνικο κρατος ερχοταν να διαλύσει και στην αναδιανομή του πλουσίων ή τραπεζών Αντιθέτως, οι επιδιωξεις των ανταρτων του ΔΣΕ βρίσκονταν σε μία τελείως διοφορετικη και κοινωνική βαση. οπου απέβλεπε στην εγκαθιδρυση μιας λαϊκής εξουσίας, θεμελιωμένης στην ισοτητα και την αμεση δημοκρατια
Οπως προαναφέρθηκε, και οι δύο αυτές ένοπλες ομάδες προέκυψαν ύστερα από έναν αιματηρό εθνικοαπελευθερωιικό αγώνα και την επικράτηση ενός κρατικού μηχανισμού που στήθηκε από τη ντόπια ανερχόμενη οστική τάξη με τη στήριξη των εκάστοτε ξένων μεγάλων δυνάμεων. Οπως οι αντάρτες του ΕΛΑΣ υποχρεώθηκαν να παραδώ
σουν τα όπλα μετά την ταπεινιωτικη συμφωνια της Βαρκιζας ετσι κι εκατόν τριάντα περίπου χρόνια πριν, χιλιαδες ατακτοι του εθνικοαπελευθερωτικου αγωνα κληθηκαν να παραδώσουν τα όπλα ενώπ ιον του Βαυαρικου στρατου που είχανε καταφτάσει για την συγροτησουν το νέο κρατος. Διαβάζοντας κανείς το σχετικό απόσπασμα από τα απομνημονευματα του Νέζερ για την παράδοση των οπλων απ τους αγωνιστες της Επανάστασης, του 'ρχονται στο νου τα της παράδοσης των όπλων από τοους Ελλασίτες"Μόλον που η παραδοσις των οπλων τουςί επότισεν ανέκφραστον πικριαν διοτι εχοριζοντο από τας αγαπητας των πανοπλία με τας οποιας ειχον πολεμήσει υπερ της εθνικής των ανεξαρτισια εντουτοις δεν εγινε καμια αταξιακατά την πιαράδοσιν, και μονον συγκινητικές σκηνες ετάραραξαν την καρδίαν μας Ειδωμεν ηλικιωμένουςσχεδόν με λευκός τρίχας να κλαινε ως παιδιά και να χύνουν δακρυα Η παράδοσις των όπλων εφερεν απελπισιαν θέλοντας να παραδόσουν εις ξένας χείρας τον πολύτιμον θησαυρόν των, έρριψαν στους κρημνούς των και τα άλλα όπλα.


Ορισμένοι ήταν ξυπόλυτοι, ενώ άλλοι γύρισαν στον τόπο τους με μαύρο μπαϊράκι. Αλλοι που δεν είχαν ούτε να φανε. αναγκάστηκαν να το πάρουν από τους μεγαλονυκοκυραίους που είχαν μείνει στις περιουσίες τους ακλόνητοι, όπως και επί Τουρκίας, κι ακόμα καλύτεραΙδιαίτερο ενδιαφέρον έδειχναν και οι αντάρτες του ΔΣΕ για τις περιουσίες των πλουσίων, για τις αποθήκες τροφίμων της Διεθνούς βοήθειας (ΟΥΝΡΑ) που ελέγχονταν από τις δυνάμεις της χωροφυλακής και του Εθνικού Στρατού αλλά και για τραπεζικές χρηματαποστολές και καταστήματα. Αυτή η δασταση των συγκροτημένων ενεργειών του ΔΣΕ έχει παραγκωνσιει ιδιαίτερα από το ΚΚΕ. αφού αντιβαίνει καθολικά με την κυρίαρχη αστική νομιμότητα, η οποία σε συντριπτικό βαθμό καθορίζει το σύνολο της μεταπολεμικής δράσης του ΚΚΕ. θα μπορούσαμε εδώ ν αναφέρουμε κόποια σχετικα παραδείγματα.


Ως πρώτο παράδειγμα μπόρα να αναφερθεί η απαλλοτρίωση των χρημάτων που φυλασσόταν στην Αγροτική Τράπεζα και το Ταχύ δρομικό Ταμιευτήριο πις Αμαλιάδας, ύστερα από την επίθεση διακο¬σίων περίπου ανταρτών σης 24 Νοεμβρίου του 47 Ένα άλλο παρά¬δειγμα απαλλοτρίωσης προς επιμελήτειακή εκμετάλλευση ήταν εκείνη του μπλόκου οε αυτοκίνητα στο δρόμο Τρόιολης Καλαμάτας, της κατάσχεσης μεγάλης ποσότητας τσιγάρων του Καρέλια και ι ης παράδοσης τους στο αρχηγείο του ΔΣΕ στο Μαίναλο.

Ένα ακόμα χαρακτηριστικό γνώρισμα τόσο των ληστών όσο και των ανταρτών του ΔΣΕ ήταν η ιδιαίτερα σκληρή τους στάση απέναντι στους χωροφύλακες διώκτες τους. Και οι δύο αυτές ομάδες ενόπλων συνήθιζαν να εκτελούν επι τόπου άνδρες της χωροφυλακής που έπε¬φταν στα χέρια τους προκειμένου να διασώσουν ή να αναπτύξουν τον• *ζωτικό χώρο μέσο στον οποίον κινούνταν.

Τόσο στις ληστρικές επιχειρήσεις και τις συμπλοκές των ληστών με τη χωροφυλακή όσο και στον ανταρτοπόλεμο του ΔΣΕ. ο αιφνν διασμός αποτελούσε το πιο καθοριστικό για την εππυχή κατάληξη τους. Δεν ε»να-, λίγες οι περιπτώσεις που ληστές μεταμφιέστηκαν σε χωροφύλακες για τις επιχειρησιακές ανάγκες μιας ληστείας η έστηναν ενέδρας στους διώκτες τους.

Ως παράδειγμα πετυχημένου αιφνιδιασμού από την πλευρά του ΔΣΕ μπορεί να θεωρηθεί η επιχείρηση στη βυτίνα ιον Απρίλιο ή -κατ άλλους τον Μάρτιο του '47. Οι αντάριες του Μαινάλου αιχμαλώτισαν τα δυο λεωφορεια της γραμμής και ως επιβατες εφτασαν σ αυτην με τον πιο απρόσμενο τρόπο.Αιφνιδιασαν την φρουρά  και χωρις συγκρουση και θύματα,μπορεσαν να εφοδιαστουν με ειδη που ειχαν ανάγκη

Το φαινόμενο της ληστείας ως  πρακτικη αναδιανομης του πλουτου  αλλά και το αντάρτικο ως μορφή πιά αγώνα διαλύθηκαν στα βουνά, όπως κι οι κοινωνικες δομές που τα στήριζαν. Η συγκέντρωση του πληθυσμου στα αστικα κεντρα σημαινε και την μεταφορα  των δυο αυτών "φαινομένων» στο αστικο περιβάλλον Ωστόσο, στο νέο αυτό περιβάλλον δεν κατάφεραν να αποκτησουν διάσταση μιας διευρυμένης κοινώνικης πρακτικής αλλά περιοριστηκαν  σε πολύ συγκεκριμένους κύκλους.

Η παράδοση ανταρσίας απέναντι στην κυριαρχια του κρατους,οποια μορφή και να πήρε. Οποιαδήποτε κυριαρχα ιδεολογικα γνωρισματα κ αν είχε, έχει ιδιαίτερη σημασία να εξετάζεται, ακριβώς γιατί εκεί αναδει­κνύεται με ξεκάθαρο τρόπο η κάθετη διαφοροποίηση που μπορεί να υπάρχει μεταξύ μιας κοινωνίας κοχ του κρότους. Η διαφοροποίηση αυτή σήμερα είναι ολοένα και πιο δυσανάγνωστη, αφού η έννοια του κοινωνικού ιστού περνάει ίσως την πιο βαθιά της κρίση από τις απαρχές των ανθρώπινων κοινωνιών.

==
"Στην πλατεία της Κουκουβίστας, έκπληκτοι οι κάτοικοι του χωριού παρακολουθούν τον Καραλίβανο, τον Θεοχόρη, τον Μπάφα, τον Πλιατσικολούκα, τον Φυσέκη, τον Σαράντη να ορκίζονται με παπά και με σημαία, και σαν να μην ήταν αρκετό αυτό. ακούνε το θηρίο τον Καραλίβανο να τους ζητάει συγνώμη και να υπόσχεται ότι στο μέλλον δεν πρόκειται να αδικήσει ξανά κανέναν. Πλάι τους ο Αρης παρακολουθεί μειδιών.


Αυτοί οι τρομεροί πολεμιστές ανήκουν πια στον ΕΛΑΣ. και όχι μόνο θα τιμήσουν τον όρκο τους, αλλά και θα αποδειχτούν τιμή για τον στρατό όπου κατετάγησαν, ο μόνιμος αξιωματικός και συμπολεμιστής τους Γ.Κατσίμπας Θα γράφει συνεπαρμένος γι'αυτοΰς: "Δασωτά πουρνάρια τα μαλια. σπιθαμές τα γενιομούστακα. γεμάτοι άγρια μεγαλοπρέπεια. Αϊτοί. Κείνος ο Καραλίβανος έτοιμος για πέταμα.Πρώτη μου φορά έβλεπα άνθρωπο να περπατάει χωρίς ν αγγίζει τη γης. Αστρίτης το μάτι του. Κάθε εκατό χρόνια τα δάσα με τα στοιχειά σκαρώνουν μεσ'τη νύχτα από έναν Καραλίβανο για να τον καμαρώσουν".


Ο Δήμος Καραλίβανος, από τη Σεγδίτσα της Γκιώνας, ήταν κατάδικος οτις φυλακές Κασσάνδρας.Με τη γερμανική εισβολή, οργανώνει στάση, δραπετεύει και φεύγει για τα γνώριμα λημέρια του. Ένας άτυχος δεσμοφύλακας των φυλακών Λάρισας του πέφτει στο δρόμο του. του ξυπνάει άσχημες μνήμες.-Μου πήρε ίο μπιτονι με το λάδι. μου πήρε και τα παπούτσια μου ακόμα, και με ματσοοκώσε κιόλας, έλεγε ο δεσμοφύλακας παραπονούμενος


Τα αποσπασματα της χωροφυλακής τον κυνηγούν χωρίς αποτέλεσμα και ο ίδιος είναι πολυ επιφυλακτικός με όσους προ¬σπαθούν να τον εντάξουν οε αντιστασιακές οργανώσεις, όπως με τον δροστηριο αθηναίο δικηγορο Αλέκο Σεφεριάδη. που είχε εγκατασταθεί στην Κουκουβίστα καί ενεργεί γα λογαριασμό των Αγγλων ή με τον οντιπρόσωπο του ΕΑΜ δικηγόρο Φώτη Τσίγκο. Θα χρειαστεί να του μιλήσει ο Αρης στη γλώσσα του. Χωρίς περιττές θωπείες:, «ναι για την πατρίδα ναι. για την ελευθερία. άλλα τον στριμώχνει κιόλα

-Ντουφέκια έχετε, ντουφέκια έχουμε κι όποιον πάρει ο χάρος, του ξεκαθάρισε.•

ί[από το Άρης. ο αρχηγός των ατακτων- του Δ.Χαριτόπουλου