Η γλώσσα ως εργαλείο κυριαρχίας στη μεταδημοκρατία....

Μεταξύ της ερμηνευτικής κυριαρχίας και της απαγόρευσης της σκέψης, ο Frank-Christian Hansel τονίζει τη δύναμη των γλωσσικών τύπων. Δείχνει πώς οι πολιτικές έννοιες επηρεάζουν την αντίληψή μας και τι συμβαίνει όταν τις αμφισβητούμε.

Φρανκ-Κρίστιαν Χάνσελ

Πηγή: https://www.freilich-magazin.com/politik/ueber-die-sprach...

Με τα μέτρα που έχει λάβει εναντίον των επικριτών της, η πρώην ομοσπονδιακή υπουργός Εσωτερικών Nancy Faeser (SPD) έχει προκαλέσει αναταραχή αρκετές φορές τους τελευταίους μήνες.

Στην εποχή της ηγεμονικής τάξης του λόγου και της συνολικής διασύνδεσης των μέσων ενημέρωσης, δεν είναι πλέον η ελευθερία του λόγου, αλλά η ελεγχόμενη γλωσσική φόρμουλα που είναι ο φορέας της εξουσίας. Η γλώσσα δεν είναι πλέον μόνο ο φορέας των σκέψεων, τις διαμορφώνει. Δεν ρυθμίζει τι λέγεται, αλλά τι μπορεί να σκεφτεί. Αυτός που κυριαρχεί στις έννοιες σήμερα, κυριαρχεί στην πραγματικότητα.

Ένα από τα κλειδιά για την ιδεολογική διαστρέβλωση της πολιτικής συζήτησης βρίσκεται στη σύγχρονη ειδησεογραφική ομιλία, τη χειραγωγική μορφή της γλώσσας που προέβλεψε ο Τζορτζ Όργουελ το 1984 και η οποία τώρα ελέγχει, υπό νέα αιγίδα, τι μπορεί να ειπωθεί στην πολιτική. Αυτό που κάποτε ήταν μια έννοια που χρησιμοποιούνταν για να περιγράψει τον ολοκληρωτικό έλεγχο της γλώσσας έχει γίνει τώρα η κανονική, αόρατη γλώσσα των ηγετών μας. Τρία σύνολα εννοιών απεικονίζουν τέλεια αυτό το φαινόμενο:

«Μίσος και υποκίνηση μίσους»: το σημασιολογικό κλείδωμα της ελευθερίας της έκφρασης

Η φράση «μίσος και υποκίνηση μίσους» λειτουργεί ως καταδίκη οποιασδήποτε αντίθετης θέσης. Η λειτουργία του δεν είναι περιγραφική, αλλά εξορκιστική: εξαλείφει την απόκλιση από τον νόμιμο χώρο. Αυτό που κάποτε ήταν ζήτημα ελευθερίας της έκφρασης τώρα παθολογικοποιείται και ποινικοποιείται από αυτή την έκφραση. Έτσι, η ελευθερία της έκφρασης κωδικοποιείται σιωπηλά: όλες οι απόψεις δεν προστατεύονται πλέον, αλλά μόνο εκείνες που ευθυγραμμίζονται με την επίσημη γραμμή. Ο φαινομενικός πλουραλισμός κρύβει έναν βαθύ αποκλεισμό των προκλητικών λόγων.

«Η δημοκρατία μας» – η ηθική αξίωση για ιδιοκτησία της πολιτικής

Η έκφραση «η δημοκρατία μας» δεν είναι μια περιεκτική ομολογία πίστης, αλλά ένας αποκλειστικός δείκτης ταυτότητας. Όποιος αντιτίθεται στη «δημοκρατία μας» – είτε επικρίνοντας τους θεσμούς, τις διαδικασίες που λειτουργούν ή τους παράγοντες της πολιτικής σκηνής – δεν θεωρείται αντιφρονών δημοκράτης, αλλά φασίστας. Ο δημοκρατισμός γίνεται έτσι μια αυταρχική ιδεολογία που δηλώνει ότι κάθε πολιτική αντιπολίτευση είναι ένας ηθικός εκφυλισμός. Το αποτέλεσμα είναι μια βαθιά απονομιμοποίηση της πολιτικής συζήτησης, υπέρ μιας ηθικολογικής συναίνεσης που δεν ανέχεται πλέον καμία εναλλακτική λύση.

«Ρατσισμός» και μεταναστευτικό: η υποχρέωση της σιωπής στο όνομα της ηθικής

Σήμερα, το ζητούμενο δεν είναι πλέον να συνηγορούμε υπέρ της βιολογικής ανωτερότητας, αλλά πρωτίστως να αμφισβητούμε το status quo όσον αφορά τη μεταναστευτική πολιτική. Ο ρατσιστής είναι τώρα αυτός που κάνει ερωτήσεις. Ο αντιρατσιστής είναι αυτός που πιστεύει. Η μετανάστευση, ως φαινόμενο, απομακρύνεται από την ορθολογική συζήτηση και ανατίθεται στον ιερό χώρο του άυλου. Η αποπολιτικοποίηση ενός πολιτικού υποκειμένου με μια ηθική φόρτιση είναι μια από τις πιο αποτελεσματικές στρατηγικές της μεταμοντέρνας εξουσίας.

Μετανάστευση – η σημασιολογική αντίθεση της μεταναστευτικής ιδεολογίας

Σε αυτό το περιορισμένο γλωσσικό σύμπαν, ένας όρος εκρήγνυται σαν βόμβα που εκρήγνυται: ο όρος «μετανάστευση». Αυτή η έκφραση δεν είναι μόνο ένας διοικητικός και τεχνικός όρος, αλλά αποτελεί επίσης μια ισχυρή αντιγραφή στη γλωσσική τάξη μετά τη μετανάστευση. Διατυπώνει τη δυνατότητα μιας επιστροφής – όχι ατομικής, αλλά δομικής – και έτσι παραβιάζει το πρώτο δόγμα του παρόντος: ότι η μετανάστευση γνωρίζει μόνο μία κίνηση, ποτέ μία επιστροφή.

Η μετανάστευση είναι επομένως η ρητή μεταπολιτική αντίφαση στην οποία ορισμένοι αντιτίθενται στη θεμελίωση της μετα-εθνικής αφήγησης. Ο Αντόνιο Γκράμσι θα το έβλεπε αυτό ως μια προσπάθεια να εγκαθιδρύσει μια νέα αντίληψη της πολιτιστικής ηγεμονίας με θετικό τρόπο. Σηματοδοτεί την ετερότητα της τρέχουσας τάξης. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο αυτή η έννοια προκαλεί τέτοιες βίαιες αντιδράσεις. Δεν διαψεύδεται ορθολογικά, αλλά καίγεται ηθικά – σε μια ιδεολογική τελετουργία που έχει τις ρίζες της στον φόβο ότι μπορεί να γίνει αποτελεσματική. Η δύναμή της δεν έγκειται στην άμεση εφαρμογή της, αλλά στην αμφισβήτηση ολόκληρου του σημασιολογικού πλαισίου. Κάνει ανείπωτο αυτό που δεν μπορούσε πλέον να σκεφτεί κανείς – και έτσι ανοίγει ένα ρήγμα στην πανοπλία της ηθικά ανέγγιχτης συναίνεσης. Σε αυτή την ερμηνεία, η μετανάστευση γίνεται ένας στρατηγικός κώδικας κυριαρχίας – εδαφικός, πολιτιστικός, γλωσσικός.

Αυτά τα παραδείγματα δείχνουν σαφώς ότι η γλώσσα δεν είναι ένα ουδέτερο μέσο επικοινωνίας, αλλά ένα όργανο επιστημικής κυριαρχίας. Εκείνοι που δεν μιλούν όπως απαιτεί ο λόγος χάνουν τη νομιμοποίησή τους ως πολίτες, διανοούμενοι ή ανθρώπινα όντα. Αλλά εκείνοι που καταλαβαίνουν τη δύναμη της γλώσσας μπορούν να αρχίσουν να υπερβαίνουν τη σειρά της, να την υπερβαίνουν.

Το καθήκον της μεταπολιτικής κριτικής δεν είναι μια απλή διαμαρτυρία, αλλά η δημιουργία νέων εννοιών που αποκαλύπτουν και υπερβαίνουν την παλιά τάξη πραγμάτων. Η έννοια της «μετανάστευσης» είναι ένα τέτοιο σημείο καμπής. Το να σκεφτόμαστε έτσι σημαίνει να επαναφέρουμε το αδιανόητο στον πολιτικό χώρο – ως πρόκληση σε μια μορφή κυριαρχίας που πιστεύει ότι μπορεί να ελέγξει το μέλλον μέσω εννοιών.

Ποιος είναι ο Frank-Christian Hansel;

Ο Frank-Christian Hansel, γεννημένος το 1964, είναι μέλος της Βουλής των Αντιπροσώπων του Βερολίνου για το AfD από το 2016. Με καταγωγή από την Έσση, σπούδασε πολιτικές επιστήμες, φιλοσοφία και μαθήματα λατινοαμερικανικών σπουδών.       Ευρωσυνέργειες

**Τό ιστολόγιο δέν συμφωνει απαραίτητα με τις απόψεις των αρθρογράφων.