Του Ηλία Φωτίου – Ελσίνκι *
Όταν ο Ντόναλντ Τραμπ παρουσίασε το σχέδιο ειρήνης 28 σημείων για την Ουκρανία, η ευρωπαϊκή αντίδραση ήταν άμεση. Το κείμενο, είπαν, μοιάζει γραμμένο στη Μόσχα και στα ρώσικα. Το Κίεβο καλείται να παραχωρήσει ακόμα και εδάφη που ελέγχει σήμερα, να περιορίσει τον στρατό του, και να γράψει στο Σύνταγμα ότι δεν μπαίνει ποτέ στο ΝΑΤΟ. Η Μόσχα, αντίθετα, κερδίζει αναγνώριση των κατεχόμενων, άρση κυρώσεων, και επανένταξη στην παγκόσμια οικονομία. Ο Πούτιν το χαρακτήρισε «εν αρχή αποδεκτό».
Η ερώτηση που κανείς δεν θέτει είναι απλή. Τι έδωσε ο Πούτιν για να δεχτεί ο Τραμπ τόσο ασύμμετρη συμφωνία; Για έναν άνθρωπο που βλέπει τα πάντα ως επιχειρηματικές συναλλαγές, η εξήγηση δεν μπορεί να είναι μόνο «διπλωματική». Πρέπει να υπάρχει κέρδος. Και όλα τα στοιχεία δείχνουν ότι αυτό το κέρδος βρίσκεται 6.000 χιλιόμετρα βορειότερα, στην Αρκτική.
Αρκτική: Ο κρυμμένος θησαυρός
Τα 28 σημεία δεν γεννήθηκαν τον Νοέμβριο. Η γένεσή τους χρονολογείται τον Αύγουστο, όταν Τραμπ και Πούτιν συναντήθηκαν στην Αλάσκα, μια σύνοδος περιβεβλημένη από ασυνήθιστη μυστικότητα. Ο ειδικός απεσταλμένος Στιβ Γουίτκοφ παραδέχτηκε ότι το σχέδιο βασίστηκε σε «αλληλοκατανοήσεις που επιτεύχθηκαν» εκεί. Το τοπίο της συνάντησης δεν ήταν τυχαίο, η Αλάσκα είναι η νοτιότερη πύλη προς μια περιοχή που έχει μετατραπεί, λόγω κλιματικής αλλαγής, από παγωμένη έρημο σε γεωπολιτικό θησαυρό.
Η Αρκτική περιέχει 90 δισεκατομμύρια βαρέλια πετρελαίου (το 13% των παγκόσμιων αδιάθετων αποθεμάτων), 1.669 τρισεκατομμύρια κυβικά πόδια φυσικού αερίου (το 30% παγκοσμίως), και τεράστια κοιτάσματα σπάνιων μετάλλων, κρίσιμων για τεχνολογία και άμυνα. Πιο σημαντικό, προσφέρει νέους ναυτικούς διαδρόμους, όπως η Βόρεια Θαλάσσια Οδός, που συντομεύει τη διαδρομή Ασία – Ευρώπη κατά 40% σε σχέση με το Σουέζ. Η διάβαση αυτή, λόγω λιώσιμο των πάγων, είναι πλέον ανοιχτή έξι μήνες το χρόνο, διπλάσιο από πριν μια δεκαετία.
Η Ρωσία ελέγχει το 53% της Αρκτικής ακτογραμμής και διαθέτει πάνω από 40 πυρηνοκίνητα παγοθραυστικά, οι ΗΠΑ έχουν δύο. Η Μόσχα έχει στρατιωτικοποιήσει την περιοχή με 475 εγκαταστάσεις και κυριαρχεί στη Βόρεια Θαλάσσια Οδό. Οι ΗΠΑ, αντίθετα, έχουν μείνει πίσω. Οι κυρώσεις του 2014 σταμάτησαν προγράμματα όπως η συνεργασία της Έξον Μόμπιλ με τη Ρόσνεφτ στη Θάλασσα Κάρα, πεδία που υπόσχονταν 90 δις βαρέλια. Ο Τραμπ, επιχειρηματίας ως το κόκαλο, βλέπει εκεί χαμένα τρισεκατομμύρια δολάρια.
Τι Μπορεί να έδωσε ο Πούτιν;
Η λογική είναι απλή, ο Πούτιν πρόσφερε στον Τραμπ πρόσβαση στον αρκτικό πλούτο, και ο Τραμπ του έδωσε την Ουκρανία. Το πακέτο που πιθανώς τέθηκε στο τραπέζι περιλαμβάνει τρία στοιχεία, πρώτον, ενεργειακή πρόσβαση, άρση κυρώσεων και επιστροφή αμερικανικών εταιρειών σε αρκτικά κοιτάσματα. Η Ρωσία χρειάζεται δυτική τεχνολογία για βαθιά υποθαλάσσια εξόρυξη, η κινεζική δεν επαρκεί. Ο Τραμπ, από την πλευρά του, μπορεί να παραδώσει «ενεργειακή κυριαρχία» στους ψηφοφόρους του. Το «28ο σημείο» αναφέρει ρητά ότι η Ρωσία θα επανενταχθεί στην παγκόσμια οικονομία με χρηματοοικονομικές ευκαιρίες. Αυτή δεν είναι γλώσσα ειρήνης, είναι γλώσσα συναλλαγών.
Δεύτερον, εγγυήσεις για τη Βόρεια Θαλάσσια Οδό, η Μόσχα πιθανώς υποσχέθηκε ελεύθερη διέλευση αμερικανικών εμπορικών πλοίων. Σε αντάλλαγμα, η Ουάσινγκτον αναγνωρίζει ρωσική κυριαρχία στην Αρκτική κάτι που αμφισβητούσε επί δεκαετίες. Το σχέδιο για την Ουκρανία περιλαμβάνει «αναγνώριση εδαφών ως ρωσικών». Η ίδια διατύπωση μπορεί να εφαρμοστεί και στην Αρκτική.
Τρίτον, και πιο αμφιλεγόμενο, περιορισμός της κινεζικής παρουσίας. Το Πεκίνο έχει δηλώσει σχεδόν, αρκτικό κράτος και εξέλιξε το σχέδιο του «Πολικού Δρόμου του Μεταξιού». Αλλά η κινεζική παρουσία εξαρτάται από ρωσική συνεργασία. Είναι απίθανο, ωστόσο, ο Πούτιν να «πούλησε» την Κίνα, η Μόσχα τη χρειάζεται ως αντίβαρο στη Δύση. Πιθανότερο είναι να υποσχέθηκε απλώς να μην δώσει στο Πεκίνο ναυτικές βάσεις ή αποκλειστική πρόσβαση κρατώντας την Κίνα σε δεύτερο ρόλο.
Οι χαμένοι: Ευρώπη, ΝΑΤΟ, και όποιος μένει έξω
Αν αυτή η ανάλυση βγεί σωστή, οι χαμένοι είναι σαφείς. Η Ευρωπαϊκή Ένωση κόβεται εντελώς από το αρκτικό παιχνίδι. Η Νορβηγία, η Δανία (μέσω Γροιλανδίας), η Φινλανδία και η Σουηδία έχουν αρκτικά συμφέροντα, αλλά μένουν εκτός διαπραγμάτευσης. Οι Βρυξέλλες κλήθηκαν να πληρώσουν 100 δισεκατομμύρια ευρώ για ανοικοδόμηση της Ουκρανίας, ενώ οι ΗΠΑ κερδίζουν οικονομικά από επενδυτικά ταμεία στη Ρωσία. Αλλά το χειρότερο, η συμφωνία θέτει προηγούμενο ότι η Ουάσινγκτον μπορεί να κάνει μεγάλες γεωπολιτικές συμφωνίες χωρίς να συμβουλευτεί την Ευρώπη.
Το ΝΑΤΟ υφίσταται το μεγαλύτερο πλήγμα αξιοπιστίας από την ίδρυσή του. Το σχέδιο απαιτεί συνταγματική απαγόρευση ένταξης της Ουκρανίας, τροποποίηση των καταστατικών της Συμμαχίας, και περιορισμό του ουκρανικού στρατού. Αυτό στέλνει μήνυμα σε όλες τις μικρές χώρες που βασίζονται στη Συμμαχία πως στο εξής η προστασία εξαρτάται από τις διαθέσεις της Ουάσινγκτον, όχι από το Άρθρο 5. Τόκιο, Σεούλ, Ταϊπέι, Βαρσοβία, τα Βαλτικές, όλοι παρακολουθούν. Αν οι ΗΠΑ μπορούν να πουλήσουν την Ουκρανία για αρκτικό πετρέλαιο, ποιος είναι ο επόμενος;
Το νέο μοντέλο συμφωνιών: Μπίζνες, όχι αξίες
Η συμφωνία για την Ουκρανία δεν είναι «τέλος του πολέμου». Είναι πρότυπο για το πώς θα γίνονται οι μεγάλες διεθνείς συναλλαγές στην εποχή Τραμπ. Όχι με βάση δημοκρατικές αξίες, διεθνές δίκαιο, ή διατλαντικές συμμαχίες, αλλά με βάση επιχειρηματικά συμφέροντα. Ο Τραμπ δεν βλέπει το ΝΑΤΟ ως ιερή αξία, το βλέπει ως μέσο που μπορεί να θυσιαστεί αν το τίμημα είναι σωστό. Η Ουκρανία ήταν το τίμημα. Η Αρκτική ήταν το έπαθλο.
Αυτό σημαίνει ότι στο μέλλον, οι συμφωνίες θα γίνονται σε μυστικές συνόδους. όπως στην Αλάσκα μεταξύ λίγων ισχυρών, χωρίς τη συμμετοχή «μικρών» παικτών όπως η Ευρώπη. Οι σύμμαχοι θα μαθαίνουν τα νέα όταν η συμφωνία έχει ήδη κλείσει. Και όποιος δεν έχει τι να προσφέρει πετρέλαιο, στρατηγική θέση, ή αγορά, θα μένει έξω.
Η Αρκτική γίνεται το νέο Σουέζ, το νέο Ορμούζ. Όποιος την ελέγχει, ελέγχει ενέργεια, εμπόριο, στρατηγική. Και η Ευρώπη, που ξυπνάει αργά, μόλις έμαθε ότι έμεινε εκτός την ώρα που αναλάμβανε να πληρώσει τα σπασμένα της Ουκρανίας. Το σχέδιο για την Ουκρανία δεν είναι ειρήνη. Είναι η πρώτη πράξη μιας νέας γεωπολιτικής εποχής, όπου τα πάντα πωλούνται, και η Αρκτική είναι το επόμενο μεγάλο γεωπολιτικό ντιλ.
Αν τα στοιχεία επιβεβαιωθούν και τους επόμενους μήνες δούμε άρση κυρώσεων στην ενέργεια, ανακοινώσεις αμερικανικών εταιρειών για αρκτικά έργα, νέες συμφωνίες για τη Βόρεια Θαλάσσια Οδό, θα έχουμε την απόδειξη ότι τα 28σημεία ήταν μόνο το ορατό κομμάτι μιας πολύ μεγαλύτερης συναλλαγής. Μιας συναλλαγής που η Ευρώπη έμαθε την τελευταία στιγμή. Και που θα πληρώσει για χρόνια.
* Δημοσιογράφος, αναλυτής https://neostrategy.gr/
**Τό ιστολόγιο δέν συμφωνει απαραίτητα με τις απόψεις των αρθρογράφων
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου