1) Σε ποιο ευαγγέλιο αναφέρεται ότι η γέννηση του Ιησού έγινε τον Δεκέμβρη;
α) Κατά Ματθαίον
β) Κατά Ιωάννην
δ) Σε κανένα.
Σωστή απάντηση: (δ), σε κανένα. Δεν υπάρχει πουθενά στην Καινή Διαθήκη ή στα απόκρυφα αναφορά στο ότι ο Ιησούς γεννήθηκε χειμώνα, πόσο μάλλον Δεκέμβρη ή συγκεκριμένα 25 Δεκέμβρη. Δεν γνωρίζουμε τίποτε πέρα από κάποια μικρο-hint, π.χ. η αναφορά σε βοσκούς και το όλο background δίνει μια αίσθηση άνοιξης (τον χειμώνα οι μεταφορές και τα ταξίδια ήταν εξαιρετικά πιο δύσκολα). Δεν υπάρχει όμως κάτι απτό.
Το σίγουρο είναι ότι η γέννηση του Ιησού κατά τα πρώιμα χριστιανικά χρόνια εορταζόταν στις 6 Ιανουαρίου μαζί με τα Θεοφάνια και ΟΧΙ στις 25 Δεκεμβρίου. Η 25η Δεκεμβρίου (όχι τυχαίο το ότι συνέπιπτε σχεδόν με το χειμερινό ηλιοστάσιο), ήταν μέρα γιορτής του θεού ήλιου (Sol invictus). Είναι η περίοδος της μεγαλύτερης νύχτας του χρόνου, την οποία ο ήλιος αρχίζει σταδιακά να κερδίζει ''κάνοντας'' τη μέρα (και το φως) να αυξάνονται. Συμβολικά, το χειμερινό ηλιοστάσιο αποτελεί μια νίκη του φωτός απέναντι στο σκοτάδι. Η καθιέρωσή της 25ης Δεκεμβρίου ως εορτή των Χριστουγέννων ξεκίνησε από τη Δύση, όταν γύρω στο 135 μ.Χ. ο πάπας Τελεσφόρος θέλοντας να καταπολεμήσει τις παγανιστικές λατρείες αποφάσισε να αλλάξει την ημέρα εορτασμού των Χριστουγέννων, να τα διακρίνει από τα Θεοφάνια και να τα θέσει ακριβώς πάνω στην ημερομηνία της παγανιστικής εορτής του ήλιου, ώστε να υποχρεώνονται οι πιστοί να πηγαίνουν εκεί και να μην λοξοδρομούν προς ειδωλολατρικές ατραπούς. Γύρω στο 378 μ.Χ. καθιερώνεται πλέον οριστικά η 25η Δεκεμβρίου ως ημέρα εορτής της γέννησης του Ιησού.
2) Πώς ονομαζόταν ο παράδεισος στον οποίο έζησαν οι πρωτόπλαστοι σύμφωνα με τη βιβλική διήγηση;
α) Εδώμ
β) Εδέμ
γ) Έντεν
δ) Δεν γνωρίζουμε.
Σωστή απάντηση: (δ), δεν γνωρίζουμε. Φαινόταν εύκολη ερώτηση αλλά στη ζωή τα εύκολα είναι πάντα τα πιο ύποπτα. Ήταν ερώτηση παγίδα. Καταρχάς και το (β) και το (γ) είναι ένα και το αυτό. Εδέμ είναι το πώς μεταφράζεται η λέξη απ' τους Εβδομήκοντα ενώ Έντεν είναι το πώς γράφεται στα εβραϊκά. Είθισται να νομίζει αρκετός κόσμος ότι η Εδέμ είναι ο παράδεισος, αλλά το βιβλικό κείμενο διακρίνει αυτά τα δύο, λέγοντας ότι ο παράδεισος βρισκόταν ΜΕΣΑ ΣΤΗΝ Εδέμ (ἐν Ἐδὲμ) και όχι ότι ήταν η Εδέμ: Καὶ ἐφύτευσεν ὁ θεὸς παράδεισον ἐν Ἐδὲμ κατὰ ἀνατολὰς. Ο παράδεισος μεταφράσει την εβραϊκή λέξη ''γκαν'' που δηλώνει τον κήπο. Αυτή είναι και η σημασία της λέξης παράδεισος, η οποία έχει περσική προέλευση και δηλώνει τον κήπο (τον βασιλικό κήπο ιδιαίτερα). Ο παράδεισος δηλαδή ήταν ένας κήπος που τον φύτεψε ο θεός στην Εδέμ. Δεν ήταν όλη η Εδέμ παράδεισος. Δεν γνωρίζουμε αν αυτός ο παράδεισος είχε κάποιο ξεχωριστό όνομα. Αυτό το κατὰ ἀνατολὰς είναι επίσης αμφίσημο γιατί δεν ξέρουμε αν πηγαίνει στον παράδεισο ή στην Εδέμ. Αν εννοεί δηλαδή ότι ο παράδεισος φυτεύτηκε στο ανατολικό τμήμα της Εδέμ ή αν ήταν η Εδέμ που βρισκόταν σε ανατολική τοποθεσία.
3) Ποιος Χριστιανός συγγραφέας ενσωμάτωσε τον πλατωνικό μύθο της Ατλαντίδας στη βιβλική ιστορία, αντικαθιστώντας μάλιστα το πρόσωπο του Σόλωνα με τον Σολομώντα;
α) Μ. Βασίλειος
β) Ιωάννης Μαλάλας
γ) Κοσμάς Ινδικοπλεύστης
δ) Ωριγένης
Σωστή απάντηση: (γ) Κοσμάς Ινδικοπλεύστης. Ο Κοσμάς Ινδικοπλεύστης ήταν μια ενδιαφέρουσα προσωπικότητα του 6ου αιώνα μ.Χ. Χριστιανός μοναχός, μάλλον φιλονεστοριανός, που ζούσε στην Αίγυπτο αλλά και που λάτρευε τα ταξίδια. Ταξίδεψε σε πάρα πολλές χώρες φτάνοντας μέχρι και την Ινδία και την Ταπροβάνη (Σρι Λάνκα) και μας άφησε ένα έργο με τίτλο Χριστιανική Τοπογραφία, στο οποίο περιγράφει τα όσα είδε. Είναι έργο ανεκτίμητης αξίας για τους ιστορικούς και τους γεωγράφους. Ο κύριος στόχος του έργου του, βέβαια, ήταν θεολογικός και προσπαθούσε να δείξει αφενός ότι η οικουμένη είχε σχήμα που έμοιαζε με τη Σκηνή του Μαρτυρίου (εκεί όπου τοποθετούσαν την κιβωτό της διαθήκης οι Ισραηλίτες κατά τη διάρκεια της περιπλάνησης στην έρημο) ενώ αφετέρου παραλληλίζοντας τα έργα αρχαίων Ελλήνων και Ρωμαίων ιστορικών/γεωγράφων/φυσικών με τις διηγήσεις της Βίβλου, επιχειρούσε να δείξει ότι τα ίδια πράγματα λέει και η Βίβλος και με πιο ακριβή τρόπο.
Ο μύθος της Ατλαντίδας δεν γλίτωσε, αφού στο 12ο κεφάλαιο του βιβλίου του, τον χρησιμοποιεί προσπαθώντας να δείξει ότι η πλατωνική Ατλαντίδα αναφέρεται στο ίδιο γεγονός με τον κατακλυσμό του Νώε. Υποστηρίζει ότι οι 10 βασιλιάδες που βασίλεψαν στην Ατλαντίδα (σύμφωνα με τον Κριτία) αντιστοιχούν στις 10 γενιές που έχουμε από τον Αδάμ μέχρι τον Νώε. Μάλιστα τα ονόματα του Σόλωνα, του Σολομόντα και του Αιγύπτιου ιερέα που διηγήθηκε την ιστορία στον Σόλωνα, εναλλάσσονται.
4) Ποιος είναι ο πρώτος λαός της ιστορίας στον οποίο εντοπίζεται γραφή που εμπεριέχει αλφαβητικά σύμβολα φωνηέντων και συμφώνων (π.χ. ένα σύμβολο για το k, ένα για το t, ένα για το a κ.λπ.).
α) Αιγύπτιοι
β) Ελαμίτες
γ) Μυκηναίοι
δ) Φοίνικες
Σωστή απάντηση: (β), οι Ελαμίτες. Οι Ελαμίτες ήταν ένας πολύ συναρπαστικός λαός με την έδρα του στη Σούσα του νοτιοδυτικού Ιράν. Οι ίδιοι δεν ονόμαζαν βέβαια ποτέ τον εαυτό τους Ελαμίτες. Αυτός ήταν ο τρόπος με τον οποίο τους αποκαλούσαν οι Σουμέριοι και οι Ακκάδιοι (λαοί του αρχαίου Ιράκ), χρησιμοποιώντας τη λέξη Ελάμ που σήμαινε απλώς ''ανατολή'', αφού το Ιράν ήταν στα ανατολικά του Ιράκ. Οι Ελαμίτες εμφανίζονται σε γραπτά κείμενα της τρίτης χιλιετίας π.Χ. και είχαν πολλά πάρε δώσε με τους Σουμέριους και τους Ακκάδιους (συχνοί πόλεμοι μεταξύ τους). Καταφέρνουν να επιβιώσουν μέχρι και τα τέλη της πρώτης χιλιετίας π.Χ. (και υπάρχουν κάποιες υπόνοιες πηγών ότι η γλώσσα τους επιβίωσε για αρκετούς αιώνες ακόμη).
Η γλώσσα τους, όπως και των Σουμέριων, δεν ανήκει σε κάποια γνωστή οικογένεια γλωσσών. Ζούσαν στο Ιράν αλλά δεν ήταν Ινδο-ευρωπαίοι όπως οι Πέρσες. Οι Ελαμίτες χρησιμοποιούσαν ταυτοχρόνως δύο διαφορετικά συστήματα γραφής για να αποτυπώσουν τις γλώσσες τους. Το πρώτο ήταν ένα σύστημα σφηνοειδούς που το δανείστηκαν από τους Σουμέριους. Πήραν δηλαδή το σύστημα γραφής των Σουμερίων και το προσάρμοσαν στη γλώσσα τους. Αυτό το σύστημα γραφής είναι συλλαβικό και όχι αλφαβητικό. Το δεύτερο σύστημα γραφής δεν είχε αποκρυπτογραφηθεί μέχρι το 2020 και δεν ξέραμε τι είδους σύστημα είναι. Το 2020 κατάφερε να το αποκρυπτογραφήσει ο Γάλλος ερευνητής Francois Desset, ο οποίος είχε σπουδές στο Παρίσι και μετά στη Τεχεράνη. Πλέον βρίσκεται στο πανεπιστήμιο της Λιέγης και είχα την τιμή να τον έχω καθηγητή μου όταν αποφάσισα να παρακολουθήσω μαθήματα ελαμιτικής γλώσσας. Ήμασταν η πρώτη γενιά μαθητών του, αφότου ξεκίνησε να διδάσκει επίσημα τη γλώσσα και υπάρχει η πρόταση να συγγράψουμε κάποια στιγμή μαζί ένα άρθρο για ένα θέμα που ενδιαφέρει αμφότερους.
Η ανακάλυψη του Desset δημοσιεύτηκε το 2022 σε άρθρο του στο πολύ έγκριτο περιοδικό Zeitschrift für Assyriologie und vorderasiatische Archäologie. Ο Desset απέδειξε κάτι εκπληκτικό. Ότι το δεύτερο σύστημα γραφής των Ελαμιτών, αυτό που ονομάζεται σήμερα Γραμμική Ελαμιτική γραφή, εμπεριείχε σύμβολα τόσο με συλλαβική όσο και με αλφαβητική αξία. Κάτι (φαινομενικά) παρόμοιο συναντάει, βέβαια, κανείς και στην αρχαία αιγυπτιακή γραφή, όπου έχουμε ξεχωριστά σύμβολα για συλλαβές και ξεχωριστά για φθόγγους. Στα αιγυπτιακά υπάρχει π.χ. ένα σύμβολο για το m, ένα για το n, ένα για το s κ.λπ., αλλά το όλο σύστημα είναι περισσότερο συλλαβικό και τα σύμβολα φθόγγων είναι λιγοστά. Ακόμη, η αιγυπτιακή γλώσσα δεν αποτυπώνει τα φωνήεντα. Η Γραμμική Ελαμιτική γραφή από την άλλη έχει αρκετά αλφαβητικά σύμβολα, τόσο για φωνήεντα όσο και για σύμφωνα και ο τρόπος με τον οποίο σχηματίζονται οι λέξεις ομοιάζει πολύ με τα μεταγενέστερα αλφαβητικά συστήματα. Μέχρι πριν την ανακάλυψη του Desset, το πιο αρχαίο σύστημα αλφαβητικής γραφής ήταν η πρωτο-Σιναϊτική, από εξέλιξη της οποίας προέκυψε το φοινικικό και το ελληνικό αλφάβητο (μάλλον από επιρροή και της αιγυπτιακής γλώσσας). Η αποκρυπτογράφηση της Γραμμικής Ελαμιτικής πάει πίσω τον αλφαβητικό τρόπο γραφής κατά τουλάχιστον 500 χρόνια, στην τρίτη χιλιετία π.Χ.
5) Αν είχες χρονομηχανή και ήθελες να ταξιδέψεις στη δεύτερη χιλιετία π.Χ. για να συναντήσεις έναν λαό της ανατολής που να μιλάει γλώσσα ανήκουσα στην ίδια γλωσσική οικογένεια με τη δική σου (την ελληνική), σε ποια από τις παρακάτω γεωγραφικές τοποθεσίες θα έπρεπε να ταξιδέψεις για να βρεις έναν τέτοιο λαό.
α) Τουρκία
β) Ιράκ
γ) Αραβία
δ) Ισραήλ
Σωστή απάντηση: (α), Τουρκία. Κατά τη διάρκεια της δεύτερης χιλιετίας π.Χ., ο μόνος λαός της ανατολής απ' τον οποίο διασώζονται γραπτές πηγές και που είχε γλώσσα ινδο-ευρωπαϊκής οικογένειας, σαν την ελληνική, ήταν οι Χετταίοι που ζούσαν στη σημερινή Τουρκία. Οι Ινδο-ευρωπαϊκές γλώσσες έφτασαν στις υπόλοιπες περιοχές αρκετά αργότερα, ή τουλάχιστον δεν έχουμε σχετικά τεκμήρια για πιο πριν. Η χεττιτική γλώσσα έχει φωτίσει μάλιστα πάρα πολλά σημεία της αρχαίας ελληνικής μυθολογίας, διότι ήρθαν για πρώτη φορά στο φως κείμενα με μυθολογικά μοτίβα όπως το δωδεκάθεο και οι τιτάνες, μια χιλιετία πριν τα αντίστοιχα ελληνικά. Είναι συναρπαστικός λαός και η γλώσσα τους εμφανίζει αρκετές λέξεις που μπορεί να καταλάβει ή να υποψιαστεί τη σημασία τους ακόμη και κάποιος που δεν την έχει σπουδάσει αλλά που ξέρει ελληνικά ή αγγλικά. Για παράδειγμα, το νερό είναι watar (όπως το water στα αγγλικά) ενώ η κλίση της προσωπικής αντωνυμίας στην ονομαστική θυμίζει πολύ τα ελληνικά (το ''εσύ'' είναι essi).
Bonus: Βρες το λάθος στην παρακάτω πρόταση:
Ανάμεσα στους λαούς της θάλασσας που επιτέθηκαν στην ανατολική Μεσόγειο στο δεύτερο μισό της δεύτερης χιλιετίας π.Χ., ανήκαν οι Αχαιοί, οι Δαναοί, οι Μυκηναίοι, οι Φιλισταίοι και οι Σαρδήνιοι.
Απάντηση: Η ονομασία ''Λαοί της Θάλασσας'' (Sea People) χρησιμοποιείται συνήθως για να δηλώσει τα κύματα διάφορων πειρατικής υφής λαών που έκαναν την εμφάνισή τους στη Μεσόγειο σταδιακά κάπου μεταξύ 1400-1200 π.Χ. προκαλώντας πολλές καταστροφές σε διάφορους πολιτισμούς. Στις επιδρομές των Λαών της Θάλασσας φαίνεται να οφείλεται η εξαφάνιση του βασιλείου των Χετταίων, η εξαφάνιση του βασιλείου της Ουγκαρίτ (απέναντι απ' την Κύπρο) και πολλές καταστροφές σε κυπριακά και αιγυπτιακά εδάφη.
Οι Αιγύπτιοι, ιδίως ο φαραώ Μερνεπτά και έπειτα ο Ραμσής Γ΄, κατάφεραν εν τέλει να αποκρούσουν αυτές τις επιθέσεις, αιχμαλωτίζοντας ορισμένους απ' αυτούς τους λαούς και δίνοντάς μας σε νικητήριες επιγραφές τα ονόματά τους. Μερικά απ' τα ονόματα αυτά είναι τα εξής: Πελεσέτ, Σαρντάνα, Τζέκελ, Ντένυεν, Έκουες, Τέρες, Λούκκα κ.λπ. Τουλάχιστον αυτός είναι ο τρόπος με τον οποίο τα φωνηεντίζουμε, διότι η αιγυπτιακή γλώσσα δεν αποτυπώνει φωνήεντα. Οι Πελεσέτ έχουν συνδεθεί με τους Φιλισταίους, οι Σαρντάνα με τους Σαρδήνιους, οι Τζέκελ με τη Σικελία, οι Ντένυεν με τους Δαναούς, οι Έκουες με τους Αχαιούς, οι Τέρες με τους Τρώες και οι Λούκκα με τους Λύκους (της Λυκίας). Όλες οι παραπάνω αντιστοιχίες, βέβαια, προκύπτουν μόνο από ηχητικές ομοιότητες των ονομάτων (και άρα είναι έωλες). Με εξαίρεση ίσως τους Πελεσέτ, τους Τέρες και τους Έκουες, δεν έχουμε κανένα άλλο τεκμήριο για τις υπόλοιπες συνδέσεις. Μάλιστα, πλέον τείνει να καθιερωθεί η άποψη ότι δεν ήταν καν μια ενότητα όλοι οι παραπάνω, καθώς δεν υπάρχουν αρχαιολογικά τεκμήρια περί αυτού. Τους αποκαλούμε Λαούς της Θάλασσας, σαν ενότητα, αλλά απ' ό,τι φαίνεται ίσως απλώς συνέπεσαν σε ορισμένες μάχες.
Πού είναι το λάθος της Bonus ερώτησης; Στην αναφορά στους Μυκηναίους πλάι στους Αχαιούς (και στους Δαναούς, αν δεχτούμε ότι όντως οι Ντένυεν είναι οι Δαναοί). Μυκηναίοι και Αχαιοί ταυτίζονται. Δεν είναι διαφορετικοί λαοί. Σήμερα είναι πιο δημοφιλής η ονομασία τους ως Μυκηναίοι, επειδή αυτή επικράτησε στην αρχαιολογία. Μιλάμε για μυκηναϊκή αρχαιολογία και όχι για αχαϊκή αρχαιολογία, αλλά το όνομα Μυκηναίοι δεν συναντάται ποτέ σε καμία αρχαία πηγή. Ο Όμηρος και οι υπόλοιποι που αναφέρονται σε αυτούς, τους αποκαλούν Αχαιούς. Επειδή όμως οι ανασκαφές που έφεραν στο φως τον πολιτισμό τους έγιναν στις Μυκήνες, γι' αυτό τους ονομάσαμε Μυκηναίους. Ήταν γνωστοί ως Αχαιοί στην αρχαιότητα.
Το ερώτημα αν ταυτίζονται με τους Δαναούς ή όχι, δεν έχει επιλυθεί. Ο Όμηρος μερικές φορές δίνει την εντύπωση ότι Αχαιοί και Δαναοί ταυτίζονται αλλά σε άλλες πηγές, ιδίως με βάση τις γενεαλογίες τους, διακρίνονται. Π.χ. ο Παυσανίας στο ''Ελλάδος Περιήγησης'' 2.16.1 παρουσιάζει τον Δαναό να προέρχεται από τη γενεαλογία του Ινάχου και του Φορωνέα και να φτάνει στο Άργος απ' την Αίγυπτο (Δαναὸς δ’ ἀπ’ Αἰγύπτου πλεύσας) ενώ ο Ψευδο-Απολλόδωρος στη Βιβλιοθήκη 1.7.3. παρουσιάζει τον Αχαιό ως παιδί του Ξούθου, γιου του Έλληνος, γιου του Δευκαλίωνα (Ἕλληνος δὲ καὶ νύμφης Ὀρσηίδος Δῶρος Ξοῦθος Αἴολος. αὐτὸς μὲν οὖν ἀφ᾽ αὑτοῦ τοὺς καλουμένους Γραικοὺς προσηγόρευσεν Ἕλληνας, τοῖς δὲ παισὶν ἐμέρισε τὴν χώραν· καὶ Ξοῦθος μὲν λαβὼν τὴν Πελοπόννησον ἐκ Κρεούσης τῆς Ἐρεχθέως Ἀχαιὸν ἐγέννησε καὶ Ἴωνα, ἀφ᾽ ὧν Ἀχαιοὶ καὶ Ἴωνες καλοῦνται). Αν δεχτούμε τη διάκριση των αιγυπτιακών πηγών ανάμεσα σε Ντένυεν και Έκουες, κι εκεί φαίνεται να διακρίνονται οι Δαναοί από τους Αχαιούς. Ίσως το ένα από τα δύο ονόματα να ήταν πιο συμπεριληπτικό απ' το άλλο, οπότε κάποια στιγμή να συνέπιπταν, δίνοντας την εντύπωση ότι ταυτίζονται, ενώ σε άλλες στιγμές να διαφοροποιούνταν.
**Τό ιστολόγιο δέν συμφωνει απαραίτητα με τις απόψεις των αρθρογράφων
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου